Pojęcia Trudności w uczeniu się
advertisement
„Diagnozowanie oraz metody pracy z dziećmi z trudnościami w uczeniu się”. Opracowała: Katarzyna Kryspin Trudności to przeszkody w urzeczywistnieniu działań zamierzonych lub wykonywanych. Trudności w uczeniu się traktować będziemy jako składniki programu wymagające szczególnie intensywnej pracy od ucznia. (Józef Pieter) „Starajmy się zrozumieć, jak dziecku jest trudno, a wtedy będzie mu znacznie łatwiej." „Nauka to trudna rzecz”. Anonim „Wszyscy ludzie z natury pragną wiedzy” Arystoteles Pojęcia Trudności w uczeniu się – pojęcie odnosi się do zróżnicowanej grupy zaburzeń przejawiających się w postaci znaczących trudności w opanowaniu i stosowaniu umiejętności słuchowych, mówienia, czytania, pisania, rozumienia oraz umiejętności matematycznych. Zaburzenia te są pochodzenia wewnętrznego, są uwarunkowane dysfunkcjami centralnego układu nerwowego. Specyficzne trudności w uczeniu się – jest to stan długotrwały, najprawdopodobniej pochodzenia neurologicznego, który przejawia się poprzez zakłócenie rozwoju, realizacji zdolności werbalnych i niewerbalnych. Występują one jako odmienny rodzaj niepełnosprawności przy zachowaniu przeciętnej lub ponadprzeciętnej inteligencji. Mogą one wpływać na poczucie własnej wartości, samoocenę, edukację, aktywność społeczną, czynności dnia codziennego. Pojęcia • Specjalne potrzeby edukacyjne – odnoszą się do tej grupy uczniów, która nie może sprostać wymaganiom powszechnie obowiązującego programu edukacyjnego. Uczniowie ci mają znacznie większe trudności w uczeniu się niż ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania, specjalnych metod dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń. Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych to: uczniowie z dysfunkcjami fizycznymi (dzieci przewlekle chore, niesprawne ruchowo, niedowidzące, niedosłyszące), - uczniowie z dysleksją - uczniowie, wobec których pracownicy poradni psychologicznopedagogicznej zalecili dostosowanie wymagań programowych (dzieci o nieharmonijnym rozwoju intelektualnym, uczniowie wykazujący braki w wiedzy i umiejętnościach nawarstwiające się z poprzednich etapów kształcenia; uczniowie wychowujący się w środowisku nie stymulującym do rozwoju intelektualnego lub tacy, wobec których popełnione zostały istotne błędy pedagogiczne), - uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim uczęszczający do masowych placówek oświatowych Podstawy prawne pomocy psychologiczno-pedagogicznej 1. 2. 3. 4. Konwencja o Prawach Dziecka z dnia 7 czerwca 1991r. (Art. 28 i 29) Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty dot. reorganizacji systemu oświaty w Polsce (Art. 1, 24, 5, 5a) Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2001r. Nr 61 poz. 624 ze zmianami) Rozporządzenie MEN z dnia 26 sierpnia 2009r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 141 poz.1150) Podstawy prawne pomocy psychologiczno-pedagogicznej c.d. 5. 6. 7. Rozporządzenie MEN z dnia 18 września 2008r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologicznopedagogicznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1072) Rozporządzenie MEN z dnia 18 września 2008r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. Nr 175, poz. 1086) Rozporządzenie MEN z dnia 21 grudnia 2008r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2009 (Dz. U. Nr 246, poz.1799) Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych w szkole ogólnodostępnej: • posiadają aktualne orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez publiczną Poradnię Psychologiczno – Pedagogiczną, • wymagają stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy (Art. 71b, pkt.1 ustawy o systemie oświaty). Specjalna organizacja nauki i metod pracy obejmuje: cele terapeutyczne i określenie dodatkowych zajęć rewalidacyjnych, miejsce w klasie, które zajmuje uczeń i organizacja jego funkcjonowania w szkole, preferowane metody i formy pracy, niezbędne pomoce dydaktyczne, sposób motywowania ucznia do pracy, sposób oceniania ucznia i egzekwowania jego wiedzy, sposób pracy ucznia w domu, formy i sposób kontaktów z rodzicami, informacje o dodatkowej konieczności dostosowania treści programu edukacyjnego. Specjalna organizacja nauki oraz metod pracy = dostosowanie programu Dla kogo musimy konstruować dodatkowe – indywidualne programy edukacyjne? dla uczniów „znacznie poniżej normy” (nie są upośledzeni umysłowo, świadectwa mają „czyste”, ale nie nadążają za realizacją programu) dla uczniów z upośledzeniem umysłowym (w każdym stopniu, gdyż mają „świadectwa znaczone” lub/i inną podstawę programową) dla uczniów np. z autyzmem. Kryteria oceny dla ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi bazowanie na mocnych stronach ucznia strona emocjonalno – motywacyjna ucznia zachowanie ucznia na zajęciach przygotowanie do zajęć lekcyjnych, indywidualnych odrabianie prac domowych zainteresowania i uzdolnienia ucznia poziom opanowania wiadomości i umiejętności przewidzianych w ramach indywidualnego programu edukacyjnego postępy ucznia w aspekcie psychodydaktycznym, psychoterapeutycznym, psychokorekcyjnym i ogólnorozwojowym sposoby i kierunki pokonywania trudności edukacyjnych i wychowawczych Uczeń upośledzony w stopniu lekkim w klasie ogólnodostępnej Nie każde dziecko przychodzi na świat z jednakowymi szansami na pełny rozwój. W myśl Konwencji Praw Dziecka – art.23 pkt.1 „ dziecko psychicznie i fizycznie niepełnosprawne winno mieć zapewnione pełne i normalne życie, w warunkach zabezpieczających jego godność, umożliwiających osiągnięcia niezależności oraz ułatwiających aktywne uczestnictwo w życiu społecznym.” "Elementarnymi potrzebami oprócz poczucia bezpieczeństwa jest bycie kochanym i akceptowanym. Każde dziecko pragnie szacunku, odczuwa potrzebę uczenia się, poznawania, oczywiście na miarę swoich możliwości, a szczególnie dzieci specjalnej troski " Uczeń upośledzony w stopniu lekkim w klasie ogólnodostępnej Heber przez niedorozwój umysłowy, rozumie niższą od przeciętnej ogólną sprawność intelektualną, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub więcej zaburzeniem w zakresie dojrzewania, uczenia się lub społecznego przystosowania. Na podstawie takiej definicji została opracowana 4- stopniowa klasyfikacja upośledzenia umysłowego. Jej stopnie są następujące: 1. Lekkie upośledzenie umysłowe - iloraz inteligencji od 52 - 67, 2. Umiarkowane upośledzenie umysłowe - iloraz inteligencji od 36 - 51, 3. Znaczne upośledzenie umysłowe - iloraz inteligencji od 20 - 35, 4. Głębokie upośledzenie umysłowe - iloraz inteligencji od 0 - 19 Praca z uczniem niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu lekkim: • Sprawdzić poziom rozwoju intelektualnego na orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego • Dostosowanie już istniejącego lub opracowanie własnego programu do pracy z uczniem • Praca na konkretach, nauczanie wielozmysłowe • Sprawdzanie czy uczeń zrozumiał polecenie, ale nie pytanie „czy zrozumiałeś?” • Wydłużenie czasu pracy na wykonanie zadań na lekcji • Ćwiczenie, ale również szukanie zastępników (kalkulator, specjalna ściąga do tabliczki mnożenia) Praca z uczniem niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu lekkim c.d. • Uczeń powinien pracować z grupą rówieśników, zadanie powinien mieć przydzielone zgodnie z jego możliwościami • Nagradzanie często, za mniejsze partie materiału, nagradzanie wysiłku i zaangażowania w pracę ucznia • Pokazanie samemu uczniowi i innym, że uczeń jest w czymś dobry (potrzeba sukcesu) Praca z uczniem niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu umiarkowanym • Program nauczania dzieci upośledzonych jest elastyczny. W pracy z takimi dziećmi nieodzowny jest indywidualny program dostosowany do możliwości danego ucznia z uwzględnieniem rzeczywistych potrzeb i możliwości psychofizycznych. • Aby dziecko upośledzone osiągnęło sukces edukacyjny, muszą się na to złożyć wszystkie płaszczyzny oddziaływań: dom rodzinny – rodzice, szkoła – nauczyciel, programy nauczania, środowisko społeczne oraz indywidualne możliwości dziecka. • Ważnym elementem gwarantującym sukces dziecka jest rozwijanie umiejętności społecznych. Ważne jest wytwarzanie pozytywnych więzi emocjonalnych między członkami grupy. Jeśli dziecko upośledzone będzie czuło się potrzebne, akceptowane przez innych, lubiane - będzie w relacjach z innymi przyjazne, bardziej otwarte i ufne. Tylko współdziałanie i jasność celów oraz konkretne działania zagwarantują sukces edukacyjny dzieci upośledzonych. Praca z uczniem niepełnosprawnym intelektualnie w st. umiarkowanym c.d. Musimy pamiętać, że w pracy z dzieckiem o nieharmonijnym rozwoju celowe jest także stosowanie następujących zasad: Zasada poglądowości mówi o tym, że nie wystarczy tu nauczanie werbalne. W celu usprawnienia należy angażować analizator wzroku, słuchu oraz kinestetyczno – ruchowy. Zasada indywidualizacji, polegająca na doborze ćwiczeń według postawionej diagnozy i dostosowanie jej do możliwości dziecka oraz stopniu zaburzenia. Zasada celowości zakłada, aby nawet najdrobniejszy element był podporządkowany określonemu celowi. Praca z uczniem niepełnosprawnym intelektualnie w st. umiarkowanym c.d. Zasadę wszechstronności stosujemy szeroko, ponieważ usprawniamy nie tylko funkcje zaburzone, ale i nie zaburzone, aby dziecko mogło kompensować swoje braki. Zasada terapii ściśle wiąże się z zasadą życzliwości. Wprowadzenie terapii zabawowej uspokajająco wpływa na kształtowanie się właściwych postaw. Zasada życzliwości, terapii i optymizmu pedagogicznego wiąże się w pewnym stopniu z zasadą wzmocnień, która polega na stosowaniu pozytywnych wzmocnień natychmiast po uzyskaniu choć drobnego sukcesu. Praca z uczniem niepełnosprawnym intelektualnie w st. umiarkowanym c.d. • Aby zasady nauczania mogły być spełnione należy w pracy z dzieckiem upośledzonym umysłowo stosować odpowiednie metody pracy. Należy podkreślić, że ważne i potrzebne jest stosowanie różnych metod, bowiem kształtowanie osobowości wychowanków wymaga całego systemu metod odpowiednio ze sobą powiązanych. • Oprócz metod tradycyjnych stosowanych podczas zajęć szczególne znaczenie odgrywają metody najnowsze stosowane w pracy z dziećmi upośledzonymi w stopniu umiarkowanym i znacznym n p. metoda dobrego startu, metoda Dennisona – gimnastyka mózgu, metoda Knill’a – pogramy aktywności – świadomości ciała, kontakt i komunikacja, metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherbourne Uczeń z ADHD • Coraz liczniejszą grupę uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych stanowią dzieci z ADHD. • Praca z tymi dziećmi jest szalenie trudna, wymaga ogromnej cierpliwości i wiedzy. • Słowa psychologa, który szkolił nauczycieli w zakresie sposobów pracy z takimi dziećmi: „Kiedy będziesz już tak zmęczona stałym powtarzaniem tych samych poleceń, koncentracją nad upilnowaniem takiego dziecka, znużona sprawdzaniem oczywistych rzeczy, że zaczniesz tracić cierpliwość i ogarnie cię poczucie zniechęcenia, to pomyśl, że ty masz to dziecko tylko przez kilka godzin w tygodniu, a rodzice – cały czas. To samo przypomnij sobie, zanim wezwiesz tych rodziców w związku z zachowaniem ich dziecka”. Dziecko nadpobudliwe • Wyjątkowo niespokojne, nadmiernie ruchliwe i aktywne, roztrzepane, o zmiennych nastrojach, mają trudności ze stosowaniem się do przyjętych zasad, przysparzając kłopotów samym sobie, swym rodzicom, nauczycielom i kolegom. Występuje: • nasilone zaburzenia uwagi, czyli niemożność jej skoncentrowania, • nadmierna impulsywność, • nadmierna ruchliwość. Nie każde zaburzenia w zachowaniu to nadpobudliwość. • choroby somatyczne (uszkodzenia słuchu, wzroku, astma, nadczynność tarczycy, alergia, padaczka, dzieci niedożywione, choroby pasożytnicze), • zaburzenia psychiczne (niski iloraz inteligencji, autyzm, depresja, silne stany lękowe), • czynniki środowiskowe (dziecko nadmiernie zdolne, narażone na silny stres; maltretowane fizycznie, wykorzystywane seksualnie, źle wychowane). Po czym poznać, że dziecko jest nadpobudliwe? Co widać w szkole? • Nie jest w stanie dostosować się do regulaminu szkolnego, a zwłaszcza do spokojnego siedzenia i uważania na lekcjach. • Jest bardzo ruchliwe, czyli "wszędzie go pełno"; posadzone na krześle kręci się, wierci niespokojnie, co chwilę wstaje, wymachuje nogami, manipuluje przedmiotami znajdującymi się w zasięgu ręki. • Jest towarzyskie, rozmowne, często gadatliwe, hałaśliwe. • Żywo interesuje się otoczeniem, ale powierzchownie, często zmienia zainteresowania. • Trudno mu zająć się na dłużej jedną i tą samą czynnością, dlatego jest niesystematyczne, szybko się zniechęca i często nie kończy rozpoczętego zadania. • Słucha nieuważnie i nie jest w stanie skupić się na szczegółach. • Nie pamięta, co miało zrobić; w środku zdania zapomina, o czym mówiło. c.d. • wyrywa się z odpowiedzią, zanim zostanie zadane pytanie; często przerywa innym; • podejmuje pochopne decyzje i łatwo, bez zastanowienia akceptuje cudze pomysły; • jest mało spostrzegawcze; często buja w obłokach; • ma zmienne nastroje, często wpada w złość lub wybucha płaczem; • nie chce wykonywać poleceń dorosłych, a w stosunku do rówieśników jest często konfliktowe i agresywne; • lubi koncentrować na sobie uwagę rówieśników; • nie umie przegrywać; • ma zazwyczaj nie najlepszą pozycję w grupie, często jest samotne; • często odgrywa rolę błazna klasowego albo tyranizuje innych. • dzieci nadpobudliwe częściej niż inne mają również kłopoty z powodu: zaburzeń językowych, zaburzeń pamięci, dysleksji, dysgrafii, dyskalkulii. Zasady postępowania z dzieckiem nadpobudliwym • Wykorzystywanie zasobów energii dziecka w pracach na rzecz szkoły i klasy; • Skłanianie do uczestnictwa w zorganizowanych zajęciach ruchowych, takich jak: taniec, wycieczki czy gimnastyka; • Wzmożona kontrola działań ze strony nauczyciela, częste podchodzenie i sprawdzanie, czy dziecko pracuje, czy wie, co ma robić; • Przeznaczenie dla dziecka nadpobudliwego miejsca w pierwszej ławce, jak najbliżej nauczyciela lub w tylnej części klasy, aby nie skupiało na sobie uwagi innych i swoim kręceniem nie przeszkadzało w prowadzeniu lekcji; • Jego sąsiad z ławki powinien być osobą spokojną i zrównoważoną; • Dzielenie pracy powierzanej dziecku na małe odcinki i racjonalne, w miarę możliwości częste wprowadzanie przerw na odpoczynek (n p. gimnastyka śródlekcyjna) oraz wykorzystywanie dziecka przy każdej okazji do ruchu (starcie tablicy, rozdanie zeszytów, przyniesienie czegoś); c.d. • Dostosowanie zadań powierzonych dziecku do jego aktualnych możliwości tak, by mogło im sprostać, gdyż porażki działają na nie rozstrajająco; • „Niewyrywanie" do odpowiedzi, lecz przygotowanie dziecka do niej przez naprowadzenie na określony temat. • Niehamowanie nadmiernej aktywności dziecka, lecz stałe, dyskretne ukierunkowywanie jej na właściwy cel. • Cel, do którego prowadzić ma działanie dziecka nie może być zbyt odległy, odroczony w czasie. • Zakres powierzanych uczniowi obowiązków nie powinien być za szeroki, nie należy obarczać go wieloma zadaniami jednocześnie. • Częste przypominanie o zobowiązaniach i to w atmosferze pozbawionej napięć, złości, wymówek i kar. • Skłanianie dziecka do finalizowania rozpoczętych działań, w tym także dyskretna pomoc pozwalająca na osiągnięcie celu. c.d. • Unikanie nadmiernej krytyki, pokpiwania i żartowania z dziecka. • Dostrzeganie tych rzadkich chwil, kiedy dziecko spokojnie pracuje i zachęcanie go do dalszego wysiłku; nie należy się bać, że się go rozproszy, pochwała doda mu sił, zachęci do spokojnego siedzenia i skupienia się na zadaniach. • Stosowanie na lekcjach specjalnych metod dydaktycznych, np.: wyróżnianie najważniejszych zagadnień, podkreślanie ich na kolorowo, własna aktywność dziecka. • Zapewnienie spokojnego zajęcia w czasie przerw między lekcjami, nie dopuszczanie do zbyt żywiołowych i chaotycznych zabaw. • W sytuacjach konfliktowych odraczanie rozwiązania problemu do chwili wyciszenia i wygaśnięcia emocji. • Omawianie z dzieckiem zaistniałych sytuacji ze wskazaniem na właściwe postępowanie; skłanianie do refleksji i krytycznej oceny własnego zachowania. c.d. • Stosowanie jasnego i zrozumiałego dla dziecka systemu reguł rządzących życiem klasy i szkoły. • Korygowanie niewłaściwych oddziaływań wychowawczych rodziców poprzez wskazywanie, jak mają pracować z dzieckiem, a tym samym ujednolicanie działań szkoły i domu; • Okazywanie zrozumienia, że trudności są niezależne od woli dziecka i jego rodziców. • W przypadku szczególnie nasilonych objawów nadpobudliwości psychoruchowej- taktowne zasugerowanie rodzicom, aby skontaktowali się z psychologiem. 10 PRÓŚB NADPOBUDLIWEGO DZIECKA • • • • • • • • • • Pomóż mi skupić się na jednej czynności. Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę. Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić. Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż mi wyjście z tej sytuacji. Chciałbym od razu wiedzieć, czy to, co robię, jest zrobione dobrze. Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał. Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel jest daleko, gubię się. Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego potrzebuję. Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, że rosnę, kiedy okazujesz mi, jak mnie kochasz! Wskazówki dla rodziców • • • • WPROWADŹCIE RUTYNĘ - Większość dzieci lubi, kiedy rytm dnia jest stały. Znana pora wstawania, posiłków, obowiązków i kładzenia się spać sprzyja dobrej atmosferze rodzinnej. Oczywiście nie można doprowadzać tego do absurdu, ale dzieciom nadpobudliwym rutyna zdecydowanie służy. Daje poczucie bezpieczeństwa i stałości. OGRANICZAJCIE BODŹCE - Ponieważ nadpobudliwe dziecko łatwo się rozprasza, starajcie się, by w domu był spokój. Unikajcie puszczania głośnej muzyki, zapraszania wielu gości naraz, ograniczcie przesiadywanie przed telewizorem czy komputerem. Dbajcie o to, by dziecko mogło się skupić na jednej czynności. MÓWCIE JASNO - Starajcie się, by to, co mówicie, było jak najbardziej konkretne. Zamiast ogólnego: „znów nie posprzątałeś w pokoju" powiedzcie raczej: „pościel łóżko". Zamiast „ale z ciebie niezdara" powiedzcie: „trzymaj kubek za ucho". I nie dawajcie dziecku zbyt dużo możliwości wyboru. PLANUJCIE - Dzieci nadpobudliwe wytrąca z równowagi wszystko, co jest nagłe, zaskakujące. Dlatego dobrze jest w domu wprowadzić zwyczaj planowania dnia. Można to zrobić po śniadaniu, ustalić, gdzie spędzicie dzień, co będzie na obiad, co robicie po południu, jakie obowiązki was czekają. Im dziecko jest starsze, tym bardziej szczegółowy powinien być plan. c.d. • • • • STARAJCIE SIĘ BYĆ CIERPLIWI - To nie jest łatwe, ale awantury i kary tylko wzmagają napięcie i pogłębiają trudności dziecka. Starajcie się chwalić i zachęcać je do tego, co mu się udaje, a ignorujcie nieszkodliwe wygłupy. ZADBAJCIE O MIEJSCE - Każde dziecko w wieku szkolnym, a zwłaszcza nadpobudliwe, powinno mieć dobre miejsce do pracy. Dobre to znaczy jasne, uporządkowane, z małą ilością przedmiotów dookoła. Najlepszy będzie jasny blat, lampa. Pilnujcie, by miejsce do pracy nie było ciemne i zagracone. BĄDŹCIE ELASTYCZNI - Przygotujcie się na to, że mogą was zawieść wypróbowane gdzie indziej (i na kimś innym) sprawdzone metody wychowawcze. Dziecko nadpobudliwe wymaga oczywiście ustalenia jasnych reguł (np.: obiad je się przy stole), ale nadmierny rygoryzm często daje skutki odwrotne do zamierzonych. Może warto czasem pozwolić na krótką przerwę w posiłku. NIE OBWINIAJCIE SIĘ - Nic dziwnego, że mając w domu wulkan energii, czasem i wy stajecie się impulsywni i przeżywacie uczucia dalekie od macierzyńskich. Jeśli zdarzy wam się zareagować agresją, spróbujcie sobie wybaczyć. Po prostu przeproście dziecko i działajcie dalej. Jeżeli napady furii zdarzają się częściej, zwróćcie się o pomoc do kogoś z rodziny lub do fachowca. Sposoby nauczania dzieci z ADHD • Ustawienie ławki dziecka nadpobudliwego bliżej biurka nauczyciela, w pewnym oddaleniu od innych dzieci • Poprawianie umiejętności organizacyjnych, np.. Siedź na swoim miejscu. Zajmij się swoim zadaniem. Patrz na mnie lub wykonywane zadanie. Mówi tylko jedna osoba. Pracuj. • Pobudzanie uwagi dziecka • Poprawianie zdolności słuchania Koncentracja uwagi Utrzymywaniu długotrwałego skupienia sprzyjają: właściwa organizacja pracy • • • • • • powinno się przeplatać zadania z różnych przedmiotów podczas odrabiania lekcji na biurku powinny być tylko te przedmioty, które są potrzebne do danej lekcji wykształcenie nawyku koncentracji ustal stałe godziny pracy umysłowej i przestrzegaj ich planując regularne godziny pracy, nie wchodź w kolizję ze zdrowym rozsądkiem po określonym czasie intensywnej pracy– przerwa spędzona przyjemnie właściwa ergonomia miejsca pracy – czego potrzebuje dziecko: • • • dobrze przewietrzony pokój, wygodne ubranie nie może przeszkadzać młodsze, czy starsze rodzeństwo bezwzględnie wyłączone radio, telewizor, komputer; opanowanie hałasów domowych na tyle, na ile jest to możliwe wyeliminowanie zakłóceń psychologicznych – odgradzanie od zbędnych stresów, unikanie konfliktów, wrogości, sensacji zapobieganie utrudnieniom fizjologicznym – dobre odżywianie, odpowiednia ilość przerw, snu, itp. Nauczyciel, który nie ma cierpliwości dla swoich uczniów jest tylko człowiekiem. Uczeń trudny • z każdym rokiem przybywa do szkoły coraz większa grupa młodzieży mająca problemy w uczeniu się. • uczniów przeżywających niepowodzenia szkolne nazywa się uczniami trudnymi, ponieważ nauczyciel zmuszony jest do poświęcenia im więcej czasu niż uczniom przeciętnym. • szkoła musi stworzyć właściwe warunki do realizacji programu wychowawczego dla ucznia trudnego, zaś nauczyciel zobowiązany jest podjąć trudne zadanie polegające na eliminowaniu trudności edukacyjnych i wychowawczych w pracy z uczniem nieprzystosowanym społecznie. Diagnoza dziecka trudnego • Sytuacja bytowa rodziny • Sytuacja zdrowotna dziecka • Sytuacja rodzinna dziecka • Opieka psychologiczno-pedagogiczna • Sytuacja szkolna • Cechy osobowości dziecka • Zachowanie dziecka Wnioski do pracy z dzieckiem: np. praca indywidualna, poprawa funkcjonowania w grupie, terapia pedagogiczna, zespół korekcyjno-kompensacyjny, zajęcia logopedyczne, praca z rodziną Praca z uczniem trudnym Aby osiągnąć zamierzone cele, trzeba koniecznie posłużyć się kilkoma metodami, technikami i formami pracy, np.: • Metody pracy z uczniem trudnym: - profilaktyka pedagogiczna ( zapobieganie opóźnieniom, wykrycie luk w wiadomościach ucznia), - terapia pedagogiczna (likwidacja luk w wiadomościach). • Techniki wychowawcze: - sondaż, - opinie negatywne i pozytywne o uczniu, - sondowanie wyłącznie pozytywnych opinii, - decyzje grupowe, - „burza mózgów”. Praca z uczniem trudnym c.d. • Formy pracy np.: - poznanie uczniów, - aktywizowanie do działania, - pogłębianie u uczniów poczucia własnej wartości poprzez powierzanie im zadań na miarę ich możliwości, - natychmiastowa interwencja w momencie zachowań nieprzystosowanych, - różnicowanie pracy domowej, - ustalenie partii materiału do nauczania i określenie terminu pytania, - stopniowanie trudności zadań: od łatwych do coraz trudniejszych, - ocenianie pracy ucznia pozytywnie, nie nadużywanie ocen niedostatecznych. Dysleksja dysleksja rozwojowa –zespół specyficznych trudności w uczeniu się pisania i czytania, które nie są spowodowane niskim poziomem intelektualnym, słabym poziomem dydaktycznym i czynnikami kulturowymi. Diagnoza pedagogiczna dziecka dyslektycznego • • • • Wywiad z rodzicami ucznia Wywiad z uczniem Sprawdzenie znajomości zasad ortograficznych Analiza wytworów szkolnych (zeszyty, dyktanda, samodzielne prace ucznia) • Ocena poziomu graficznego pisma • Pomiar szybkości czytania • Opinia nauczyciela języka polskiego Typy dysleksji: dysleksja typu wzrokowego, u której podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i ruchowo– przestrzennej; dysleksja typu słuchowego uwarunkowana zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych; dysleksja integracyjna, kiedy to poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń, natomiast zaburzona jest koordynacja, czyli występują zaburzenia integracji percepcyjnomotorycznej; dysleksja typu mieszanego, gdy występują jednocześnie zaburzenia w percepcji i pamięci słuchowej, pamięci i percepcji wzrokowej, wyobraźni przestrzennej; dysleksja wizualna, gdy występuje nieład tzw. nieporządek. Odmiany dysleksji: • dysleksja – terminem stosowanym także w węższym znaczeniu, do specyficznych trudności w czytaniu; • dysortografia – specyficzne trudności w pisaniu, przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w tym ortograficznych, mimo znania zasad poprawnej pisowni; • dysgrafia – zniekształcenia strony graficznej pisma – brzydkie, niekaligraficzne pismo; • dyskalkulia – specyficzne trudności w rozwiązywaniu najprostszych nawet zadań matematycznych, np. trudności w dodawaniu czy mnożeniu; • dysfonia – objawia się niewyraźnym i cichym mówieniem – wada bardzo rzadko stwierdzana. 10-15% populacji uczniów przejawia cechy dysleksji, dysgrafii, dysortografii, dyskalkulii Praca z uczniem dyslektycznym: nauczanie wielozmysłowe wielokrotne powtarzanie wykorzystywanie zabawnych skojarzeń (podczas prezentacji materiału oraz robienia notatek) aktywność ruchowa rozwijanie spostrzegawczości i percepcji wzrokowej (np opisywanie obrazków, wyszukiwanie błędów w zdaniach i wyrazach napisanych na tablicy przez uczniów i nauczyciela, wyszukiwanie błędów drukarskich w podręczniku) kształtowanie kompetencji społecznych (np praca w grupach, parach, zespole) Cztery zestawy do pracy z uczniami mającymi trudności w nauce: I zestaw obejmuje indywidualizowanie czynności i prac zadawanych uczniom. Wskazówki dla nauczyciela są następujące: • zmniejszać poziom trudności zadań stawianych uczniom zmagającym się z nauką; • stosować materiały odwołujące się do wielu zmysłów, by zmniejszyć ich zależność od uczenia się z tekstu pisanego; • zadawać prace oparte na ich zainteresowaniach; • wyszukiwać w ich uczeniu się mocne strony i na nich opierać nauczanie; • upewniać się, że zadanie ma wyraźną strukturę, jest dobrze określone i mieści się w granicach ich możliwości; • zadania niech będą krótkie, a ich pierwsza część niech będzie łatwa lub na tyle uczniom znajoma, żeby już na wstępie doświadczyli sukcesu. Cztery zestawy do pracy z uczniami mającymi trudności w nauce: II grupa zawiera wskazówki, jak opracowywać zadania dla uczniów. Oto one: • dopilnować, by powtórzyli udzieloną im instrukcję, żeby nauczyciel miał pewność, że wiedzą, co mają zrobić; • przedstawić wzór wykonania zadania; • wypowiadać na głos swoje myśli przy wykonywaniu zadania; • ćwiczyć z nim metody kierowania własną nauką; • powiedzieć wyraźnie i dokładnie, co musi być zrobione, aby osiągnąć pożądany poziom wykonania; • określić limit czasu na daną pracę, raczej za duży, żeby uczniowie mogli ”pokonać zegar”. Cztery zestawy do pracy z uczniami mającymi trudności w nauce: III kategoria mieści pomoc w wykonywaniu zadań i korepetycje. Doradcą lub korepetytorem może być nauczyciel, pomocnik nauczyciela, dorosły ochotnik, starszy uczeń lub kolega z tej samej klasy. Konkretne wskazówki są takie: • przeformułować pytanie lub naprowadzić na właściwy trop, jeśli uczniowie nie potrafią odpowiedzieć; • chwalić, kiedy odpowiadają wystarczająco dobrze; • dać im sposobność poprawienia prac niewystarczająco dobrych; • upewnić ich, że w razie potrzeby otrzymują pomoc; • sadzać ich przy uczniach przeciętnych, z którymi się przyjaźnią i poprosić tych drugich, żeby nie pozwolili im „wypaść z szyn”- niech pomagają przy zadaniu, przypominają o nim i o upływie czasu; • postarać się zorganizować samopomoc koleżeńską- niech każdy uczeń z trudnościami odrabia lekcje z blisko mieszkającym kolegą. Cztery zestawy do pracy z uczniami mającymi trudności w nauce: IV zestaw dotyczy podtrzymywania motywacji. Wskazówki dla nauczyciela są następujące: • zachęcać i pozytywnie komentować; • pomóc ustalać realistyczne cele i oceniać osiągnięcia; • kierować uwagę słabych uczniów na ich osiągnięcia i przekazywać rodzicom na piśmie pozytywne uwagi o pracy dziecka; • zachęcać do „bicia rekordów życiowych”, a nie do rywalizacji z kolegami- niech starają się osiągnąć więcej w porównaniu z zeszłym dniem lub zeszłym tygodniem; • posługiwać się techniką kontraktów; • oceny wystawiać nie za to, jak wypadają w porównaniu z resztą klasy, ale za wysiłek i rezultat. • instrukcje niech będą proste, w razie potrzeby podzielone na części, by uczeń dał radę zapamiętać je; • sadzać takich uczniów w pierwszych ławkach i nawiązywać z nimi częsty kontakt wzrokowy; • zadawać dodatkowe, uzupełniające zadania i dawać więcej okazji „zarobienia” na stopień być w stałym kontakcie z kimś, kto pomaga im w nauce; Cztery zestawy do pracy z uczniami mającymi trudności w nauce: W pracy z tymi uczniami nauczyciel musi wykazać się cierpliwością i troską, ale powinien być też zdecydowany wymagający i konsekwentny. Nauczyciel nie może też zapominać, że cele, które osiągną jego uczniowie będą ich „życiowymi sukcesami”, ale nie zawsze będą spełniać zewnętrzne kryteria. • "Zdarza się rozsądek u młodych i nierozsądek u starych, albowiem rozumnego myślenia uczą nie lata, lecz wczesne zdobywanie wiedzy i przyrodzone zdolności”. Demokryt z Abdery • "Gdy coś wiesz, wiedzieć, że to wiesz, a gdy nie wiesz, wiedzieć, że nie wiesz - to właśnie jest wiedza. " • "Mądrości nie można przekazać. Wiedza, którą próbuje przekazywać mędrzec, brzmi zawsze jak głupota”. Hermann Hesse Bibliografia Praca z uczniem posiadającym trudności w nauce Wydaw. Forum -płyta CD Merrill Harmin Duch klasy Jak motywować uczniów do nauki? Civitas Program edukacyjno – terapeutyczny ORTOGRAFFITI Anna Jurek Skoncentruj się Wyd. Harmonia Al.-Khamisa D.: Integracja społeczna. Praktyczne próby wdrażania. Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa, 2002 r. Bogdanowicz M.,Kisiel B.,Przasnyska M.: Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. Społeczne Towarzystwo Oświatowe, Warszawa, 1994 r. Buryn U., Halboj T.,Kowalska M., Podziemska T.:Mój uczeń nie słyszy. Poradnik dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych. MEN, Warszawa, 2001 r. Dykcik W.: Funkcjonowanie społeczne osób niepełnosprawnych w lokalnym środowisku (szansą integralnego humanizmu oraz poczucia życiowego ukierunkowania), Bibliografia . Fenczyn, J. Wyczesany(red.) Edukacja i integracja osób niepełnosprawnych, Kraków, 1994 r. Eckert U.:Współczesne zadania pedagogiki specjalnej w Polsce [w:] funkcjonowania , UMCS, Lublin, 1994 r. Haftek J.:Aktualne zagadnienia kompleksowej rehabilitacji[w: ] T. Kasperczyk (red.) Rehabilitacja medyczna i społeczna, Kraków, 1994 r. Hannaford C. :Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł – podstawy kinezjologii edukacyjnej. Polskie Stowarzyszenie Kinezjologów we współpracy z Medyk Spółka zo.o. Warszawa, 1998 r. Hulek A. (red.):Pedagogika rewalidacyjna. PWN , Warszawa, 1988 r Hulek A.:Integracja dzieci niepełnosprawnych w przedszkolu i szkole. Wyd. Instytutu Filozofii i Socjologii, PAN, Warszawa, 1994 r Jakubowski S.:Kinezjologiczne nutki – piosenki ułatwiające i uprzyjemniające ćwiczenia kinezjologii edukacyjnej. Kined, Warszawa Kobosko J.(red.):Moje dziecko nie słyszy. Materiały dla rodziców dzieci z wadą słuchu. Kurzyna M.:Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu metodą 18 struktur wyrazowych. WSiP, Warszawa, 1996 r. Maciarz J.Z teorii i badań społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków, 1999 r. Lipkowski O.:Oligofrenopedagogika Lipkowski Przygoda z dramą 1. Praca zbiorowa. .Ligra, Wrocław, 1994 r. J
