Podstawowe prawa ekologiczne

Podstawowe prawa
ekologiczne
zasady
prawa
teorie
przykładowe teorie
teoria ewolucji
teoria dynamiki biocenoz
teoria sukcesji
teoria monoklimaksu
teoria poliklimaksu
przykładowe prawa
prawo czynników ograniczających
prawo Liebiga
prawo Shelforda
zasada kompleksowego działania czynników środowiska
zasada kompensowania się czynników środowiska
prawo samoregulacji w przyrodzie
prawo Liebiga (1840)
Plon roślin jest ograniczany przez brak lub niedostatek w
glebie któregokolwiek pierwiastka, potrzebnego do ich
rozwoju
– pierwiastki te muszą występować przynajmniej w
minimalnych dla danego organizmu ilościach
– o rozwoju organizmu decyduje najsłabsze ogniwo jego
potrzeb
prawo Shelforda (1913)
Istnienie i pomyślne bytowanie organizmu w jakimś
środowisku zależy od zrównoważenia całego kompleksu
czynników
- niewystępowanie lub degeneracja organizmu mogą być
wywołane zarówno niedostatkiem, jak i nadmiarem (pod
względem ilości lub jakości) któregokolwiek czynnika
środowiskowego
- czynniki zbliżające się do granic tolerancji organizmu
nazywamy czynnikami ograniczającymi
Punkty kardynalne:
minimum, optimum, maksimum.
Przedział tolerancji
Zakres dowolnego czynnika (między minimum i
maksimum), w którym organizm może egzystować (mogą
przebiegać wszystkie procesy fizjologiczne).
Uniwersalność prawa Shelforda
Prawo to dotyczy wszystkich czynników środowiska (cz.
środ.) i wszystkich funkcji życiowych (∆) organizmów
dowolnego gatunku.
Im dalej od optymalnego przedziału czynnika
środowiskowego, tym: mniejsza płodność, wolniejszy wzrost,
większe zagrożenie przez choroby …
Przekroczenie przez czynnik środowiskowy minimalnego lub
maksymalnego natężenia oznacza śmierć organizmu.
Eurybionty - organizmy o szerokim przedziale tolerancji
Stenobionty - organizmy o wąskim przedziale tolerancji
w przypadku
wody – organizmy eury- stenohydryczne
temperatury – organizmy eury- stenotermiczne
pokarmu – organizmy eury- stenofagiczne
warunków życiowych – organizmy eury- stenotopowe
Organizmy mogą mieć szeroki zakres tolerancji
względem jednego czynnika, a wąski względem
innego.
Organizmy o szerokim zasięgu występowania mają
najczęściej szeroki zakresie tolerancji względem wielu
czynników.
Granice tolerancji organizmów mogą podlegać
zmienności sezonowej.
W przypadku organizmów danego gatunku obserwujemy
zmienność granic tolerancji w zależności od stadium
rozwojowego (wieku) oraz geograficznego
występowania populacji (rasy, ekotypy).
Zasada kompensowania się czynników
środowiska
Przedział tolerancji względem jakiegoś czynnika jest
tym szerszy im bliższe optimum jest natężenie
pozostałych czynników.
Przedział tolerancji względem jakiegoś czynnika jest
tym węższy im dalsze od optimum jest natężenie
pozostałych czynników.
przykłady kompensacji
- światło i temperatura …
- dwutlenek węgla i światło …
- opady i gleba …
- światło i gleba …
Uwaga:
kompensować mogą się różne czynniki, ale też ich
parametry, zarówno klimatyczne (np. natężenie i widmo
światła) jak i glebowe (np. wilgotność i pH gleby,)
CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE
rozwój i występowanie drzew
ŚWIATŁO
NIEDOSTATEK (PRZEKROCZENIE PUNKTU KOMPENSACYJNEGO)
NADMIAR (NADMIERNA INSOLACJA)
PODWYŻSZONE NATĘŻENIE PROMIENIOWANIA UV
CIEPŁO
SKRAJNE TEMPERATURY DODATNIE
SKRAJNE TEMPERATURY UJEMNE
PRZYMROZKI
WODA
NIEDOSTATEK (SUSZA GLEBOWA, SUSZA FIZJOLOGICZNA)
NADMIAR WODY (POWODZIE, PODTOPIENIA)
SZKODY OD OPADÓW (ŚNIEGU, GOŁOLEDZI, GRADU, DESZCZU)
WIATR (DZIAŁANIE FIZJOLOGICZNE I MECHANICZNE)
SZKODLIWE IMISJE
POŻARY
ZAGROŻENIA ZE STRONY GRZYBÓW I ROŚLIN
GRZYBY
ROŚLINY
ZAGROŻENIA ZE STRONY ZWIERZĄT
OWADY
PTAKI
SSAKI
GRYZONIE
ZWIERZYNA
Pytania
•
•
•
•
•
•
•
Częścią jakich innych teorii jest teoria poliklimaksu?
Czym generalnie różni się prawo Liebiga od prawa Shelforda?
Na czym polega uniwersalność prawa Shelforda?
Co to jest przedział tolerancji i punkty kardynalne?
Podział organizmów ze względu na przedział tolerancji?
Czy przedziały tolerancji osobników danego gatunku są stałe?
Z jaką inną zasadą wiąże się zasada kompensowania się czynników
środowiska?
• Co jest istotą zasady kompensowania się czynników środowiska?
• Przykłady kompensowania się czynników środowiska?
• Wymienić czynniki ograniczające rozwój i występowanie drzew,
związane ze:
- światłem,
- ciepłem,
- wodą,
- czynnikami ożywionymi?