Budakiewicz M., Nowicka J., Zema A. Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Planowanie przychodów ze sprzedaży na przykładzie przedsiębiorstw z branży budowlanej Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Prognoza sprzedaży, planowanie finansowe, metoda procentu od sprzedaży, metoda stałych wskaźników. Streszczenie: Raport przedstawia prognozę przyszłorocznej sprzedaży dla przedsiębiorstw działających w branży budowlanej z sektora 42. Do zaprognozowania planowanej sprzedaży wykorzystana została metoda średniego procentu od sprzedaży, a także wskaźniki sytuacji finansowej przedsiębiorstw. I. Wstęp Przedmiotem niniejszego raportu jest przedstawienie oraz uzasadnienie prognozy przyszłorocznej sprzedaży dla trzech przedsiębiorstw z sektora 42 tj. branży budowlanej. Pierwsze z analizowanych przedsiębiorstw powstało w wyniku przekształcenia państwowej firmy istniejącej od 1968r., natomiast sama spółka istnieje od 1988r. Przedmiotem działalności firmy jest realizacja bitumicznych robót drogowych. Kolejnym badanym przedsiębiorstwem jest firma, która istnieje na rynku od 1994r. Głównym profilem działalności spółki jest budowa oraz remonty dróg, ulic, placów i parkingów. Firma wykonuje prace w bardzo szerokim zakresie, począwszy od małych inwestycji, takich jak budowa i modernizacja dróg lokalnych i osiedlowych, do budowy nowych dróg o zróżnicowanej nawierzchni i rozbudowanej infrastrukturze. Ostatnim z analizowanych przedsiębiorstw jest firma, która również powstała w 1994r. Rodzaj działalności prowadzonej przez nią to szeroko rozumiane, kompleksowe wykonywanie usług w zakresie budowy, modernizacji i remontów nawierzchni drogowych , zaczynając od robót przygotowawczych, przez roboty rozbiórkowe, ziemne i podbudowy, a kończąc na robotach nawierzchniowych i wykończeniowych. Firma umocniła swoją pozycję na lokalnym rynku, stała się groźną konkurencją dla Państwowych przedsiębiorstw zajmujących się robotami utrzymaniowymi dróg i ulic. II. Opis teoretyczny metody Ważnym pojęciem wykorzystanym w raporcie jest planowanie finansowe. W większym znaczeniu, przez planowanie finansowe w skali przedsiębiorstwa rozumiemy zespół czynności zmierzających do określenia przyszłego, w ramach określonego horyzontu czasowego, stanu zasobów pieniężnych w przedsiębiorstwie umożliwiających realizację celów i potrzeb rozwojowych oraz jednocześnie zapewniających płynność finansową firmy. W szerokim sensie natomiast planowanie finansowe oznacza projekcję zjawisk ekonomicznych w ujęciu pieniężnym.1 Do zadań planowania finansowego zalicza się: wyznaczanie celów i zadań przedsiębiorstwa w ujęciu finansowym, wiązanie podejmowanych decyzji z wielkościami finansowymi dotyczącymi wartości przedsiębiorstwa, jego wyników finansowych, majątku i kapitałów, należności i zobowiązań, itp. projekcję wykorzystania alternatywnych źródeł finansowania, wykorzystanie planowania finansowego do oceny uzyskanych wyników. 2 Większość decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwie dotyczą przyszłości. Dotyczą one głównie budżetów działów jednostki gospodarczej. Przedsiębiorstwo, aby mogło racjonalnie funkcjonować powinno stosować takie metody wspomagające proces zarządzania, które obarczone są najmniejszym błędem, czyli są najbardziej dokładne. Do narzędzi wspomagających proces zarządzania zalicza się między innymi prognozowanie.3 1 Komorowski J., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, ODDK, Gdańsk 2001, s. 29. Cieślak M., Prognozowanie gospodarcze: metody i zastosowanie, PWN, Warszawa 2001, s. 252. 3 Gwiazda K., Wykorzystanie prognoz finansowych w planowaniu działalności przedsiębiorstw, Wrocław. 2 Prognoza sprzedaży jest to ustalenie oczekiwanych przyszłych przychodów ze sprzedaży. Zazwyczaj jest ona oparta na analizie trendów przychodów ze sprzedaży w poprzednich okresach działania przedsiębiorstwa. Na podstawie danych historycznych, wyznaczana jest linia regresji, charakteryzująca przeciętny poziom przychodów ze sprzedaży w przeszłości. Następnie na podstawie założenia, że przyszłe przychody ze sprzedaży nie powinny znacząco odbiegać od poziomu wyznaczonego przez linię regresji, wyznacza się prognozowany poziom przychodów ze sprzedaży. 4 Najprostszą i zarazem najczęściej wykorzystywaną metodą do konstrukcji prognozowanych sprawozdań finansowych jest metoda procentu od sprzedaży, inaczej metoda stałych wskaźników. Można zaliczyć ją do metod analitycznych, ponieważ na podstawie prognozy przychodów ze sprzedaży dokonujemy oszacowania składników sprawozdania finansowego. Zakłada ona, że wskaźniki charakteryzujące przedsiębiorstwo (takie jak wskaźniki zadłużenia, wskaźniki płynności), będą w okresie na który jest sporządzona prognoza, na tym samym poziomie, co w okresie poprzedzającym prognozę. Polega ona na założeniu, że większość elementów sprawozdania finansowego jest uzależniona od wielkości sprzedaży.5 III. Praktyczny przykład zastosowania z wykorzystaniem danych rzeczywistych pochodzących z bazy Monitor Polski B Podczas prognozowania przychodów ze sprzedaży metodą procentu od sprzedaży wykorzystano dane historyczne analizowanych przedsiębiorstw. Tabela 1. Dane historyczne analizowanych przedsiębiorstw Przedsiębiorstwo 1 Przedsiębiorstwo 2 Przedsiębiorstwo 3 CR (Przychody ze sprzedaży) 63 746 701 zł 41 994 597,24 zł 70 716 415 zł VC (zmienne koszty) 62 459 830 zł 34 590 377,70 zł 53 811 699 zł Dane przedsiębiorstwa w roku 2011: FC (koszty stałe) należności zapasy środki pieniężne zobowiązania bieżące NCE (koszty bezwydatkowe) AT (Aktywa Trwałe) g (stopa planowana ze sprzedaży) CE (koszty wydatkowe, tj. koszty stałe + koszty zmienne) 1 697 724 zł 6 040 063,91 zł 4 644 208 zł 11 638 373 zł 5 998 175,99 zł 18 926 718 zł 0,00 zł 182 323,45 zł 242 004 zł 22 385 zł 1 897 863,47 zł 3 617 532 zł 17 415 315 zł 9 971 366,44 zł 20 916 563 zł 525 476 zł 1 327 043,86 zł 8 969 242 zł 3 589 146 zł 11 033 732,11 zł 45 849 635 zł 7% 7% 7% 64 157 554 zł 40 630 441,61 zł 58 455 908 zł Źródło: Bilans oraz RZiS analizowanych przedsiębiorstw z 2011roku 4 Michalski G., Planowanie finansowe, wykład 2 z 2012 roku, dostępny w: michalskig.files.wordpress.com/2012/03/planowaniefinansowe_wyklad2012.ppt 5 Tamże. W związku z ogólną sytuacją na rynku w branży budowlanej zaplanowano, że przychody analizowanych przedsiębiorstw w następnym roku wzrosną o 7%. Przyczyną takiej decyzji jest mało optymistyczna prognoza dla budownictwa na 2012 rok. Głównym powodem niższych przychodów jest kolejna faza kryzysu. 6 Mniejsze przychody mogą wystąpić z powodu: spadku marż wynikającego z zaostrzonej konkurencji o zlecenia dobiegających końca realizacji inwestycji związanych z Euro 2012 obniżeniu wydatków inwestycyjnych w sektorze publicznym brak ożywienia w inwestycjach sektora prywatnego.7 W 2012 roku zakładany jest także spadek inwestycji drogowych. Przyczyną zmniejszenia tych inwestycji są kończące się pieniądze unijne przyznane na lata 2007-2013 oraz plany oszczędnościowe w budżecie nie tylko krajowym, ale także unijnym. Na wielkość przychodów ma także wpływ zmniejszająca się płynność finansowa w branży budowlanej. Należności coraz częściej spływają po terminie, tylko 60%-70% należności jest regulowana w terminie. 8 Planowane przychody ze sprzedaży na przyszły rok tj. 2012 przedstawia tabela poniżej. Tabela 2. Planowane przychody przedsiębiorstw z branży budowlanej rok Przedsiębiorstwo 1 Przedsiębiorstwo 2 Przedsiębiorstwo 3 Przedsiębiorstwo 1 Przedsiębiorstwo 2 Przedsiębiorstwo 3 dane historyczne plan 2010 2011 wzrost 2012 Przychody ze sprzedaży w tys. zł 58 529 63 746 7,00% 68 208 32 545 41 995 7,00% 44 934 40 442 70 716 7,00% 75 667 Zysk strata brutto w tys. zł 112 -985 7,00% -1 054 778 3 458 159 7,00% 170 2 263 833 7,00% 891 Źródło: Bilans oraz RZiS analizowanych przedsiębiorstw z 2010 i 2011roku Jak wynika z powyższych danych przychody ze sprzedaży (CR) w 2012 roku w przedsiębiorstwie pierwszym kształtują się na poziomie 68 208 zł, w drugim 44 934 zł, natomiast w trzecim przedsiębiorstwie wynosić będą 75 667 zł. Przedsiębiorstwa 2 oraz 3 według danych z 2010 i 2011 roku w roku bazowym (2011) osiągnęły wzrost przychodów ze sprzedaży większy niż w roku poprzednim o 29% oraz 74%. Wraz ze wzrostem przychodów zauważamy, że zysk brutto z działalności w roku bazowym jest wyższy w porównaniu z poprzednim rokiem. W przedsiębiorstwie drugim wygenerowano wzrost zysku brutto na poziomie 170 000 zł, 6 http://janusz.natkaniec.nf.pl/Blog/1718/Prognoza-dla-branzy-budowlanej-na-rok-2012/Global-Business-Groupprognoza-rozwoj-sprzedaz/ 7 http://www.wpionieinapoziomie.pl/art/co_czeka_branze_budowlana_w_2011_roku 8 http://www.money.pl/gospodarka/uniaeuropejska/wiadomosci/artykul/eksperci;kryzys;w;branzy;budowlanej;jest;nieunikniony,35,0,1081379.html natomiast w trzecim w kwocie 891 000 zł. Tylko przedsiębiorstwo pierwsze w roku poprzednim tj. 2011 miało wynik finansowy ujemny (stratę), dlatego też w 2012 roku najprawdopodobniej strata ta wzrośnie do kwoty – 1 054 778zł. Tabela 3. Planowane przepływy pieniężne Przedsiębiorstwo 1 2011 Przedsiębiorstwo 2 2012 CR 63 746 701,13 zł 68 208 970,21 zł - CE 64 157 553,81 zł 68 529 741,88 zł 2011 41 994 597,24 40 630 441,61 Przedsiębiorstwo 3 2012 2011 2012 44 934 219,05 70 716 414,87 75 666 563,91 43 051 768,05 58 455 907,50 62 222 726,43 - NCE 525 476,43 zł 562 259,78 zł 1 327 043,86 1 419 936,93 8 969 241,58 9 597 088,49 EBIT -936 329,11 zł -883 031,46 zł 37 111,77 462 514,07 3 291 265,79 3 846 748,99 NOPAT -758 426,58 zł -715 255,48 zł 30 060,53 374 636,39 2 665 925,29 3 115 866,68 + NCE 525 476,43 zł 562 259,78 zł 1 327 043,86 1 419 936,93 8 969 241,58 9 597 088,49 -402 818,93zł -6 705 558,04 -132 510,25 1 949 366,06 130 878,43 - ΔNCE -3 293 601,17 zł - CAPEX 776 716,62 zł 754 279,07 zł 967 447,34 2 010 241,60 12 178 716,03 12 050 043,96 FCF EBT = (EBITINT) 2 283 934,40 zł -504 455,83 zł 7 095 215,09 -1 769 432,18 zł -1 774 451,74 zł -757 800,25 -388 041,80 2 071 495,58 2 541 594,87 ZN -1 433 240,07 zł -1 437 305,91 zł -613 818,21 -314 313,86 1 677 911,42 2 058 691,84 -83 158,03 -2 492 915,22 532 032,78 Źródło: Bilans oraz RZiS analizowanych przedsiębiorstw z 2011roku Wzrost przychodów ze sprzedaży o 7% w przedsiębiorstwach z branży budowlanej jednocześnie wpłynął korzystnie na wzrost zysku netto w drugim i trzecim przedsiębiorstwie. Pierwsze przedsiębiorstwo niestety dalej osiągnęło stratę i jest ona na wyższym poziomie. Przedsiębiorstwo drugie również dalej ma ujemny wynik finansowy, lecz jest on na znacznie niższym poziomie w roku bazowym w porównaniu do roku poprzedniego. Natomiast przedsiębiorstwo trzecie osiągnęło zysk netto na poziomie 2 058 691.84 zł tj. o ok. 22,5%. Planowanie przychodów ze sprzedaży ma także swoje odbicie w bilansie przedsiębiorstw na kolejny rok. Tabela 4 oraz tabela 5 przedstawia strukturę aktywów i pasywów w analizowanych przedsiębiorstwach. Tabela 4. Struktura aktywów w analizowanych przedsiębiorstwach Przedsiębiorstwo 1 AKTYWA Aktywa Trwałe Zapasy Należności Środki Pieniężne RMK SUMA 2011 wzrost o 7% 2012 Przedsiębiorstwo 2 2011 wzrost o 7% 2012 Przedsiębiorstwo 3 2011 wzrost o 7% 45 849 635,02 zł 2012 49 059 109,47 zł 242 004,27 zł 18 926 717,91 zł 258 944,57 zł 20 251 588,16 zł 3 589 146 zł 3 840 386 zł 11 033 732 zł 11 806 093 zł 0,00 zł 0,00 zł 182 323 zł 195 086 zł 11 638 373 zł 12 453 059 zł 5 998 176 zł 6 418 048 zł 22 385 zł 23 952 zł 1 897 863 zł 2 030 714 zł 3 617 532,15 zł 3 870 759,40 zł 9 692 645 zł 10 371 131 zł 4 678 097 zł 5 005 564 zł 24 942 549 zł 26 688 528 zł 23 790 192 zł 25 455 505 zł 2 084 647 zł 2 230 571,99 zł 70 720 536 zł Źródło: Bilans oraz RZiS analizowanych przedsiębiorstw z 2011roku 75 670 974 zł Tabela 5. Struktura pasywów w analizowanych przedsiębiorstwach Przedsiębiorstwo 1 PASYWA 2011 Przedsiębiorstwo 2 wzrost o 7% wzrost o 7% 2011 2012 Przedsiębiorstwo 3 2012 2011 wzrost o 7% 2012 Kapitał Własny 7 434 738 zł 7 955 170 zł 6 246 886 zł 6 684 168 zł 38 531 853 zł 41 229 082 zł Kapitał Obcy Zobowiązania wobec dostawców 13 885 051 zł 14 857 005 zł 13 248 534 zł 14 175 931 zł 20 329 503 zł 21 752 569 zł 3 622 760 zł 3 876 353 zł 4 294 772 zł 4 595 406 zł 11 859 180 zł 12 689 323 zł 24 942 549 zł 26 688 528 zł 23 790 192 zł 25 455 505 zł 70 720 536 zł 75 670 974 zł SUMA Źródło: Bilans oraz RZiS analizowanych przedsiębiorstw z 2011roku Analiza płynności Zadania przedsiębiorstwa nie ograniczają się wyłącznie do zadań produkcyjnych, ale narzucają konieczność zapewnienia ciągłości funkcjonowania co wymaga od firmy możliwości bieżącego regulowania swoich zobowiązań. zachowania płynności finansowej, czyli 9 Najpopularniejszą metodą badania płynności finansowej jest metoda oparta na trzech wskaźnikach płynności. Wskaźniki te nazywane są odpowiednio: − wskaźnikiem płynności natychmiastowej (lub I stopnia), − wskaźnikiem płynności szybkiej (II stopnia), − wskaźnikiem płynności bieżącej (III stopnia).10 Tabela 6. Wartości wskaźników wypłacalności w przedsiębiorstwach Wskaźnik Wskaźnik I stopnia Wskaźnik II stopnia Wskaźnik III stopnia Przedsiębiorstwo 1 Przedsiębiorstwo 2 Sposób liczenia 2010 2011 2010 2011 2010 2011 środki pieniężne 0,0007 0,0013 1,3239 0,1903 0,1258 0,1730 0,9063 -0,5566 1,6581 0,7919 0,9821 1,0778 1,2058 0,00000 1,8973 1,2793 1,0101 zobowiązania krótkoterminowe Aktywa obrotowe- zapasy -RM czynne Przedsiębiorstwo 3 Zobowiązania krótkoterminowe aktywa obrotowe zobowiązania krótkoterminowe 1,1891 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Czekaj J., Dresler Z., Finanse przedsiębiorstw. Podstawy teorii. PWN, Warszawa 2005 oraz Zawadzka Z., Zarządzanie ryzykiem w banku komercyjnym, Poltext, Warszawa 1996 9 Pepliński B., Podstawy ekonomii, Agrobiznes, s.303-304. Dudycz T., Analiza finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1999 r., s. 41. 10 Wskaźnik natychmiastowej wypłacalności pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o najwyższym stopniu płynności. Wartość wskaźnika powinna wahać się w granicach 0,1-0,2. Analiza wskaźnika I stopnia dla analizowanych firm wskazuje, że tylko przedsiębiorstwo 1 nie ma wystarczającej płynności gotówkowej. Wskaźnik płynności szybkiej pokazuje stopień pokrycia zobowiązań aktywami o dużym stopniu płynności. Powinien on mieścić się w granicach 1,0-1,2. W przedsiębiorstwie 1 oraz 2 wartość wskaźnika w roku 2011 spadła co oznacza że pojawiło się zagrożenie bieżącej zdolności firm do terminowego płacenia zobowiązań. Wskaźnik płynności bieżącej pokazuje sprawność firmy do regulowania swoich zobowiązań środkami obrotowymi. Dopuszczalna wartość wskaźnika powinna wynosić w granicach 1,2-2,0. Wartość wskaźnika w przedsiębiorstwach 2, 3 utrzymuje się w analizowanych latach 2010-2011 na optymalnym poziomie, natomiast w przedsiębiorstwie 1 spadek w 2011 do 0 oznacza wystąpienie kłopotów z płynnością. 11 Analiza zadłużenia Kapitały obce umożliwiają przedsiębiorstwu przyśpieszyć tempo rozwoju działalności dzięki czemu możliwe jest również powiększenie zysków. Stanowią one również źródło finansowania wykorzystywane w momentach kryzysowych jak również dla zwiększenia zapotrzebowania na gotówkę. W celu określenia stanu zadłużenia firm oblicza się wskaźniki stopnia zadłużenia. Tabela 7. Wartości wskaźników zadłużenia w przedsiębiorstwach Przedsiębiorstwo 1 Wskaźniki Sposób liczenia Wskaźnik ogólnego zadłużenia Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego Wskaźnik zadłużenia długoterminowe go Wskaźnik pokrycia zobowiązań długoterminowy ch rzeczowymi składnikami majątku zobowiązania ogółemx100 aktywa ogółem zobowiązania ogółem kapitał własny 2010 2011 0,7566 Przedsiębiorstwo 2 2010 2011 0,6985 0,4339 3,1242 2,3433 zobowiązania długoterminowe kapitał własny 0,0093 rzeczowe składniki majątku trwałego zobowiązania długoterminowe 9,2401 Przedsiębiorstwo 3 2010 2011 0,6098 0,2374 0,3063 1,1155 2,3225 0,3952 0,5622 0,0008 0,1858 0,7263 0,0037 0,0194 281,5762 3,1983 2,1518 156,2996 25,7819 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Zawadzka Z., Zarządzanie ryzykiem w banku komercyjnym, Poltext, Warszawa 1996 Wskaźnik ogólnego zadłużenia powinien oscylować w przedziale 0,57-0,67. Wskaźnik w badanym przedsiębiorstwie 1 znajduje się powyżej wyznaczonego przedziału , co oznacza że firma ma wysoki poziom 11 Pepliński B., Podstawy ekonomii, Agrobiznes, s.305-306. zadłużenia oraz wysokie ryzyko finansowe . Z wartości wskaźników w latach 2010,2011 w przedsiębiorstwach 2 oraz 3 wynika ,że posiadają one niski poziom zadłużenia . Analizując wartości wskaźników zadłużenia kapitału własnego można jednoznacznie stwierdzić, że w przedsiębiorstwie 1 i 2 występuje wysoki stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego. Wartość tego wskaźnika nie powinna być większa od 1,0 , a jego wzrost powyżej wyznaczonego poziomu oznacza wysokie zaangażowanie obcych źródeł finansowania w stosunki do własnych źródeł. Wskaźnik zadłużenia długoterminowego określany również 12 jako wskaźnik długu bądź ryzyka ,dotyczy zobowiązań o terminie spłaty powyżej 1 roku. Satysfakcjonujący poziom tego wskaźnika wynosi 0,5. Wskaźnik wyższy od 1,0 oznacza że badane przedsiębiorstwo jest poważnie zadłużone. Wskaźnik pokrycia zobowiązań długoterminowych rzeczowymi składnikami majątku informuje o stopniu zabezpieczenia zobowiązań długoterminowych przez rzeczowe składniki majątku. Jego znaczenie informacyjne rośnie w przypadki firm zagrożonych upadłością. Im wyższa wartość tego wskaźnika , tym wyższy stopień zabezpieczenia.13 IV. Podsumowanie Analizowane przedsiębiorstwa powinny skupić się na optymalizowaniu wyniku finansowego oraz ograniczaniu kosztów, aby przetrwać ten trudny okres. Jednocześnie należy pamiętać o unikaniu błędów np. nieprawidłowa ocena ryzyka związanego z realizacją projektów budowlanych lub zaniżaniu wartości kontraktów w celu wygrywania przetargów. 14 Plany finansowe są częścią ogólnych strategicznych i operacyjnych planów firm.15 Dlatego też są źródłem istotnych decyzji podejmowanych przez zarząd firmy. Prognoza sprzedaży jest jednym z najważniejszych elementów planowania finansowego, jeżeli bowiem prognoza jest nietrafiona, konsekwencje tego stanu rzeczy mogą być poważne.16 12 Pepliński B., Podstawy ekonomii, Agrobiznes, s.306-308. Czerwińska-Kayzer D., Podstawy rachunkowości, Agrobiznes, s.334 14 http://www.corporatebonds.pl/analizy/4181 15 Manikowski A., Tarapata Z., Prognozowanie i symulacja rozwoju przedsiębiorstw, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2002, s. 352. 16 Tamże, s.355. 13 Spis tabel: 1. Dane historyczne analizowanych przedsiębiorstw 2. Planowane przychody przedsiębiorstw z branży budowlanej 3. Planowane przepływy pieniężne 4. Struktura aktywów w analizowanych przedsiębiorstwach 5. Struktura pasywów w analizowanych przedsiębiorstwach 6. Wartości wskaźników wypłacalności w przedsiębiorstwach 7. Wartości wskaźników zadłużenia w przedsiębiorstwach Bibliografia: 1. Cieślak M., Prognozowanie gospodarcze: metody i zastosowanie, PWN, Warszawa 2001. 2. Czekaj J., Dresler Z., Finanse przedsiębiorstw. Podstawy teorii, PWN, Warszawa 2005. 3. Czerwińska-Kayzer D., Podstawy rachunkowości, Agrobiznes. 4. Dudycz T., Analiza finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1999 r. 5. Gwiazda K., Wykorzystanie prognoz finansowych w planowaniu działalności przedsiębiorstw, Wrocław. 6. Komorowski J., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, ODDK, Gdańsk 2001. 7. Manikowski A., Tarapata Z., Prognozowanie i symulacja rozwoju przedsiębiorstw, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2002. 8. Michalski G., Planowanie finansowe, wykład 2 z 2012 roku, dostępny w: michalskig.files.wordpress.com/2012/03/planowaniefinansowe_wyklad2012.ppt 9. Monitor Polski B, 2012. Sprawozdanie finansowe spółki za rok 2010 i 2011 10. Monitor Polski B, 2012. Sprawozdanie finansowe spółki za rok 2010 i 2011 11. Monitor Polski B, 2012. Sprawozdanie finansowe spółki za rok 2010 i 2011 12. http://janusz.natkaniec.nf.pl/Blog/1718/Prognoza-dla-branzy-budowlanej-na-rok-2012/Global-BusinessGroup-prognoza-rozwoj-sprzedaz/ 13. http://janusz.natkaniec.nf.pl/Blog/1718/Prognoza-dla-branzy-budowlanej-na-rok-2012/Global-BusinessGroup-prognoza-rozwoj-sprzedaz/ 14. http://www.wpionieinapoziomie.pl/art/co_czeka_branze_budowlana_w_2011_roku 15. http://www.money.pl/gospodarka/uniaeuropejska/wiadomosci/artykul/eksperci;kryzys;w;branzy;budow lanej;jest;nieunikniony,35,0,1081379.html 16. http://www.corporatebonds.pl/analizy/4181 17. Pepliński B., Podstawy ekonomii, Agrobiznes. 18. Zawadzka Z., Zarządzanie ryzykiem w banku komercyjnym, Poltext, Warszawa 1996.