Źródła, dziedziny i hierarchia norm prawnych
advertisement
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Źródła, dziedziny i hierarchia norm prawnych Źródła prawa Źródła prawa jest pojęciem wieloznacznym, można wyróżnić trzy podstawowe znaczenia: Źródła prawa w znaczeniu formalnym Źródła prawa w znaczeniu materialnym Źródła poznania prawa •W znaczeniu formalnym źródłami prawa określane są formy, w jakich przejawia się obowiązujące prawo. Są to więc wszystkie akty, stanowione przez właściwe organy, które w treści swej zawierają normy prawne. Inne określenia to: akty prawodawcze, akty normatywne. •Ze względu na zakres obowiązywania norm prawnych można wyróżnić: - źródła prawa międzynarodowego - źródła prawa krajowego - źródła prawa europejskiego • Źródła prawa w znaczeniu materialnym to czynniki wpływające na treść norm prawnych. Zagadnieniami źródeł prawa w tym znaczeniu zajmują się socjologia prawa, filozofia prawa, teoria prawa. • Do takich źródeł należą min. publikatory zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, itp. Innymi źródłami mogą być również dokumenty prywatne i inne. Pojęcie i podział gałęzi prawa Gałąź prawa to ukształtowany w toku historycznego rozwoju zbiór norm prawnych, które regulują daną dziedzinę stosunków społecznych Podział gałęzi prawa Prawo prywatne • chroni interesy jednostek, reguluje stosunki majątkowe i osobiste. • Stronami stosunku prawnego są jednostki. • Opiera się na zasadzie równorzędności podmiotów. Prawo publiczne • służy ochronie interesów państwa , zbiorowości , dobra wspólnego. • Reguluje stosunki między organami państwa oraz między państwem a jednostką. • Opiera się na zasadzie podporządkowania jednych podmiotów drugim. Pojęcie i podział gałęzi prawa Gałęzie prawa Prawo międzynarodowe publiczne Prawo konstytucyjne Prawo administracyjne Prawo karne Prawo cywilne Prawo pracy „ Im bardziej chore państwo, tym więcej jest w nim ustaw „ Tacyt System prawa System prawa to ogół norm prawnych obowiązujących w państwie w danym państwie w danym czasie. – normy nie powinny zawierać różnych wzorów postępowania w określonej sytuacji oraz nakazywać dwóch różnych sposobów postępowania. Niesprzeczny Zupełny – nie powinny w nim występować żadne luki, tzn. brak norm regulujących pewne zachowania czy sytuacje, które powinny być uregulowane. Podział aktów prawnych Akty prawne Akty powszechnie obowiązujące Wiążą nieograniczony podmiotowo krąg adresatów. Należą do nich takie akty, jak konstytucja, ratyfikowane umowy międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego wiążą się ze ściśle określonym terytorium, jednak nie ma to wpływu na ich charakter. Akty prawa wewnętrznie obowiązującego Dotyczą ograniczonego podmiotowo kręgu adresatów. Obowiązek ich przestrzegania wiąże się ze stosunkiem zależności organizacyjnej (służbowej) adresata i normodawcy, (np. stosunek pracodawca – pracownik). Zależności między aktami prawnymi 1. Akty niższego rzędu muszą być zgodne z aktami wyższego rzędu. Moc prawna aktów wydawanych przez różne organy państwa i organy samorządu jest zróżnicowana. 2. Akty wyższego rzędu regulują sprawy najistotniejsze i są bardziej ogólne. Ich uszczegółowienie stanowią akty niższego rzędu. 3. Aby wydanie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego było możliwe, musi na to zezwolić ustawa w tzw. upoważnieniu ustawowym. Mówi ona dokładnie, w jakim zakresie można dany akt wydać. 4. Akty równorzędne mogą się wzajemnie uchylać. Akt wyższej rangi uchyla moc obowiązującą aktów niższej rangi. Hierarchia aktów prawnych w Konstytucji RP Konstytucja Ratyfikowane umowy międzynarodowe Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje UE Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy Akty prawa miejscowego Konstytucja Konstytucja to najważniejszy akt prawny w państwie. Określa jego ustrój, kompetencje organów państwowych i relacje między nimi, a także prawa, wolności i obowiązki obywateli. Zgodne z konstytucją muszą być wszystkie umowy międzynarodowe zawierane przez Radę Ministrów. Ratyfikowane umowy międzynarodowe Ratyfikacja to wyrażenie zgody na związanie się przez państwo treścią umowy przez głowę państwa (w nielicznych państwach przez parlament). Umowy ratyfikowane można podzielić na dwie grupy: Pierwsza obejmuje te umowy, które nie wymagają zgody sejmu. Druga grupa dotyczy zaś umów, których ratyfikacja wymaga zgody sejmu wyrażonej w formie ustaw. Rozporządzenie Rozporządzenie to akt normatywny, który jest wydawany na podstawie ustawy, aby mogła ona być wykonana przez odpowiednią instytucję wykonawczą. W Polsce prawo do wydawania rozporządzeń ma: • prezydent, • Rada Ministrów, • prezes Rady Ministrów, • minister kierujący działem administracji rządowej, • Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Rozporządzenie z mocą ustawy To akt normatywny o mocy równej ustawie – może on zmienić inną ustawę lub ją uchylić. Wydawany jest wyłącznie w czasie stanu wojennego. Rozporządzenie może się odnosić do zasad działania organów państwowych lub praw i wolności człowieka. Rozporządzenie wydaje prezydent na wniosek Rady Ministrów w czasie, gdy nie może się zebrać sejm. Musi ono jednak zostać zatwierdzone przez sejm na najbliższym posiedzeniu. Ustawa Ustawa to akt prawny o charakterze ogólnym, uchwalany przez parlament w określonym trybie. Ustawa może regulować każdą sprawę z wyjątkiem sytuacji wprost zakazanych w konstytucji. Formę ustawy muszą mieć takie zagadnienia, jak określenie uprawnień i składu organów państwa, prawa i obowiązki obywateli, budżet państwa i podatki. Akty prawa miejscowego Akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze działania organu, który go wydał. Pochodzą one od organów państwa (wojewodów) lub organów samorządów. Akty prawa miejscowego to uchwały wydawane przez sejmik wojewódzki, radę powiatu i gminy oraz zarządzenia wydawane przez wojewodę, zarząd województwa, powiatu i wójta (burmistrza, prezydenta), a także organy administracji niezespolonej. Regulacje prawne dotyczące publikacji Artykuł 88 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zawiera zasadę jawności i powszechności dostępu do prawa. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń czy aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. O publikacji aktów prawnych mówi ustawa z 20 lipca 2000 roku o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Ustawa mówi, że ogłaszanie aktów normatywnych jest obowiązkowe. Akty ogłasza się w dziennikach urzędowych. Są nimi: • Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, • Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, • Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski B”, • dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej, • dzienniki urzędowe urzędów centralnych, • wojewódzkie dzienniki urzędowe. Dziennik Ustaw RP Dziennik Ustaw jest wydawany przez Prezesa Rady Ministrów. Ogłasza się w nim m.in.: • konstytucję, • ustawy, • rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta RP, • rozporządzenia wydane przez Prezydenta RP, Radę Ministrów, premiera, ministrów kierujących działami administracji rządowej, członków Rady Ministrów, którzy są przedstawicielami komitetów określonych w ustawach, krajową Radę Radiofonii i Telewizji, • orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych publikowanych w Dzienniku Ustaw, • akty dotyczące stanu wojny i zwarcia pokoju, • akty dotyczące referendum zatwierdzającego zmianę konstytucji, referendum ogólnokrajowego, wyborów do sejmu i senatu oraz prezydenta, • akty dotyczące stanu wojennego, wyjątkowego oraz stanu klęski żywiołowej. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” „Monitor Polski” jest publikowany przez Prezesa Rady Ministrów. Ogłasza się w nim m.in.: • zarządzenia Prezydenta RP wydawane na podstawie ustawy, • uchwały Rady Ministrów i zarządzenia premiera wydawane na podstawie ustawy, • orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aktów normatywnych z „Monitora Polskiego”, • uchwały Zgromadzenia Narodowego, • niektóre uchwały Sejmu i Senatu (dotyczące między innymi wotum zaufania lub wotum nieufności dla rządu), • akty prezydenta dotyczące między innymi powołania premiera, dymisji rządu, powołania na wyższe stanowiska państwowe. Dzienniki urzędowe ministrów Są publikowane przez poszczególnych ministrów. Ogłasza się w nich m.in.: • akty wydawane przez danego ministra, • uchwały rządu uchylające zarządzenia ministra wydającego dziennik, • orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wyżej wymienionych aktów prawnych. Wojewódzki dziennik urzędowy Jest publikowany przez wojewodę. Ogłasza się w nim m.in.: • akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę, organy administracji niezespolonej, sejmik województwa, radę powiatu i gminy, • akty premiera uchylające akty prawa miejscowego. ZAPAMIĘTAJ ! Vacatio legis Vacatio legis to okres pomiędzy ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w życie. W Polsce akt wchodzi w życie 14 dni po jego ogłoszeniu (chyba, że sam akt stanowi inaczej). Jest to czas na zaznajomienie się obywateli z tekstem aktu i przygotowaniem odpowiednich organów do jego realizacji. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
