Pobierz

Zależności
pomiędzy organizmami
w przyrodzie
Autor: Anna Kimak-Cysewska
Interakcje pomiędzy elementami ekosystemu
EKOSYSTEM
(las, łąka, jezioro, pole, rafa koralowa itp.)
BIOTOP
BIOCENOZA
(podłoże, woda, sole
Mineralne, światło,
dostępne gazy, itp)
(rośliny, zwierzęta,
grzyby, bakterie,
protisty, człowiek)
Rodzaje zależności pomiędzy organizmami
w przyrodzie
Antagonistyczne:
Roślinożerność
Drapieżnictwo
Nieantagonistyczne:
Mutualizm
Pasożytnictwo
Protokooperacja
Konkurencja
Komensalizm
Allelopatia
Neutralizm
Amensalizm
ROŚLINOŻERNOŚĆ
+/-
Wybrane przystosowania roślinożerców
do zdobywania pokarmu
Zróżnicowane
aparaty
gębowe
Wielokomorowe
Żołądki
i symbiotyczne
mikroorganizmy
Wyspecjalizowane zęby,
wargi, dobry węch i smak
Wybrane przystosowania roślin
do obrony przed zjedzeniem przez roślinożerców
Ciernie i kolce
włoski parzące
i
olejki eteryczne
Wybrane przystosowania roślin
do obrony przed zjedzeniem przez roślinożerców
Kamuflaż
Substancje
trujące lub
niesmaczne
jasnota
tytoń
litops
ziemniak
DRAPIEŻNICTWO
+/-
Drapieżnik chwyta, zabija i zjada ofiarę częściowo
lub w całości.
Wybrane przystosowania drapieżników
do zdobywania pokarmu
Wzrok
Węch
Słuch
Silne mięśnie
Maskujące ubarwienie
Wybrane przystosowania drapieżników
do zdobywania pokarmu
Pazury
Szpony
Dzioby
Zęby
Toksyny
Polowanie w stadzie
Jak uniknąć drapieżnika?
Czujność
Ucieczka
Kryjówka
Życie w stadzie
Pancerz
Kolce
Cuchnące wydzieliny
Ubarwienie maskujące
Udawanie większego
Podszywanie się pod kogoś
Toksyczne wydzieliny
Znaczenie drapieżnictwa
Rośliny i roslinożercy oraz drapieżniki i ich ofiary regulują
wzajemnie swoją liczebność.
Drapieżniki działają na korzyść populacji ofiary,
ponieważ eliminują z niej zazwyczaj osobniki chore, stare
i gorzej przystosowane do środowiska.
PASOŻYTNICTWO
+/-
Pasożyty żyją kosztem żywego organizmu
Osłabiając go mogą doprowadzić do jego śmierci.
Pasożyty są z reguły dużo mniejsze od zywiciela. Często są
wyspecjalizowane i związane z konkretnymi gatunkami
organizmów.
Zaleznie od miejsca życia i cyklu rozwojowego, pasożyty
wykazują liczne przystosowania do takiego trybu życia.
Podział pasożytów ze względu na miejsce
bytowania:
 Pasożyty wewnętrzne

Pasożyty zewnetrzne

Półpasożyty
Wybrane przystosowania organizmów
do pasożytniczego trybu życia
Przyssawki, pazurki, haczyki
 Oskórek chroniący przed strawieniem
 Brak niektórych narządów
 Obojnactwo
 Wytwarzanie ogromnych ilości jaj
 Złożone cykle rozwojowe
 Korzenie przekształcone w ssawki
 Wytwarzanie substancji znieczulających
 Wyspecjalizowane aparaty gębowe
 Wytwarzanie substancji zapobiegajacych krzepnięciu krwi
 Białka na powierzchni komórek utrudniające rozpoznanie
przez układ odpornościowy żywiciela
 ...

Autor: Scott Zona
Jaja błonkówki na larwie ćmy
Zaraza bluszczowa
Rożkowiec lipowy
KONKURENCJA MIĘDZYGATUNKOWA
I WEWNĄTRZGATUNKOWA
-/Organizmy konkurują między sobą o zasoby środowiska, m.in.:
 O dostęp do światła, wody, soli mineralnych (rośliny)

O dostęp do pokarmu, wody, miejsc do rozrodu, schronienia w
razie ataku (organizmy różnych lub tego samego gatunku)

O partnera do rozrodu, terytorium, które umożliwi przeżycie i
wydanie na świat potomstwa (organizmy tego samego gatunku)
Może prowadzić do
powiększenia niszy
ekologicznej lub do
rozszerzenia zasięgu
geograficznego gatunku
Skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej:
 Eliminacja najsłabszych osobników

Osłabienie tych, które przeżywają

W grupie ustala się hierarchia

Jeśli śmiertelność osobników młodocianych wynika
z konkurencji, ich ilość zostaje znacznie ograniczona
Konkurencja międzygatunkowa ma miejsce, gdy nisze ekologiczne
różnych gatunków zachodzą na siebie.
Skutki konkurencji międzygatunkowej:

Zawężenie nisz ekologicznych konkurujących gatunków

Eliminacja słabszego konkurenta przez silniejszego
ALLELOPATIA
+ / - lub + / +
Szkodliwe lub korzystne odziaływanie jednych organizmów na
inne za pośrednictwem substancji chemicznych.
Najczęściej substancje te są wydzielane do podłoża, ale mogą to
być również substancje lotne lub pochodzić z rozkładu roślin.
Allelopatia dodatnia
PRZYKŁADY
Rzodkiew wpływa pozytywnie na sałatę
Allelopatia ujemna
Truskawka wpływa negatywnie na kapustę
AMENSALIZM
0/-
Obecność jednego gatunku wpływa negatywnie na drugi gatunek,
nie przynosząc jednak ani korzyści ani strat pierwszemu.
Brzoza hamuje
rozwój sosny
Inny przykład: bobry budując tamy zmieniają stosunki wodne w
środowisku, często szkodząc innym organizmom
SYMBIOZA
Zależność przynosząca korzyści obu organizmom
Jeśli symbionty nie
mogą samodzielnie
przetrwać to jest to
symbioza
obligatoryjna
czyli
MUTUALIZM
Jeśli symbionty mogą
samodzielnie przetrwać
to jest to
symbioza
nieobligatoryjna
czyli
PROTOKOOPERACJA
MUTUALIZM
+/+
(Porost - czy już helotyzm, czy jeszcze symbioza?)
Grzyb zyskuje produkty
fotosyntezy od glonu.
Glon uzyskuje schronienie
i dostęp do wody
MIKORYZA
Grzyb zyskuje produkty
fotosyntezy od drzewa
Drzewo zyskuje lepszy dostęp
do wody (zwiększona
powierzchnia chłonna)
Strzępki grzyba wytwarzają hormony roślinne, które,
po wniknięciu do rośliny, regulują jej wzrost i rozwój
 Substancje
o charakterze antybiotyków wydzielane
przez grzybnię do gleby, chronią roślinę przed
patogenami

By Jerzy Opioła - Praca własna, CC BY-SA 3.0,
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2969190
3
By USDA-NRCS PLANTS Database / Herman, D.E. et al. 1996. North Dakota
tree handbook. USDA NRCS ND State Soil Conservation Committee; NDSU
Extension and Western Area Power Admin., Bismarck, ND. - [1], Domena
publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=322090
Bakterie azotowe +
Bakterie zyskują
schronienie
i produkty
fotosyntezy
Roślina zyskuje
związki azotowe
Rośliny motylkowe
Roślinożercy np. przeżuwacze
uzyskują produkty trawienia celulozy
Mikroorganizmy zdolne
do trawienia celulozy uzyskują
miejsce życia (narządy trawienne
zwierząt) i dostęp do pokarmu
Drewnojady m.in. termity i korniki
uzyskują produkty trawienia celulozy
PROTOKOOPERACJA
Bąkojady zdobywają
pokarm oczyszczając
skórę dużych zwierząt
z pasożytów.
+/+
PROTOKOOPERACJA
Bąkojady zdobywają
pokarm oczyszczając
skórę dużych zwierząt
z pasożytów.
+/+
Haplochromi
s
KOMENSALIZM
+/0
Organizmy jednego gatunku osiągają korzyść, a osobnikom
drugiego gatunku jest to obojętne.
Autor: Richard Ling
Autor: Peter Koelbl
Autor: Jerry Friedman
Dziękuję za uwagę :)