Rdestowiec ostrokończysty (japoński)

1
2
3
Rezerwat Wielki Dział, fot. A. Jadczak
4
5
,
6
Narew, fot. A. Jadczak
7
Siewka kolczurki Echinocystis klapowanego, fot. T. Grużewska
8
9
Zespół napiaskowy z dominacją porostów. Na pierwszym planie
jasnozielona Konyza kanadyjska (Conyza canadensis),
fot. T. Grużewska
10
11
,
Bezwizowi goscie
12
13
,
,
Czy latwo
z goscia zostac tubylcem ?
Kurzyślad polny, epekofit, fot. T. Grużewska
Towarzyszy uprawom, kiedyś leczono nim wściekliznę, obecnie
roślina rzadka.
14
,
Przeglad
zielonych
intruzow
. ,
w Lomzynskim
Parku Krajobrazowym
Doliny Narwi
,
Koszyczki konyzy kanadyjskiej (przymiotna kanadyjskiego)
Grużewska
Echinocystis klapowany (Kolczurka)
Dziki ogórek wild cucumber, ”diabły”
Echinocystis lobata (Michx)Torrey et A. Gray
Rodzina: Dyniowate
Pochodzi z Ameryki Pn.
Uciekinierka z hodowli. W 1967 roku notowana była w Polsce
z kilkunastu zaledwie stanowisk. Teraz w całej Polsce. Opanowała
już np. doliny rzek Podkarpacia i niestety wszechobecna w dolinie
Narwi. Rozlewiska przyczyniają się do rozsiewania. Woda przenosi
owoce i nasiona.
Roślina zielna, jednoroczna, uprawiana jako roślina ozdobna
i miododajna. Odznacza się szybkim wzrostem.
Łodyga
Pnąca, długa do 5 - 6 m, silnie rozrastająca się, posiada
rozgałęziające się wąsy czepne. Zacienia inne rośliny powodując
ich obumieranie.
Liście
Dłoniasto klapowane, (ok 10 cm) delikatne, jasnozielone,
nieowłosione, podobne do liści uprawianych ogórków.
Kwiaty
rozdzielnopłciowe, białe, dzwonkowate, małe, o miłym zapachu.
Żeńskie pojedyncze, męskie zebrane w wielokwiatowe grona.
Owoce
Mięsiste torebki, kolczaste, pękające na szczycie z 4 brązowymi
nasionami.
Ciekawostki
Kiełkujące nasiona i faza liścieniowa do złudzenia przypomina
cukinie i ogórki. Wykorzystywana w medycynie. Ma działanie
między
innymi
przeciwgrzybicze,
przeciwpasożytnicze,
antybakteryjne i podobno przeciwnowotworowe. Posiada gorzki
smak, zawiera kukurbitacynę i fitosterole.
Przedawkowany wyciąg z kolczurki powoduje biegunkę
i wymioty. Często sadzona jako roślina okrywowa przy
ogrodzeniu, “żeby zaślepić wścibską sąsiadkę”.
16
Kolczurka klapowana, skan karty zielnikowej, T. Grużewska
Gatunek inwazyjny. Prowadzenie hodowli, rozmnażanie
i sprzedaż wymagają specjalnego zezwolenia Generalnego
Dyrektora Ochrony Środowiska.
„Zaślepianie wścibskiej sąsiadki”, rys. Michał Grużewski
18
Klon jesionolistny
Acer negundo L.
Rodzina: Klonowate
Ojczyzna - naturalny zasięg: ga
W Polsce uprawiany od początku XIX wieku. Masowo
rozprzestrzenia się w dolinach rzecznych.
Drzewo dwupienne.
Liście nieparzysto pierzasto złożone
Kwiaty
Patrz w ciekawostkach.
Owoc
Skrzydlaki (orzeszki z lotnią) zebrane w kwiatostanach.
Uwalniane stopniowo, rozsiewane przez cały rok.
Ciekawostki
Niektóre rośliny, tak jak ten klon, są rozdzielnopłciowe. Osobniki
żeńskie, kiedy zakwitną, zawierają tylko kwiaty słupkowe, co
w konsekwencji da mnóstwo owoców i rozsiewanie przez cały
sezon. Należy je usunąć. Można natomiast pozostawić przy życiu
osobniki męskie - ich kwiaty to miotełka nitek pylnikowych z
pylnikami. Dojrzałe pylniki otwierają się i uwalniają pyłek, a wiatr
przenosi go na drzewa z kwiatami słupkowymi - żeńskimi, gdzie
w zalążni są jaja – komórki żeńskie.
20
Klon jesionolistny, skan karty zielnikowej, T. Grużewska
Groźny dla naturalnych zbiorowisk!
Niezwykła żywotność nasion i dynamika kiełkowania oraz
wzrostu, 2 – 3 letnie już owocują. Owoce nie opadają wszystkie
jesienią, ale wysiewają się stopniowo, aż dojrzeją następne. Radzą
sobie na bardzo suchych i mokrych siedliskach. Stanowią
konkurencję nawet dla rodzimych wierzb.
Kwiaty męskie klonu jesionolistnego, fot. T. Grużewska
23
Robinia akacjowa
Robinia pseudoacacia L.
Rodzina: Bobowate
Pochodzi z Ameryki Północnej. Jako roślina ozdobna
sprowadzona do Europy w 1601 roku przez francuskiego
ogrodnika Jeana Robina. Nieprawidłowo nazywana akacją.
Drzewo dorastające 25 metrów o ciemnej, głęboko spękanej
korze.
Liście
Nieparzysto pierzasto złożone z przylistkami przekształconymi
w ciernie.
Kwiaty
Białe, podobne do kwiatów grochu i fasoli (pochodzą z tej samej
rodziny) zebrane w kwiatostany - grona, kwiaty wybitnie
miododajne o intensywnym miłym zapachu.
Owoc
oczywiście strąk
Ciekawostki
Roślina trująca za wyjątkiem kwiatów, miododajna. Kwiaty można
spożywać np. smażąc w cieście naleśnikowym oraz suszyć,
bo mają działanie lecznicze.
Cenne jest też drewno.
Roślina inwazyjna.
Masowo zarasta miejsca niekoszone i niewypasane.
“Zielony przybysz”, rys. M. Grużewski
24
Robinia akacjowa, skan karty zielnikowej, T. Grużewska
Barszcz Sosnowskiego (kaukaski)
Heracleum sosnowskyi Manden.
Rodzina: Selerowate
Ojczyzna - naturalny zasięg gatunku: Kaukaz, Zakaukazie,
północno - wschodnia Turcja.
Odkryty w 1774, botanicznego opisu doczekał się dopiero w 1944
roku.
Po kilkuletnich badaniach rosyjskich uczonych trafił do upraw jako
wartościowa roślina paszowa w 1947 w północno - zachodniej
Rosji, a potem do innych państw.
Barszcz Sosnowskiego, fot. T. Grużewska
Skąd się wziął u nas?
Został sprowadzony z byłego Związku Radzieckiego jako roślina
uprawna w latach 60 - tych i 70 -tych XX wieku do Państwowych
Gospodarstw Rolnych (PGR Marianowo i Grądy Woniecko).
26
Roślina zielna, monokarpiczna bylina, rozmnaża się tylko
za pomocą nasion.
Łodyga
Masywna, wysoka 1-4 metry, o grubości 10 cm, wewnątrz pusta,
u dołu purpurowo plamista.
Posiada korzeń palowy sięgający głębokości ok 2m
Liście
duże do 1,5 metra, pierzastodzielne.
Kwiaty
Białawe, występują w kwiatostanach tzw. baldachach złożonych,
roślina miododajna.
Owoc
Rozłupnia z 2 rozłupek
Toksyczność
We wszystkich częściach roślina zawiera fumarokumaryny
chroniące ją przed szkodnikami, ale w kontakcie z ludzką skórą
świeży sok pod wpływem światła słonecznego powoduje
oparzenia II i III stopnia, co ujawnia się dopiero w 30 minut albo 2
godziny później. U osób wrażliwszych mogą powstawać trudno
gojące się rany i pozostające kilka miesięcy ciemne przebarwienie
skóry (hiperpigmentacja).
Ciekawostki
Przeżywa pomimo dużych dawek herbicydów. Przykaszany żyje
przez wiele lat. W uprawach dawał kilka zbiorów biomasy
w sezonie i łatwo dawało się przyrządzić kiszonki, jednak
zwierzęta niechętnie to zjadały, a mleko i mięso tak karmionych
zwierząt stawało się niesmaczne. Obecnie w wielu krajach byłego
ZSRR nazywany zemstą Stalina.
Zakaz uprawy i rozprzestrzeniania!
27
Wysokość barszczu Sosnowskiego w porównaniu
z wysokością człowieka, fot. A. Jadczak
Rdestowiec ostrokończysty z wplecioną kolczurką
Grużewska
Rdestowiec ostrokończysty (japoński)
Reynoutria japonica (Houtt.) Ronse
Rodzina rdestowate
Pochodzi z Azji wschodniej. W
1823 roku sprowadzony
do Holandii rozpowszechnił się po całej Europie jako roślina łatwa
w uprawie.
Do Europy i Polski trafił jako roślina ozdobna, pozbawiona
szkodników.
Dwupienne byliny dorastające 3 metrów o niezwykle żywotnych
kłączach.
Łodyga
wewnątrz pusta, masywna przypominająca pędy bambusa.
Liście
5 nawet do 15 cm, szerokoeliptyczne, w nasadzie ucięte.
Kwiaty jednopłciowe
Małe, zielonkawobiaławe, zebrane w wiechowate kwiatostany.
Owoc
Niewielkie orzeszki.
Roślina znana coraz bardziej i ceniona jako skuteczny lek
w schorzeniach autoimmunologicznych i innych. W Japonii, Korei
i Chinach znany od tysięcy lat jako lek przeciwzapalny, stosowany
np. przy zaparciach i schorzeniach skóry. Wysoka zawartość
resweratrolu i innych substancji skutkuje przeciwnowotworowo
i przeciwgrzybiczo.
Na terenie Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi
rdestowiec ostrokończysty obserwowany jest jako roślina
ozdobna w ogródkach. Niestety w dolinach cieków wodnych na
południu Polski tworzy miejscami jednogatunkowe skupiska.
Pojawienie się rdestowca jest wyrokiem śmierci dla naturalnych
zbiorowisk. Systematyczne wykaszanie zdaje się tylko wzmacniać
części podziemne. Przekopywanie gruntu dla wydobycia kłączy
jest nieskuteczne, bo rdestowiec ostrokończysty świetnie
rozmnaża się wegetatywnie i szybko odradza z pozostawionych
małych fragmentów. Należy wytrwale przez kilka sezonów
zwalczać go chemicznie wstrzykując glifosaty do łodygi.
Nie dopuszczać do wysiewania nasion.
30
Rdestowiec ostrokończysty, fot. T. Grużewska
,
...jak uroda kwiatow
“Kiedy przypatruję się w pierwszych dniach marca jak
z okowów lodu wydobywa się woda i stopniowo zaczyna wypełniać
dolinę Narwi nie mogę oprzeć się wrażeniu, że piękno tej krainy jest
trochę jak uroda kwiatów”.
Czytając powyższy tekst możecie być pewni, że autor
bardzo cenił tutejszą cudowną przyrodę. Jej przeogromne
bogactwo dostało się nam całkiem nieodpłatnie. Jesteśmy
odpowiedzialni za przekazanie tego skarbu następnym
pokoleniom.
- -
.
Dzialaj
juz teraz .
Potem znaczy nigdy .
Kolczurkę - dziki ogórek wyrywaj wszędzie, gdzie spotkasz
w dolinie Narwi i w dolinach jej dopływów. Jeżeli owocuje:
zbierz nasiona i zniszcz. Wykorzystuj jej właściwości
lecznicze.
Jeżeli masz u siebie w ogródku rdestowce - nie wykopuj
i nie wyrzucaj, nie dawaj nikomu sadzonek. Zgłoś szybko do
siedziby ŁPKDN. Wspólnie ustalicie, co zrobić.
Nie sadź drzew inwazyjnych! Dąb czerwony, jesion
pensylwański, sumak octowiec, podobnie jak klon
jesionolistny i robinia akacjowa, zdominują szybko rodzime
gatunki.
Nie wyrzucaj odpadów organicznych, ziemi, sadzonek
w dolinę Narwi i doliny jej dopływów. Wiosenne wezbrane
wody to wszystko rozsieją.
Nigdy nie wylewaj gnojowicy na łąki w doliny rzek i rzeczek.
Niszczysz organizmy glebowe i najcenniejsze gatunki żyjące
w wodach i na łąkach.
Traktuj miejsca chronione z szacunkiem, jak ostatnich
bohaterów, którzy pomimo całkowitego oblężenia trwają
dzielnie na stanowisku.
Nie przemycaj do Polski z innych krajów żywych okazów
roślin, nawet jeśli cię zachwycają.
Pamiętaj! Pielenie jest dobre na wszystko.
32