Rozporz*dzenie jako *ród*o prawa administracyjnego

Rozporządzenie jako
źródło prawa
administracyjnego
wyk. Anna Sroka
Źródła prawa –nie da się ich jednoznacznie
określić, wyróżnia się dwa znaczenia:
1) Publikatory, w których ogłaszane są akty
normatywne stanowione przez właściwe organy.
Publikatorami są np. Dziennik Urzędowy, Monitor
Polski czy Wojewódzki Dziennik Urzędowy.
Kwestie związane z opublikowaniem aktów
normatywnych są uregulowane ustawą z dnia
20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych
i niektórych aktów prawnych.
2) Pojmowanie żródła prawa jako samego aktu,
w którym zawarte są poszczególne akty prawne.
Takie rozumienie pozwala na zachowanie porządku
prawnego, a także pozwala na uporządkowanie norm
prawnych oraz ułatwia określenie ich wzajemnego
stosunku. Tym samym, za źródło prawa uważa
się formę, w której ujęte zostały normy prawne.
Cechy źródeł prawa
administracyjnego:
1) Ich wielkość i różnorodność w sensie składników
gatunkowych, występuje wielka różnorodność źródeł
prawa, najliczniejsze są rozporządzenia. Inne gałęzie
prawa są uregulowane całościowo w kodeksach, a
także orzecznictwach sądów.
2) Interesującą cechą jest także brak uregulowań
prawa administracyjnego w formie kodeksu, poza
procedurą ujętą w Kodeksie postępowania
administracyjnego. Podejmowane próby dotyczą
jedynie uregulowania ogólnych zasad postępowania.
3) Twórcami tych źródeł są same organy
administracji państwowej. Zazwyczaj źródła
tworzone są przez naczelne organy administracji,
częściowo tworzą je także centralne organy.
Dotyczą one zazwyczaj prawa wewnętrznego oraz
są wydawane na podstawie szczególnych norm
prawnych lub na podstawie norm
kompetencyjnych. Akty wydawane na podstawie
norm kompetencyjnych, w przypadku,
gdy wyprowadzano z nich określone prawa oraz
obowiązki zewnętrznych podmiotów nazywane były
aktami samoistnymi.
4) Niejednolitość prawa administracyjnegopoprzez wyróżnianie szczególnych
przedmiotów, prawo administracyjne dzieli
się na tzw. działy kompleksowe to znaczy
takie działy, w których oprócz prawa stricte
administracyjnego zawarte są także norm
z zakresu innych dziedzin, np. Prawo
podatkowe, prawo ochrony środowiska.
Podział źródła prawa:
1)
- źródła prawa stanowione przez centralne organy
państwa (np. Sejm, Senat, Prezydent RP, Rada
Ministrów)
- źródła prawa stanowione przez organy terenowe
(np. Jednostki samorządu terytorialnego)
2)
- źródła prawa wewnętrznego (art. 98 Konstytucji)
- źródła prawa powszechnego obowiązującego
(art. 87 Konstytucji
Źródła prawa powszechnie
obowiązującego :
 KONSTYTUCJA- Jest ona usytuowana na samym szczycie
hierarchii aktów prawnych. Termin konstytucja jest często
zastępowany w doktrynie prawa terminem - ustawa
zasadnicza. Normy zawarte w konstytucji są powszechnie
obowiązujące i posiadają moc nadrzędna nad innymi
normami zawartymi w innych aktach prawnych.
Wszystkie urzędy, instytucje czy organy są zobowiązane
do przestrzegania norm konstytucji i nienaruszania ich w
trakcie podejmowania przez siebie czynności. Głównym
celem konstytucji jest wskazanie głównych założeń
państwa we wszystkich najważniejszych dziedzinach jego
funkcjonowania takich jak ustrój, gospodarka, stosunek
do religii itp.
 USTAWY:
Porządkują one wszystkie aspekty życia społecznego,
gospodarczego i politycznego państwa. W zakresie prawa
administracyjnego określają one kwestie związane
z organizacją i funkcjonowaniem administracji a także
regulują w sposób szczegółowy prawa i obowiązki obywateli
w stosunku do organów administracji. Uprawniają także
organy administracji do wydawania aktów prawnych o mocy
powszechnie obowiązującej. Ustawy regulują wszystkie
dziedziny życia państwa za wyjątkiem tych, które
uregulowane są w Konstytucji. Jednocześnie w Konstytucji
można znaleźć odniesienia do ustaw.
 RATYFIKOWANE UMOWY
MIĘDZYNARODOWE
Przez termin umowa międzynarodowa należy rozumieć
takie uregulowania, które dotyczą dwóch lub więcej
państwa i nakładają na właściwe organy tych państw pewne
obowiązki mające na celu wykonanie zobowiązania
wynikające z umowy. Ratyfikacja (zatwierdzenie) natomiast
oznacza zgodę na zawarcie umowy międzynarodowej.
W Polsce ratyfikacja umów międzynarodowych należy
do kompetencji prezydenta RP. Jest jednak zakres spraw
regulowanych przez umowy, których ratyfikacja wymaga
wcześniej wyrażonej zgody w ustawie. Do tych spraw należą
m.in. kwestie dotyczące pokoju, sojuszy, układów
politycznych lub układów wojskowych.
 ROZPORZĄDZENIA:
W teorii prawa rozporządzenie jest aktem wydawanym
przez kompetentne organy na podstawie ustaw i dla
ich wykonania. Warunkiem wejścia w życie jest publikacja
w Dzienniku Ustaw. Możliwe jest, iż ustawa w celu wydania
rozporządzenia nakazuje współprace różnych organów.
W treści rozporządzenia musi zostać zawarta podstawa
prawna, to znaczy określenie na podstawie, jakiej ustawy
dane rozporządzenie zostaje wydane i czego dotyczy.
Oznacza to podanie dokładnego artykułu a nie jedynie
tytułu ustawy. Przepisy zawarte rozporządzeniu muszą
być zgodne zarówno z ustawą, na podstawie której
rozporządzenie zostało wydane, jak i z przepisami
zawartymi w konstytucji oraz ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi.
Zgodnie z Konstytucją
rozporządzenia mogą wydawać:
o
o
o
o
Prezydent RP (zgodnie z art. 142 ust. 1)
Rada Ministrów (zgodnie z art. 146 ust. 4 pkt 2)
Prezes Rady Ministrów (zgodnie z art. 148 ptk.3)
ministrowie kierujący działem administracji rządowej (zgodnie
z art. 149 ust. 2)
o Krajowa Rada Radiofonii I Telewizji (zgodnie z art. 213 ust. 2)
o Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych
o Przewodniczących Komitetu Integracji Europejskiej
Uprawnienia tych dwóch ostatnich wynikają z faktu, iż wchodzą
oni w skład Rady Ministrów a co za tym idzie stosowane są wobec
nich przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem
administracji rządowej czyli art. 147 ust. 4 i 149 ust. 3 Konstytucji.
 ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ
USTAWY:
Rozporządzanie z mocą ustawy jest aktem prawnym,
do którego wydania kompetencje posiada organ władzy
wykonawczej. Rozporządzenie takie może zastępować
ustawę. Zgodnie z art. 234 aktualnie obowiązującej
konstytucji, jedynym organem, który posiada kompetencje
w zakresie wydawania rozporządzeń z mocą ustawy jest
Prezydent. Uprawnienie takie przysługuje mu podczas stanu
wojennego, gdy sejm nie ma możliwości zebrać się na
posiedzeniu. Na wniosek rady Ministrów, Prezydent wydaje
rozporządzenie, które ma charakter powszechnie
obowiązującego prawa.
 AKTY PRAWA
MIEJSCOWEGO:
Termin ten odnosi się do przepisów prawnych
obowiązujących jedynie na pewnej
administracyjnie wyodrębnionej części państwa.
Do ich stanowienia potrzebne jest ustawowe
upoważnienie. Takie upoważnienie posiadają:
- sejmik województwa,
- wojewoda,
- organy administracji niezespolonej,
- rada gminy.
W myśl przepisów organami posiadającymi kompetencje
do wydawania aktów prawa miejscowego są:
- rada powiatu,
- rada gminy,
a w wyjątkowych przypadkach:
- zarząd powiatu
- wójt.
Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad stanowieniem
aktów prawa miejscowego, na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy
o administracji rządowej w województwie może również
uchylić akt prawa miejscowego, jeśli jest on niezgodny
z polityką rządu albo narusza zasadę rzetelności
i gospodarności.
ZASADY I TRYB OGŁASZANIA
AKTÓW NORMATYWNYCH
ZAWIERAJĄCYCH PRZEPISY
POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE
AKTY NORMATYWNE
POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE:
Akty prawotwórcze zawierające normy dotyczące adresatów
wskazanych generalnie, zasadniczo obowiązują na
terytorium całego państwa. Mogą stanowić podstawę
aktów stosowania prawa wobec osób fizycznych i prawnych,
przykładowo w postaci decyzji administracyjnych, czy
orzeczeń sądowych.
Do grupy aktów powszechnie obowiązujących w Polsce
należą: konstytucje, umowy międzynarodowe, ustawy,
rozporządzenia. Specyficzną grupę aktów powszechnie
obowiązujących stanowią akty prawa miejscowego.
TWORZENIE AKTÓW
NORMATYWNYCH
Do tworzenia aktów normatywnych
uprawnione są ściśle określone podmioty. W
społeczeństwach demokratycznych są to
najczęściej organy wymienione w
konstytucji. Konstytucja określa też w jakim
trybie odbywa się tworzenie aktów
normatywnych oraz jakie formy one
przyjmują (np. ustawa, rozporządzenie, czy
dekret).
BUDOWA AKTU
NORMATYWNEGO:
Typowy akt normatywny zawiera tytuł, przepisy
merytoryczne, przepisy nowelizujące, przepisy
przejściowe i dostosowujące oraz przepisy
końcowe.
Oprócz przepisów prawnych, akty prawne zawierają
również części nieposiadające charakteru
normatywnego. Są to najczęściej tytuł, numeracja
przepisów, oznaczenia struktury wewnętrznej aktu
normatywnego (tytuły, rozdziały), wskazanie normy
kompetencyjnej, na podstawie której akt wydano.
ZASADY WEJŚCIA W ŻYCIE
AKTU:
Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń
oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.
Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych
określa ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych
i niektórych innych aktów prawnych z 20 lipca 2000
roku. Natomiast umowy międzynarodowe
ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną
w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym
dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów
międzynarodowych określa ustawa.
Ustawa o ogłaszaniu aktów
normatywnych przewiduje
następujące rozwiązania:
 Art. 1. 1. Ustawa określa zasady i tryb ogłaszania aktów
normatywnych i niektórych innych aktów prawnych oraz zasady
i tryb wydawania dzienników urzędowych.
 Art. 2. 1. Ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku
urzędowym jest obowiązkowe.
 Art. 3. Akty normatywne ogłasza się niezwłocznie.
 Art. 4. 1. Akty normatywne, zawierające przepisy
powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach
urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od
dnia ich ogłoszenia (vacatio legis), chyba że dany
akt normatywny określi termin dłuższy.
W uzasadnionych przypadkach akty normatywne mogą wchodzić
w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny
interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu
normatywnego (dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia
aktu).
 Art. 6. 1. Przy obliczaniu terminu wejścia w życie aktu
normatywnego określonego w dniach nie uwzględnia się dnia
ogłoszenia, z wyjątkiem przypadków, gdy akt normatywny
wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
 Art. 7. Akty normatywne wydawane na podstawie ustaw można
ogłaszać w okresie od dnia ogłoszenia danej ustawy, a przed
dniem jej wejścia w życie; akt taki nie może wejść w życie
wcześniej niż ustawa.
 Art. 8. Dziennikami urzędowymi w rozumieniu ustawy
są: Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Dziennik Urzędowy
Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", Dziennik Urzędowy
Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski B", dzienniki urzędowe
ministrów kierujących działami administracji rządowej, dzienniki
urzędowe urzędów centralnych oraz wojewódzkie dzienniki
urzędowe.
Art. 9. 1. W Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej, zwanym dalej
"Dziennikiem Ustaw", ogłasza się:
1) Konstytucję,
2) ustawy,
3) rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej,
4) rozporządzenia wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów kierujących działami
administracji rządowej, przewodniczących określonych w ustawach
komitetów, będących członkami Rady Ministrów, oraz Krajową Radę
Radiofonii i Telewizji,
5) teksty jednolite aktów określonych w pkt 1-4,
6) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych
ogłoszonych w Dzienniku Ustaw,
7) uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenie ministra.
itp
Art. 10. 1. W Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor
Polski", zwanym dalej "Monitorem
Polskim", ogłasza się:
1) zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wydane
na podstawie ustawy,
2) uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezesa Rady Ministrów,
wydane na podstawie ustawy,
3) teksty jednolite aktów określonych w pkt 1 i 2,
4) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów
normatywnych ogłoszonych w Monitorze Polskim lub aktów
normatywnych, które nie były ogłoszone.
Itp.
Art. 13. W wojewódzkim
dzienniku urzędowym ogłasza
się:
1) akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy
administracji niezespolonej,
2) akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik
województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty
województwa, powiatu i gminy,
3) statuty związków międzygminnych oraz statuty związków
powiatów,
4) akty Prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa
miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy
administracji niezespolonej,
5) wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty
prawa miejscowego stanowionego przez: wojewodę i organy
administracji niezespolonej, organ samorządu województwa,
organ powiatu i organ gminy,
6) porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych
KONSTYTUCJA I JEJ ZMIANY:
1) Inicjatywa ustawodawcza:
- Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć, co
najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent
Rzeczypospolitej.
2) Termin zmiany:
- Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej
w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w
terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat. Pierwsze
czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć
się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia
Sejmowi projektu ustawy.
3) Większość wymagana do zmiany:
- Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm
większością, co najmniej 2/3 głosów w obecności,
co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz
Senat bezwzględną większością głosów
w obecności, co najmniej połowy ustawowej
liczby senatorów.
Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy
rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie
wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym
czytaniu projektu tej ustawy.
1) Referendum zatwierdzające:
- Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału
I, II lub XII, co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat
lub Prezydent Rzeczypospolitej mogą zażądać, w terminie
45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat,
przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem
w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu,
który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum
w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji
zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość
głosujących.
2) Podpis Prezydenta:
- Po zakończeniu powyższego postępowania Marszałek Sejmu
przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę
do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu
21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie
w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
UCHWALANIE USTAW:
1) Inicjatywa ustawodawcza:
- przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej
i Radzie Ministrów, a także grupie co najmniej 100 000 obywateli
mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej
sprawie określa ustawa.
2) Czytanie ustawy (art. 119):
- ust. 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.
- ust. 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie
rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu,
posłom i Radzie Ministrów.
- ust. 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania
pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona
komisji.
- ust. 4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku
postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia
drugiego czytania projektu.
3) głosowanie:
- Zgodnie z art. 120 Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów
w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba
że Konstytucja przewiduje inną większość.
- Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje
Senatowi.
- Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć
bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości.
Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie
stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu
przyjętym przez Sejm.
- Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną
w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci
jej bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów.
4) podpisanie:
- Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu
Prezydentowi Rzeczypospolitej.
- Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni
od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku
Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
- Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może
wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie
zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej
nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał
Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.
RATYFIKOWANA UMOWA
MIĘDZYNARODOWA:
 Konstytucja do ratyfikacji przez Rzeczpospolitą Polską umowy
międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej
zgody wyrażonej w ustawie.
 Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy
międzynarodowej jest uchwalana przez Sejm większością
2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności
co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
 Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu
w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część
krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio
stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione
od wydania ustawy.
ROZPORZĄDZENIA:
 Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane
w Konstytucji, na podstawie szczegółowego
upoważnienia zawartego w ustawie i w celu
jej wykonania.
 Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może
przekazać swoich kompetencji innemu organowi.
 W związku z tym że rozporządzenie jest aktem
wykonawczym do ustawy, może zatem wyjątkowo i z woli
ustawy regulować te sprawy, które są niezbędne dla jej
realizacji, a nie zostały w niej wyczerpująco uregulowane.
ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ
USTAWY:

Zgodnie, z art. 234 ust., 1. Jeżeli w czasie stanu
wojennego Sejm nie może zebrać się na
posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej
na wniosek Rady Ministrów wydaje
rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w
granicach określonych w art.228 ust.35. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu
przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO:
 Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego
określa ustawa.
 W zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach
lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada
gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest
to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz
dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa
publicznego. Przepisy porządkowe, mogą przewidywać
za ich naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na
zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.
 Akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie
uchwały. W przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy
porządkowe może wydać wójt, w formie zarządzenia.
• Akty prawa miejscowego na obszarze województwa
wydawane są na podstawie ustawy z dnia 5 czerwca 1998
roku.
• Na podstawie tej ustawy oraz na podstawie upoważnień
udzielonych w innych ustawach i w ich granicach sejmik
województwa stanowi akty prawa miejscowego
obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.
Przewodniczący sejmiku województwa podpisuje akty
prawa miejscowego, przyjęte przez sejmik województwa,
niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje je do publikacji
w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Publikacji
w wojewódzkim dzienniku urzędowym podlega także
uchwała budżetu województwa oraz sprawozdanie
z wykonania budżetu województwa.
DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ 
wyk. Anna Sroka