AMENSALIZM [tryb zgodnoœci]

AMENSALIZM
Agata Gołębiowska
FPO II
Amensalizm – ekologiczny
sposób oddziaływania na siebie
gatunków wspólnie
zamieszkujących dane
środowisko;
oddziaływanie obojętne
dla jednego a niekorzystne
dla drugiego.
Przykładem amensala jest pędzlak - grzyb, który
produkując antybiotyk (penicylinę) - ogranicza
rozwój bakterii.
Pędzlaki (Penicillium) rodzaj grzybów
występujących np. na owocach. Tworzą zwykle
zielony nalot. Z grzybni pędzlaka wyrastają
pionowo wzniesione strzępki grzybni, które
na szczycie rozwidlają się wielokrotnie.
Na końcach strzępek powstają zarodniki
(konidia) - tworzące łańcuszki.
Nadaje to strzępkom kształt pędzelków - stąd
nazwa grzyba. Konidia słuŜą do rozmnaŜania
bezpłciowego.
Pędzlak na mandarynce
Z pewnych gatunków pędzlaka otrzymano
pierwszy produkowany na skalę
przemysłową antybiotyk - penicylinę stosowany przy zwalczaniu bakteryjnych
chorób zakaźnych
Bobry budują
Ŝeremia, które
zmieniają warunki
wodne w biocenozach
leśnych (zbyt duŜa
wilgotność siedliska
jest niekorzystna dla
wielu roślin i zwierząt);
ujemne oddziaływanie
brzozy na sosnę
Rodzajami amensalizmu są
antybioza
(wydzielanie antybiotyków)
i antagonistyczna forma
allelopatii.
Antybioza - zjawisko ekologiczne,
szczególny rodzaj antagonizmu.
Powszechne wśród mikroorganizmów,
a polegające na niemoŜności dzielenia
przez róŜne populacje lub gatunki, danej
niszy ekologicznej (środowiska Ŝycia
lub gospodarza, w przypadku pasoŜytów)
wynikające z wydzielania wtórnych
metabolitów, które działają hamująco
lub wręcz zabójczo na inne organizmy.
Do wydzielanych substancji naleŜą między
innymi antybiotyki i biocyny
(bakteriocyny)
Allelopatia - szkodliwy lub korzystny wpływ
substancji chemicznych wydzielanych przez
rośliny lub grzyby danego gatunku
lub pochodzących
z rozkładu tych roślin. Allelopatia odnosi się
głównie do substancji chemicznych
wydzielanych do podłoŜa, które wpływają na
wzrost innych organizmów w bezpośrednim
otoczeniu, głównie roślin
i bakterii. Substancje mogą pobudzać
lub hamować kiełkowanie, a takŜe wzrost
i rozwój innych gatunków roślin Ŝyjących
w bliskim sąsiedztwie lub zajmujących
bezpośrednio po nich to samo miejsce.
Allelopatia moŜe być dodatnia
(jako forma symbiozy)
lub ujemna,
antagonistyczna
(rodzaj amensalizmu, jako forma obrony
przed konkurentami).
Najbardziej znanym przejawem
antagonistycznych oddziaływań
allelopatycznych są antybiotyki wydzielane
najczęściej przez grzyby. Biologicznym
ich zadaniem jest zahamowanie rozwoju
bakterii i innych grzybów, np. przez
blokowanie syntezy ich białek (Penicillum
wytwarza penicylinę, a Acremonium cefalosporynę). RównieŜ bylice (Artemisia)
rosnące na półpustynnych terenach wydzielają
terpentyny (np. kamforę) i alkaloidy (np.
absyntynę), które pozwalają kontrolować
ich bezpośrednie otoczenie.
Przykłady roślin
wykorzystujących allelopatię:
allelopatia dodatnia:
allelopatia ujemna:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
fiołek polny, wyka na Ŝyto
fasola, kukurydza, groch,
rzodkiew, słonecznik na ogórka
fasola, kukurydza, kapusta,
chrzan, len na ziemniaka
groch, sałata, cebula, por,
pomidor na marchew
kąkol, chaber bławatek,
kukurydza na pszenicę
koniczyna, lucerna na trawy
lnicznik na len
marchew, rzodkiew, truskawka,
ogórek, szpinak na sałatę
•
•
•
•
•
•
•
•
•
cebula, czosnek pospolity,
mieczyk na fasolę
dynia, kabaczek, ogórek,
słonecznik, pomidor, mak polny,
komosa biała na ziemniaka
fasola, gorczyca na buraka
koper na marchew
krwawnik na trawy
lulek czarny na koniczynę
mak polny, ostroŜeń na pszenicę
mak polny na jęczmień i Ŝyto
truskawka, pomidor, fasola na
rośliny kapustne
ziemniak, zioła aromatyczne na
ogórka.
KONIEC