POLITYKA PIENIĘŻNA Polityka pieniężna polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej. Państwo prowadzi politykę pieniężna za pośrednictwem banku centralnego. Funkcje banku centralnego: instytucja emitująca pieniądz gotówkowy, bank banków, bank państwa. Główny cel polityki pieniężnej - stabilność cen 1 Bank centralny przez regulację zmiennych będących celami pośrednimi polityki pieniężnej wpływa na realizację ogólnych celów polityki ekonomicznej. Zmienne (które pełnią rolę indykatora polityki pieniężnej): 1) podaż pieniądza, 2) stopa procentowa, 3) kurs walutowy. 2 Ad. 1) Podaż pieniądza Definicje ilości pieniądza w obiegu: 1) definicja ilości rozumieniu, pieniądza określana w wąskim symbolem M1, obejmuje gotówkę oraz depozyty płatne na żądanie 2) definicja ilości pieniądza w szerszym rozumieniu, poza gotówką i depozytami płatnymi na żądanie obejmują także quasipieniądz, czyli pewne substytuty pieniądza. M2 – obejmuje M1 oraz depozyty terminowe w bankach komercyjnych, M3 – zawiera M2 oraz depozyty terminowe niebankowych instytucji finansowych. 3 MIARY PIENIĄDZA (w mld PLN) Wyszczególnienie M0 M1 M2 M3 1996 34,2 67,9 140,0 140,4 1997 42,3 79,2 179,4 179,6 1998 53,6 89,9 223,8 223,9 1999 52,8 111,4 268,7 268,9 2000 48,8 106,5 300,4 300,8 2001 60,0 118,3 328,2 328,4 2002 62,0 136,6 320,2 322,0 2003 66,3 158,1 337,8 340,1 2004 69,2 175,8 362,5 339,5 Luty 2005 67,2 178,2 364,2 372,4 Źródło: NBP 4 Bank Centralny może oddziaływać na podaż pieniądza: a) bezpośrednio (przez kontrolę bazy monetarnej) b) pośrednio (przez oddziaływanie na poziom stopy procentowej). Ad. a) Baza monetarna – inaczej: zasób pieniądza wielkiej mocy - obejmuje gotówkę znajdująca się w obiegu pozabankowym oraz rezerwy gotówkowe banków komercyjnych. Podaż pieniądza = wskaźnik kreacji pieniądza * baza monetarna Mnożnik kreacji pieniądza zależy od współczynnika rezerw banków komercyjnych i od preferencji ludności, co do form pieniądza. 5 Bank Centralny kontroluje bazę monetarną oraz sumę rezerw oraz wpływa na koszt korzystania z tych rezerw za pomocą: operacji otwartego rynku, ustalaniu poziomu rezerw obowiązkowych zmiany stopy procentowych Operacje otwartego instrument rynku- umożliwiający krótkoterminowych stóp podstawowy utrzymanie procentowych na poziomie spójnym z realizacją celu inflacyjnego. 1. operacje podstawowe- emisja 7- dniowych bonów pieniężnych, rentowność bonów określana jest poprzez stopę referencyjną 2. operacje dostrajające- podejmowane w przypadku nieoczekiwanej krótkoterminowej zmiany płynności sektora bankowego, prowadzącej krótkoterminowych stóp do wahań procentowych 6 (emisja bonów pieniężnych, lub ich na celu przedterminowy wykup) 3. operacje strukturalne- mają długoterminową zmianę stanu płynności w sektorze bankowym własnych (wykup obligacji komercyjnych, przez od zakup wartościowych na NBP banków papierów rynku, emisja długoterminowych papierów dłużnych) Rezerwa obowiązkowa- podstawowy jest łagodzenie zmian płynności w bankowym i ograniczanie celem sektorze zmienności stóp procentowych. Operacje kredytowo- depozytowe- mają na celu stabilizowanie poziomu płynności na rynku międzybankowym i skali wahań stóp procentowych (overnight). Są przeprowadzane z inicjatywy banków komercyjnych 7 1. kredyt lombardowy- umożliwia bankom zaciągnięcie kredytu na bazie overnight. Jest zabezpieczony papierami wartościowymi 2. depozyt na koniec dnia- umożliwia bankom komercyjnym lokowanie nadwyżek płynnych środków na rachunku terminowym w BC 3. kredyt techniczny- forma pożyczki dla banków komercyjnych spłacana w ciągu tego samego (zabezpieczony dnia operacyjnego skarbowymi papierami wartościowymi) 8 ad. 2) Stopa procentowa – cena płacona przez pożyczkobiorcę pożyczkowego posiadaczowi lub oszczędzającemu, kapitału który zdeponował w banku swój pieniądz. Funkcje stopy procentowej: wskaźnika-informatora, bodźca. Należy dążyć do tego, aby stopa procentowa ukształtowała się na poziomie pozwalającym na efektywną alokację zasobów finansowych kraju. Stopa referencyjna wyznacza bieżący kierunek polityki pieniężnej – określa minimalną rentowność podstawowych operacji otwartego rynku, wpływając równocześnie na poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym o porównywalnym terminie zapadalności. Stopa lombardowa- służy do ograniczania pasma wahań stopy O/N od góry, wyznaczając koszt pieniądza oferowanego bankom przez NBP. 9 Stopa depozytowa- ogranicza wahania stopy O/N (overnight) od dołu, określając rentowność depozytu na koniec dnia oferowanego bankom przez NBP. Ostatnie dwie stopy tworzą korytarz wahań dla stopy O/N na rynku międzybankowym. Pasmo to jest symetryczne względem stopy referecnyjnej. Podstawowe stopy procentowe NBP Stopa procentowa: Oprocentowanie Obowiązuje od dnia Stopa referencyjna *) 6,0 2005-03-31 Kredyt lombardowy 7,5 2005-03-31 Stopa depozytowa NBP 4,5 2005-03-31 Redyskonto weksli 6,5 2005-03-31 Stopa rezerwy obowiązkowej: **) - od wkładów złotowych płatnych na każde żądanie 3,5 2003-10-31 - od terminowych wkładów złotowych 3,5 2003-10-31 - od wkładów w walutach obcych płatnych na każde żądanie 3,5 2003-10-31 - od wkładów terminowych w walutach obcych 3,5 2003-10-31 - od środków uzyskanych z tytułu sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu (repo) 0 2004-06-30 0,9 stopy redyskontowej weksli 2004-05-01 Oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej 10 *) - minimalna rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych Stopa kredytu lombardowego i stopa referencyjna Źródło: NBP 11 Instrumenty polityki pieniężnej Wyszczególnienie STOPA KREDYTU REFINANSOWEGO 1993 1995 35,0 29,0 Na rachunku kredytu Na finansowanie inwestycji centralnych (stan na koniec grudnia) 2003 2004c) 9,75 7,75 9,0 15,5 8,75 6,75 8,0 1999 2000 2001 21,5 24,0 16,5 20,5 23,0 2002 2005 8,5 7,5 STOPA REDYSKONTA 29,0 25,0 19,0 21,5 14,0 7,5 5,75 7,0 6,5 33,0 28,0 20,5 23,0 15,5 8,75 6,75 8,0 7,5 7,5 b) 4,75 3,75 5,0 WEKSLI STOPA KREDYTU LOMBARDOWEG O STOPA DEPOZYTOWA 4,5 STOPA REZERWY OBOWIĄZKOWEJ - OD WKŁADÓW ZŁOTOWYCH: płatnych na żądanie terminowych 23,0 20,0 5,0 5,0 5,0 4,5 3,5 3,5 10,0 9,0 5,0 5,0 5,0 4,5 3,5 3,5 3,5 3,5 - OD WKŁADÓW WALUTOWYCH: płatnych na żądanie terminowych 3,5 - 1,0 5,0 5,0 5,0 4,5 3,5 3,5 - 1,0 5,0 5,0 5,0 4,5 3,5 3,5 1,6 1,2 0,3 0,3a) 3,5 STOPA DEWALUACJI (miesięczna) 12 Minimalna stopa rentowności 28- 16,5 dniowych operacji 19,0 11,5 6,75 5,25 6,5 e) 5,0 f) otwartego rynku Oprocentowanie 0,9 stopy redyskontowej weksli środków rezerwy obowiązkowej d) dane na koniec marca; pełne upłynnienie kursu złotego wobec walut obcych nastąpiło z dniem 12.04.2000 roku b) z dniem 1 marca 2001 roku NBP wprowadził stopę depozytową od krótkookresowych depozytów składanych przez banki komercyjne w NBP. c) dane na koniec marca 2004 ] d) od 1 maja 2004 e) 14 dniowych obligacji f) 7 dniowych obligacji Źródło: NBP a) Ad. 3) Kurs walutowy Orientowanie się w polityce pieniężnej na kurs walutowy oznacza, że uwzględnia się jego duży wpływ na ceny eksportu i importu oraz pośredni wpływ na poziom cen krajowych. Kursy walut obcych w złotych (średnie roczne) Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 marzec USD 3,97 4,34 4,09 4,08 3,89 3,65 3,05 EURO 4,23 4,01 3,67 3,85 4,39 4,53 4,02 średniomiesięczny Źródło: NBP a) 13 14