Program Ochrony Środowiska Powiatu
advertisement
POWIAT ŁOMŻYŃSKI „Program ochrony środowiska Powiatu Łomżyńskiego na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015 – 2018.” Łomża 2011r. 1 SPIS TREŚCI: WSTĘP .......................................................................................................... 4 1 1.1 PODSTAWY I UWARUNKOWANIA PRAWNE OPRACOWANIA ................... 4 1.2 CEL, ZAKRES PROGRAMU I JEGO FUNKCJE .................................................. 5 1.3 HORYZONT CZASOWY ........................................................................................... 6 1.4 METODA OPRACOWANIA ..................................................................................... 6 2 ANALIZA STANU OBECNEGO ............................................................... 7 2.1 PODSTAWOWE DANE O POWIECIE.................................................................... 7 2.1.1 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE .............................................................................. 8 2.2 ŚRODOWISKO SPOŁECZNE I ROZWÓJ GOSPODARCZY ............................. 8 2.3 ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE POWIATU .................................................... 11 2.3.1 RZEŹBA TERENU.................................................................................................. 11 2.3.2 WARUNKI KLIMATYCZNE ................................................................................. 13 2.3.3 POWIETRZE ........................................................................................................... 13 2.3.4 HYDROGRAFIA ..................................................................................................... 15 2.3.5 WARUNKI GLEBOWE I ZASOBY SUROWCOWE ........................................... 20 2.3.6 WALORY PRZYRODNICZE ORAZ FORMY OCHRONY PRZYRODY .......... 21 2.4 ODPADY ..................................................................................................................... 30 3 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ZWIĄZANA Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA ................................................................................................. 31 3.1.1 UJĘCIA, STACJE UZDATNIANIA WODY, SIEĆ WODOCIĄGOWA .............. 31 3.1.2 SYSTEMY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW, SIEĆ KANALIZACYJNA ............... 34 3.1.3 ENERGETYKA ....................................................................................................... 37 4 RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH ... 39 5 ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKA ............................................... 41 6 PODSUMOWANIE ANALIZY STANU OBECNEGO ......................... 49 7 CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA I UNII EUROPEJSKIEJ ............................................................................................... 52 8 CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO ............................................................................................... 56 9 USTALENIA PROGRAMU...................................................................... 59 9.1 MISJA, PRIORYTERTY I DZIAŁANIA EKOLOGICZNE ................................ 59 9.2 PROGRAM ZADANIOWY ...................................................................................... 62 2 9.2.1 ZADANIA WŁASNE POWIATU........................................................................... 62 9.2.2 ZADANIA KOORDYNOWANE ............................................................................ 63 9.3 UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE PROGRAMU ..................................... 68 9.3.1 PRAWNE ................................................................................................................. 68 9.3.2 EKONOMICZNE..................................................................................................... 68 9.3.3 PLANOWANIE PRZESTRZENNE ........................................................................ 70 9.3.4 ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM I INSTRUMENTY OCHRONY ................. 71 9.3.5 SPOŁECZNE ........................................................................................................... 75 9.3.6 SYSTEM OCEN ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ................................ 76 10 REALIZACJA I MONITORING PROGRAMU................................. 78 11 SZCZEGÓŁOWE WYTYCZNE DO SPORZĄDZENIA AKTUALIZACJI PROGRAMÓW GMINNYCH ......................................... 80 12 STRESZCZENIE PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ................................................................................................. 81 3 1 WSTĘP 1.1 PODSTAWY I UWARUNKOWANIA PRAWNE OPRACOWANIA Ochrona środowiska naturalnego jest obowiązkiem obywateli i władz publicznych, które poprzez politykę zrównoważonego rozwoju powinny zapewnić nie tylko bezpieczeństwo ekologiczne, ale i dostęp do nieuszczuplonych zasobów współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Obowiązek ten jest zapisany w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku. Uszczegółowieniem zapisów Konstytucji są akty prawne o samorządzie terytorialnym stanowiące, że jednostki samorządu terytorialnego wykonują zadania publiczne określone ustawami, w tym między innymi zadania z zakresu ochrony przyrody i środowiska. W pełni szanując zasadę zrównoważonego rozwoju, należy szukać takich kierunków rozwoju, które doprowadzą do ograniczania emisji i materiałochłonności oraz do poszanowania energii i zasobów wodnych oraz, poprawy jakości środowiska przyrodniczego, wzmocnienia struktur ekologicznych, rozwijania aktywności obywatelskiej i świadomości ekologicznej społeczeństwa. Polskie przepisy z zakresu ochrony środowiska przewidują tworzenie kilku różnych typów dokumentów strategicznych związanych z ochroną środowiska, takie jak: polityka ekologiczna, program ochrony środowiska oraz plan gospodarki odpadami. Niniejszy dokument opracowano zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi, w szczególności z art. 17 ust 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska oraz ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Program jest zgodny z Polityką ekologiczną Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. „Program ochrony środowiska Powiatu Łomżyńskiego na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015 – 2018.” obejmuje lata 2001 – 2018. Jest też aktualizacją i kontynuacją dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska Powiatu Łomżyńskiego na lata 2004 – 2014. Prawo ochrony środowiska, określa w art. 14 ust. 2, iż politykę ekologiczną przyjmuje się na cztery lata, że przewiduje się w niej działania w perspektywie obejmującej kolejne cztery lata. „Program ochrony środowiska Powiatu Łomżyńskiego na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015 – 2018.” zawiera cele i zadania krótkookresowe do 2014 oraz cele długookresowe do 2018 r. Ocena i weryfikacja realizacji zadań Programu 4 dokonywana będzie zgodnie z wymogami ustawy, co 2 lata od przyjęcia dokumentu, stwarzając możliwości weryfikacji i aktualizacji dokumentu. 1.2 CEL, ZAKRES PROGRAMU I JEGO FUNKCJE Głównym celem Programu Ochrony Środowiska Powiatu Łomżyńskiego na lata 2011 – 2014 zwanego dalej Programem, jest określenie polityki zrównoważonego rozwoju powiatu, która ma być realizacją polityki ekologicznej państwa w skali regionu. Dokument w pełni odzwierciedla tendencje europejskiej polityki ekologicznej, której główne cele to: zasada zrównoważonego rozwoju, zasada równego dostępu do środowiska postrzegana w kategoriach: sprawiedliwości międzypokoleniowej, sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej, równoważenia szans między człowiekiem i przyrodą, zasada przezorności, zasada uspołecznienia i subsydiarności, zasada prewencji, zasada „zanieczyszczający” płaci, zasada skuteczności efektywności ekologicznej i ekonomicznej.1 Program uwzględnia uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, w tym ekologiczne, przestrzenne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju województwa, określa priorytetowe działania ekologiczne oraz harmonogram realizacji zadań ekologicznych. Poniżej przedstawiony jest także dokładny opis uwarunkowań realizacyjnych dokumentu, jego wdrożenie, ewaluacja i monitoring. Program przygotowany został z udziałem szerokich konsultacji społecznych, przy uwzględnieniu głosów środowiska naukowego, gospodarczego, pracowniczego, kulturalnego i pozarządowego. Założenia do projektu dokumentu, materiały, wnioski przedstawiano w mediach, w Internecie. Główne funkcje Programu Ochrony Środowiska Powiatu Łomżyńskiego na lata 2011 – 2014 to: realizacja polityki ekologicznej państwa na terenie powiatu 1 Zgodnie z Konstytucją RP oraz z Traktatem o Wspólnocie Europejskiej 5 strategiczne zarządzanie regionem w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami wdrażanie zasady zrównoważonego rozwoju przekazanie informacji na temat zasobów środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska przedstawienie problemów i zagrożeń ekologicznych, proponując sposoby ich rozwiązania w określonym czasie organizacja systemu informacji o stanie środowiska i działaniach zmierzających do jego poprawy. Program obejmuje następujące zagadnienia merytoryczne: ochronę środowiska przyrodniczego, 1.3 gospodarkę leśną, gospodarkę wodną, ochronę środowiska przed zanieczyszczeniami, sprawy bezpieczeństwa ekologicznego, kształtowania świadomości ekologicznej, propagowania proekologicznych form działalności gospodarczej. HORYZONT CZASOWY Zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem Program ochrony środowiska powiatu łomżyńskiego obejmuje lata 2011 – 2014. Program zawiera zadania dla dwóch etapów: cele bezpośrednie – realizowane w latach 2011 – 2014, cele perspektywiczne – realizowane do roku 2018. Ocena i weryfikacja realizacji zadań Programu dokonywana będzie zgodnie z wymogami ustawy co 2 lata od przyjęcia Programu, stwarzając możliwości weryfikacji i aktualizacji Programu. Niniejsze opracowanie jest aktualizacją dokumentu z 2004 roku. 1.4 METODA OPRACOWANIA Program ochrony środowiska dla powiatu łomżyńskiego został opracowany według metodologii planowania strategicznego. Główne działania zmierzające w kierunku powstania niniejszego Programu to: zbieranie i analiza danych dotyczących powiatu i znajdujących się w nim gmin, 6 określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego wraz z oceną stanu, analiza słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń powiatu metodą Analizy SWOT, określenie środowiska zewnętrznego - scharakteryzowanie uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawno-instytucjonalnych oraz źródeł finansowania zewnętrznego, definiowanie priorytetów ochrony środowiska powiatu, konkretyzację priorytetów poprzez sformułowania listy działań, opracowanie systemu monitorowania Programu. Program przygotowany został z udziałem szerokich konsultacji społecznych. 2 ANALIZA STANU OBECNEGO 2.1 PODSTAWOWE DANE O POWIECIE Powiat łomżyński został utworzony na podstawie ustawy z dnia 5 czerwca 1998 oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 w sprawie utworzenia powiatów. Powiat łomżyński - jeden z 17 powiatów województwa podlaskiego- wchodzi w skład obszaru „Zielone Płuca Polski” i zamieszkiwany jest przez 51 240 mieszkańców według danych GUS (31.12.2010 r.). Zajmuje zachodnią część województwa o powierzchni ok. 1353 km2. Użytki rolne stanowią ok. 95 tys. ha, a lasy ok. 30 tys. ha Powiat tworzy 7 gmin : Łomża - powierzchnia 207 km2 Miastkowo- powierzchnia 115 km2 Piątnica - powierzchnia 219 km2 Przytuły - powierzchnia 71 km2 Śniadowo- powierzchnia 161 km2 Wizna - powierzchnia 133 km2 Zbójna – powierzchnia 168 km2 oraz 2 gminy miejsko - wiejskie: Jedwabne – powierzchnia 160 km2 Nowogród – powierzchnia 101 km2 7 2.1.1 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Powiat łomżyński leży na Nizinie Północnomazowieckiej, na obszarze zachodniej części województwa podlaskiego. Graniczy on z następującymi powiatami: kolneńskim, grajewskim, monieckim, zambrowskim ostrołęckim, ostrowskim. 2.2 ŚRODOWISKO SPOŁECZNE I ROZWÓJ GOSPODARCZY Powiat łomżyński zamieszkiwany jest przez 51,3 tys. mieszkańców według GUS z 31.12.2009 roku. Sieć osadniczą tworzy 303 miejscowości, w tym 2 miasta, wsie zorganizowane są w 273 sołectwach. W strukturze ludności powiatu stwierdza się duży udział ludności w wieku produkcyjnym (ok. 58%) i zdecydowanie mniejszą liczbę ludności w wieku poprodukcyjnym (ok. 17 %). Struktura ludności powiatu łomżyńskiego według grup ekonomicznych jest, zatem korzystna. Tabela 1. Ilość budynków w poszczególnych typach zabudowy Ilość budynków Typ zabudowy Wielorodzinna 69 Jednorodzinna 2 662 Zagrodowa 9 209 Powiat łomżyński Razem: 11 945 dane wg Urzędów Miast i Gmin Dominującą (z uwagi na ilość budynków) formą mieszkalnictwa na terenie powiatu jest zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Sprawy zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych to w całości zadania własne samorządów gminnych. Według danych na koniec grudnia 2010 roku na terenie powiatu znajdowało się ok. 14 tys. mieszkań w 60 tys. izbach i ogólnej powierzchni użytkowej 1400 tys. m2. W 2010 roku liczba osób przypadająca na mieszkanie wynosiła 3. Najwyższy wskaźnik występował w gminach Miastkowo, Piątnica i Łomża. 8 Przy ogólnie korzystnej sytuacji mieszkaniowej mimo spadku mieszkań oddanych do użytku, standard wyposażenia (woda, kanalizacja, gaz) jest jednak niski. Według danych z rocznika statystycznego stan na 31.12.2009 roku w powiecie funkcjonowało m.in. 36 szkół podstawowych, 8 gimnazjów, 1 szkoła zasadnicza zawodowa, 1 szkoła podaginmnazjalna artystyczna, 2 licea ogólnokształcące, 1 szkoła policealna, 3 przedszkola i 7 oddziałów przedszkolnych, 12 publicznych zakładów opieki zdrowotnej i 2 niepubliczne, na niektórych wisach tworzą się także regularnie punkty przedszkolne, jednakże ich byt zależny jest w większości od finansowania ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, co powoduje brak stałości funkcjonowania. Współczynnik skolaryzacji brutto kształtował się na poziomie 94% dla szkół podstawowych i 75% dla gimnazjów. Szkoły w sposób kompleksowy i zorganizowany prowadza edukację ekologiczną dzieci i młodzieży. Organizowane są konkursy ekologiczne, wycieczki edukacyjne oraz „zielone festyny”. W niewielkim stopniu natomiast na terenie gmin powiatu łomżyńskiego prowadzona jest edukacja ekologiczna osób dorosłych. Powierzchnia administracyjna powiatu wynosi 135 475 ha, w tym: użytki rolne zajmują 95 194 ha ( ok. 70% powierzchni powiatu), lasy i grunty leśne zajmują 30 280 ha, pozostałe grunty zajmują powierzchnię 10 177 ha. Potencjał gospodarczy powiatu to w zasadzie rolnictwo indywidualne oparte na ok. 9200 rodzinnych gospodarstw rolnych i działek rolnych. Ponad 2000 gospodarstw ma powierzchnię od 10 - 15 ha. Wśród gruntów ornych ok. 28 tys. ha stanowi klasa IV, ok. 20 tys. ha - klasa V i ok. 16 tys. ha klasa VI, (w ogóle nie występują grunty orne I klasy bonitacyjnej). Tabela 2. Struktura użytkowania gruntów w powiecie łomżyńskim Ogólna powierzchnia gruntów Użytki rolne Lasy i grunty leśne Pozostałe tereny [ha] [ha] [ha] [ha] 135 475 95194 30 280 10100 Źródło: dane Starostwa Powiatowego w Łomży Powiat łomżyński ze względu na swój rolniczy i wiejski charakter należy do obszarów słabo rozwiniętych gospodarczo. Gminy powiatu łomżyńskiego posiadają zróżnicowany poziom rozwoju gospodarczego, wynikający między innymi z położenia geograficznego, nierównomiernie rozwiniętej infrastruktury technicznej i rynku usług. 9 Dynamikę aktywności gospodarczej charakteryzuje między innymi analiza struktury i liczba podmiotów gospodarczych. W 2010 r. w powiecie funkcjonowało ponad 2 800 podmiotów gospodarczych. Liczba podmiotów gospodarczych powiatu łomżyńskiego jest porównywalna z powiatami zambrowskim i siemiatyckim, a wyższa niż w powiatach monieckim i kolneńskim. Struktura jednostkowa w powiecie łomżyńskim wskazuje na dominację sektora prywatnego (ponad 95 %). Decyduje o tym przede wszystkim znaczna liczba zarejestrowanych osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Większość firm funkcjonujących na terenie powiatu łomżyńskiego to zakłady w większości jednoosobowe. Terytorialne rozmieszczenie firm zarejestrowanych w poszczególnych gminach powiatu łomżyńskiego jest nierównomierne. Prawie 55% podmiotów zlokalizowanych jest na terenie gmin: Śniadowo, Piątnica oraz Łomża. Na terenie powiatu funkcjonuje kilka znaczących zakładów przemysłowych. W przetwórstwie rolno-spożywczym, szczególnie ważnym z uwagi na zagospodarowanie miejscowych płodów rolnych są to: Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piątnicy (gm. Piątnica) zaliczana do grupy 10ciu najlepszych spółdzielni mleczarskich w kraju, posiadająca certyfikat ISO 9002 oraz uprawnienia eksportowe do UE, Firma „AXO Daniel Bałdyga” w Jeziorku (gm. Piątnica) zajmująca się magazynowaniem mięsa i mrożonek, Masarnie w Podgórzu, Kupiskach (gm. Łomża). Stosunkowo nieźle rozwinięty jest przemysł drzewny i materiałów budowlanych reprezentowany przez: Przedsiębiorstwo Produkcji Betonów „Prefbet” w Śniadowie (gm. Śniadowo), największego w Polsce Północno-Wschodniej producenta betonu komórkowego oraz dostawcę wielu innych materiałów budowlanych prowadzącego Centrum Obsługi Budownictwa w Łomży, „SONAROL„ Sp. J. Najda, Jedwabne, Zakład Produkcji Styropianu w Jeziorku Firma „Agro-Rolnik” zajmująca się dystrybucją maszyn i urządzeń rolniczych, Firma „Home-Pine” w Kupiskach (gm. Łomża) zajmująca się produkcją mebli, Tartaki na terenie gminy Miastkowo oraz zakłady meblarskie w Kupiskach (gm. Łomża). Bogate ekologicznie zaplecze surowcowe sprawia, że potencjał przemysłowy zdominowany jest głównie przez przetwórstwo rolno-spożywcze, które reprezentują małe 10 i średniej wielkości zakłady przetwarzające miejscową produkcję rolną. Najwyższą dynamikę rozwojową wykazuje przemysł mleczarski, w którym obserwuje się przyspieszone procesy dostosowawcze do wymogów rynku. Teren powiatu łomżyńskiego jest obszarem cennym przyrodniczo, charakteryzują go malownicze krajobrazy, duża powierzchnia lasów, bogata flora i fauna. Tereny prawnie chronione stanowią 35148,5 ha (w tym parki narodowe – 351 ha, rezerwaty przyrody 540,7 ha). Walory przyrodnicze i krajobrazowe oraz historia i kultura północnego Mazowsza tworzą warunki dla rozwoju turystyki. Generalnie atrakcyjność turystyczną powiatu można określić czterema słowami „Biebrza – Narew – Łomża – Kurpiowszczyzna”. Atrakcyjność turystyczną powiatu podkreślają przede wszystkim: - Biebrzański Park Narodowy, - Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi, - obszar chronionego krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi, - Lasy Pniewskie, - Lasy Czerwonego Boru, - rzeki Biebrza, Narew i Pisa stanowiące z dopływami szlaki turystyki wodnej i miejsca rekreacji, - średniowieczne grodziska w: Samborach, Wiźnie, Pieńkach-Grodzisku, - Zabytki: Wizny, Łomży, Drozdowa, Nowogrodu, Szczepankowa, Dobregolasu oraz kompleks carskich fortów w Piątnicy. 2.3 ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE POWIATU 2.3.1 RZEŹBA TERENU Obszar powiatu położony jest w obrębie prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej , w której podłoże krystaliczne zalega na głębokości 700 – 1500 m. Budują je głównie skały metamorficzne: migmatyty, gnejsy, amfibolity i granitognejsy. Na całym obszarze występują utwory ery mezozoicznej – zaliczane do triasu, jury i kredy – wykształcone w postaci mułów, wapieni, dolomitów, piaskowców, margli i kredy piszącej o miąższości od 300 do 800 m. Na osadach mezozoicznych zalegają utwory trzeciorzędowe pochodzenia morskiego oraz śródlądowego. 11 Na głębokości 130 – 150 m od powierzchni terenu występują utwory czwartorzędowe głównie pochodzenia glacjalnego i interglacjalnego zbudowane z utworów zlodowacenia (mułki, iły, gliny zwałowe, wolnolodowcowe piaski i żwiry, głazy morenowe). Powiat znajduje się w prowincji Niżu Środkowoeuropejskim - Nizinie Północnomazowieckiej, w której wyróżnia się 3 mezoregiony: Równina Kurpiowska, Międzyrzecze Łomżyńskie i Dolina Dolnej Narwi. Równina Kurpiowska obejmuje południową część rozległego sandru na przedpolu Pojezierza Mazurskiego. Monotonię równinnego krajobrazu urozmaicają wzgórza wydmowe osiągające często znaczne wysokości względne przekraczające 10 m. Skupiają się one głównie na międzyrzeczach Pisy, Szkwy i Rozogi, gdzie teren wznosi się od 100 do 150 m n.p.m. opadając łagodnie w kierunku południowym. W granice powiatu wchodzi tylko niewielka, północno-wschodnia część mezoregionu Międzyrzecze Łomżyńskie. Od północy mezoregion ten ogranicza dolina Narwi, od południa dolina Bugu, a od wschodu sąsiaduje z Wysoczyzną Wysokomazowiecką w prowincji Niżu Zachodniorosyjskiego. Na wschodnim jego krańcu znajduje się kemowo - morenowy wał tzw. Czerwonego Boru osiągający w najwyższym miejscu 227 m n.p.m. Mezoregion Doliny Dolnej Narwi jest wyraźnie zaakcentowany w krajobrazie Niziny Północnomazowieckiej. Na odcinku przełomowym, na wschód od Łomży ograniczony jest stromymi stokami wysoczyzn wznoszących się ok. 40 m nad poziom doliny. Dolina odznacza się szerokim tarasem zalewowym i zupełnym wylesieniem. Charakterystyka powiatu świadczy o dużych, ale jakże zróżnicowanych walorach przyrodniczo - krajobrazowych. Można tu spotkać obszary, gdzie intensyfikacja rolnictwa, melioracje (głównie o charakterze odwadniającym) wyeliminowały z krajobrazu naturalne ekosystemy redukując tym samym liczebność niektórych przedstawicieli flory i fauny. Ale obok nich funkcjonują przestrzenie, które zostały zachowane w stanie naturalnym bądź bardzo do niego zbliżonym. One to stanowią w zasadzie o bogactwie przyrodniczym powiatu, o jego roli w ochronie i zachowaniu bioróżnorodności gatunkowej roślin i zwierząt w Polsce. Stawia to przed administracją rządową, samorządową i wszystkimi mieszkańcami obowiązek szczególnej dbałości i troski o zachowanie tych walorów w prowadzonej działalności gospodarczej. 12 2.3.2 WARUNKI KLIMATYCZNE Klimat powiatu jest zbliżony do klimatu województwa podlaskiego. Na terenie powiatu występuje klimat o cechach przejściowych między kontynentalnym klimatem obszarów Niziny Północnopodlaskiej, a przejawiającym zimą pewne cechy klimatu morskiego, a obszarem Nizin Północnomazowieckich. Średnia roczna temperatura wynosi ok. 7,020 C. Czas trwania zimy wynosi od 105 do 112 dni a lata od 80 do 90 dni. Liczba dni ze śniegiem wynosi od 85 do 100. Średni roczny opad wynosi 580 mm, z tego 60% opadów przypada na okres od kwietnia do września. Dominują wiatry zachodnie i południowo – zachodnie. 2.3.3 POWIETRZE Na terenie powiatu łomżyńskiego podmioty emitujące zanieczyszczenia są to głównie kotłownie. Emitowane zanieczyszczenia powstają w wyniku spalania paliw: węgla, oleju opałowego, gazu ziemnego i drewna. Największe emitory na terenie powiatu to: kotłownia „PREFBET” Sp. z o.o. w Śniadowie, kotłownia Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Piątnicy, kotłownia „SCANDIC FOOD” Sp. z o.o w Chojnach Starych, kotłownia „HOME PINE” Sp. z o.o. w Kupiskach Starych. W powiecie łomżyńskim znajdują się również zakłady, z terenu których emitowane są zanieczyszczenia powstające w procesach technologicznych. Są to głównie zakłady rzemieślnicze – warsztaty samochodowe z lakierniami, stolarnie itp. emitujące niewielkie ilości zanieczyszczeń gazowych i pyłowych. Największymi zakładami emitującymi zanieczyszczenia z procesów technologicznych są: PPB „PREFBET” sp. z o.o. w Śniadowie (produkcja wyrobów z betonu komórkowego - występuje emisja pyłów wapiennych, cementowych i mineralnych). „HOME PINE” Sp. z o.o. w Kupiskach Starych – emisja pyłu drzewnego i lotnych składników lakierów do drewna. „RYMEROL” w Rybakach – emisja lotnych składników lakierów „„SONAROL„ Sp. J. Najda, Jedwabne, Zakład Produkcji Styropianu w Jeziorku – emisja lotnych związków organicznych. Z prowadzonych działań kontrolnych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska wynika, że teren obecnego województwa podlaskiego charakteryzuje się niewielką lokalną emisją zanieczyszczeń. Badania stanu czystości powietrza wykazują, że w ogólnej ilości 13 stężeń substancji zanieczyszczających powietrze (głównie siarki i azotu) znaczny wpływ mają te, które napływają z dalszych odległości (z południa i południowego zachodu Polski). W roku 2009, dla powiatu łomżyńskiego, wg WIOŚ przyjęto dla trzech zanieczyszczeń (SO2, NO2 i benzenu) najwyższą klasę A, gdzie wielkości mierzonych zanieczyszczeń powietrza nie przekraczają dopuszczalnych wartości (z uwzględnieniem ustalonego przepisami marginesu tolerancji). Na terenie powiatu nie prowadzi się pomiarów imisji zanieczyszczeń pyłowych. Wg danych z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska, prowadzonego przez Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, w roku 2011 na obszarze powiatu łomżyńskiego emitowane były następujące emisje: Dwutlenek siarki 10 259,08 Mg Pyły ze spalania paliw 5 827,95 Mg Tlenek węgla 6 555,14 Mg. Główne jednostki emitujące, poza podanymi wyżej, to EKOTERM, Zespół Szkół w Marianowie, Urząd Gminy w Zbójnej, Spółdzielnia Mieszkaniowa w Nowogrodzie, GOK w Nowogrodzie, Zakład Masarniczy w Łomży, Kompleks gastronomiczno – hotelowy w Piątnicy, Przedszkole w Nowogrodzie, Wspólnota Mieszkaniowa w Jedwabnym, Ubojnia Zwierząt w Podgórzu, Farma Drobiu w Piątnicy oraz Piekarnie w Łomży i Zbójnej. HAŁAS Do najważniejszych czynników mających wpływ na klimat akustyczny w powiecie łomżyńskim zaliczyć należy komunikację drogową, a szczególnie udział w niej samochodów ciężkich oraz w mniejszym stopniu hałas przemysłowy. Na terenie powiatu łomżyńskiego badania monitoringowe hałasu komunikacyjnego były prowadzone w 2009 roku w Śniadowie, Pomiary wykazały iż na badanej ulicy znacznie przekroczony jest dopuszczalny poziom hałasu zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Przekroczenie wynoszące ok. 10 dB identyfikuje obszar jako zagrożony. Rozwiązaniem problemu nadmiernego i bardzo uciążliwego hałasu drogowego w przypadku niewielkich miejscowości może być budowa ekranów akustycznych przy uciążliwych akustycznie ciągach komunikacyjnych.2 2 WIOŚ Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łomży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu łomżyńskiego w roku 2009 14 2.3.4 HYDROGRAFIA3 Powiat położony jest w dorzeczu Narwi z jej największymi dopływami: Biebrzą i Pisą. Mniejszymi dopływami Narwi są rzeki: Ruż, Łojewek, Łomżyczka, Gać, Narwica. Na terenie powiatu nie ma żadnych jezior ani sztucznych zbiorników wodnych. Brak retencji jest dużym problemem powiatu. Woda podziemna jest eksploatowana głównie z czwartorzędowego poziomu wodonośnego oraz sporadycznie - poziomu trzeciorzędowego. Zasoby czwartorzędowe to źródło wody i surowiec dla stacji uzdatniania i hydroforni zaopatrujących ludność powiatu w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Charakterystyka głównych rzek W 2009 roku na terenie powiatu łomżyńskiego badaniami w ramach monitoringu wód powierzchniowych WIOŚ w Białymstoku Delegatura w Łomży objęto 9 rzek w 10 punktach pomiarowo-kontrolnych: - w monitoringu diagnostycznym – szeroki zakres badań łącznie z listą zanieczyszczeń priorytetowych, szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (metale ciężkie, WWA, pestycydy itp. ) - Narew w punktach pomiarowo-kontrolnych Strękowa Góra i Nowogród – most; - Biebrzę w punkcie pomiarowo-kontrolnym Burzyn – Rutkowskie; - Gać w punkcie pomiarowo-kontrolnym na odcinku ujściowym; - Pisę w punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Morgowniki; - w monitoringu operacyjnym – mniejsza częstotliwość i zakres badań, bez substancji priorytetowych - Narew w punkcie pomiarowo-kontrolnym Piątnica-most; - Łojewek w punkcie pomiarowo-kontrolnym Bronowo; - Dopływ z Rzadkowa w punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Piątnica; - Łomżyczkę na odcinku ujściowym; - Lepacką Strugę w punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Szablak; - Ruź na odcinku ujściowym; - w monitoringu operacyjnym-celowym tzw. „rybnym”, zgodnie z wykazem RZGW Warszawa: Narew, Łojewek, Gać, Łomżyczkę i Ruź; - wszystkie ww. rzeki zbadano pod kątem podatności wody na eutrofizację. Rzeka Narew 3 INFORMACJA o stanie środowiska na obszarze województwa podlaskiego w 2009 roku, WIOŚ, Białymstoku, wrzesień 2010; OCENA stanu czystości rzek województwa podlaskiego w punktach pomiarowo –kontrolnych w 2009, roku WIOŚ, Białymstoku, 2010 15 Jest I rzędowym, prawobrzeżnym dopływem Wisły (długość całkowita wynosi 484 km z tego 455 km na terenie Polski). Zgodnie z Informacją o stanie środowiska na obszarze województwa podlaskiego w 2009 roku Narew zakwalifikowano jako wody o umiarkowanym stanie ekologicznym (III klasa). Jednocześnie zgodnie z badaniami wody Narwi oceniono jako poniżej dobrego stanu chemicznego. Narew nie spełniała wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Przyczyną były głównie podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego oraz tlenu rozpuszczonego. Ocena przeprowadzona wg kryteriów podatności na eutrofizację oparta na średniorocznych stężeniach biogennych związków azotu, fosforu ogólnego oraz chlorofilu „a” nie wskazuje na istnienie zagrożenia eutrofizacją. Rzeka Biebrza Jest prawobrzeżnym dopływem Narwi o długości 164 km. Delegatura WIOŚ w Łomży prowadzi badania w trzech punktach pomiarowo-kontrolnych, z których jeden zlokalizowany jest na terenie powiatu (m. Rutkowskie – 8,5 km biegu rzeki). Biebrzę zakwalifikowano jako wody o umiarkowanym stanie ekologicznym (III klasa). Jednocześnie zgodnie z badaniami wody Biebrzy oceniono jako poniżej dobrego stanu chemicznego. Jej wody oceniono jako nieprzydatne dla bytowania ryb ze względu na tlen, azotyny, fosfor ogólny. Rzeka Łomżyczka Jest III-rzędowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości 16,4 km, o powierzchni zlewni równej 74 km 2. Rzeka uchodzi do Narwi na 200,8 km. W roku 2009, podobnie jak w latach wcześniejszych, Łomżyczka na odcinku przyujściowym do Narwi, charakteryzowała się wodami zakwalifikowanymi do IV klasy czystości (wody niezadowalającej jakości). O klasyfikacji decydowały głównie wysokie wartości wskaźników tlenowych. Wody Łomżyczki nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Zadecydowało o tym aż 5 wskaźników tj.: tlen rozpuszczony, BZT5, azot amonowy, azotyny i fosfor ogólny. Rzeka Narwica Jest III – rzędowym, prawobrzeżnym dopływem Narwi. Badania prowadzone w punkcie kontrolno-pomiarowym (m. Drozdowo – 1 km biegu rzeki) wskazują, że Narwica na odcinku przyujściowym prowadzi wody pozaklasowe. 16 Rzeka Łojewek Jest III – rzędowym, prawobrzeżnym dopływem Narwi o długości 24,6 km. Badania są prowadzone w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych (m. Bożejewo w 8,7 km biegu rzeki i m. Bronowo w 2,5 km biegu rzeki). Badania wykazują, że jakość wód kwalifikuje ją do III klasy czystości (ze względu na tlen rozpuszczony, azotyny i fosfor ogólny). Rzeka Gać Jest lewobrzeżnym III-rzędowym dopływem Narwi, uchodzącym do niej na 228,4 km jej biegu. Długość całkowita Gaci wynosi 22,2 km, a zlewnia 445,9 km2. Na 9,2 km rzeki Gać uchodzi do niej największy jej dopływ – Jabłonka. Badania wykazują, że jakość wód kwalifikuje ją do III klasy czystości (ze względu na tlen rozpuszczony, azotyny i fosfor ogólny). Rzeka Penza Jest jest III-rzędowym, prawostronnym dopływem Narwi o długości 12,7 km. Rzeka wpada do Narwi na 196,3 km jej biegu. Płynie przez tereny rolnicze i nie jest odbiornikiem punktowych zrzutów zanieczyszczeń. Ujściowy odcinek Penzy sklasyfikuje się jako wody niezadowalającej jakości (IV klasa) wyłącznie ze względu na jakość sanitarną rzeki. Rzeka Pisa Pisa jest prawostronnym dopływem Narwi III-rzędu, i wpada do niej na 180,8 km. Długość całkowita rzeki wynosi 142,2 km (łącznie ze szlakiem żeglownym Wielkich Jezior Mazurskich), w tym 50,8 km dolnego odcinka rzeki znajduje się na terenie woj. podlaskiego. Powierzchnia całkowita zlewni wynosi 4499,8 km2. Pisa jest odbiornikiem ścieków komunalnych i przemysłowych z Pisza (woj. warmińsko-mazurskie) oraz spływów zanieczyszczeń z terenów wykorzystywanych rolniczo i turystycznie. Badania wskazują, że pod względem zanieczyszczeń fizykochemicznych i sanitarnych na odcinku przyujściowym Pisa prowadziła w 2009 roku wody II klasy czystości. Ich jakość w klasyfikacji ogólnej do klasy III obniża jedynie ze względu na podwyższona wartość fenoli lotnych. Rzeka Krzywa Noga Jest III – rzędowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości 13,4 km. Badania prowadzone w punkcie kontrolno-pomiarowym (m. Sławiec – 9,9 km biegu rzeki) wskazują, że rzeka prowadzi wody pozaklasowe. Rzeka Ruż 17 Jest III – rzędowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości 37,9 km. Badania prowadzone w punkcie kontrolno-pomiarowym (m. Miastkowo – 3 km biegu rzeki) wskazują, że na odcinku przyujściowym rzeka prowadzi wody III klasy czystości. Rzeka Struga Lepacka Jest III – rzędowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości 18,5 km. Badania prowadzone w punkcie kontrolno-pomiarowym (m. Szablak – 2 km biegu rzeki) wskazują, że Struga Lepacka na odcinku przyujściowym prowadzi wody pozaklasowe. Rzeka - Dopływ z Rządkowa Dopływ z Rządkowa jest III-rzędowym, niewielkim prawostronnym dopływem Narwi. Rzeka wpada do Narwi na 203,5 km jej biegu. Jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni Zespołu Szkół w Marianowie oraz wód z kanalizacji deszczowej OSM Piątnica. W roku 2009, Dopływ z Rządkowa charakteryzował się wodami nie ocenionymi (brak oceny), o wskaźnikach poniżej II klasy. Wody Dopływu z Rządkowa nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Zadecydowały o tym dwa wskaźniki, które powtarzają się we wszystkich badanych rzekach tj.: BZT5 i fosfor ogólny. Wg. WIOŚ4 stan ekologiczny większości ujściowych odcinków rzek badanych w powiecie łomżyńskim oceniono jako umiarkowany w 5 stopniowej skali tj. od stanu bardzo dobrego, poprzez dobry, umiarkowany, słaby do złego. Tylko Ruź w Miaskowie można było zakwalifikować do stanu dobrego. Badania stanu chemicznego przeprowadzone już po raz kolejny na Narwi i Pisie wykazały podwyższone wartości 2 wskaźników z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), co zaniżyło ocenę stanu chemicznego wody. W 2009 roku także trzeci badany pod względem specyficznych substancji chemicznych punkt zlokalizowany na ujściowym odcinku Biebrzy, charakteryzował się podwyższonym stężeniem tych wskaźników. W 2008 roku zanotowano tu dobry stan chemiczny. Wszystkie badane w tym zakresie rzeki: Narew, Łojewek, Gać, Łomżyczka, Lepacka Struga i Ruź nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Najczęściej stężenie azotynów i fosforu ogólnego przekraczało bardzo rygorystyczne normy rozporządzenia „rybnego” 4 WIOŚ Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łomży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu łomżyńskiego w roku 2009 18 cytowanego we wstępie. Wielkości średniorocznych stężeń wybranych związków biogennych azotu i fosforu oraz chlorofilu „a” wskazują, że tylko odcinki ujściowe Gaci, Dopływu z Rzadkowa i Ruzi są podatne na eutrofizację. W stosunku do roku 2008 lepszą jakością charakteryzowała się Łomżyczka. Wody podziemne W krajowej sieci monitoringu wód podziemnych, obsługiwanej przez Państwowy Instytut Geologiczny na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska, brak jest punktów pomiarowych zlokalizowanych na terenie powiatu łomżyńskiego. W okresie 2008-2009, ze względu na wprowadzenie nowej klasyfikacji i modernizację sieci pomiarowej, badania WIOŚ prowadzono w ograniczonym zakresie (2 studnie na terenie woj. podlaskiego) nie pozwalającym na szerszą ocenę jakości wód na obszarze województwa ani tym bardziej powiatu łomżyńskiego. Będzie ona możliwa do wykonania, po zrealizowaniu 3-letniego cyklu pomiarowego 2010-2012 (zgodnie z założeniami Programu Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2010-2012). W roku 2009 przeprowadzono kolejną kontrolę piezometrów zamontowanych wokół zlikwidowanego mogilnika przeterminowanych środków ochrony roślin w ZbójnejDębnikach ( z wyjątkiem uszkodzonych piezometrów P2 i P3) oraz ze stawu i studni kopanej zlokalizowanych w jego pobliżu. Ponadto skontrolowano jakość wody z komunalnego ujęcia wody dla gminy Zbójna. Badania przeprowadzono w okresie wiosennym i jesiennym. We wszystkich próbkach oznaczono trzy wskaźniki: pH, przewodność właściwą i DDT. Na podstawie przeprowadzonych w 2009 roku badań nie stwierdzono zanieczyszczenia pestycydami (DDT) wody w piezometrach zamontowanych wokół zlikwidowanego mogilnika w Zbójnej –Dębnikach oraz okolicznych wód podziemnych i powierzchniowych. Badania wykazały, że nieznacznie podwyższone stężenia, nie przekraczające jednak norm jakości dla klasy I wód powierzchniowych jak i podziemnych, stwierdzone w 2006 roku, w studni kopanej w Dębnikach oraz w stawie w tej miejscowości, w kolejnych latach nie powtórzyły się. 19 2.3.5 WARUNKI GLEBOWE I ZASOBY SUROWCOWE Występują następujące, udokumentowane złoża kopalin pospolitych: Tabela 3. Surowce mineralne w powiecie łomżyńskim Lp. Nazwa złoża 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. Stan Zasoby zag. geologiczne przemysłowe złoża bilansowe SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ Mątwica Z 1 672 PIASKI I ZWIRY Bacze Z Suche Bacze R 185 185 Suche dz. 115 Drogoszewo T 1 647 319 Drogoszewo R 297 Drogoszewo R 283 Drogoszewo E 131 Drogoszewo E 183 21 Drogoszewo R 171 Elżbiecin Z 59 Gałkówka R 647 Górki T 286 Grądy I Z 83 Jedwabne T 403 Jedwabne E 83 Jedwabne E 192 Kaimy R 324 Kaimy E 39 Kaimy E 86 Kaimy E 151 Kobylin E 97 Kucze Małe R 105 Kupiski R 166 111 Kupiski E 149 149 Nowe Kupiski R 502 120 Nowe Kupiski Z 246 Nowe Mątwica R 1761 Mątwica R 309 Mątwica R 320 Mątwica R 301 Mątwica R 377 Nowe P 3412 Bożejewo Piątnica Z Włościańska 20 Wydobycie - - 38 38 16 37 25 4 19 14 - 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. Podgórze Podgórze Stare Modzele Stare Modzele Stare Modzele Stare Modzele Stare Modzele Stare Modzele Zaruzie Zaruzie Zaruzie T R M 20 403 - 20 - - R 406 - - E 1444 286 4 Z 1470 - - Z 145 - - R 127 - - E E E 121 85 119 - - Źródło: http://surowce-mineralne.pgi.gov.pl/skalne_ogolem.htm Na terenie powiatu występują następujące typy gleb: brunatne (41,5%), bielicowe (21,8%), czarnoziemy (15,7%), bagienne (11,7%), glejowe (0,2%), murszowe (6,0%), mady (3,1%). 2.3.6 WALORY PRZYRODNICZE ORAZ FORMY OCHRONY PRZYRODY Szata roślinna powiatu – w tym jej najcenniejszy i najbardziej widoczny fragment jakim są lasy – jest przestrzennie zróżnicowana. Lesistość w powiecie łomżyńskim wynosi ok. 22,2 %. Pod względem form własności przeważają lasy prywatne (ok. 17 tys. ha). Tabela 4. Powierzchnia lasów na koniec roku 2010.5 Jedwabne Powierzchnia ogólna (ha) 15 942 Lasy państwowe (ha) 153,61 Lasy nie państwowe (ha) 2527,96 Nowogród 10 098 598,71 1723,98 Łomża 20 755 1146,17 2465,07 Miastkowo 11 484 2001,35 1575,75 Piątnica 21 427 1429,48 2832,77 Przytuły 7 188 102,86 1040,99 Śniadowo 16 259 50,35 2727,70 Wizna 13 745 99,47 1270,23 Zbójna 18 577 7265,68 1404,39 RAZEM 135 475 12847,68 17568,84 Gmina Źródło: dane Starostwa Powiatowego w Łomży 5 Dane na 31.12.2010r. 21 Dominującym typem lasu są siedliska borowe zajmujące ok. 75 % powierzchni a głównym gatunkiem panującym jest sosna (ok. 70 %). Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa są stosunkowo młode – drzewostany I i II klasy wieku (do 40 lat) zajmują ok. 70 % powierzchni, III klasy (41 – 60 lat) ok. 20 % a klasy IV i starszych klas wieku (ponad 60 lat) – ok. 10 %. Na terenie powiatu (Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi) stwierdzono występowanie 667 gatunków roślin naczyniowych, w tym 22 gatunki objęte ochroną prawną (np. widłak jałowcowaty, gwiaździsty, grążel żółty, naparstnica zwyczajna, lilia złotogłów, turówka wonna, storczyk krwisty I szerokolistny). Świat zwierząt reprezentowany jest przez 40 gatunków w tym 10 drapieżnych (gronostaj, łasica, wydra, norka amerykańska). W podziemiach fortyfikacji w Piątnicy oraz w piwnicach dawnego browaru w Drozdowie stwierdzono występowanie 6 gatunków nietoperzy. Najbardziej liczną grupę stanowią ptaki (178 gatunków, w tym 125 lęgowych i prawdopodobnie lęgowych). Występuje również bóbr – gatunek, który wyrządza dotkliwe szkody w gospodarce rolnej i leśnej. Lasy i użytki rolne obfitują w zwierzęta łowne. Gospodarkę łowiecką w 18 obwodach łowieckich polnych o pow. 98710 ha prowadzi 9 kół łowieckich, ponadto 3 obwody są obwodami leśnymi i 2 wyłączonymi. Na terenie powiatu występują następujące obszary i obiekty chronione, które zajmują ok. 26 % powierzchni: a) 499 ha (gmina Jedwabne - 457 ha i gmina Wizna - 42 ha) BIEBRZAŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO. Ogólna powierzchnia Parku wynosi 59 223 ha a otulina wokół niego 66 824 ha. Ten rozległy obszar o długości ponad 100 km i szerokości 10 - 15 km w części południowej, 20 - 30 km w części północnej uznawany jest za osobliwość przyrodniczą nie tylko w skali kraju lecz również Europy. Jego szczególną cechą są zachowane niemal w pierwotnym stanie torfowiska niskie oraz leśne torfowiska wysokie. Dowodem tej naturalności jest wyraźnie zachowana strefowość ekologiczna doliny Biebrzy. Szatę roślinną Parku stanowi około 45 zespołów roślinnych odznaczających się różnorodnością, wysokim stopniem naturalności i obecnością wielu rzadkich gatunków roślin. b) 6 leśnych rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni ok. 540 ha. Ich charakterystykę przedstawia poniższa tabela 22 Tabela 5. Rezerwaty przyrody powiatu łomżyńskiego Nazwa rezerwatu „Kalinowo” gm. Piątnica (Nadleśnictwo Łomża) „Kaniston” gm. Zbójna (Nadleśnictwo Nowogród) „Czarny Kąt” gm. Zbójna (Nadleśnictwo Nowogród) „Rycerski Kierz” gm. Łomża (Nadleśnictwo Łomża) „Łokieć” gm. Zbójna (Nadleśnictwo Nowogród) Powierzchnia w ha 69,76 136,59 32.97 43,52 139,5 „Wielki Dział” 120,07 gm. Łomża (Nadleśnictwo Łomża) Źródło: Starostwo powiatowe w Łomży Krótka charakterystyka rezerwatu Stanowi fragment wielogatunkowego lasu liściastego o naturalnym charakterze. Jest jedynym skrawkiem lasu naturalnego na całej Wysoczyźnie Kolneńskiej. Obejmuje zwarty naturalny kompleks lasów Puszczy Kurpiowskiej. Szata roślinna bardzo bogata i zróżnicowana, z udziałem gatunków podlegających ochronie prawnej jak: widłak jałowcowaty, widłak wroniec, widłak goździsty, storczyk krwisty. Obejmuje fragment uroczyska „Wyk” z dorodnym drzewostanem sosnowym, naturalnego pochodzenia w wieku 90 - 100 lat. Jest gatunkowym lasem liściastym o charakterze naturalnym, rosnącym w aluwium doliny Narwi. Drzewostan złożony głównie z dębu szypułkowego w wieku 120 - 140 lat z pojedynczą sosną w wieku ok. 100 lat. Obejmuje stosunkowo dobrze zachowany fragment Puszczy Kurpiowskiej o dużym zróżnicowaniu szaty roślinnej z udziałem gatunków chronionych. Najcenniejszą częścią rezerwatu są naturalne torfowiska wysokie, największe w całej Puszczy Kurpiowskiej. Utworzony w 1990 r. jako rezerwat ścisły. Stanowi fragment największego w dolinie Narwi kompleksu lasów łęgowych o naturalnym charakterze. c) Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi o powierzchni 7 353 ha obejmujący dolinę Narwi od Bronowa do Piątnicy (gmina Łomża - 4 109 ha, gmina Piątnica - 2 947 ha, gmina Wizna - 297 ha). Wokół Parku znajduje się otulina o powierzchni 12 310 ha (gminy: Łomża - 4 228 ha, Piątnica - 3 934 ha, Wizna - 1 989 ha, Rutki - 1 794 ha, Zambrów - 365 ha). Dolina Narwi na terenie Parku zwęża się do 1,5 - 2,0 km i otoczona jest stromymi stokami wyniesień morenowych wznoszących się do 40 - 50 m nad poziom rzeki. Najwyższe wzgórza w bezpośrednim sąsiedztwie doliny, na północ od Kalinowa osiągają wysokość 153 m n.p.m. d) obszar chronionego krajobrazu „Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi” o powierzchni 27 440 ha rozciągający się na terenie pięciu gmin (Zbójna - 18 577 ha, Miastkowo - 2 170 ha, Nowogród - 4 142 ha, Łomża - 1 309 ha i Piątnica - 1 242 ha). Wyznaczony obszar i ustanowione dla niego zasady gospodarowania są bardzo przydatne do kreowania polityki przestrzennej. e) 23 użytków ekologicznych o ogólnej powierzchni ok. 71,1 ha znajdujących się na terenie gmin: Łomża (3szt.-19,2ha), Nowogród (9szt.- 8ha), Zbójna (10szt.- 29,1ha) i Piątnica 23 (1- 12,8ha). Są to śródleśne bagna znajdujące się w zarządzie Lasów Państwowych administrowanych przez Nadleśnictwa: Łomża i Nowogród oraz starorzecza rz. Narwica (gm. Piątnica) i Łopian (gm. Łomża). Obszary te są miejscami lęgowymi ptaków a ponadto stanowią naturalny rezerwuar wody. f) 57 pomników przyrody, w tym: - 6 grup drzew, - 4 głazy narzutowe, - 1 źródło wodne, - 36 pojedynczych drzew, - 10 alei drzew pomnikowych, w skład których wchodzi od 32 do 360 drzew (do najokazalszych należą: aleja 103 lip przy Szkole Podstawowej w Konarzycach, gm. Łomża, aleja 360 sosen w m. Podgórze przy drodze Łomża – Zambrów, gm. Łomża, aleja 103 lip w m. Bożejewo przy drodze Piątnica – Wizna - Jeżewo - gm. Wizna. Walory przyrodnicze tego terenu były podstawą wyodrębnienia w latach osiemdziesiątych na terenie północno-wschodniej Polski obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”, którego częścią jest obecnie powiat łomżyński. Obszar objęty porozumieniem działań na rzecz ekorozwoju Zielone Płuca Polski zajmuje obecnie 63.235 km2, i położony jest w północno-wschodniej jego części, obejmując województwa warmińsko-mazurskie i podlaskie oraz części województw: mazowieckiego, kujawsko-pomorskiego i pomorskiego. 24 Natura 20006 Rys. Natura 2000 - SOO - OSO - Korytarze ekologiczne Projektowane obszary to: „Dolina Pisy – 2000023, „Czerwony Bór” – 2000018, „Mokradła Kolneńskie i Kurpiowskie” Jeden i ten sam obszar może mieć "podwójny status" - obszaru ochrony siedlisk i ptaków. Obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk mogą także częściowo się nakładać. Obszary Natura 2000 mogą nakładać się z innymi formami 6 http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl 25 ochrony przyrody przewidzianymi ustawą (np. obejmować park narodowy lub jego część, podobnie park krajobrazowy, rezerwat przyrody itd.). Na mocy Rozporządzenia z 21 lipca 2004 r. (po nowelizacji z dnia 5 września 2007r.) Minister Środowiska wyznaczył do tej pory 124 obszary specjalnej ochrony ptaków, wśród których znalazł się min. OSO pod nazwą Dolina Biebrzy, oznaczony kodem PLC 200001 . Do chwili obecnej Rząd Polski przesłał do Komisji Europejskiej projekt obejmujący 364 specjalne obszary ochrony siedlisk. Znalazł się wśród nich min. SOO Dolina Biebrzy (zajmujący powierzchniowo ten sam obszar co OSO Dolina Biebrzy). Na terenie powiatu łomżyńskiego występują: 1. SOO (Specjalne Obszary Ochrony) Dolina Biebrzy - PLH200008 Przełomowa Dolina Narwi - PLC200003 Ostoja Narwiańska PLH20_04 2. OSO (Obszary Specjalnej Ochrony) DOLINA DOLNEJ NARWI - PLB140014 OSTOJA BIEBRZAŃSKA - PLB200006 Przełomowa Dolina Narwi - PLB200008 Dolina Biebrzy – kod: PLH200008 - obszar projektowany Dolina Biebrzy - obejmuje obszar 121 206,8 ha, obszar projektowany charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem siedlisk. Spośród 15 typów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, występujących na tym obszarze, największy udział powierzchniowy mają szczególnie cenne torfowiska przejściowe i trzęsawiska (Caricion lasiocarpae, Caricetum appropinquatae), zmiennowilgotne łąki trzęślicowe Molinietum caerulae oraz bory i lasy bagienne. Najbardziej naturalnymi zbiorowiskami roślinnymi doliny Biebrzy są zbiorowiska leśne (bory bagienne, bór bagienny mechowiskowy, olsy), a także mszary i niektóre zbiorowiska szuwarowe. Naturalność doliny wyraża się też w dobrze wykształconej (zwłaszcza w Basenie Południowym) poprzecznej i podłużnej strefowości ekologicznej. Występuje tu 6 gatunków roślin z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, min. najbogatsza w Polsce populacja obuwika pospolitego. W dolinie Biebrzy występuje 5 gatunków ssaków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, w tym jeden z rzadkich i szczególnie zagrożonych w Polsce gatunków nietoperzy - nocek 26 łydkowłosy. Dolina Biebrzy jest również bardzo ważną w skali kraju ostoją bobra i wydry. Sama rzeka ma bogatą ichtiofaunę z różanką i minogiem ukraińskim. Należy ponadto podkreślić obecność bogatej populacji zagrożonego gatunku motyla - przeplatki maturna. Jest to jeden z najważniejszych obszarów dla ochrony tego gatunku w Polsce. Łącznie odnotowano tu 21 gatunków roślin i zwierząt z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Roślinność wymieniona w załączniku II to: leniec bezpodkwiatkowy, sasanka otwarta, sierpowiec błyszczący. Przełomowa Dolina Narwi PLB200008, Przełomowa Dolina Narwi (kod obszaru PLB200008). Ostoja znajduje się na Nizinie Środkowopolskiej, na Kurpiach. Ostoja obejmuje 16 km odcinek rzeki Narwi O charakterze terenu i bogatej roślinności decydują coroczne wylewy Narwi. Szata roślinna ostoi jest bardzo urozmaicona. Występuje tu zarówno roślinność związana z terenami podmokłymi, jak również skrajnie suche murawy napiaskowe i kserotermiczne. Ssaki wymienione w Załączniku II to bóbr europejski, nocek duży, nocek łydkowłosy wydra. Większe obszary leśne, o charakterze olsów i łęgów, spotyka się tylko we wschodniej części omawianego terenu. Na stokach doliny występują miejscami świetliste dąbrowy, a nad nimi płaty grądów. Wody Narwi są ważną ostoją ichtiofauny, w tym 4 gatunków cennych dla ochrony przyrody w Europie: minoga ukraińskiego, różanki, bolenia i piskorza. Na terenie ostoi znajduje się również stanowisko żółwia błotnego. Ostoja Narwiańska PLH20004 Ostoja Narwiańska (kod obszaru), obejmująca obszar 23507.9 ha. Teren w znaczącym stopniu (ok. 60%) jest zajmują siedliska łąkowe i zaroślowe, ok. 20% stanowią siedliska rolnicze, pozostałą część obszaru zajmują lasy liściaste, iglaste, torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód, młaki , wody śródlądowe inne tereny. Ostoja Narwiańska obejmuje przeważającą część dna i zboczy doliny Narwi na odcinku pomiędzy ujściem Supraśli na wschodzie i ujściem Szkwy na zachodzie. Pomiędzy Żółtkami (ujściem Supraśli) i Tykocinem dolina jest częściowo wypełniona torfami, a na znacznej jej powierzchni występują "wyspy" mineralne, w większości wydmy i miejscami kemy, zbudowane z piasków drobnoziarnistych. Dolina jest przekształcona i w przeważającej części zmeliorowana i zagospodarowana. Dominują gleby torfowo-murszowe słabo i średnio zmurszałe. Taras zalewowy Narwi leży około 1-2 m nad poziomem rzeki. Cechuje się on obecnością 27 licznych doskonale widocznych form fluwialnych: odsypów korytowych, wałów meandrowych i koryt przelewowych. Dominującymi utworami powierzchniowymi są piaski drobno- i sporadycznie średnioziarniste zawierające często wkładki mułków, szczątki roślinne i skorupki mięczaków. Poniżej Nowogrodu w aluwiach zawierających dużą ilość szczątków organicznych spotykany jest bursztyn. Znaczenie doliny Narwi jako ostoi Natura 2000 wynika z dużego zróżnicowania przyrodniczego, w tym obecności wielu typów siedlisk, reprezentowanych w niektórych przypadkach przez kilka podtypów. Wiele z nich występuje w postaci reprezentatywnych, doskonale zachowanych i wielkopowierzchniowych płatów, które są już rzadko spotykane i często niedostatecznie chronione w obrębie innych obszarów sieci Natura 2000 w Polsce północno- wschodniej. Należy do nich zaliczyć w pierwszej kolejności starorzecza, jałowczyska oraz murawy napiaskowe i kserotermiczne, a także różne typy łąk oraz dąbrowy świetliste. Dolina Narwi pełni również istotną funkcję korytarza ekologicznego i refugium gatunków związanych z ekosystemami nieleśnymi w rolniczym krajobrazie Niziny Północnopodlaskiej i Północnomazowieckiej.Na agradowanych płaskich odcinkach koryta występują muliste zalewane brzegi rzek z ciborą brunatną, uczepem trójlistkowym oraz rzepichą błotną. Niewielkie powierzchnie doliny zajmują zbiorowiska leśne: łęgi i grądy; część z nich jest silnie zdegradowana na skutek wypasu i pozyskiwania drewna. Na wyżej położonych fragmentach tarasu nadzalewowego i na stokach doliny miejscami występują świetliste dąbrowy oraz płaty grądów. Zbiorowiska leśne, zwłaszcza dąbrowy są niejednokrotnie w znacznym stopniu przekształcone, co przejawia się w rozdrobnieniu płatów i ich zubożeniu florystycznym. Tym niemniej należą one do najlepiej zachowanych zbiorowisk tego typu północno-wschodniej części kraju. Na okrajkach dąbrów, m.in. na południowych obrzeżach kompleksu leśnego chronionego w rezerwacie Rycerski Kierz (na zachód od Łomży) występuje leniec bezpodkwiatkowy - gatunek z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Dolina Dolnej Narwi PLB140014 Dolina Dolnej Narwi (kod obszaru PLB140014), obejmująca obszar 25906,6 ha, w tym: 17115,6 ha położone w województwie mazowieckim oraz 8791,0 ha - w województwie podlaskim, między innymi w gminie Łomża — gmina wiejska (1968,5 ha), Miastkowo (1160,5 ha), Nowogród (2613,4 ha), Piątnica (740,1 ha) i Zbójna (1315,7 ha). Występują następujące formy ochrony: Rezerwat Przyrody: Rycerski Kierz (43,5 ha) Park Krajobrazowy: Nadbużański (74000,0 ha) Łomżyński P.K. Doliny Narwi Obszar 28 Chronionego Krajobrazu: Nasielsko-Karniewski Równiana Kurpiowska i Dolina Dolnej Narwi. Obszar leży na Nizinie Północnomazowieckiej pomiędzy Łomżą a Pułtuskiem długości nurtu rzeki wynosi ok.140 km, a szerokość doliny zmienia się w zakresie 1,5-7 km. Niemal na całym odcinku rzeka silnie meandruje. Brzegi rzeki są generalnie strome, szerokość nurtu wynosi 80-100 m, występują tu wypłycenia i łachy, liczne są starorzecza. W dolinie występują zadrzewienia wierzbowe i olchowe oraz niewielkie połacie borów sosnowych. Obszary leśne są poprzeplatane terenami otwartymi, na których dominują pastwiska. Ostoja Biebrzańska – kod: PLB200006 Na obszarze Biebrzańskiego Parku Narodowego, w ramach obszaru Natura 2000, wyznaczony został obszar ochronny Ostoja Biebrzańska w ramach dyrektywy SOO. Ostoja Biebrzańska (kod obszaru PLB200006), obejmuje obszar 149 929,1 ha w tym na terenie gminy Jedwabne - 909,3 ha, Wizny 2050,6 ha. Występuje tu co najmniej 36 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 23 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi. Gniazduje tutaj około 170 gatunków ptaków. Jest to niezwykle ważna ostoja wielu gatunków ptaków, zwłaszcza wodno-błotnych i drapieżnych, które osiągają tu rekordowe liczebności. W okresie lęgowym obszar zasiedla powyżej 15% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: czapla biała, dubelt, kulik wielki, orlik grubodzioby, orzełek włochaty, podróżniczek, sowa błotna i wodniczka. Zgodnie ze Standardowym Formularzem Danych Natura 2000 Ostoja Biebrzańska na obszarze naturowym nie występują siedliska przyrodnicze wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. Na obszarze Ostoi występują następujące gatunki ptaków (wymienione w Załączniku I) takie jak: Wodniczka (Acrocephalus paludicola), Zimorodek (Alcedo atthis), Świergotek polny (Anthus campestris), Orzeł przedni (Aquila chrysaetos), Orlik grubodzioby (Aquila Langa), Orlik krzykliwy (Aquila pomarina), Sowa błotna (Asio flammeus), Bąk (Botaurus stellaris), Puchacz (Bubo bubo), Biegus zmienny (Calidris alpina schinzii), Chlidonias hybridus, Chlidonias Niger, Bocian biały (Ciconia ciconia), Bocian czarny (Ciconia nigra), Circaetus gallicus, Circus aeruginosus, Błotniak zbożowy (Circus cyaneus), Błotniak łąkowy (Circus pygargus), Coracias garrulous, Derkacz (Crex crex), Łabędź krzykliwy (Cygnus Cygnus), Dendrocopos leucotos, Dzięcioł średni (Dendrocopos medius), Dzięcioł czarny (Dryocopus martius), Ortolan (Emberiza hortulana), Muchołówka mała (Ficedula parva), Dubelt (Gallinago media), Żuraw (Grus grus), Bielik (Haliaeetus albicilla), Orzełek (Hieraaetus pennatus), Bączek (Ixobrychus 29 minutus), Mewa pospolita (Larus minutus), Lerka (Lullula arboreta), Kania czarna (Milvus migrans), Kania ruda (Milvus milvus), Trzmielojad (Pernis apivorus), Batalion (Philomachus pugnax), Wójcik (Picoides tridactylus), Dzięcioł zielonosiwy (Picus canus), Zielonka (Porzana parva), Kropiatka (Porzana porzana), Rybitwa wielkodzioba (Sterna albifrons). Pozostałe projektowane obszary to: „Dolina Pisy – 2000023, „Czerwony Bór” – 2000018, „Mokradła Kolneńskie i Kurpiowskie” 2.4 ODPADY Problematyka odpadów opisana została szczegółowo w Powiatowym planie gospodarki odpadami, który stanowi integralną część tego opracowania. 30 3 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ZWIĄZANA Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA W latach 90-tych nastąpił znaczący rozwój infrastruktury technicznej służącej ochronie środowiska na terenie powiatu łomżyńskiego. Władze samorządowe dbają o systematyczny rozwój infrastruktury, problemem jednak wciąż są niedostateczne środki finansowe. Bez nowoczesnej infrastruktury nie ma mowy o ochronie środowiska. Tabela 6. Infrastruktura techniczna związana z ochroną środowiska Łomża CECHY długość sieci wodociągowej (km) % zwodociągowania gminy długość sieci kanalizacyjnej (km) % skanalizowania gminy liczba przyzagrodowych oczyszczalni ścieków (szt.) km dróg utwardzonych gminnych zakłady przemysłowe Miastkowo Zbójna długość sieci wodociągowej (km) % zwodociągowania gminy długość sieci kanalizacyjnej (km) % skanalizowania gminy liczba przyzagrodowych oczyszczalni ścieków (szt.) km dróg utwardzonych gminnych Większe zakłady przemysłowe Piątnica 145,1 87,4 62,92 59,5 230,5 100 91,3 41,7 98 100 24,4 0 0 0 20,4 25 0 0 0 22 49 40 49 17,84 5 15 30 0 0 0 0 brak danych CECHY Przytuły 0 Śniadowo Jedwabne Wizna 40 brak ewidencji Nowogród POWIAT razem 116,8 31,5 102,15 77,15 913,02 96 14 92,5 90 - 9,5 6,6 15,7 9,27 85,87 4 90 38,84 10 - 65 30 7 6 108 22,3 12,66 8,4 9 120,2 1 2 0 0 3 Źródło: dane z Urzędów gmin, stan na 01.01.2011r. 3.1.1 UJĘCIA, STACJE UZDATNIANIA WODY, SIEĆ WODOCIĄGOWA Zapewnienie wody o jakości wymaganymi odpowiednimi przepisami jest jednym z podstawowych zadań powiatu jak i gmin, ma to bezpośredni wpływ na poziom życia ludności jak i możliwości rozwoju powiatu. Stopień zwodociągowania stale wzrasta, nadal jednak duża część ludności czerpie wodę z ujęć indywidualnych. Wodociągi zaopatrywane są ze stacji czerpiących wodę głębinową, podstawowym elementem wpływającym na jakość wody, z której korzystają mieszkańcy powiatu jest stan i obsługa stacji uzdatniania. Wodociągi w powiecie to 913,02 km sieci, do której podłączonych jest ponad 10 000 budynków mieszkalnych. W powiecie występuje, poza Jedwabnym i Zbójną, wysoki stopień zwodociągowania – ponad 90 %. Właściciele gospodarstw domowych niepodłączonych do 31 sieci wodociągowej pobierają wodę ze studni kopanych. Wg danych Głównego urzędu statystycznego w 2009 roku w powiecie łomżyńskim zużyto 3 364,9 dam3 wody. Poniżej w tabeli przedstawiono zużycie wody w rozbiciu na poszczególne gminy. Najwięcej wody zużyto na obszarze gminy Piątnica. Średnie roczne zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych powiatu łomżyńskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi 18,5 m3 i jest ono nieznacznie niższe niż w miastach. Tabela 7. Zużycie wody w powiecie łomżyńskim ogółem 2009 [dam3] Jednostka terytorialna Powiat łomżyński Jedwabne Jedwabne - miasto Jedwabne - obszar wiejski Łomża Miastkowo Nowogród Nowogród - miasto Nowogród - obszar wiejski Piątnica Przytuły Śniadowo Wizna Zbójna 2 364,9 59,1 33,8 25,3 487,6 110,7 166,9 65,7 101,2 908,5 71,8 322,6 135,0 102,7 Źródło: dane z GUS stan na 31.12.2009r. Tabela 8. Zużycie wody w przemyśle na terenie powiatu łomżyńskiego ogółem 2009 [dam3] Jednostka terytorialna Powiat łomżyński 663 Jedwabne 6 Łomża 6 Piątnica 38 Śniadowo 539 Źródło: dane z GUS stan na 31.12.2009r. Główne ujęcia wody oraz stacje uzdatniania wody w powiecie łomżyńskim to: Gmina Piątnica: - wodociąg wiejski Drozdowo, - wodociąg wiejski Piątnica, 32 - Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piątnicy, - wodociąg wiejski Dobrzyjałowo, - wodociąg wiejski Jeziorko, Gmina Zbójna: - wodociąg wiejski Zbójna, Gmina Nowogród: - wodociąg miejski Nowogród, - wodociąg wiejski Sławiec, Gmina Śniadowo: wodociąg wiejski Ratowo Stare, PPB PREFBET Sp. z o.o. w Śniadowie, wodociąg wiejski Szczepankowo, wodociąg wiejski Śniadowo, Gmina Wizna: wodociąg wiejski Wizna, wodociąg wiejski Bożejewo Stare, Gmina Jedwabne: wodociąg miejski Jedwabne, Gmina Miastkowo: wodociąg wiejski Miastkowo, wodociąg wiejski Łuby Kiertany, Gmina Łomża: wodociąg wiejski Jarnuty, wodociąg wiejski Konarzyce, wodociąg wiejski Podgórze, wodociąg wiejski Modzele Stare – Wygoda, wodociąg wiejski Kupiski Nowe, wodociąg wiejski Siemień, wodociąg grupowy „Stara Łomża przy Szosie”, Scandic Food Zakład w Chojnach Starych, Wodociąg Bacze Suche, Gmina Przytuły: wodociąg wiejski Przytuły, 33 Gmina Zbójna wodociąg wiejski. Stan sieci wodociągowej na terenie powiatu łomżyńskiego należy uznać jako zadowalający. Modernizacje wodociągów i stacji uzdatniania wody realizowane są w miarę potrzeb. 3.1.2 SYSTEMY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW, SIEĆ KANALIZACYJNA Podobnie jak w przypadku innych nawet znacznie bardziej rozwiniętych powiatów województwa podlaskiego można zaobserwować znaczną dysproporcję pomiędzy długością sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Dysproporcje te są warunkowane wieloma czynnikami technicznymi i ekonomicznymi. Według uzyskanych danych, rozwój sieci kanalizacyjnych to jedno z najważniejszych zadań, przed którym stoi powiat łomżyński i poszczególne gminy. Poniżej w zestawieniu tabelarycznym podano przepustowość oczyszczalni ścieków oraz liczbę podłączonych mieszkańców. Wg danych GUS w 2009 roku na terenie powiatu oczyszczalnie oczyściły 22,2 dam3 ścieków komunalnych na 100 km2 i 38,6 dam3 ścieków przemysłowych na 100 km. Jednocześnie pozostało 827,4 dam3 ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczania odprowadzone do wód lub do ziemi w ciągu roku. Tabela 9. Komunalne oczyszczalnie ścieków Jednostka terytorialna oczyszczalnie z oczyszczalnie oczyszczalnie podwyższonym mechaniczne biologiczne usuwaniem [szt] [szt] biogenów [szt] Powiat łomżyński Jedwabne Jedwabne - miasto Nowogród Nowogród - miasto Piątnica Śniadowo Wizna 0 0 0 0 0 0 0 0 Źródło: według danych z GUS, strona www.stat.gov.pl stan na 31.12.2009r. 34 4 1 1 1 1 1 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 Tabela 10. Przemysłowe oczyszczalnie ścieków oczyszczalnie Jednostka terytorialna mechaniczne chemiczne biologiczne [szt] Powiat łomżyński Łomża Piątnica Śniadowo Jednostka terytorialna Powiat łomżyński Łomża Piątnica Śniadowo z podwyższonym usuwaniem biogenów [szt] 0 0 0 0 mechaniczne [m3/dobę] 0 0 0 0 [szt] [szt] 0 2 1 0 1 0 0 0 1 0 1 0 przepustowość projektowa oczyszczalni chemiczne biologiczne z podwyższonym usuwaniem biogenów [m3/dobę] [m3/dobę] [m3/dobę] 0 380 1 200 0 350 0 0 0 1 200 0 30 0 Źródło: według danych z GUS, strona www.stat.gov.pl stan na 31.12.2009r. Długość sieci kanalizacyjnej w powiecie łomżyńskim w wynosi 85,87 km (dane z gmin – stan na 31.12.2010r). Zgodnie z informacją WIOS w roku 2009 w powiecie łomżyńskim funkcjonowało 18 oczyszczalni ścieków (łącznie z oczyszczalnią MPWiK w Łomży oczyszczającą ścieki z Piątnicy) z czego 12 to oczyszczalnie komunalne, a 6 przemysłowe (łącznie z 2 obiektami łąkarskimi PEPEES S.A. w Łomży). Zbójna i Miastkowo nie posiadają w ogóle komunalnych oczyszczalni ścieków. Większość oczyszczalni odprowadza ścieki do wód powierzchniowych. Tylko 4 niewielkie oczyszczalnie komunalne odprowadzają ścieki do ziemi. 4 oczyszczalnie komunalne i 3 przemysłowe posiadają urządzenia do podwyższonego usuwania biogenów. W tej liczbie znajdują się dwa obiekty oczyszczania ścieków przemysłowych w warunkach glebowych, z zakładów PEPEES S.A. w Łomży,: Mątwica-Kupiski i Kupiski-Jednaczewo pełniące rolę biologicznej oczyszczalni ścieków z usuwaniem azotu i fosforu. W ostatnich latach wyraźnie wzrosły ładunki zanieczyszczeń ze ścieków komunalnych odprowadzane do wód powierzchniowych. Wiąże się to ze wzrostem ilości ścieków odprowadzanych z gmin Łomża i Piątnica. Systematycznie wzrasta też ilość oczyszczonych ścieków przemysłowych. Są to głównie ścieki z oczyszczalni Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Piątnicy. Na terenie powiatu znajduje się ponad 500 wysokotowarowych gospodarstw rolnych o skoncentrowanej produkcji zwierzęcej, które produkują w dużej ilości gnojowicę. Nawóz ten 35 niewłaściwie przechowywany i wykorzystywany stanowi potencjalne zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych. 36 3.1.3 ENERGETYKA Szereg problemów takich jak zanieczyszczenie powietrza i środowiska glebowego wynika z emisji emisji dwutlenku węgla, dwutlenku siarki, tlenków azotu. Głównym źródłem emisji tych gazów jest spalanie paliw, głównie dla celów energetycznych. Poziom zużycia energii jest stymulowany przez przemysł i gospodarstwa domowe. Relatywnie wysoki udział Polski w emisji gazów cieplarnianych ma swoje źródło w strukturze wykorzystywanych nośników energii. Mimo, że w ostatnich latach uległa ona istotnej poprawie, to jednak wciąż jeszcze dominującym pierwotnym źródłem energii jest węgiel kamienny. Powszechnymi nośnikami energii cieplnej w gospodarstwach domowych są też drewno, trociny i olej opałowy. W przypadku powiatu łomżyńskiego, który ma charakter nieprzemysłowy głównym emitorem stają się kotłownie indywidualne. Biorąc pod uwagę niepokojące informacje naukowców na temat zmian klimatu, ważne jest, aby podejmować działania mające na celu zwiększenie efektywności wykorzystywania surowców energetycznych, głównie poprzez zmniejszenie energochłonności procesów produkcyjnych, zmianę struktury zużywanych paliw i przyjazne środowisku zachowanie konsumenckie (poprawa efektywności energetycznej, stosowanie źródeł energii przyjaznych środowisku). Pożądany jest także wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Problemy te charakterystyczne są dla powiatu łomżyńskiego. Nakłada się na nie jeszcze problem emisji zanieczyszczeń z procesów spalania w sektorze komunalno – bytowym, gdzie głównie ze względu na wysokie ceny oleju opałowego i brak dostępności w gminach do sieci gazowych. W ogrzewaniu przeważa jako paliwo węgiel kamienny. W efekcie w sezonie grzewczym następuje wzrost emisji pyłowo – gazowej na terenach zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej niepodłączonej do ogólnych systemów ciepłowniczych. Obszar powiatu łomżyńskiego jest zasilany ze stacji wysokiego i średniego napięcia (WN/SN) znajdujących się w gminach miejskich Jedwabne i Nowogród oraz stacji średniego i niskiego napięcia (SN/NN). W roku 2009 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku zrealizował kolejny program badań pól elektromagnetycznych (poprzednie programy opisane w „Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu łomżyńskiego w 2008 roku”) Program ten zakłada skoncentrowanie pomiarów na obszarach dostępnych dla ludności tj. w centralnych 37 dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. oraz w pozostałych miastach i na terenach wiejskich. Zakres prowadzenia badań obejmował pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości, co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. WIOŚ przeprowadził pomiary w 45 punktach pomiarowych rozmieszczonych równomiernie na terenie województwa. Na terenie powiatu łomżyńskiego wytypowano do badań 2 kolejne punkty pomiarowe w Jedwabnem i Śniadowie. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów należy stwierdzić, że w obu badanych punktach pomiarowych nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Coraz bardziej popularna staje się termomodernizacja budynków wykonanych w latach poprzednich. Obecnie na terenie powiatu dominują indywidualne kotłownie opalane węglem. Występują także kotłownie opalane olejem opałowym, gazem propan – butan. Na terenie powiatu łomżyńskiego występują warunki do produkcji energii cieplnej z wykorzystaniem promieniowania słonecznego przez kolektory cieczowe lub próżniowe. Kolektory słoneczne mogą być wykorzystywane do podgrzewania wody i powietrza w domkach jednorodzinnych i gospodarstwach rolnych. Energia może być pozyskiwana również z innych niekonwencjonalnych źródeł. Stwarza to szansę eliminacji paliw kopalnych, destabilizujących klimat poprzez emisję CO2 i niszczących lokalne ekosystemy. Ze względu na wielkość systemów oczyszczania ścieków oraz stosowane metody przeróbki osadów ściekowych w chwili obecnej nie ma możliwości produkcji biogazu z osadów ściekowych. Powiat łomżyński należy do nielicznych powiatów w województwie podlaskim, który ma podłączenie w sieć gazową. Wyposażony jest w 23,8 km sieci gazowej na terenie gminy wiejskiej Łomża i w Piątnicy. Odbiorców gazu jest 91 gospodarstw domowych, w których zużyto 180 tys. m3 gazu. Tabela 11. Wykorzystanie gazu Powiat Długość czynnej sieci gazowej [km] łomżyński 23,4 Zużycie gazu w ciągu roku Odbiorcy gazu ogółem ogrzewający mieszkania gazem ogółem [tys m3] [gospodarstwa domowe] 76 76 149,6 Źródło: według danych z GUS, strona www.stat.gov.pl stan na 31.12.2009r. 38 na ogrzewanie mieszkań 149,6 Ludność korzystająca z sieci gazowej [osoba] 175 4 RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH Racjonalne gospodarowanie wodą Pomimo wzrostu gospodarczego, nie zwiększa się pobór wody na potrzeby przemysłu. Jest to możliwe dzięki wdrażaniu wodooszczędnych technologii przez podmioty gospodarcze. Działania zmierzające do racjonalnego gospodarowania wodą to: wspieranie działań zmierzających do ograniczenia zużycia materiałów, wody i energii na jednostkę produktu przez podmioty gospodarcze, zwłaszcza przez wprowadzenie normatywów zużycia wody w wybranych, szczególnie wodochłonnych procesach produkcyjnych w oparciu o najlepsze dostępne techniki (BAT); opracowanie i wprowadzenie systemu kontroli wodochłonności produkcji w formie obowiązku rejestracji zużycia wody do celów przemysłowych i rolniczych w przeliczeniu na jednostkę produktu; ograniczenie zużycia wody z ujęć podziemnych; właściwe utrzymanie wód i urządzeń wodnych; intensyfikacja stosowania zamkniętych obiegów wody oraz wtórnego wykorzystywania mniej zanieczyszczonych ścieków. Główne zanieczyszczenia wód na terenie powiatu łomżyńskiego pochodzą z : Oczyszczalni miejskiej w Łomży Oczyszczalni w Wiźnie Przedsiębiorstwa PEPEES S.A. Oczyszczalni w Marianowie Oczyszczalni O.S.M. Piątnica Oczyszczalni w Jedwabnem Oczyszczalni w Nowogrodzie Oczyszczalni Scandic Food w Starych Chojnach Oczyszczalni w Śniadowie Oczyszczalni zakładu PREFBET w Śniadowie Wykorzystanie energii Rozwój energetyki opartej na wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii (OZE) stanowi jeden z priorytetów krajowej polityki energetycznej. Podstawowym celem polityki w tym zakresie jest zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo39 energetycznym kraju do 7,5% w 2010r. i do 14% w 2020r. w strukturze zużycia nośników pierwotnych.7 Racjonalne wykorzystanie energii odbywać się będzie przez: zmniejszenie energochłonności gospodarki poprzez stosowanie energooszczędnych technologii (również z wykorzystaniem kryteriów BAT), racjonalizację przewozów oraz wydłużenie cyklu życia produktów; zmniejszenie zużycia energii poprzez wprowadzanie indywidualnych liczników energii elektrycznej, wody i ciepła; wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Zasady te i zalecenie powinny być stosowane na terenie całego kraju, w tym również powiatu łomżyńskiego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży kontroluje w zakresie przestrzegania norm w zakresie ochrony powietrza ok. 20 podmiotów znajdujących się na terenie powiatu łomżyńskiego. Są to głównie kotłownie emitujące zanieczyszczenia powstałe w wyniku spalania paliw: węgla, oleju opałowego, gazu ziemnego i drewna. Największe z nich to : - kotłownia „PREFBET” Sp. z o.o. w Śniadowie, - kotłownia Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Piątnicy, - kotłownia „SCANDIC FOOD” Sp. z o.o w Chojnach Starych, - kotłownia „HOME PINE” Sp. z o.o. w Kupiskach Starych. W powiecie łomżyńskim znajdują się również zakłady, z terenu których emitowane są zanieczyszczenia powstające w procesach technologicznych. Są to głównie zakłady rzemieślnicze – warsztaty samochodowe z lakierniami, stolarnie itp. emitujące niewielkie ilości zanieczyszczeń gazowych i pyłowych. Największymi zakładami emitującymi zanieczyszczenia z procesów technologicznych są: - PPB „PREFBET” sp. z o.o. w Śniadowie (produkcja wyrobów z betonu komórkowego - występuje emisja pyłów wapiennych, cementowych i mineralnych). - „HOME PINE” Sp. z o.o. w Kupiskach Starych – emisja pyłu drzewnego i lotnych składników lakierów do drewna. - „RYMEROL” w Rybakach – emisja lotnych składników lakierów - „SONAROL„ Sp. J. Najda, Jedwabne, Zakład Produkcji Styropianu w Jeziorku – emisja lotnych związków organicznych. 7 Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014 40 Racjonalne wykorzystanie materiałów Ograniczenie materiałochłonności przez zakłady przemysłowe i rolnictwo zalecane jest zarówno przez kierunki polityki ekologicznej Polski, jak i Unii Europejskiej poprzez zastosowanie najlepszych możliwych technologii. Zasady te i zalecenie powinny być stosowane na terenie całego kraju, w tym również powiatu łomżyńskiego. Do podstawowych zasad, jakie zalecane są przez BAT należą: zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła, a także zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko; zmniejszenie materiałochłonności gospodarki poprzez wprowadzanie technologii niskoodpadowych oraz recykling; zmniejszenie oddziaływania rolnictwa na środowisko poprzez rozpropagowanie i stosowanie Kodeksu Dobrych Praktyk. 5 ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKA 8 Na obszarze powiatu łomżyńskiego najsilniej na środowisko oddziałują: transport, zakłady przemysłowe, gospodarka komunalna. Istotne kierunki oddziaływania to: pobór wód powierzchniowych oraz energii, emisja hałasu oraz zanieczyszczeń do wód i powietrza, wytwarzanie odpadów. Uzyskanie efektów zmniejszania wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności jest sprawą bardzo ważną, ponieważ koszt pozyskania energii, surowców ze źródeł pierwotnych i wody jest wysoki. Zasoby i walory środowiska powinny być chronione przed zagrożeniami. Nadzwyczajnymi zagrożeniami dla środowiska, jakie mogą wystąpić na terenie powiatu łomżyńskiego są: 8 - pożary, - susze, - gradobicia, Wykorzystano dane z: http://www.lomza.straz.bialystok.pl/ 41 - powodzie, - silne wiatry, - awarie urządzeń infrastruktury technicznej, - katastrofy komunikacyjne drogowe i kolejowe, w tym katastrofy związane z transportem materiałów niebezpiecznych. Bezpieczeństwo ludności zamieszkałej na obszarze powiatu łomżyńskiego wiąże się z przeciwdziałaniem zagrożeniom cywilizacyjnym, powodowanym przez wszelkiego typu awarie infrastruktury technicznej stwarzające zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, katastrofy wywołane przez siły natury. To wszystko dodaje się do zagrożeń wywołanych transportem surowców i produktów naftowych, przesyłaniem innych substancji, pracą urządzeń podatnych na pożar i wybuch. Zagrożenia powodziowe Potencjalnym źródłem nadzwyczajnych zagrożeń są rzeki znajdujące się na terenie powiatu (powodzie, zatonięcia, dopływ nieznanych zanieczyszczeń). Powiat położony jest w dorzeczu Narwi z jej największymi dopływami: Biebrzą i Pisą. Mniejszymi dopływami Narwi są rzeki: Ruż, Łojewek, Łomżyczka, Gać, Narwica. Na terenie powiatu nie ma żadnych jezior ani sztucznych zbiorników wodnych. Zagrożenie powodziowe na terenie powiatu łomżyńskiego występuje głównie w miesiącach wiosennych i związane jest z szybkim topnieniem śniegu. Masy wody powstałe w wyniku szybkiego topnienia śniegu spływają do zlewni głównych rzek przepływających przez teren powiatu tj. Narwi, Biebrzy i Pisy oraz rzek lokalnych – Łomżyczki, Penzy, Gaci będącymi dopływami ww. rzek. Zagrożenia lokalnymi podtopieniami występują również w okresie nagłych, obfitych opadów deszczu, dotyczy to jednak już głównie sąsiedztwa rzeki Łomżyczki. Terenem zagrożonym powodzą jest obszar wytwarzany bezpośrednio w sąsiedztwie koryt rzek oraz tereny stanowiące część zlewni ww. rzek. Jeziora oraz zbiorniki retencyjne na terenie powiatu nie występują. Przy korytach głównych rzek – Narwi, Biebrzy i Pisy występują naturalne niezagospodarowane tereny systematycznie zalewane w okresie wiosny (nie opracowywano dla powiatu łomżyńskiego danych określających powierzchnie zalewowe i powierzchnie polderów – ich wielkość, pojemność, typowe poldery na terenie powiatu nie występują). Gwałtowne burze z gradobiciem Gwałtowne burze z gradobiciem, czyniące znaczne spustoszenia w zagrodach i na polach są również dużym zagrożeniem dla środowiska przyrodniczego. 42 Susza Susza, powoduje wyschnięcie cieków, obniżenie się poziomu wód gruntowych, znaczne obniżenie się poziomu wód w rzekach. Skutkiem suszy jest, więc zwiększenie stężeń zanieczyszczeń w wodach, śnięcie ryb w rzekach, wysychanie upraw rolnych i leśnych. Zagrożenia toksycznymi środkami przemysłowymi Zagrożenia toksycznymi środkami przemysłowymi stanowią nagromadzone w zakładach pracy środki toksyczne - głównie chlor, amoniak i dwutlenek siarki, a także niekontrolowane spusty do rzek i innych zbiorników wodnych ścieków przemysłowych oraz przewożone przez region substancje niebezpieczne. Wypadki drogowe i awarie zbiorników (instalacji) z substancjami toksycznymi, mogą spowodować zniszczenie życia biologicznego w zbiornikach wodnych, przenikanie tych substancji do wód gruntowych lub gleby i ich degradację. Zagrożenia tego typu występują wokół każdego, nawet średniej wielkości zakładu pracy, gospodarstwa hodowlanego i oczyszczalni ścieków. Zagrożenia pożarowe Na obszarach niezurbanizowanych pożarami zagrożone są głównie rejony zwartych kompleksów leśnych, szczególnie w warunkach długotrwałej suszy i przy silnych wiatrach. Nadleśnictwo Nowogród i Łomża należy zaliczyć do I KZLP (kategoria zagrożenia lasów pożarem). Na terenie powiatu znajdują się również złoża torfu, w części występujące na obszarach leśnych, co potęguje zagrożenie tych lasów. Tabela 12. Zestawienie ogólne o złożach torfu: Ogółem Powierzchnia torfowiska w ha Zasoby torfu w tys. m3 Powierzchnia eksploatowana w ha Zasoby wyeksploatowane w tys. m3 5489 70572 316 2330 Źródło: według danych z Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Łomży Główne przyczyny pożarów w to: nieostrożność osób dorosłych i zabawy dzieci, podpalenia, wady urządzeń i instalacji grzewczych, elektrycznych i mechanicznych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja, wyładowania atmosferyczne, nieprzestrzeganie zasad bhp i ppoż. w procesach technologicznych, nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych. Na obszarze powiatu funkcjonuje dobrze zorganizowany system ratowniczo-gaśniczy Państwowej Straży Pożarnej. W ramach systemu sprawnie działają jednostki ratownictwa 43 chemicznego i ekologicznego do zwalczania skutków pożarów oraz likwidacji skutków poważnych awarii. Ponadto funkcjonuje system oceny zagrożenia pożarowego w lasach. Na terenie powiatu łomżyńskiego znajdują się 2 Specjalistyczne Grupy Ratownicze realizujące wyspecjalizowane działania ratownictwa chemicznego oraz wodno – nurkowego. Poniżej w tabeli przedstawiono sytuacje pożarowe na terenie powiatu łomżyńskiego wg stanu na dzień 31 marca 2011 roku Tabela 13. Sytuacje pożarowe na terenie powiatu łomżyńskiego9 Zdarzenia wg gmin GMINA POŻARY MIEJSCOWE ZAGROŻENIA Alarmy Fałszywe Łomża miasto 52 44 11 Łomża gmina 6 48 0 Jedwabne 0 25 1 Miastkowo 1 11 0 Nowogród 4 25 0 Piątnica 13 55 1 Przytuły 1 2 0 Śniadowo 5 27 0 Wizna 3 48 0 Zbójna 4 2 0 89 287 13 RAZEM Źródło: według danych z Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Łomży Awarie przemysłowe Wystąpienie poważnej awarii przemysłowej związane jest z bezpośrednim zagrożeniem chemicznym i biologicznym środowiska naturalnego. Polskie prawo określa rodzaje i ilości substancji niebezpiecznych, których wytwarzanie lub magazynowanie przez przedsiębiorstwo decyduje o zakwalifikowaniu go, jako zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Na terenie powiatu 9 Dane z Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Łomży. 44 łomżyńskiego znajduje się 4 zakłady, w których gromadzone są znaczne ilości materiałów niebezpiecznych. Ich rozmieszczenie przedstawia tabela poniżej. Tabela 14. Ilość zakładów, w których występują znaczne ilości materiałów niebezpiecznych Powiat Ilość zakładów, w których występują znaczne ilości materiałów niebezpiecznych propanamoniak chlor ropopochodne inne butan Łomżyński 4 0 1 0 1 Źródło: www.bialystok.uw.gov.pl/ Potencjalne zagrożenie pożarowe i wybuchowe stanowią zbiorniki, rurociągi, rozlewnie, przepompownie paliw płynnych, gazów, substancji łatwopalnych i wybuchowych, jak Gaspol Region Łomża (propan-butan) – obszar miasta Łomża, gazociąg Bobrowniki Białystok – Łomża. Zagrożenia takie mogą również powstać w wyniku wypadków kolejowych i drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących materiały niebezpieczne, a także na skutek rozszczelnień rurociągów transportujących gaz ziemny. „POLSKI GAZ Sp. z o.o. w Warszawie Baza Gazu płynnego w Śniadowie”, zgodnie z aktualnie obowiązującym Prawem ochrony środowiska, ze względu na rodzaj i ilość magazynowanej substancji niebezpiecznej została zakwalifikowana jako zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii. Zakład ten, z maksymalną ilością 180 Mg gazu propan-butan, w przypadku awarii zbiorników gazu, wywołanej przyczynami zewnętrznymi lub związanymi z nieodpowiednią ich eksploatacją, stanowić może poważne źródło zagrożenia. Strefa zniszczeń i pożarów może wykroczyć znacznie poza teren zakładu. Ze względu na położenie bezpośrednio przy granicy zakładu, innych obiektów, może to stanowić zagrożenie również dla nich. Terminal Przeładunkowo-Magazynowy Gazu Płynnego wyposażony jest w instalacje sygnalizacyjne i urządzenia zabezpieczające. Zbiorniki gazu - walczaki leżące, okryte są warstwą ziemi, eliminującą bezpośrednie oddziaływanie warunków klimatycznych. Warstwa ziemi jest także dobrym zabezpieczeniem zbiorników na wypadek pożaru. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piątnicy - amoniak w instalacji chłodniczej: -ok. 5 Mg - kwas azotowy -ok. 3 Mg - wodorotlenek sodu -ok. 10 Mg 45 Podstawowym źródłem zagrożenia jest amoniakalna instalacja chłodnicza. W przypadku wystąpienia awarii z udziałem amoniaku, w zależności od jej miejsca oraz wielkości emisji, może nastąpić zanieczyszczenie powietrza, w stopniu stwarzającym zagrożenie dla ludności, również poza granicami zakładu. Zagrożenie to jest poważne ze względu na znaczną gęstość zaludnienia w sąsiedztwie zakładu, szczególnie od strony północnej i wschodniej. Awaria związana z uwolnieniem się kwasu azotowego lub wodorotlenku sodu może spowodować skażenie gleby i wód podziemnych, a w przypadku przedostania się tych substancji do kanalizacji deszczowej, także wód Narwi. “SCANDIC FOOD” Sp. z o.o. w Warszawie, Zakład w Chojnach Starych. Podstawowym źródłem zagrożenia jest amoniak z instalacji chłodniczej. W przypadku wystąpienia awarii z udziałem amoniaku, w zależności od jej miejsca oraz wielkości emisji, może nastąpić zanieczyszczenie powietrza, również poza granicami zakładu, co może stanowić zagrożenie dla mieszkańców wsi Chojny Stare. “AXO Daniel Bałdyga” w Jeziorku - Podstawowym źródłem zagrożenia jest amoniakalna instalacja chłodnicza. W przypadku wystąpienia awarii z udziałem amoniaku, w zależności od jej miejsca oraz wielkości emisji, może nastąpić zanieczyszczenie powietrza, poza granicami zakładu, co może spowodować zagrożenie dla mieszkańców wsi Jeziorko (odległość od zakładu ok. 200m), a szczególnie mieszkańców najbliżej położonego gospodarstwa (ok. 50 m). Transport Poważne źródło zagrożenia na terenie powiatu łomżyńskiego oceniane nawet na większe niż pochodzące od obiektów stacjonarnych mogą stwarzać katastrofy kolejowe oraz wypadki drogowe środków transportu, przewożących substancje wybuchowe i toksyczne środki przemysłowe oraz awarie rurociągów gazowych. Szczególnej ochrony wymagają przeprawy mostowe na ww. trasach. Awarie w ich rejonie grożą bezpośrednim skażeniem rzek. 1.Linie kolejowe: a) Linia Olsztyn - Białystok z odgałęzieniem do Łomży (od miejscowości Śniadowo) z przeprawą mostową na rzece Gać w pobliżu miejscowości Gać. Transport substancji niebezpiecznych odbywa się po tej trasie jedynie na odcinku Ostrołęka - Śniadowo Łomża. Brak jest przepraw mostowych na ww. odcinku trasy - paliwa płynne (olej opałowy lekki) w ilości ok. 2500-5000 ton rocznie. 2.Trasy samochodowe 46 a)Trasa Warszawa – Suwałki , droga krajowa nr 61 (Ostrołęka, Łomża, Piątnica, Stawiski ), Trasa posiada dwie przeprawy mostowe: 1 na rzece Ruź w pobliżu m. Miastkowo i 1 na rzece Narew w m. Piątnica a przewożone są po niej następujące substancje niebezpieczne: amoniak, gaz propan-butan, ciekły dwutlenek węgla CO2, paliwa płynne, b)Trasa Łomża – Białystok droga krajowa nr 64 ( Piątnica, Wizna, Strękowa Góra, Zawady, Jeżewo Stare) Trasa posiada jedną przeprawę mostową na rzece Narew w m. Wizna a przewożone są po niej następujące substancje niebezpieczne: gaz propan-butan, paliwa płynne. c)Trasa Zambrów – Pisz droga krajowa nr 63 ( Łomża, Kisielnica, Kolno, od Łomży do Kisielnicy pokrywa się z drogą nr 61). Trasa posiada jedną przeprawę mostową na rzece Narew w m. Piątnica a przewożone są po niej następujące substancje niebezpieczne: gaz propan-butan, paliwa płynne. d)Trasa Łomża-Ostrów Mazowiecka droga wojewódzka nr 677 (Łomża, Śniadowo, Jakać, Ostrów Mazowiecka), Trasa nie posiada przepraw mostowych a przewożone są po niej następujące substancje niebezpieczne: - gaz propan-butan, paliwa płynne. e)Trasa Łomża-Jedwabne droga wojewódzka nr 668 (na odcinku Łomża-Jeziorko) Trasa nie posiada przepraw mostowych a przewożony jest po niej amoniak (jako uzupełnienie w instalacji chłodniczej w zakładzie AXO Daniel Bałdyga w Jeziorku – sporadycznie w miarę potrzeby) oraz: gaz propan-butan, paliwa płynne. 47 f)Trasa Łomża-Zbójna droga wojewódzka nr 645 (Łomża, Nowogród, Zbójna, Myszyniec) gaz propan-butan, paliwa płynne. 3.Gazociągi Do poważnych źródeł zagrożenia na terenie rejonu łomżyńskiego należy także zaliczyć gazociąg oraz gazowe sieci i instalacje miejskie i domowe. Odgałęzienie do Łomży a)trasa – Stary Wdziękoń – Zambrów – Puchały – Łomża długość – 28,115 km, przekrój – Dn= 200 mm, ciśnienie Pn=6,4MPa Do poważnych źródeł zagrożenia na terenie miasta Łomża należy także zaliczyć gazociąg oraz gazowe sieci i instalacje miejskie i domowe gazu ziemnego. Ze stacji redukcyjno-pomiarowej I-go stopnia zlokalizowanej w Starej Łomży przy Szosie do stacji redukcyjno-pomiarowej II-go stopnia w Łomży ul. Zawadzka poprowadzony jest gazociąg średniego ciśnienia o ciśnieniu do 0.4 MPa i średnicy 250 mm. Gazociągami średniego ciśnienia doprowadzony jest gaz ziemny do odbiorców w budownictwie jednorodzinnym, 35 budynków mieszkalnych wielorodzinnych, 3 budynków zamieszkania zbiorowego, 10 zakładów przemysłowo-magazynowych (w tym 3 kotłownie gazowe) oraz 46 budynków użyteczności publicznej. Nadzór nad gazociągami i urządzeniami sprawuje Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo Zakład Gazowniczy Białystok, Rozdzielnia Gazu Łomża ul. Przemysłowa 4. 48 6 PODSUMOWANIE ANALIZY STANU OBECNEGO Wybór właściwej drogi rozwoju i zarządzania strategicznego regionem musi się opierać na rzetelnej analizie oddziaływania różnych czynników, zgromadzenie wszelkich dostępnych i istotnych danych przy opracowaniu Programu oraz ich analiza połączona z wnioskowaniem stanowi podstawę przy opracowaniu tego typu dokumentów. Wiodącym narzędziem stosowanym do oceny czynników rozwoju przy uwarunkowaniach wewnętrznych i zewnętrznych jest analiza SWOT. W ramach uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych analizowano następujące obszary: - Ochrona wód, - Gospodarka wodno – ściekowa, - Warunki glebowe, - Środowisko przyrodnicze, - Ochrona atmosfery, - Gospodarka odpadami, - Edukacja ekologiczna, - gospodarka finansowa Poniżej w tabeli przedstawiono mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia, które wywierają istotny wpływ na istnienie i rozwój środowiska powiatu łomżyńskiego. Tabela 15. Analiza SWOT Uwarunkowania wewnętrzne Słabe strony Mocne strony Ochrona wód Niewielkie zanieczyszczenie wód powierzchniowych i głębinowych, Brak zbiorników małej retencji, Obniżona jakość wód Narwi i ograniczająca możliwość jej zagospodarowania Gospodarka wodno - ściekowa Wysoki stopień zwodociągowania powiatu, Niski stopień skanalizowania zwłaszcza na terenach wiejskich, niewłaściwe gospodarowanie gnojowicą Warunki glebowe Niski stopień degradacji powierzchni ziemi, Dobre warunki geotechniczne na większości terenów, Przewaga gleb słabych (Klasa V i VI), Niewielka ilość surowców mineralnych, 49 Uwarunkowania wewnętrzne Słabe strony Mocne strony Środowisko przyrodnicze Znaczna powierzchnia parków, obszarów chronionego krajobrazu, rezerwatów przyrody i użytków ekologicznych, Położenie na terenie „Zielonych Płuc Polski”, Sąsiedztwo z atrakcyjnymi regionami, Brak uciążliwych dla środowiska przyrodniczego zakładów przemysłowych Dolina Rzeki Narwi i Pisy a także Otulina Biebrzańskiego Parku Narodowego wymaga bezwzględnej ochrony przed zmianą sposobu zagospodarowania, Zabudowa terenów nadrzecznych degradująca walory krajobrazowe i przyrodnicze Ochrona atmosfery Niewielkie zanieczyszczenie powietrza, Niedostateczne wykorzystanie źródeł energii odnawialnej, Niekorzystna struktura paliw w systemach grzewczych, Występowanie obszarów zagrożenia hałasem komunikacyjnym, Gospodarka odpadami Kompleksowa gospodarka odpadami prowadzona przez gminy Współpraca samorządów na rzecz gospodarki odpadami Składowanie jako dominujący sposób unieszkodliwiania odpadów Gospodarowanie zasobami środowiska Dobra kadra pracująca w administracji ochrony środowiska, Niedostateczny stopień świadomości ekologicznej społeczeństwa, Niski poziom socjalny części społeczeństwa, Uwarunkowania zewnętrzne Szanse Zagrożenia Napływ środków UE, Proces decentralizacji zarządzania środowiskiem, postęp technologiczny, Działanie i rozwój łomżyńskiej delegatury WIOŚ w Białymstoku Niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa, Częste zmiany przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska, niedostateczna pula środków finansowych w budżecie powiatu. Powiat łomżyński obejmuje 9 gmin. Gminy znajdujące się w obszarze powiatu łączy wiele wspólnych problemów. Głównymi z nich są niska klas gleb, słaby poziom rozwoju gospodarczego, brak przemysłu i dużych przedsiębiorstw i jeden wspólny cel – dbałość o ochronę środowiska naturalnego. 50 Przytoczone w tabeli główne obszary tematyczne mocnych i słabych stron, a także szans i zagrożeń oddziałujących na środowisko powiatu łomżyńskiego są kwintesencją wypracowanej w dyskusji listy szans i problemów. Właściwe ich odczytanie i pogrupowanie tematyczne doprowadziło do skondensowanej listy zagadnień, z którymi należy się uporać w dążeniu do osiągnięcia sukcesu podczas realizacji strategii. Rezultat analizy SWOT pozwolił wypracować priorytety i działania Programu. Powiat łomżyński dysponuje wieloma atutami, od których racjonalnego wykorzystania zależy powodzenie podejmowanych działań w ramach określonych celów strategicznych i zadań. Wykonana analiza SWOT umożliwiła rozpoznanie i ocenę oraz ukazała potencjalne zagrożenia i kierunki ochrony środowiska. 51 7 CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA I UNII EUROPEJSKIEJ POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA W LATACH 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2016. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) stanowi, że wymagane jest sporządzanie polityki ekologicznej państwa na najbliższe 4 lata z perspektywą 4-letnią. W dniu 8 maja 2003 r. Sejm RP przyjął dokument „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. W 2006 r. Rada Ministrów przedłożyła Sejmowi RP projekt następnej polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z perspektywą do roku 2014, jednakże – ze względu na skrócenie kadencji - parlament nie zdążył jej uchwalić w 2007 r. Dokument uchwalono po aktualizacji projektu w 2009 roku. Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. Stąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej są: - wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii, - dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski, - ochrona klimatu. Wymienione cele zgodne są z celami VI Programu Działań na Rzecz Środowiska UE10 oraz Odnowioną Strategią UE dotyczącą Trwałego Rozwoju11. W ten sposób realizacja krajowej 10 Decyzja 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 2002 r. ustanawiająca szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego (Dz. Urz. WE L 242, z 10.09.2002r., str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 15, tom 7, str. 152), zwany dalej VI PDŚ lub PDŚ; VI PDŚ obejmuje lata 2002 - 2012 11 Odnowiona Strategia UE dotycząca Trwałego Rozwoju, dokument nr 10117/06 stanowiący załącznik do noty Rady Unii Europejskiej z dnia 9 czerwca 2006r. 52 polityki ekologicznej wpisywać się będzie w osiąganie celów tej polityki na poziomie całej Wspólnoty. Osiąganiu powyższych celów służyć będzie realizacja następujących priorytetów i zadań: 1. Wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska polegające na: - przeglądzie prawa z punktu widzenia jego zgodności z przepisami UE, jego zmianie i uproszczeniu oraz koordynacji działań w tym zakresie, - zapewnieniu integracji celów ochrony środowiska i priorytetów polityki ekologicznej ze strategiami rozwoju różnych sektorów gospodarki, - prowadzeniu edukacji ekologicznej dla zapewnienia akceptacji społecznej dla podejmowanych programów ochrony środowiska, - zapewnieniu pełniejszego wykorzystania sił rynkowych dla ochrony środowiska, likwidacji błędnych sygnałów ekonomicznych - przykładowo antyekologicznych subsydiów oraz wzmocnienia proekologicznych zachowań, - wspieraniu zmian w systemie podatkowym stymulującym działania pożądane z punktu - widzenia ochrony środowiska, - promocji przyjaznych środowisku postaw konsumenckich, - wspieraniu aktywności podmiotów gospodarczych wdrażających systemy zarządzania środowiskowego, - wzmocnieniu roli planowania przestrzennego jako instrumentu ochrony środowiska, - wspieraniu badań naukowych dotyczących ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystywania jego zasobów, - wprowadzeniu pełnej odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku jako elementu realizacji zasady zanieczyszczający płaci, - rozwój systemu oceny oddziaływań w cyklu życiowym produktu oraz szacowania przepływów materiałowych jako elementów Zintegrowanej Polityki Produktowej, - zagwarantowaniu wystarczających środków finansowych na działania zapewniające realizację celów polityki ekologicznej i rozwoju instrumentów wspierających te działania, - zainicjowaniu prac dla szerszego uwzględniania w kosztach produkcji kosztów zewnętrznych. 2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody polegająca na: - wzmacnianiu krajowego systemu obszarów chronionych, 53 - weryfikacji i uporządkowaniu systemu obszarów chronionych w ramach sieci Natura 2000, - stworzeniu skutecznych mechanizmów ochrony zasobów i walorów przyrodniczych oraz krajobrazowych poza obszarami chronionymi, - ochronie obszarów wodno - błotnych, - odtworzeniu zniszczonych ekosystemów i siedlisk, odbudowie zagrożonych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, - wzmocnieniu ochrony różnorodności biologicznej zarówno in situ jak i ex situ, kontynuacji prac zmierzających do wzrostu lesistości kraju (docelowo do 30% pow. kraju), - wspieraniu rozwoju wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, - kontynuacji prac przy rekultywacji gruntów zdegradowanych, - wspieraniu programów rolniczych zapewniających zrównoważone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne i zrównoważone, programy rolnośrodowiskowe), - poszukiwaniu substytutów zasobów nieodnawialnych i wspieraniu ich stosowania w gospodarce, - wzroście racjonalności wykorzystania zasobów kopalin, - wzmacnianiu bezpieczeństwa biologicznego w odniesieniu do genetycznie modyfikowanych organizmów (GMO). 3. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii polegające na: - wdrażaniu zasady decouplingu - rozdzielenia zależności presji środowiskowej od rozwoju gospodarczego (zapewnienie, że szybki rozwój gospodarczy nie będzie powodował wzrostu wielkości ładunku zanieczyszczeń odprowadzanego do środowiska), - zaoszczędzenie 9% energii finalnej w ciągu 9 lat, do roku 2017, - wprowadzaniu wskaźników zużycia surowców, wody i energii na jednostkę produktu w poszczególnych sektorach gospodarki, - stworzenie mechanizmów ułatwiających wykorzystanie prostych rezerw energetycznych przez ograniczanie strat i wprowadzanie materiałów i technologii energooszczędnych; - wspieraniu programów efektywnego wykorzystania wody w przemyśle, w tym zamkniętych jej obiegów, 54 - osiągnięciu 7,5% udziału energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych zarówno w bilansie zużycia energii pierwotnej w 2010r., jak i takiego samego udziału tych źródeł w produkcji energii elektrycznej, - uzyskaniu 5,75% udziału biokomponentów w zużyciu paliw płynnych transporcie w 2010r., - opracowaniu i wdrażaniu planów gospodarowania wodami na obszarach wydzielonych dorzeczy oraz programów działań dla osiągnięcia dobrego stanu wód w 2015r., - opracowaniu i wdrażaniu planów ochrony przeciwpowodziowej oraz zapobieganiu skutkom suszy. 4. Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski polegająca na: - zmniejszaniu ładunku zanieczyszczeń odprowadzanego do wód przez modernizację istniejących i budowę nowych oczyszczalni ścieków, - zakończeniu programu budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów w aglomeracjach powyżej 15 000 RLM, - zakończeniu programu budowy oczyszczalni ścieków w zakładach sektora rolno spożywczego, - optymalizacji potrzeb transportowych i ograniczaniu emisji ze środków transportu jako elementu poprawy jakości powietrza na terenach zurbanizowanych, - realizacji programów ograniczenia wielkości emisji do powietrza ze źródeł przemysłowych i komunalnych, - ograniczeniu emisji z dużych źródeł spalania energetycznego, - wspieraniu działań mających na celu unikanie wytwarzania odpadów i zapewniających bezpieczne dla środowiska ich unieszkodliwianie, - podniesieniu poziomu odzysku odpadów komunalnych do 10% w 2010r., - ograniczaniu zagrożenia dla zdrowia ludzi i jakości środowiska spowodowanego stosowaniem środków chemicznych, - wycofywaniu z obrotu i stosowania substancji niszczących warstwę ozonową, - zapobieganiu ryzyku powstania poważnych awarii przemysłowych przez wzmacnianie kontroli nad instalacjami stwarzającymi takie ryzyko, - wspieraniu działań mających na celu ograniczanie uciążliwości hałasu, - ochronie ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, 55 - prowadzeniu skutecznego nadzoru nad wykorzystywaniem źródeł promieniowania jonizującego. 5. Ochrona klimatu polegająca na: - spełnieniu wymagań Protokołu z Kioto, - wykorzystaniu lasów jako pochłaniaczy gazów cieplarnianych, - dalsza redukcja emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich sektorów gospodarki, wspieranie programów w tym zakresie; - wspieranie programów zwiększających ilość wiązanego węgla, - podjęciu działań instytucjonalnych pozwalających na korzystanie z mechanizmów elastyczności Protokołu z Kioto, - rozpoczęciu analiz dotyczących potrzeb i możliwości wdrażania działań adaptacyjnych w sektorach szczególnie wrażliwych na skutki zmiany klimatu, - stworzeniu warunków instytucjonalnych pozwalających na aktywne współtworzenie wspólnotowej polityki klimatycznej, w tym przyjęcia zobowiązań na okres po roku 2012. 8 CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO Misja Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO PRZY ZACHOWANIU I PROMOCJI ŚRODOWISKA NATURALNEGO Powyższa misja będzie realizowana poprzez priorytety i działania ekologiczne województwa, z którymi będą spójne powiatowe i gminne priorytety i działania planowane w programach ochrony środowiska. Program będzie realizowany przez cele długoterminowe, nazywane dalej priorytetami, obejmujące lata 2007-2013 oraz przez cele krótkoterminowe (szczegółowe) w ramach każdego z celów długoterminowych, realizowane w latach 2007 2010. PRIORYTET 1 Rozwój infrastruktury ochrony środowiska Główne cele krótkoterminowe tego priorytetu (celu długoterminowego) to: 1. ograniczenie hałasu komunikacyjnego 56 - rozwój infrastruktury drogowej w celu ograniczenia emisji hałasu i wibracji, budowa obwodnic 2. ograniczenie emisji pyłu do powietrza - wykorzystywanie technologii przyjaznych środowisku - modernizacja kotłowni i inwestycje z zakresu źródeł energii odnawialnej (z wyłączeniem tych, które powodują wzrost emisji zapylenia w strefach o przekroczonej normie pyłu) 3. ograniczenia eutrofizacji wód (rolnictwo, doczyszczanie ścieków, gospodarka ściekowa na wsi) - rozwój sieci wodno – kanalizacyjnej na obszarze województwa - modernizacja przestarzałych oczyszczalni ścieków - przywrócenie prawidłowego funkcjonowania melioracji terenów zagrożonych deficytem wodnym. PRIORYTET 2 Ochrona ekologiczna regionu Główne cele krótkoterminowe tego priorytetu (celu długoterminowego) to: - ochrona zdrowia i życia ludzkiego, człowiek jako element środowiska naturalnego - aktywna ochrona przyrody i krajobrazu - troska o gatunki chronione - zwiększenie liczby terenów leśnych w celu ochrony atmosfery - spełnianie wymogów regionalnego systemu informacji o trasach przewozu i miejscach składowania materiałów niebezpiecznych - spełnianie wymogów regionalnego systemu wczesnego ostrzegania i wspieranie służb ratownictwa - wzmocnienie kontroli w zakresie ochrony przed hałasem w zakładach usługowych produkcyjnych - kompensacja strat obszarów Natura 2000 - ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków - ograniczenie negatywnego wpływu eksploatacji kopalin na środowisko przez eliminację nielegalnych eksploatacji i niedopuszczenie do podejmowania wydobycia kopalin bez wymaganej koncesji. 57 PRIORYTET 3 Racjonalna gospodarka odpadami, przyjazna środowisku w celu ochrony wód i powierzchni ziemi Główne cele krótkoterminowe tego priorytetu (celu długoterminowego) to: - kompleksowa gospodarka odpadami - modernizacja przestarzałych składowisk - rozszerzenie systemu segregacji odpadów - selekcjonowanie odpadów - bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, w tym w szczególności w zakresie unieszkodliwiania azbestu i odpadów poakcyjnych - wprowadzenie skutecznego systemu monitoringu składowanych odpadów komunalnych i oddziaływania wysypisk na środowisko - likwidacja dzikich wysypisk - edukacja ekologiczna z zakresu gospodarki odpadami PRIORYTET 4 Budowa świadomości ekologicznej społeczeństwa Główne cele krótkoterminowe tego priorytetu (celu długoterminowego) to: - zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców województwa - propagowanie ekologicznego stylu produkcji i konsumpcji - edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w szkołach i przedszkolach - tworzenie lokalnych ośrodków edukacji ekologicznej - kształtowanie polityki informacyjnej mającej na celu rezygnację przez firmy i instytucje z konwencjonalnych źródeł energii - mobilizowanie społeczeństwa do podejmowania działań proekologicznych - wspieranie instytucji i organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska - podnoszenie skuteczności przestrzegania przepisów dotyczących ochrony środowiska. 58 9 USTALENIA PROGRAMU 9.1 MISJA, PRIORYTERTY I DZIAŁANIA EKOLOGICZNE Misja Programu OD BIEBRZY PRZEZ NAREW PO PISĘ Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego szansą rozwoju powiatu łomżyńskiego Misja programu PRIORYTETY w ramach aktualizacji dokumentu nie została zmieniona. Powyższa misja będzie realizowana poprzez priorytety i działania ekologiczne, z którymi będą spójne gminne priorytety i działania planowane w programach ochrony środowiska. Program będzie realizowany przez cele długoterminowe, nazywane dalej priorytetami oraz przez cele krótkoterminowe (szczegółowe) w ramach każdego z celów długoterminowych. PRIORYTET 1 ZMNIEJSZENIE ZANIECZYSZCZENIA I OCHRONA PRZED ZAGROŻENIAMI ŚRODOWISKA NATURALNEGO ORAZ MONITORING ŚRODOWISKA Główne cele krótkoterminowe tego priorytetu (celu długoterminowego) to: - ograniczenie emisji pyłów w atmosferze - likwidacja dzikich wysypisk - promowanie i wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, - budowa czy też modernizacja systemów grzewczych w obiektach użyteczności publicznej oraz budynkach prywatnych z możliwością wykorzystania – gdzie to możliwe – odnawialnych źródeł energii (np. drewno, wody geotermalne, energia słoneczna, biomasa, biogaz), - budowa płyt gnojowych, zbiorników na gnojówkę i gnojowicę w rodzinnych gospodarstwach rolnych o skoncentrowanej produkcji zwierzęcej i wyposażenie tych gospodarstw w specjalistyczne urządzenia do zagospodarowania tych nawozów, 59 - modernizacja procesów technologicznych na energo i wodooszczędne oraz niskoemisyjne, a ponadto stosowanie urządzeń technicznych ograniczających bądź eliminujących hałas, wibracje i promieniowanie niejonizujące, - racjonalne czerpanie z zasobów środowiska naturalnego, - bieżąca aktualizacja informacji o stanie środowiska i jego ochronie, - ocena stanu sanitarno-epidemiologicznego i weterynaryjnego na terenie powiatu, - ocena stanu ochrony środowiska i ochrony roślin na terenie powiatu. PRIORYTET 2 OCHRONA WÓD I RACJONALNA GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA Główne cele krótkoterminowe tego priorytetu (celu długoterminowego) to: - zapewnienie oczyszczania ścieków zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, - budowa kanalizacji sanitarnej, modernizacja lub budowa oczyszczalni ścieków, - rozwiązanie gospodarki wodno-ściekowej we wsiach o rozproszonej zabudowie np. poprzez budowę przydomowych oczyszczalni ścieków, - modernizacja sieci wodociągowych, - budowa kanalizacji deszczowej, - modernizacja ujęć wody pitnej zmierzająca do spełnienia wymogów aktualnych rozporządzeń, - budowa zbiorników małej i średniej retencji, - przywrócenie prawidłowego funkcjonowania melioracji terenów zagrożonych deficytem wodnym. PRIORYTET 3 ZWIĘKSZENIE LICZBY TERENÓW LEŚNYCH – PŁUC OBSZARÓW ŻYCIA LUDNOŚCI Główne cele krótkoterminowe tego priorytetu (celu długoterminowego) to: - spełnianie wymogów regionalnego systemu Monitoringu Gospodarki Leśnej, - inicjowanie obejmowania cennych przyrodniczo terenów ochroną prawną, - pomoc w zalesianiu gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej (przeznaczonych do tego celu w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego) realizowanych w ramach Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, - podjęcie działań zmierzających do rozwiązania problemu szkód wyrządzanych przez bobry i zwierzęta łowne, 60 - sprawowanie nadzoru nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa, - prowadzenie ewidencji stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, pomników przyrody, - prowadzenie rejestru przetrzymywanych roślin lub zwierząt sprowadzonych z zagranicy na podstawie zezwolenia ministra środowiska. PRIORYTET 4 UNIKANIE ZAGROŻEŃ EKOLOGICZNYCH I RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI Główne cele krótkoterminowe tego priorytetu (celu długoterminowego) to: - kompleksowa gospodarka odpadami, - bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, - wymiana eternitowych pokryć dachowych zawierających azbest na materiały pokryciowe nie zawierające azbestu, - uruchomienie właściwego systemu zagospodarowania padliny, - wdrożenie przez wytwarzających odpady nowoczesnych sposobów postępowania z odpadami, - spełnianie wymogów regionalnego systemu informacji o trasach przewozu i miejscach składowania materiałów niebezpiecznych, - spełnianie wymogów regionalnego systemu wczesnego ostrzegania i wspieranie służb ratownictwa. PRIORYTET 5 EDUKACJA EKOLOGICZNA Główne cele krótkoterminowe tego priorytetu (celu długoterminowego) to: - zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu, - edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych, - propagowanie zasad zrównoważonego rozwoju, - tworzenie lokalnych ośrodków edukacji ekologicznej, - upowszechnienie ekologicznych metod gospodarowania w rolnictwie, leśnictwie, - promowanie ekologicznej działalności gospodarczej, - upowszechnienie zasad gospodarowania wynikających z Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. 61 9.2 PROGRAM ZADANIOWY 9.2.1 ZADANIA WŁASNE POWIATU Lp 1. 2. 3. 4. 5. 6. Nazwa zadania Doskonalenie nadzoru nad przestrzeganiem ustaleń zawartych w decyzjach dotyczących ustanowienia stref ochronnych ujęć wody Wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej przez samorządy, lokalne organizacje pozarządowe i grupy obywatelskie – konkursy ekologiczne, akcje „Sprzątanie Świata” Propagowanie modelu trwałego i zrównoważonego rozwoju poprzez upowszechnianie informacji na rzecz aktywnej ochrony środowiska Wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów ekologicznych, „ekologizacji” obiektów dydaktycznych i otoczenia szkół Monitoring zlikwidowanego mogilnika Opiniowanie pod względem wpływu na środowisko gminnych planów zagospodarowania przestrzennego Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Koszt w /tys. PLN/ Źródła finansowania sukcesywn Samorząd ie powiatu w ramach działań Środki własne statutowych powiatu sukcesywn Samorząd ie powiatu w ramach działań Środki własne samorządów, statutowych powiatu fundusze celowe sukcesywn Samorząd ie powiatu w ramach statutowych Środki własne działań Środki własne sukcesywn Samorząd ie powiatu w ramach statutowych Samorząd sukcesywn w ramach powiatu – ie statutowych zlecenie WIOŚ sukcesywn Samorząd ie powiatu 62 w ramach statutowych działań działań działań Środki własne Środki własne 9.2.2 ZADANIA KOORDYNOWANE LP. Nazwa zadania 1 2 1. 2. 3. Efektywne zarządzanie zasobami wodnymi Ochrona zasobów i poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych Zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej jakości Planowany termin realizacji zadania 3 Jednostka realizacyjna 4 Do 2010 Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, RZGW, podmioty gospodarcze, WIOŚ Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, RZGW, podmioty gospodarcze, Inspekcja Sanitarna, WIOŚ Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, RZGW, podmioty gospodarcze, Inspekcja Sanitarna Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, RZGW, podmioty gospodarcze 4. Zwiększenie retencyjności zlewni oraz poprawa stanu technicznego urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego Zadanie ciągłe 5. Właściwe zagospodarowanie terenów zagrożonych powodzią oraz suszą hydrologiczną Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, RZGW, podmioty gospodarcze 6. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i 63 Źródła finansowania 5 Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz, środki własne podmiotów gospodarczych, Fundusz Spójności, fundusze unijne, Program Life, banki kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz, środki własne podmiotów gospodarczych, Fundusz Spójności, fundusze unijne, Program Life, banki kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz, środki własne podmiotów gospodarczych, Fundusz Spójności, fundusze unijne, Program Life, banki kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe LP. Nazwa zadania 1 2 7. Ograniczenie przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń Planowany termin realizacji zadania 3 2007 – 2010 Jednostka realizacyjna 4 podległe im jednostki, ARiMR, podmioty gospodarcze Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, GDDKiA, podmioty gospodarcze, WIOŚ 8. Ograniczenie emisji niskiej Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, GDDKiA, podmioty gospodarcze 9. Ograniczenie emisji z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, GDDKiA, podmioty gospodarcze, WIOŚ 10. Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, GDDKiA, podmioty gospodarcze 64 Źródła finansowania 5 fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz, środki własne podmiotów gospodarczych, fundusze unijne, Program Life, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz, środki własne podmiotów gospodarczych, fundusze unijne, Program Life, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz, środki własne podmiotów gospodarczych, fundusze unijne, Program Life, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz, środki własne podmiotów gospodarczych, fundusze unijne, Program Life, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe LP. Nazwa zadania 1 2 11. 12. Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców Ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian klimatu akustycznego Planowany termin realizacji zadania 3 Jednostka realizacyjna Źródła finansowania 4 5 Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, fundusze unijne, Program Life, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, fundusze unijne, Program Life, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, fundusze unijne, Program Life, banki - kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, GDDKiA, podmioty gospodarcze, WIOŚ Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, GDDKiA, podmioty gospodarcze, WIOŚ Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, podmioty gospodarcze, WIOŚ 13. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Zadanie ciągłe 14. Ochrona, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, Parki Narodowe 15. Kształtowanie przestrzeni regionu z uwzględnieniem wartości przyrodniczych i krajobrazowych Do 2010 Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, Parki Narodowe 16. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów Do 2010 Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, Parki Narodowe 65 LP. Nazwa zadania 1 2 Planowany termin realizacji zadania 3 Jednostka realizacyjna 4 17. Rozwój rolnictwa zrównoważonego i promocja produktów ekologicznych Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, 18. Zapobieganie rozpowszechnianiu GMO Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, 19. Zapewnienie ochronnych, gospodarczych i społecznych funkcji lasu oraz powszechnej ochrony lasów w związku z bieżącymi zagrożeniami Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, Parki Narodowe 20. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia poważnej awarii i ograniczanie skutków w przypadku jej wystąpienia Do 2010 Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, podmioty gospodarcze, WIOŚ Do 2010 Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, podmioty gospodarcze, WIOŚ 21. Bezpieczny transport substancji niebezpiecznych 22. Edukacja ekologiczna Zadanie ciągłe 23. Realizacja programu, w tym współpraca z instytucjami zagranicznymi i krajowymi, administracją rządową i samorządową Zadanie ciągłe Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, organizacje pozarządowe, WIOŚ Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, organizacje pozarządowe, WIOŚ 66 Źródła finansowania 5 bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, banki kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, banki kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki własne podmiotów gospodarczych, banki – kredyty preferencyjne oraz komercyjne kredyty bankowe Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz Planowany termin realizacji zadania 3 LP. Nazwa zadania 1 2 Monitoring stanu środowiska, w tym bazy danych nt. emisji zanieczyszczeń - powietrze, odpady, ścieki, hałas i in. Zadanie ciągłe Wdrożenie i utrzymanie systemu zarządzania i informacji o środowisku Zadanie ciągłe 24. 25. Jednostka realizacyjna 4 Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, organizacje pozarządowe, WIOŚ Wojewoda, samorządy terytorialne – i podległe im jednostki, organizacje pozarządowe, WIOŚ 67 Źródła finansowania 5 Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz Budżet państwa, środki własne samorządów, krajowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, EkoFundusz 9.3 UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE PROGRAMU Realizacja Programu odbywa się poprzez wykorzystanie przez Zarząd Powiatu instrumentów prawnych, ekonomicznych – finansowych i społecznych. Ważnym czynnikiem realizacyjnym jest również akcesja państwa Polskiego do Wspólnoty Europejskiej. Koordynatorem i głównym wykonawca programu będzie Zarząd Powiatu. 9.3.1 PRAWNE W celu realizacji polityki ekologicznej państwa na poziomie regionalnym Zarząd Powiatu Łomżyńskiego, zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, został obligowany do sporządzenia programu ochrony środowiska. Program określa cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Z danych otrzymanych jednostek samorządu terytorialnego wynika potrzeba szerszej regulacji prawnej w pełni umożliwiającej regulację zadań z zakresu ochrony środowiska. Kłopotliwe są częste zmiany przepisów prawa oraz opóźnienia w przygotowaniu nowych aktów prawnych i przepisów wykonawczych, w tym w szczególności wprowadzających system Natura 2000. Zauważalna jest także niechęć do stosowania przepisów ochrony środowiska poprzez społeczeństwo i podmioty gospodarcze. Mała jest również skuteczność egzekwowania obowiązującego prawa. Ponadto brak jest systematycznej realizacji programów ochrony środowiska i planów gospodarki odpadami przez jednostki samorządu terytorialnego. Projekt dokumentu podlega zaopiniowaniu przez Sejmik Województwa, a następnie uchwaleniu przez Radę Powiatu. Z wykonania programu sporządza się, co 2 lata raport, który przedstawia Radzie Powiatu. Realizacja Programu Ochrony Środowiska odbywać się będzie zgodnie z przepisami prawa polskiego i unijnego, w szczególności przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju. 9.3.2 EKONOMICZNE Szczególne znaczenie ma ekonomiczny aspekt realizacji Programu. Bez zabezpieczania odpowiednich źródeł finansowania nie możliwa jest realizacja Programu Ochrony Środowiska. Dla powiatów dostępnymi sposobami finansowania inwestycji są: środki własne, kredyty i pożyczki udzielane w bankach komercyjnych, kredyty i pożyczki o oprocentowaniu preferencyjnym udzielane przez instytucje wspierające rozwój powiatów, dotacje państwowe z funduszy krajowych i zagranicznych, emisja obligacji. Konieczne jest zabezpieczenie odpowiednich środków finansowych na realizację priorytetów i celów niniejszego dokumentu. Wciąż brakuje źródeł finansowania obszarów chronionych i mechanizmów finansowych w stosunku do Natury 2000. Główne źródła ”dochodu” wspomagające realizację dokumentu, na wszystkich szczeblach administracji samorządowej w województwie podlaskim, to: 1. instytucjonalne: - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - fundusze pomocowe Unii Europejskiej - budżet Państwa - budżety własne jednostek samorządu terytorialnego, - banki 2. przedmiotowe: - administracyjne kary pieniężne wymierzane za niedopełnianie standardów określonych decyzjami administracyjnymi, - grzywny, - opłaty koncesyjne, za eksploatację kopalin, - opłaty za korzystanie ze środowiska, realizowane zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, - kary i opłaty za brak pozwoleń w zakresie ochrony środowiska, - środki mieszkańców i przedsiębiorców - dotacje, spadki i darowizny. Niedostępność środków w odpowiedniej ilości zmusi samorządy do wyboru i realizacji zadań najpilniejszych. Realizacja Planu nie będzie możliwa bez dotacji z Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej, wdrażanych poprzez Programy Operacyjne. Programy Operacyjne stanowią podstawowe narzędzia do osiągnięcia założonych w Narodowych Strategicznych Ramach 69 Odniesienia na lata 2007 – 2013 celów przy wykorzystaniu środków Funduszy Strukturalnych: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ma przyczynić się do zapewnienia opłacalności produkcji rolnej, modernizacji gospodarstw i przetwórstwa artykułów rolnych, wspartych przez rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko - głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka ma na celu wspieranie projektów o dużym znaczeniu dla gospodarki, jak również wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki - umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa. Program Operacyjny Europejskiej Współpracy Terytorialnej w latach 2007-2013 będzie realizowany poprzez współpracę w wymiarze transgranicznym, transnarodowym i międzyregionalnym, w ramach odrębnego celu polityki spójności Unii Europejskiej – Europejska Współpraca Terytorialna (EWT). Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej - przyspieszenie tempa rozwoju społeczno – gospodarczego Polski Wschodniej (tj. województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko – mazurskiego). Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2007-2013 zwiększenie tempa wzrostu gospodarczego i tworzenie nowych pozarolniczych miejsc pracy przy poszanowaniu i zachowaniu dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego regionu. 9.3.3 PLANOWANIE PRZESTRZENNE Planowanie przestrzenne odgrywa ważną rolę w polityce zrównoważonego rozwoju. Powinno się dokonywać na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu 70 i zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa stanowi, iż głównymi zadaniami powiatu w polityce zagospodarowania przestrzennego są: opiniowanie rozwiązań przyjętych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, uzgadnianie z zarządem powiatu zadań samorządowych w projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a z administracją geologiczną i górniczą problemów zagospodarowania terenów górniczych i zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych. 9.3.4 ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM I INSTRUMENTY OCHRONY Proces zarządzania obejmuje następujące czynności: planowanie, organizowanie, decydowanie, motywowanie, kontrolowanie. W każdym systemie zarządzania można wyodrębnić sferę procesów realnych i sferę regulacji. Sfera procesów realnych obejmuje działalność człowieka skierowaną bezpośrednio na podmioty materialne i przekształcenie materii, a sfera regulacji – całość procesów informacyjnych, myślowych i decyzyjnych, podejmowanych z myślą o kształtowaniu systemu sfery realnej. Wyodrębnioną i odpowiednio uporządkowaną część rzeczywistości, która jest związana z zarządzaniem, użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem środowiska przyrodniczego, nazywamy systemem zarządzania (sterowaniem) środowiskiem. System ten jest złożony i niejednorodny.12 W Polsce zarządzanie środowiskiem funkcjonuje na 4 poziomach: centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Podział kompetencji stanowi dużą uciążliwość zarówno dla administracji publicznej, jak i dla wszystkich stron biorących udział w działaniach podejmowanych na rzecz ochrony środowiska. Struktura organizacyjna ochrony środowiska nie ma charakteru hierarchicznego. Składają się na nią odrębne i niezależne od siebie organy rządowe i samorządowe, a dany szczebel administracji realizuje w zasadzie tylko te zadania, których nie można realizować na szczeblu niższym. Na schemacie poniżej przedstawiamy w uproszczony sposób podstawową strukturę administracji publicznej w Polsce, która realizuje także zadania związane z zarządzaniem środowiskiem. 12 B. Poskrobko, Zarządzanie środowiskiem, Polskie Wydawnictwo ekonomiczne, Warszawa 1998. 71 72 Do organów ochrony środowiska należą: Organy decyzyjne państwa: Sejm wraz z Senatem i Prezydentem oraz Rada Ministrów. Centralne organy administracji państwowej: premier, ministrowie, w szczególności Minister Środowiska i kierownicy urzędów centralnych, ministerstwa i urzędy centralne. Minister Środowiska – odpowiedzialny za realizację Polityki ekologicznej państwa, konwencji międzynarodowych, przygotowanie projektów ustaw ekologicznych i rozporządzeń wykonawczych. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska – odpowiedzialny za współudział w realizacji polityki ochrony środowiska w zakresie ochrony przyrody i kontroli procesu inwestycyjnego; kontrolę odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku; gromadzenie danych i sporządzanie informacji o sieci Natura 2000 i innych obszarach chronionych oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; współpracę z właściwymi organami ochrony środowiska Polski, innych państw i organizacjami międzynarodowymi oraz Komisją Europejską; udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, w postępowaniach w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko oraz wykonywanie zadań związanych z siecią Natura 2000 i zadań związanych z udziałem organizacji w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) na zasadach i w zakresie określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). Terenowe organy administracji rządowej: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska – odpowiedzialny za udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko; tworzenie i likwidację form ochrony przyrody; ochronę i zarządzanie obszarami Natura 2000 i innymi formami ochrony przyrody; wykonywanie zadań związanych z udziałem organizacji w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) oraz współpracę z organami jednostek samorządu terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na środowisko i ochrony przyrody i z organizacjami ekologicznymi. Samorządy terytorialne: gminne, powiatowe, wojewódzkie. Starosta – główny decydent w ochronie środowiska, wydający decyzje dla przedsięwzięć, które są klasyfikowane jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko (spis decyzji poniżej), sprawujący nadzór nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu 73 Państwa, spółkami wodnymi, racjonalną gospodarką łowiecką, ochroną przyrody, realizujący zadania z zakresu edukacji ekologicznej. Rada Powiatu - uchwala Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami, co 2 lata analizuje raporty z realizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami, ustanawia obszary ograniczonego użytkowania wokół niektórych instalacji (składowiska odpadów komunalnych, kompostowni, oczyszczalni ścieków, tras komunikacyjnych, linii i stacji elektroenergetycznych oraz instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej i radiolokacyjnej), wyraża zgodę na powołanie społecznej straży rybackiej. Jednostki gospodarcze (produkcyjne i usługowe) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – wykonuje kontrole przestrzegania wymogów ochrony środowiska przez wszystkich korzystających ze środowiska, bada i ocenia stan środowiska (monitoring środowiska), wymierza kary za nieprzestrzeganie wymogów ochrony środowiska, prowadzi działania zapobiegające nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska. Ochrona środowiska niejednokrotnie jest także realizowana przez stowarzyszenia i związki gmin, powołane np. w celu wspólnej gospodarki odpadami. Podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska nakłada na wszystkie szczeble samorządu i organów rządowych obowiązek wzajemnego informowania się i uzgadniania. Należy podkreślić wzmocnienie relacji i wpływu organów samorządowych na działanie Inspekcji Ochrony Środowiska oraz uprawnienia kontrolne organów samorządowych. Do instrumentów prawnych ochrony środowiska, które wydaje starosta należą: pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, decyzja uzgadniająca zakres, sposób i termin zakończenia rekultywacji, pozwolenie zintegrowane, decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu, pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód, pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych, pozwolenie wodnoprawne na rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie nieobjętym zwykłym korzystaniem z wód, pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, pozwolenie wodnoprawne na długotrwałe obniżenie zwierciadła wody podziemnej, 74 pozwolenie wodnoprawne na odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów górniczych, pozwolenie wodnoprawne na wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz ich składowanie, pozwolenie na wytwarzanie odpadów, decyzja zatwierdzająca program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów, koncesja na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych (np. żwir lub piasek), bez użycia materiałów wybuchowych, na powierzchni nie przekraczającej 2 ha i przewidywanym rocznym wydobyciu nie przekraczającym 20 000 m3, zatwierdzenie projektu prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga koncesji. Do instrumentów strukturalnych umożliwiających realizację Programu Ochrony Środowiska należą: plany zagospodarowania przestrzennego (przygotowywane przez gminy), programy obszarowe realizujące różne cele ekologiczne, strategie sektorowe (które powinny również spełniać wymogi ochrony środowiska). 9.3.5 SPOŁECZNE Główne uwarunkowania społeczne Programu to dostęp do informacji i sprawiedliwość rozstrzygnięć spraw z zakresu środowiska. Polska w 2003 roku ratyfikowała Konwencję o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska z 1999r., podpisaną w Aarhus. Art. 7 Konwencji nakazuje zagwarantowanie udziału społeczeństwa w przygotowaniu planów i programów mających znaczenie dla środowiska i określa podstawowe obowiązki organów państwowych w zakresie zapewnienia udziału społecznego w postępowaniach dotyczących środowiska. Są to w szczególności: - ustalenia zakresu podmiotowego konsultacji, - ustalenia rozsądnych norm czasowych na poszczególne etapy konsultacji, 75 - przeprowadzenie konsultacji odpowiednio wcześnie w toku procedury decyzyjnej, gdy wszystkie warianty są jeszcze możliwe, a udział społeczeństwa może być skuteczny, - należyte uwzględnienie konsultacji społecznych przy wydawaniu decyzji. Jednakże organy państwowe same podejmują decyzję co do szczegółowych sposobów powiadamiania społeczeństwa, metod zbierania uwag i wniosków oraz terminu i czasu trwania konsultacji społecznych. Program ochrony środowiska w powiecie łomżyńskim został opracowany z uwzględnieniem powyższych przepisów prawnych. Program przygotowany został z udziałem szerokich konsultacji społecznych, przy uwzględnieniu głosów środowiska naukowego, gospodarczego, pracowniczego, kulturalnego i pozarządowego. Założenia do programu, materiały, wnioski przedstawiano w mediach, w internecie. Projekt programu był zaopiniowany przez Zarząd Województwa. 9.3.6 SYSTEM OCEN ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO System ocen oddziaływania na środowisko jest jednym z ważniejszych instrumentów prewencyjnych i prawnych ochrony środowiska, obok planów zagospodarowania przestrzennego i instytucji opłat i kar oraz finansowania działań proekologicznych jest podstawowym narzędziem jego ochrony. Stanowi uniwersalną procedurę weryfikowania programowania i planowania rozwoju, zagospodarowania przestrzennego oraz lokalizacji inwestycji. Podstawowym aktem prawnym regulującym Ocenę oddziaływania na środowisko w prawie polskim jest ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, która weszła w życie 15 listopada 2008 roku.), która implementuje obowiązki wynikające m.in. z dyrektyw: Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, Rady nr 85/337/EWG z 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne, dyrektywa Rady nr 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. nr 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory oraz dyrektywa Rady nr 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa. Podstawowe zasady przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz na obszar Natura 2000 zostały zawarte w dziale V ustawy ooś oraz w rozporządzeniu w sprawie podziału przedsięwzięć (czyli Rozporządzeniu Rady Ministrów z 76 dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczególnych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko; Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z późn. zm.). Ponadto część z nich określają przepisy zawarte w rozdziale 2 działu I tej ustawy oraz ogólnie obowiązujące regulacje kodeksu administracyjnego. Odpowiednikiem planowanych przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko są przedsięwzięcia mogące mieć znaczący wpływ na środowisko, dla których sporządzenie prognozy jest obowiązkowe, wymienione w § 2 wspomnianego rozporządzenia, zaś planowanymi przedsięwzięciami mogącymi potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko są przedsięwzięcia mogące wywierać znaczący wpływ na środowisko, dla których sporządzanie prognozy jest fakultatywne, o których mowa w § 3 rozporządzenia (art.173 ustawy ooś). Poza planowanymi przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko przepisy ustawy ooś odnoszą się także do innych - przedsięwzięcia, które nie są wymienione w rozporządzeniu w sprawie podziału przedsięwzięć, ale mogą znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a jednocześnie nie są bezpośrednio związane z jego ochroną lub z niej nie wynikają. Będą one wymagały przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000, jeśli właściwy organ administracji stwierdzi taki obowiązek. Zgodnie z definicją zamieszczoną w punkcie 7 ustępu 1 artykułu 3 ustawy ooś przez pojęcie oceny oddziaływania na środowisko rozumie się postępowanie administracyjne w sprawie planowanego przedsięwzięcia obejmujące w szczególności: weryfikację prognozy oddziaływania na środowisko; uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień oraz zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu. Można wyróżnić trzy podstawowe elementy tego postępowania: sporządzenie i analizę prognozy oddziaływania na środowisko, konsultacje ze społeczeństwem udział społeczeństwa), a także z właściwymi organami administracji (regionalnym dyrektorem ochrony środowiska i organem inspekcji sanitarnej). Istotą procedury Oceny oddziaływania na środowisko, jako instrumentu prewencyjnego, jest zatem przewidywanie potencjalnych zagrożeń – jeszcze na etapie planowania inwestycji – które mogą wywierać znaczący wpływ na środowisko, a następnie przeciwdziałanie im lub ich ograniczanie. Monitoring oddziaływania jest ważną częścią procesu oceny wpływu inwestycji na środowisko. Jest narzędziem przy pomocy, którego otrzymuje się informacje o wpływie projektu na stan środowisko. Dostarcza systemu wczesnego ostrzegania, który pozwala identyfikować zmiany nieprzewidziane w prognozie oddziaływania na środowisko, zanim jest 77 za późno na wprowadzenie dodatkowych rozwiązań łagodzących. Monitoring wpływu inwestycji na poszczególne elementy środowiska naturalnego powinien przeprowadzony być za pomocą analiz i ekspertyz. Analizy powinny być wykonywane z intensywnością zgodną z prawem polskim i unijnym. 10 REALIZACJA I MONITORING PROGRAMU Istota monitoringu polega na prowadzeniu stałych obserwacji, dokonywania ciągłych, systematycznych pomiarów, określaniu narzędzi pomiarów przebiegu procesów, które nas interesują. Powiatowy Program Ochrony Środowiska jest jednocześnie narzędziem planowania i zarządzania środowiskiem przez władze samorządowe. Ma na celu wspomagać rozwój obszaru i ochronę jego dziedzictwa naturalnego. Stosownie do tych dwóch funkcji powstaje zasadne wyróżnienie dwóch sfer jej obserwacji i oceny. Jedną sferą jest obserwacja Programu jako dokumentu planowania działań wspomagających rozwój i ochronę środowiska z całą logiką uzasadniania tych działań, drugą zaś jest obserwacja i ocena wdrażania działań w życie.Budowanie systemu monitorowania realizacji Programu, a w szczególności jego elementów operacyjnych będzie jednak łatwiejsze i bardziej skuteczne w odwrotnej kolejności. Pierwotnym będzie monitoring wdrażania działań. Monitoring Programu powinien odbywać się co roku, raz na 2 lata będzie przeprowadzana analiza porównawcza stanu wyjściowego i obecnego. Wzorcem dla takiego monitoringu mogą być wskaźniki oceny realizacji planowanych zadań. Wskaźniki te można podzielić na trzy podgrupy: - Wskaźniki produktu - opisujące rozmiar podejmowanych przedsięwzięć w ramach danego projektu, na przykład liczba zamkniętych dzikich wysypisk. - Wskaźniki rezultatu - związane z bezpośrednimi i natychmiastowymi efektami przedsięwzięcia (projektu). Informują one o zmianach, jakie nastąpiły tuż po wdrożeniu danego przedsięwzięcia. Efekty bezpośrednie mogą być mierzone wartościowo i ilościowo, w tym ilość zutylizowanych odpadów. - Wskaźniki oddziaływania - opisujące efekty odległe w czasie lub efekty pośrednie nie ograniczające się do korzyści beneficjentów (korzyści zewnętrzne). Pomiar tego typu efektów pośrednich jest tylko częściowo możliwy na wybranych przykładach, dających się zidentyfikować i zmierzyć. Całość efektów pośrednich może nie być jednoznacznie określona, może być jednak szacowana, np. % zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska. 78 Wskaźniki monitorowania projektowanych przedsięwzięć powinny być realne, trafnie dobrane, mierzalne - umożliwiające porównania, wiarygodne i dostępne. Na przykładzie monitorowania działań będzie możliwe tworzenie warsztatu oceny oddziaływania na środowisko. Stworzenie w miarę pełnego indeksu wskaźników monitorowania projektów może stanowić podstawę do określenia monitorowania całego Programu. Powinny być monitorowane bezpośrednie działania, a pośrednio również priorytety. Efekty wdrażania projektowanych przedsięwzięć powinny mieć wpływ na korekty układu priorytetów, opartych na diagnozie stanu istniejącego. Innym polem monitorowania Programu będzie obserwacja zmian w uwarunkowaniach zewnętrznych powiatu. Będą to również zmiany w polityce regionalnej województwa i państwa oraz Unii Europejskiej. Lista przykładowych wskaźników: 1. liczba zlikwidowanych dzikich wysypisk 2. liczba zmodernizowanych oczyszczalni ścieków 3. liczba nowych przyzagrodowych oczyszczalni ścieków 4. zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego 5. zmiana klasy czystości rzek ( na wyższą) 6. wzrost wielkości terenów chronionych – w ha 7. liczba nowopowstałych gospodarstw ekologicznych 8. liczba zmodernizowanych kotłowni 9. liczba zmodernizowanych kotłowni z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii 10. wzrost wielkości terenów leśnych – w ha 11. liczba wdrożonych programów rolno - środowiskowych By wskaźniki mogły być realne, trafnie dobrane, mierzalne, należy przy ich doborze znać dane wyjściowe. Proponowany system monitoringu Programu sprawdził się w związku, z czym w ramach niniejszej aktualizacji dokumentu nie przewiduje się jego zmiany. 79 11 SZCZEGÓŁOWE WYTYCZNE DO SPORZĄDZENIA AKTUALIZACJI PROGRAMÓW GMINNYCH Przy sporządzaniu aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska należy uwzględniać ustalenia zawarte w dokumentach: Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego Program ochrony środowiska Powiatu Łomżyńskiego na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015 – 2018. Przy sporządzaniu aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska muszą być uwzględniane wszystkie wymagania obowiązujących przepisów prawnych, dotyczących ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Wykazy dokumentów /krajowych przepisów prawnych, ważniejszych aktów prawnych UE, planów implementacyjnych oraz rządowych dokumentów programowych/ przedstawiono w rozdziale Podstawy i Uwarunkowania Prawne niniejszego opracowania. Przy sporządzaniu aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska powinny być brane pod uwagę także różne programy rządowe, które w tym, czy innym stopniu dotyczą ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła Program finansowania). Ochrony Środowiska powinien być skoordynowany ze sporządzanymi na szczeblu gminy programami sektorowymi. Ponadto programy ochrony środowiska powinny uwzględniać: zadania wynikające z ustawy Prawo geologiczne i górnicze w zakresie ochrony złóż kopalin i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych; zadania wynikające z ustawy o przeznaczeniu gruntów leśnych do zalesienia w zakresie wyznaczenia obszarów do zalesienia; zadania wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska i ustawy o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw w zakresie programu działań dotyczącego m.in.: problematyki hałasu - opracowanie map akustycznych; gospodarki wodnej i ochrony przeciwpowodziowej; rolnictwa ekologicznego; edukacji ekologicznej; 80 rozwiązania wynikające ze strategii rozwoju województwa oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa; założenia z gminnych programów branżowych. Realizacja polityki ekologicznej jest obowiązkiem gminy. Sporządza ona program ochrony środowiska. Program uchwala rada gminy. Program jest opiniowany przez zarząd jednostki administracyjnej wyższego szczebla. Wójt, burmistrz składa radzie gminy, co dwa lata sprawozdanie z wykonania programu. 12 STRESZCZENIE PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227 ze zm.) nakłada obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko planów i programów. W Programie ochrony środowiska Powiatu Łomżyńskiego na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015 – 2018 zostało określonych pięć priorytetów: Priorytet 1 - Zmniejszenie zanieczyszczenia i ochrona przed zagrożeniami środowiska naturalnego oraz monitoring środowiska. Priorytet 2 - Ochrona wód i racjonalna gospodarka wodno – ściekowa Priorytet 3 - Zwiększenie liczby terenów leśnych – płuc obszarów życia ludności Priorytet 4 - Unikanie zagrożeń ekologicznych i racjonalna gospodarka odpadami Priorytet 5 - Edukacja ekologiczna. W obrębie określonych priorytetów wyznaczono cele realizacji Programu oraz zadania dążące do osiągnięcia założonych celów. W Prognozie przeanalizowano możliwy wpływ wskazanych do realizacji w Programie zadań na następujące aspekty środowiska: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne. Określono czy oddziaływanie to może mieć kierunek negatywny, pozytywny czy obojętny na poszczególne elementy oraz czy jest to oddziaływanie krótkoterminowe, średnioterminowe, długoterminowe, stałe czy chwilowe. Przy tak przeprowadzonej ocenie możliwe było określenie potencjalnych niekorzystnych skutków środowiskowych związanych z realizacją poszczególnych zadań. 81 Pozytywne oddziaływania na środowisko zdecydowanie przeważa nad negatywnymi. W przypadku, gdy Program nie zostanie wdrożony prowadzić to będzie do pogłębiania się problemów w zakresie ochrony środowiska, co negatywnie wpływać będzie na zdrowie mieszkańców. Przeprowadzona analiza i ocena wszystkich założonych kierunków działań w Programie pozwala na stwierdzenie, że ich realizacja spowoduje poprawę jakości środowiska, zachowanie bioróżnorodności biologicznej oraz dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, a także wpłynie na ograniczanie zużywania zasobów środowiskowych. 82
