iv. jakość i zagrożenia środowiska przyrodniczego
advertisement
OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE PODSTAWOWE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA OBSZAR ADMINISTRACYJNY MIASTA ŁOMŻA 2005 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA SPIS TREŚCI I. INFORMACJE OGÓLNE Podstawa prawna Zakres opracowania Materiały źródłowe II. ROZPOZNANIE I ANALIZA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 1. Położenie topograficzne i rzeźba terenu 2. Budowa geologiczna 3. Gleby 4. Wody powierzchniowe 5. Wody gruntowe 6. Szata roślinna 7. Walory krajobrazowe 8. Warunki klimatyczne 8.1. Temperatura powietrza 8.2. Wilgotność względna i mgły 8.3. Zachmurzenie i nasłonecznienie 8.4. Opady 8.5. Warunki wietrzne III. OCHRONA I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 1. Obiekty i obszary ochrony przyrody 1.1. Pomniki przyrody 1.2. Obszary chronionego krajobrazu 2. Ciągi ekologiczne IV. JAKOŚĆ I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 1. Powierzchnia ziemi 2. Wody powierzchniowe 3. Wody gruntowe 4. Powietrze atmosferyczne 5. Odpady 6. Hałas 7. Zagrożenia nadzwyczajne 8. Zagrożenia roślinności łąkowej V. UWARUNKOWANIA FIZJOGRAFICZNE ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA VI PODSUMOWANIE I WNIOSKI 3 3 3 3 4 4 7 9 11 12 15 16 16 17 17 18 18 19 20 20 20 21 21 22 22 22 25 26 30 30 32 32 33 35 ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE: 1. Teren objęty opracowaniem na mapie topograficznej w skali 1 : 50 000 2. Mapa rzeźby terenu w skali 1 : 5 000, 3. Mapa budowy geologicznej w skali 1 : 5 000, 4. Mapa użytkowania terenu w skali 1 : 5 000, 5. Mapa uwarunkowań ekofizjograficznych w skali 1 : 5 000. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 2 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA I. INFORMACJE OGÓLNE 1. Podstawa prawna Podstawę prawną opracowania ekofizjograficznego stanowią: Art. 72, ust. 4 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.627 z 2001 roku), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz.1298). Opracowanie ekofizjograficzne jest podstawą do sporządzenia: miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów znajdujących się w granicach opracowania, prognozy oddziaływania na środowisko miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 2. Zakres opracowania Zakres merytoryczny opracowania obejmuje: rozpoznanie i analizę środowiska przyrodniczego, powiązania systemu przyrodniczego, stan zagospodarowania, ocenę uwarunkowań ekofizjograficznych. Zakres przestrzenny opracowania, w części tekstowej, pokrywa się z granicami administracyjnymi miasta, a w części kartograficznej wykonanej na mapach sytuacyjnowysokościowych w skali 1:5 000 wykracza poza jego granice – obejmuje dodatkowo dolinę Narwi przylegającą bezpośrednią do północno-wschodniej granicy miasta. 3. Materiały źródłowe Opracowanie fizjograficzne ogólne dla planu zagospodarowania przestrzennego miasta Łomży (Geoprojekt, Warszawa, 1983), Mapa glebowo-rolnicza miasta Łomża w skali 1:5 000 (WBGiTR, Białystok), Studium uwarunkowania i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Łomża (Pomocniczy Zespół Projektowo-Inwestycyjny przy Wojewódzkim Biurze Planowania Przestrzennego w Łomży), ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 3 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Przyroda województwa łomżyńskiego pod redakcją A. Sokołowskiego, Studium bezpośredniego zagrożenia powodzią dla obszarów nie obwałowanych (Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie), Dokumentacja hydrologiczna zlewni Łomżyczki (Hydrosfera - Pracownia Gospodarki Wodnej i Systemów Inżynierii Środowiska w Warszawie), Uproszczony plan urządzenia lasu miasta Łomży (mgr inż. Wiktor Radziszewski), Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie Łomży w 2004 roku (Wojewódzki Inspektorat Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży), Decyzja Wojewody Łomżyńskiego z dnia 22 maja 2005 roku w sprawie ustanowienia stref ochronnych dla miejskich ujęć wody w Łomży, Informacje uzyskane w Urzędzie Miasta Łomża, Mapa sytuacyjno-wysokościowa w skali 1:5 000, Wizja terenowa obszaru opracowania. II. ROZPOZNANIE I ANALIZA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 1. Położenie topograficzne i rzeźba terenu Według fizyczno-geograficznego podziału Polski (J. Kondracki) obszar miasta Łomży położony jest w obrębie dwóch mezoregionów: Międzyrzecza Łomżyńskiego i Doliny Narwi wchodzących w skład Niziny Północnomazowieckiej. Rzeźba obszaru będącego przedmiotem opracowania związana jest z akumulacyjną działalnością najmłodszego stadiału zlodowacenia środkowopolskiego oraz akumulacyjnoerozyjną działalnością wód lodowcowych i rzecznych w okresie zlodowacenia bałtyckiego. Procesy denudacyjne, soliflukcyjne i wietrzenie mrozowe zachodzące w warunkach panowania klimatu peryglacjalnego doprowadziły do pewnego złagodzenia rzeźby, poprzez obniżenie wzniesień i złagodzenie stoków oraz wypełnienie obniżeń. Dominującą formą jest wysoczyzna morenowa falista, silnie zdenudowana (zwłaszcza w części południowej), wyniesiona około 110 – 145 m n.p.m., o przeważających spadkach poniżej 5% i ogólnym nachyleniu w kierunku dolin rzecznych. W północno-wschodniej części obszaru miasta wysoczyzna opada w kierunku doliny Narwi wysoką i stromą krawędzią, natomiast na zachodzie i południowym-zachodzie opada łagodnie zarówno ku dolinie Narwi jak i dolinie Łomżyczki. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 4 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Zbocza doliny są silnie przekształcone wskutek denudacji i soliflukcji. Spadki, zawłaszcza zboczy zachodnich są zróżnicowane. W górnych partiach zboczy przeważają spadki 5 – 10% i 10 – 15% (strefa degradacji), natomiast dolne partie zboczy są nachylone łagodniej, a spadki nie przekraczają 5% (strefa agradacji). Południowo-zachodni fragment wysoczyzny jest niższy - wyniesiony na wysokość 110 – 125 m n.p.m. W obrębie powyższych obszarów wyróżnić można szereg form, urozmaicających powierzchnię wysoczyzny: ■ strefę krawędziową o wysokości względnej 20 – 40 m, o przeważających spadkach 10 – 15%, występującą po obu stronach przełomowego odcinka Narwi. Powstanie krawędzi należy wiązać z okresem zlodowacenia bałtyckiego, w czasie odpływu wód topniejącego lodowca, kiedy dolina funkcjonowała jako pradolina. Powierzchnia strefy krawędziowej podlega silnej erozji, jest rozcięta głębokimi dolinkami, wciosami i rozcięciami erozyjnymi, z aktualnie rozwijającą się erozją wsteczną i akumulacyjną, tworzącą niewielkie stożki napływowe u ujścia tych form. Jest to strefa niestabilna, a zmienność budowy geologicznej predysponuje ją do powstania osuwisk – w kilku miejscach widoczne są czynne osuwiska. Największy stopień degradacji pierwotnej rzeźby krawędzi występuje w rejonie ulicy Zdrojowej i Sikorskiego. Wskutek eksploatacji utworów piaszczystych, stateczność krawędzi została poważnie zakłócona. Zauważalne są zjawiska ruchów mas ziemnych (spływy i obrywy); ■ dolinki erozyjno-denudacyjne. W strefie krawędziowej są głęboko wcięte, mają strome zbocza, często są zawieszone. Dolinki rozcinające strefę zboczową w górnych partiach są głęboko wcięte, w dolinach znacznie płycej. Są na ogół suche i tylko okresowo prowadzić mogą cieki epizodyczne. Często zakończone są stożkiem napływowym. Dolinki ■ erozyjno-denudacyjne w południowo-zachodniej części terenu mają wyrównany profil podłużny Są słabo wcięte, krótkie i suche; ■ dolinki fluwialno-denudacyjne, o płaskich i wyraźnych, często podmokłych dnach, które wykorzystywane są dolinek przez cieki stałe, rzadziej okresowe. Są to formy większe od erozyjno-denudacyjnych, prawdopodobnie o starszych, plejstoceńskich założeniach. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 5 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Pierwotna rzeźba znacznej części obszaru wysoczyzny została znacznie zmieniona poprzez różne formy zainwestowania miejskiego (budownictwo, komunikacja, infrastruktura techniczna). Północną część obszaru miasta wypełnia rozległa dolina Narwi, połączona z doliną Łomżyczki znajdującej się w zachodniej części miasta. Dolina Łomżyczki ma starsze, rynnowe założenie (stadiał mazowiecki). Wypełnienie rynny nastąpiło u schyłku zlodowacenia środkowopolskiego i w interglacjale eemskim. W obrębie dolin wyróżniają się: ■ plejstoceński taras erozyjn-akumulacyjny rzeki Narwi i Łomżyczki wyniesiony 105 – 115 m n.p.m. i 7 – 10 m nad poziom wody w rzekach. Miejscami, zwłaszcza w południowej części terenu, powierzchnia tarasu nadbudowana jest piaskami eolicznymi; ■ taras nadzalewowy rzeki Narwi wyniesiony na wysokość 100 – 105 m n.p.m. i 4 - 5 m nad poziom lustra wody w rzece. U podnóża strefy krawędziowej występujący w postaci wąskiej listwy; ■ taras zalewowy Narwi wyniesiony na wysokość 97,5 – 101 m n.p.m. i koło 1 – 3 m nad poziom wody w rzece. Na odcinku przełomowym (charakteryzowanym) jego szerokość waha się w granicach 1 – 1,2 km, poza odcinkiem przełomowym, zwiększa się do kilku kilometrów. Przy wysokich stanach wód niemal cała powierzchnia tarasu ulega okresowym zalewom. Na znacznym odcinku współczesne koryto rzeki jest płaskie i wyznacza go linia wody. Tylko miejscami wcięcie koryta jest głębsze i wynosi 1 – 2 m; ■ taras zalewowy Łomżyczki, zaznaczający się w terenie mniej wyraźnie, o szerokości około 150 – 200 m (250 m w najszerszym miejscu), wyniesiony około 1 – 2 m nad poziom wody w rzece . Współczesne koryto rzeki wcięte jest 1 – 1,5 m w powierzchnię terenu. Oprócz omówionych form naturalnych na obszarze miasta występują dość liczne formy pochodzenia antropogenicznego – groble, wykopy, nasypy drogowe. Oceniając rzeźbę terenu pod względem uwarunkowań do zabudowy, należy stwierdzić iż na znacznych obszarach stanowi ona poważne ograniczenia dla lokalizacji zabudowy. Spod zabudowy należy wyłączyć niektóre obszary strefy krawędziowej, jak również obszary dolin erozyjno-denudacyjnych i fluwialno-denudacyjnych oraz obszary tarasu zalewowego Narwi i Łomżyczki. Pewne ograniczenia dotyczą również niektórych fragmentów zboczy ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 6 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA wysoczyzny (zwłaszcza zachodnich) i zboczy tarasów o spadkach przekraczających 10%, gdzie należy liczyć się z ograniczeniami wielkości budynków i pracami uzdatniającymi. Najbardziej przydatne dla celów budowlanych są płaskie lub faliste obszary o spadkach nie przekraczających 5%, położone w obrębie wysoczyzny i starszych tarasów Narwi i Łomżyczki. 2. Budowa geologiczna Pod względem geologicznym obszar miasta położony jest w obrębie prekombryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej. Podrzędną jednostką tektoniczną tej części platformy jest anekliza mazursko-białoruska (wg Pożaryskiego). Powierzchnia stropowa utworów krystalicznych leży w przybliżeniu na głębokości 1 000 m. Najstarsze osady stwierdzone w otworach wierconych w rejonie Łomży należą do kredy i wraz z osadami trzeciorzędowymi stanowią podłoże utworów czwartorzędowych. Osady kredy wykształcone są głównie w postaci margli z krzemianami – mastrychtu. Osady trzeciorzędowe to oligoceńskie i mioceńskie piaski, piaski glaukonitowe, iły i mułki. Osady czwartorzędowe w rejonie Łomży tworzą pokrywy o miąższości dochodzącej do 190 m. W profilu stratygraficznym czwartorzędu występują osady plejstoceńskie reprezentowane przez gliny zwałowe, piaski wodnolodowcowe i utwory zastoiskowe zlodowacenia podlaskiego, południowopodlaskiego i środkowopodlaskiego. Najstarszymi osadami występującymi do głębokości 4,5 m są utwory stadiału mazowiecko-podlaskiego - zlodowacenia środkowopodlaskiego. Do osadów tego stadiału należą iły, mułki i piaski zastoiskowe, glina zwałowa oraz piaski i żwiry wodnolodowcowe. Odsłaniają się one głównie w zboczach i krawędzi wysoczyzny polodowcowej. Na mapie gologiczno-gruntowej wykonanej w ramach niniejszego opracowania wymienione utwory przedstawiono łącznie z odpowiadającymi im genetycznie osadami młodszymi (stadiału północnomazowieckiego), występującymi powszechnie na powierzchni terenu. Nasunięcie lądolodu stadiału północnomazowieciego zostało poprzedzone akumulacją iłów, mułków i piasków zastoiskowych. W rejonie wysoczyzny polodowcowej utwory te występują w podłożu glin zwałowych i piasków wodnolodowcowych na głębokości około 2 m p.p.t. oraz częściowo odsłaniają się w jej zboczach. Miąższość utworów zastoiskowych na ogół nie przekracza 10 m. Natomiast w rejonie doliny Łomżyczki ich miąższość wzrasta ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 7 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA średnio do 50 – 90 m. Związane jest to z powstaniem na tym terenie, w stadiale półmocnomazowieckim, głęboko wciętej formy rynnowej. Są to grunty spoiste, w przewadze twardoplastyczne lub zwarte. Najbardziej rozpowszechnionym utworem występującym w rejonie Łomży jest glina zwałowa. Buduje ona głównie wysoczyznę polodowcową występującą na wschód od doliny Łomżyczki. Miąższość gliny z reguły przekracza 4,5 m i jest ona wykształcona głównie jako glina piaszczysta i pylasta o konsystencji twardoplastycznej i półzwartej. Spłaszczone kulminacje zbudowane z glin zwałowych pokrywają piaski lodowcowe. Są to przeważnie piaski gliniaste i pylaste oraz żwiry z głazami o zróżnicowanej miąższości, od 2 do ponad 4,5 m oraz dużym stopniu zagęszczone. Wysoczyzna polodowcowa występująca na zachód od doliny Łomżyczki zbudowana jest głównie z piasków wodnolodowcowych. Są to przeważnie piaski drobno ziarniste z domieszką piasków średnioziarnistych. Brak jest natomiast frakcji grubszych, żwirów i kamieni. Piaski te należą do utworów średnio zagęszczonych i podścielone są najczęściej gliną lub iłami. Zbocza wysoczyzny polodowcowej zbudowane są z utworów o zróżnicowanej genezie i wieku. Są to głównie piaski wodnolodowcowe, gliny zwałowe oraz pyły charakteryzujące się zmiennymi parametrami geotechnicznymi. Ze względu na położenie wyróżniają się one małą statecznością, szczególnie w tych rejonach, gdzie w spągu występują iły. Najmniejszej stateczności zboczy należy spodziewać się w obrębie strefy krawędzi doliny Narwi, gdzie przeważają spadki w granicach 10 – 15% i powyżej 15%. Dlatego też utwory występujące w tej strefie zaliczono do gruntów niekorzystnych dla budownictwa, ze względu na duże prawdopodobieństwo powstawania ruchów masowych (spełzywanie, osuwiska i obrywy). U podnóża zboczy wysoczyzny występują utwory deluwialne wykształcone głównie jako pyły, piaski pylaste i gliny piaszczyste nie skonsolidowane, o miąższości przekraczającej 4,5 m. Powstała w stadiale północnomazowieckim w rejonie doliny Łomżyczki forma rynnowa, w okresie interglacjału eemskiego, została wypełniona utworami zbiornikoworzecznymi wykształconymi głównie jako piaski drobno ziarniste, pylaste i pyły, z przewarstwieniami torfów i namułów. Są to grunty na ogół średnio zagęszczone. Miąższość serii piaszczysto-mułkowej dochodzi do 20 m. Następnie, w dolinie Łomżyczki i Narwi zostały zakumulowane piaski rzeczne. Utwory te w dolinie Łomżyczki występują tylko fragmentarycznie, a ich miąższość jest niewielka. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 8 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Powierzchnia tarasu zalewowego Narwi zbudowana jest z utworów rzecznych, gównie piasków drobno i średnioziarnistych, często nawodnionych, o miąższości przekraczającej 4,5 m. Są to grunty średnio zagęszczone. W późnym plejstocenie, w obrębie tarasu nadzalewowego Łomżyczki, zostały utworzone formy eoliczne w postaci pól piasków przewianych. Występują one głównie w okolicach Kraski oraz w rejonie ulic Spokojnej i Wojska Polskiego. Budują je przeważnie piaski luźne drobno i średnioziarniste o miąższości około 1,5 m. Utwory holoceńskie na charakteryzowanym obszarze występują w obrębie dolin. Dna dolinek denudacyjnych i obniżeń bezodpływowych wypełnione są osadami aluwialno-deluwalnymi, głównie piaskami, piaskami pylastymi i namułami o zmiennych parametrach geotechnicznych. Dno tarasu zalewowego Narwi i Łomżyczki zbudowane jest z utworów aluwialnych o charakterze rzeczno-bagiennym. Są to grunty mineralne i organiczne, wykształcone z piasków drobnoziarnistych luźnych, namuły i muły, najczęściej silnie nawodnione, o miąższości do 10 m. Utwory holoceńskie są na ogół sypkie lub spoiste nie skonsolidowane. Najlepszymi utworami do posadowienia budynków są gliny zwałowe, piaski lodowcowe i wodnolodowcowe. Iły, w stanie suchym, stanowią również dobre podłoże do posadowienia budynków. Natomiast pod wpływem wody osady te uplastyczniają się i ich przydatność dla budownictwa ulega znacznemu obniżeniu. Pozostałe utwory: eoliczne, rzeczno-zbiornikowe, deluwialne i aluwialne są nie odpowiednie lub mało przydatne dla budownictwa, głównie ze względu na mały stopień zagęszczenia tych gruntów lub zbyt duże nawodnienie. Z uwagi na niewielki obszar miasta pozostający poza zainwestowaniem oraz położenie jego w przykrawędziowej (chronionej) części wysoczyzny nie podejmowano prac związanych z rozpoznaniem i zasobnością surowców mineralnych. Brak jest więc jakichkolwiek udokumentowanych złóż kopalin 3. Gleby Gleby obszaru miasta wykształcone zostały z plejstoceńskich piasków i glin oraz holoceńskich utworów rzecznych i bagiennych. Zróżnicowanie typów i gatunków gleb spowodowane jest różnym składem mechanicznym i zróżnicowanymi stosunkami wodnymi. Na wysoczyźnie przeważają gleby bielicowe i brunatne, w niższych położeniach czarne ziemie. Dna dolin rzecznych wypełniają mady piaszczyste, gleby torfowe oraz murszowe ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 9 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA i murszowo-torfowe. W dnach dolin denudacyjnych i obniżeń, fragmentarycznie, oprócz czarnych ziemie, pojawiają się gleby zmurszałe. Obszary o najkorzystniejszych warunkach glebowych występują w południowowschodniej części obszaru miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie istniejącej zabudowy miasta, tworząc zwarte i dość rozległe kompleksy. Są to obszary z przewagą gleb IIIb i IVa oraz IVb gruntów ornych (4-ty żytni bardzo dobry z małym udziałem 2-go pszennego dobrego i 3-go pszennego wadliwego kompleksu przydatności rolniczej oraz 8-y zbożowo-pastewny mocny kompleks przydatności rolniczej). Gleby te wytworzone zostały przeważnie z pyłów bądź piasków pylastych, na płytkiej i średnio głębokiej glinie lekkiej i średniej. Mają one na ogół właściwą strukturę, są dość zasobne w składniki pokarmowe, w przewadze o właściwych stosunkach wodno-powietrznych. Gleby należące do 8-go zbożowo pastewnego mocnego kompleksu rolniczej przydatności (głównie czarne ziemie), zajmują małe powierzchnie i występują w obniżeniach denudacyjnych i obniżeniach oraz w ich najbliższym otoczeniu. Charakteryzują się one gorszymi warunkami wodno-powietrznymi (okresowo lub stale za wilgotne). Tereny o średnio korzystnych warunkach glebowych występują w zachodniej i południowo-zachodniej części miasta oraz w jego części wschodniej w postaci enklaw wśród gleb najkorzystniejszych. Są to obszary z przewagą gleb IVb klasy gruntów ornych (5ty żytni do bry kompleks przydatności rolniczej) o lżejszym niż gleby najkorzystniejsze składzie mechanicznym, bardziej wrażliwe na susze i mniej zasobne w składniki pokarmowe. Tereny o mało korzystnych i niekorzystnych warunkach glebowych występują w dość zwartym i rozległym kompleksie w zachodniej części miasta, zarówno na obszarze wysoczyzny jak i starszych tarasów Narwi i Łomżyczki. Wśród tych gruntów przeważają gleby V klasy gruntów ornych (6-ty żytni słaby, lokalnie w niższych położeniach 9-ty zbożowo-pastewny słaby kompleks rolniczej przydatności). Są one ubogie w składniki pokarmowe, okresowo lub stale za suche bądź lokalnie za mokre. Obszary gleb VI klasy gruntów (7-my żytni bardzo słaby kompleks przydatności) występują w postaci niewielkich enklaw wśród gleb charakteryzujących się korzystniejszymi warunkami. W obrębie powyżej scharakteryzowanych gruntów występują obszary potencjalnie podatne na erozję powierzchniową gleb. Są to tereny o spadkach powyżej 5% i występują przede wszystkim w strefie krawędziowej. Na obszarach tych wskazane jest stosowanie ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 10 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA zabiegów przeciw erozyjnych poprzez wprowadzanie trwałej pokrywy roślinnej (zadarnienia, roślinność krzewiasta). Występujące na obszarze opracowania użytki zielone charakteryzują się na ogół mało korzystnymi i niekorzystnymi warunkami glebowymi. Stanowią je łąki i pastwiska, przeważnie V i VI klasy użytków zielonych, zajmujące rozległe powierzchnie tarasu zalewowego Narwi. Obszary o średni korzystnych warunkach glebowych, z przewagą łąk i pastwisk III klasy użytków zielonych, zajmują stosunkowo niewielkie powierzchnie i występują głównie w dolinach denudacyjnych i fragmentarycznie w dnie doliny Łomżyczki. Oceniając całokształt warunków glebowych obszaru miasta wyróżnić należy trzy zasadnicze rejony: - rejon wschodni i południowo-wschodni z występowaniem gleb o najwyższej wartości w skali terenu, podlegające ochronie przed zmianą użytkowania na nierolnicze, - rejon środkowo-zachodni z występowaniem gleb o generalnie niższej wartości użytkowej, w obrębie którego zagospodarowanie poza rolnicze nie powinno spowodować większych strat w produkcji rolnej, - rejon centralny obejmujący ponad 60% obszaru miasta o glebach mocno przekształconych lub całkowicie zdegradowanych wskutek zainwestowania miejskiego (obszary nie przydatne dla produkcji rolnej). 4. Wody powierzchniowe Obszar miast Łomży znajduje się w obrębie zlewni Narwi i odwadniany jest przez Narew oraz jej lewobrzeżne dopływy Łomżyczkę i Lepacką Strugę. Według J. Dynawskiej rzeki okolic Łomży posiadają reżim o typie umiarkowanym z wezbraniami wiosennymi, zimowymi i letnimi. Największe są wezbrania wiosenne. Dolina Narwi w rejonie Łomży ma charakter przełomowy. Jej szerokość waha się w granicach od 1 do 2 km. Koryto rzeki jest nieuregulowane i wcięte jest od kilku centymetrów do 1 – 2 m w dno tarasu zalewowego.. Spadek profilu podłużnego rzeki wynosi 0,209 promila, a prędkość jej przepływu 0,5 – 0,9 m/sek. Amplitudy rocznych wahań stanu wody w rzece dochodzą średnio do 3 – 4 m. W związku z tym, podczas wysokich stanów wód często występują powodzie, obejmujące swoim zasięgiem obszary położone w obrębie tarasu zalewowego i częściowo nadzalewowego. Głównym dopływem Narwi na omawianym terenie jest rzeka Łomżyczka. Rzeka ta płynie w rozległej dolinie o przebiegu południkowym. Koryto rzeki wcięte jest około 1 m ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 11 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA w dno tarasu zalewowego i częściowo zostało uregulowane Regulacja objęła wyprostowanie rzeki bez pogłębiania jej koryta na odcinku od ul. Poznańskiej do jej ujścia do Narwi. Na pozostałym odcinku, w rejonie Kraski, rzeka jest nieuregulowana i płynie silnie meandrując. Badania wahań stanów wody w rzece nie są prowadzone. W okresach wysokich stanów wody zalewany jest cały obszar tarasu zalewowego, głównie w okolicach Kraski. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest przewężenie doliny poniżej ulicy Poznańskiej, poprzez jej zabudowę oraz zasypywanie. Zachodnia część obszaru miasta odwadniana jest przez Strugę Lepacką, będącą bezpośrednim dopływem Narwi. Oprócz wymienionych cieków w granicach omawianego terenu występują również cieki o charakterze epizodycznym. 5. Wody gruntowe W obrębie obszaru miasta wyróżnić można kilka zasadniczych stref występowania wód gruntowych, charakteryzujących się różnymi warunkami ich występowania. Są to: ■ strefa koncentracji wód powierzchniowych i gruntowych w obrębie tarasów zalewowych rzek: Narwi, Łomżyczki i Strugi Lepackiej. W tej strefie wody gruntowe tworzą poziom ciągły zalegający na głębokości od 0 do 2 m p.p.t. Amplituda wahań wody dochodzi do 2 m i uzależniona jest głównie od stanu wody w rzece oraz od intensywności i długości opadów atmosferycznych, przy czym maksymalne stany wód gruntowych obserwuje się w miesiącach marcu i kwietniu, natomiast minimalne w lipcu i sierpniu; ■ strefa zalegania swobodnego zwierciadła wody gruntowej występująca głównie w obrębie tarasów nadzalewowych wymienionych rzek oraz obszarów wysoczyznowych, zbudowanych z utworów łatwo przepuszczalnych. Strefa ta zasilana jest głównie wodami opadowymi i roztopowymi oraz podziemnymi z obszarów położonych wyżej. Wahania stanów wody uzależnione są głównie od długości i intensywności opadów atmosferycznych, a w rejonie tarasów nadzalewowych również od stanów wody w rzekach. Amplituda wahań na ogół nie przekracza 1,5 m. Występowanie najwyższych stanów wód gruntowych w obrębie tej strefy przypada na miesiące kwiecień i maj i wywołana jest głównie przez wsiąkanie wód roztopowych. Natomiast stany najniższe obserwowane są we wrześniu i październiku; ■ strefa zalegania nieciągłego zwierciadła wody gruntowej występującego najczęściej w przewarstwieniach piasków i żwirów w obrębie utworów trudno przepuszczalnych ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 12 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA (głównie glin zwałowych i iłów zastoiskowych). Strefa ta zasilana jest prawie wyłącznie wodami roztopowymi. Wody gruntowe występują z reguły głębiej niż 4 m p.p.t. Okresowo, głównie podczas roztopów w miesiącach kwietniu i maju, a także w czasie intensywnych opadów, mogą w tej strefie występować tzw. wody „wierzchówkowe” utrzymujące się w przypowierzchniowej warstwie gruntu; ■ strefa przykrawędziowa charakteryzująca się na ogół ciągłym poziomem wód gruntowych o zwierciadle swobodnym, utrzymującym się w utworach piaszczystych na głębokości 3 – 4 m p.p.t. Duży udział w zasilaniu strefy przykrawędziowej, oprócz wód opadowych i roztopowych, mają wody pochodzące ze spływu powierzchniowego i podziemnego z obszarów wysoczyznowych. Dlatego też w strefie tej mogą występować fragmentarycznie wody gruntowe płycej niż 2 m p.p.t., szczególnie w okresach wysokich stanów wód gruntowych występujących w obrębie wysoczyzny, głównie w kwietniu i maju; ■ Strefa krawędziowa i zboczowa wysoczyzny zbudowana z utworów o różnym stopniu przepuszczalności. Jest to obszar charakteryzujący się przewagą spływu powierzchniowego nad infiltracją wgłębną. Zasadniczy poziom wód gruntowych zalega głębiej niż 4 m p.p.t., mogą tu jednak występować wody płytsze oraz niewielkie wysięki i wycieki; ■ strefa dolin denudacyjnych i obszarów do nich przyległych charakteryzujących się koncentracją okresowych wód opadowych i roztopowych. W strefie tej w okresach dużych roztopów (marzec, kwiecień) oraz długotrwałych opadów, wody gruntowe zalegają najczęściej płycej niż 2 m p.p.t. Natomiast w okresach suchych (głównie wrzesień, październik) poziom zwierciadła wód gruntowych ulega obniżeniu o 1 – 2 m. Generalnie należy stwierdzić, iż najkorzystniejsze warunki wodne dla budownictwa występują na terenach, gdzie wody gruntowe zalegają stale głębiej niż 2 m p.p.t., głównie w strefach zalegania swobodnego oraz nieciągłego zwierciadła wodygruntowej oraz w strefie krawędziowej. Natomiast niekorzystne warunki występują w rejonie tarasów zalewowych i dolinek cieków epizodycznych – głównie ze względu na stałe lub okresowe płytkie zaleganie wód gruntowych. Miasto zaopatrywane jest w wodę z czwartorzędowych poziomów wodonośnych. Biorąc pod uwagę genezę oraz głębokość zalegania wody, w piętrze czwartorzędowym wyróżnić można cztery warstwy wodonośne: ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 13 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA ■ warstwa tarasów plejstoceńskich oraz sporadycznie warstwy między morenowe zlodowacenia środkowopolskiego, których strop zalega na głębokości od 0 do 15 m. Wydajność tej warstwy jest niewielka i praktycznie jest ona obecnie nieużytkowana (dawniej zasilała studnie kopane); ■ druga warstwa związana jest z interglacjalnymi osadami piaszczystymi zlodowacenia środkowopolskiego i występuje na głębokości od 15 do 60 m. Warstwa ta ma największe rozprzestrzenianie i z niej czerpana jest woda w niektórych ujęciach zakładów przemysłowych; ■ trzecia warstwa wodonośna związana jest z akumulacją piasków w interglacjale wielkim. Występuje ona na głębokości 50 – 120 m, a jej miąższość waha się od 10 do 20 m. Jest to właściwie pierwsza warstwa użytkowa, z której czerpane są głównie wody dla ujęć wodociągów miejskich oraz niektórych zakładów przemysłowych; ■ czwarta warstwa wodonośna związana jest z akumulacją interglacjału kromerskiego i zalega na głębiej niż 120 m i czerpana jest ona przez niektóre studnie ujęć miejskich oraz studnię Przedsiębiorstwa Przemysłu Spożywczego PEPEES S.A. Wodociąg łomżyński (miejski) zasilany jest trzema ujęciami wody: „Rybaki” – osiem studni przy ulicy Rybaki, „Jantar” – jedna studnia przy alei Piłsudskiego oraz „Podgórze” – sześć studni poza obszarem opracowania. Dla ujęć tych zostały ustalone strefy ochrony bezpośredniej (Decyzja Wojewody Łomżyńskiego z dnia 22.05.1995 roku), na obszarze których zabrania się: - wprowadzania ścieków do ziemi, - stosowania środków ochrony roślin I, II i III klasy toksyczności, - składowania nieczystości i odpadów stałych, poza zorganizowanymi i odpowiednio zabezpieczonymi punktami, - lokalizowania magazynów produktów ropopochodnych i innych substancji chemicznych niebezpiecznych dla środowiska, - lokalizowania zakładów mogących powodować zanieczyszczenia ziemi. 6. Szata roślinna Lasy na terenie opracowania zajmują niewielkie powierzchnie (poniżej 2% powierzchni ogólnej). Są to głównie lasy na wilgotnym siedlisku olsu, z dominującą olchą w różnych klasach wieku, występujące wzdłuż środkowego biegu Łomżyczki i Strugi Lepackiej. Z punktu widzenia rekreacji lasy te nie mają żadnego znaczenia, natomiast ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 14 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA wpływają bardzo korzystnie na warunki mikroklimatyczne oraz podnoszą znacznie walory krajobrazowe. Rola ich ogranicza się jedynie do funkcji ekologicznych (glebochronnych, wodochronnych, klimatycznych). Jednak poprzez swoją odmienność florystyczną i ekologiczną stanowią istotny element wzbogacający krajobraz miejski.. Najbardziej wysunięta na północ część obszaru miasta graniczy od strony zachodniej z dość dużym kompleksem leśnym, zwanym zwyczajowo Lasem Jednaczewskim, w obrębie którego znajduje się rezerwat leśny o nazwie Rycerski Kierz. Roślinność łąkowa i bagienna nierozerwalnie związana jest z dolinami rzecznymi charakteryzującymi się specyficznymi warunkami gruntowo-wodnymi. Przeprowadzone prace melioracyjne na znacznej części obszarów dolin rzecznych Narwi i Łomżyczki spowodowały daleko idące procesy odwodnień dokonując degradacji tych terenów. To w konsekwencji doprowadziło do wyginięcia lub ograniczenia zasięgu występowania roślinności cennych przyrodniczo naturalnych ekosystemów łąkowych. Tereny łąkowe stanowi 15% ogólnej powierzchni miasta. Roślinność łąkową uzupełnia roślinność bagienna, głównie trzcinowo-szuwarowa, porastająca starorzecza w nie zmeliorowanej części doliny Narwi. Zieleń miejska stanowi ważny element struktury przestrzennej miasta. Pełni ona bowiem wiele funkcji o charakterze klimatyczno-zdrowotnym, wypoczynkowym, krajobrazowym i ochronnym. Zieleń miejską tworzą przede wszystkim tereny parków, zieleńców i skwerów o charakterze ogólnym, zieleń osiedlowa przy placach zabaw i gier oraz wzdłuż ciągów spacerowych, zieleń ogródków działkowych i cmentarna, zieleń izolacyjna wokół zakładów przemysłowych oraz zieleń towarzysząca obiektom użyteczności publicznej. Miasto Łomża jest niedostatecznie wyposażone w tereny zieleni urządzonej. Funkcjonują tylko dwa parki: Jakuba Wagi i Ludowy oraz zabytkowy cmentarz. Zieleń osiedlowa jest w stosunkowo młodym wieku i nie zawsze w odpowiedniej kondycji. Brak terenów zieleni urządzonej nie jest aż tak bardzo dotkliwy dla mieszkańców miasta z uwagi na łatwy dostęp do atrakcyjnych terenów otwartych. Jednak należy mieć na uwadze fakt, że to właśnie śródmiejskie tereny zieleni odpowiednio urządzone i pielęgnowane, podkreślają atrakcyjność krajobrazu, tworzą klimat miasta i w zasadniczy sposób kształtują jego wizerunek. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 15 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA 7. Walory krajobrazowe O walorach krajobrazowych decydują przede wszystkim: ukształtowanie terenu, wody powierzchniowe, pokrycie terenu oraz obiekty ochrony przyrody. Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że teren będący przedmiotem opracowania charakteryzuje się znaczącymi walorami krajobrazowymi. Najbardziej wartościową jego cechą jest głęboko wcięta dolina Narwi oraz bogata rzeźba terenu, uwarunkowana różnicami wzniesień w obrębie utworów akumulacji lodowcowej (wysoczyzna morenowa). Wysokości względne pomiędzy poszczególnymi formami morfologicznymi dochodzą do kilkudziesięciu metrów. Duże jest także zróżnicowanie nachylenia terenu, od ponad 15 % do prawie płaskich form dolinowych. Dzięki tak ukształtowanej rzeźbie w krajobrazie naturalnym zaznaczają się liczne punkty widokowe z rozległą panoramą najbliższej okolicy, a szczególnie wgląd w dolinę Narwi od strony wschodniej miasta. Atrakcyjność krajobrazową w znacznym stopniu wzbogaca rzeka Narew z towarzyszącą jej dolinową roślinnością łąkową i zadrzewieniową, jak również Las Jednaczewski i mniejsze kompleksy leśne występujące w południowej części miasta. 8. Warunki klimatyczne Charakterystyki warunków klimatycznych rejonu Łomży dokonano w oparciu o dane ze stacji meteorologicznej w Kisielnicy, położonej 7 km na północny-wschód od Łomży oraz ze stacji meteorologicznej w Ostrołęce, położonej około 35 km na południowy-zachód od omawianego terenu. Dane te nie są w pełni reprezentatywne, zwłaszcza dla obszarów dolinowych, z uwagi na wysoczyznowe położenie i znaczną odległość stacji od Łomży. Można jednak uznać, iż wartości poszczególnych elementów meteorologicznych w rejonie Łomży przybierają wartości pośrednie między wynikami ze stacji w Kisielnicy i Ostrołęce. Według R. Gumińskiej omawiany teren położony jest na pograniczu dwóch dzielnic rolniczo-klimatycznych; dzielnicy środkowej (liczba dni z przymrozkami 100 – 110, czas zalegania pokrywy śnieżnej 50 – 80 dni, opad roczny poniżej 500 mm, czas trwania okresu wegetacyjnego 210 – 220 dni) i chłodniejszej dzielnicy podlaskiej (liczba dni mroźnych 50 – 60, liczba dni z przymrozkiem 110 – 138, czas zalegania pokrywy śnieżnej 90 – 110 dni, opad roczny 550 – 650 mm, okres wegetacyjny 200 – 210 dni). 8.1. Temperatura powietrza Średnia roczna temperatura powietrza waha się w granicach 6 - 50C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (17,4 – 180C), najzimniejszym luty (-4,40C do –50C). Zima jest długa ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 16 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA i ostra. Jeszcze w kwietniu pojawiają się dni mroźne z temperaturą max poniżej 00C. Wiosna następuje dość późno. Zdecydowane ocieplenie występuje dopiero w maju. Pierwsze dni z przymrozkami pojawiają się już we wrześniu, a pierwsze dni mroźne już w październiku. Największą liczba dnia gorących z temperaturą max powyżej 250C notuje się w czerwcu i lipcu (7 – 9 dni). Warunki termiczne modyfikowane są pod wpływem takich elementów jak rzeźba terenu, poziom wód gruntowych oraz rodzaj gruntu. Najkorzystniejsze warunki termiczne posiadają zbocza o spadkach powyżej 5%, o wystawie południowej. Korzystne warunki termiczne panują na obszarze falistej wysoczyzny, o gruntach zwięzłych. Na obszarach wysoczyzny o gruntach piaszczystych, głównie w zachodniej części miasta, występują większe amplitudy dobowe temperatury w przyziemnej warstwie powietrza. Najmniej korzystne warunki termiczne mają wszelkie obniżenia terenowe, a przede wszystkim szeroka i głęboko wcięta (30 – 40 m) dolina Narwi. Występowanie na tym obszarze obniżonych temperatur spowodowane jest zarówno wypromieniowaniem ciepła przez grunt nocą, jak również spływami chłodnego powietrza z terenów otaczających. Istnienie dwóch przegród poprzecznych w dolinie hamuje spływ chłodnego powietrza i powoduje tworzenie i utrzymanie się jego zastoisk. Na obszarze tym należy spodziewać się częstszych przymrozków, występowania wysokich amplitud dobowych temperatury w okresach lata oraz znacznych spadków temperatury zimą. Korzystniejsze nieco warunki termiczne, z uwagi na słabe wcięcie oraz brak przegród mogących utrudniać grawitacyjny spływ chłodnego powietrza, panują w dolinach (zwłaszcza Łomżyczki) i obniżeniach położonych w obrębie wysoczyzny. Mało korzystne warunki termiczne mają również strome zbocza, eksponowane na północ, występujące we wschodniej części miasta. 8.2. Wilgotność względna i mgły Średnia roczna wilgotność względna powietrza kształtuje się na poziomie 80 – 82%. Najniższe wartości wilgotności względnej obserwowane są na przełomie wiosny i lata, z minimum w czerwcu. W przebiegu dobowym najwyższe wartości wilgotności względnej obserwuje się nocą, zaś najmniejsze w godzinach popołudniowych. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 17 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Z wilgotnością względną wiąże się ściśle występowanie mgieł. Średnio w ciągu roku obserwuje się 30 – 40 dni z mgłą. Mgły najczęściej występują w październiku. W maju i czerwcu nie obserwuje się dni z mgłą. Obszarami najbardziej narażonymi na powstawanie zastoisk wilgotnego powietrza, a także na powstawanie i utrzymywanie się mgieł są rozległe i wilgotne łąki w dolinie Narwi, zwłaszcza po zachodzie słońca. W ciepłej porze roku na terenach tych parowanie wód powierzchniowych jest szczególnie duże, a tym samym wilgotność powietrza wysoka. Przy znacznych spadkach temperatury powietrza wzrasta na tych terenach częstotliwość występowania mgieł. Podobne zjawisko występuje w innych dolinach i obniżeniach, jednak w znacznie mniejszym zakresie. Na obszarze wysoczyzny warunki wilgotnościowe są na ogół korzystniejsze. Nieco gorsze warunki mają tereny o płytszym niż 2 m poziomie zalegania zwierciadła wody gruntowej. W czasie wyższych stanów wód należy liczyć się ze zwiększoną częstotliwością mgieł przyziemnych. 8.3. Zachmurzenie i nasłonecznienie Zachmurzenie kształtuje się na poziomie średnim, typowym dla Polski nizinnej i wynosi około 6,5 stopnia pokrycia nieba., w skali 11 stopniowej. Największe zachmurzenie w przebiegu rocznym występuje w listopadzie, natomiast najmniejsze we wrześniu oraz w czerwcu. Nasłonecznienie uzależnione jest od rzeźby terenu. Najkorzystniejsze warunki nasłonecznienia występują na stromych zboczach południowych oraz na zboczach wschodnich i zachodnich, gdzie w zależności od ekspozycji, najlepsze nasłonecznienie przypada w godzinach przedpołudniowych lub popołudniowych. Najmniej korzystne warunki nasłonecznienia panują na stromych zboczach o ekspozycji północnej (niemal cały obszar strefy krawędziowej) 8.4. Opady Okolice Łomży otrzymują w ciągu roku około 550 mm opadu, z czego na okres wegetacyjny przypada około 370 mm. Przebieg roczny opadów jest zróżnicowany. Największe miesięczne sumy opadów występują w lipcu i sierpniu (80 – 90 mm), najmniejsze zaś w lutym i marcu (20 – 30 mm). Opady letnie są często krótkotrwałe, o dużym natężeniu, opady zimowe długotrwałe o małym natężeniu. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 18 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA W ciągu roku obserwuje się około 18 – 20 dni z burzą, przy czym największa ich ilość występuje w lipcu. Pokrywa śnieżna zalega przez okres 75 – 83 dni - od listopada do marca. Długość okresu utrzymywania się pokrywy śnieżnej ma istotne znaczenia dla rolnictwa i wiąże się z retencjonowaniem przez nią wody niezbędnej w okresie wiosennego wzrostu roślin, jak również ochronę roślin przed wahaniami temperatury powietrza. Pokrywa śnieżna zalega dłużej we wschodniej części obszaru miasta, na zboczach o ekspozycji północnej i większym nachylaniu. 8.5. Warunki wietrzne W okolicach Łomży dominują wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Najrzadziej występują wiatry północne i północno-wschodnie. Częstość występowania wiatrów z poszczególnych kierunków zmienia się w poszczególnych porach roku. W zimie najczęściej wieją wiatry z kierunku południowo-zachodniego, najrzadziej z kierunku północnego i północno-zachodniego. Średnia prędkość wiatru kształtuje się w granicach 3,0 – 3,5 m/sek. Wiosną udział wiatrów z poszczególnych kierunków jest bardziej wyrównany, przy nieznacznej przewadze wiatrów zachodnich i południowo-zachodnich. W lecie przewaga wiatrów zachodnich i południowo-zachodnich jest wyraźna, przy dość niskich średnich prędkościach wiatru (2,2 – 2,9 m/sek.). W jesieni dominują wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Wzrasta udział cisz oraz rzadko występują wiatry północne. Prędkość i kierunek wiatru w znacznym stopniu zależą od warunków lokalnych. Ponieważ dane pochodzą ze stacji położonych poza obrębem omawianego terenu, powyższa charakterystyka ma charakter orientacyjny. Obszar miasta charakteryzuje się dość zróżnicowanymi warunkami nawietrzania. Najlepiej nawietrzane są tereny wysoczyzny, w części wschodniej i zachodniej, przy czym krawędź wysoczyzny (północna) okresowo, zwłaszcza w miesiącach zimowych i wiosennych, może być poddana zbyt silnemu nawietrzaniu. Znacznie słabiej nawietrzny jest zachodniocentralna część obszaru miasta (dolina Łomżyczki i tereny przemysłowe). Warunki wietrzne w dolinie Narwi są bardzo złożone. Z uwagi na głębokie wcięcie i ukierunkowanie doliny w odcinku przełomowym na SE-SW, przeważające kierunku wiatrów na tym obszarze ulegają zmianie. Wiatry zachodnie ulegają przesterowaniu na północno-zachodnie, a wiatry południowe i wschodnie na południowo-wschodnie. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 19 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Oceniając generalnie warunki klimatyczne obszaru miasta należy stwierdzić, iż: ■ przeważająca część obszaru miasta (wysoczyzna) charakteryzuje się na ogół korzystnymi, z punktu widzenia lokalizacji zabudowy mieszkaniowej, warunkami klimatu lokalnego. Są to tereny o dobrych warunkach termiczno-wilgotnościowych, dobrych warunkach nawietrzania oraz o małej częstotliwości występowania mgieł, przy czym pewne zróżnicowanie niektórych cech klimatu, a zwłaszcza warunków solarnych i termicznych, zależy od nachyleń i ekspozycji zboczy; ■ najkorzystniejsze warunki klimatyczne, głównie z uwagi na najlepsze nasłonecznienie, mają zbocza o ekspozycji południowej; ■ mało korzystne warunki klimatu lokalnego, głównie ze względu na obniżone temperatury powietrza, bardzo słabe warunki solarne i dłuższe zaleganie pokrywy śnieżnej, występują głównie w północno-wschodniej części obszaru miasta (strefa krawędziowa). Tereny te nie są wskazane do zabudowy mieszkaniowej. ■ niekorzystnymi warunkami klimatycznymi charakteryzuje się dolina Narwi, z uwagi na złe warunki termiczno-wilgotnościowe, inwersje temperatur i tworzenie zastoisk chłodnego powietrza oraz dużą częstotliwość występowania mgieł. III. OCHRONA I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 1. Obiekty i obszary ochrony przyrody 1.1. Pomniki przyrody Drzewa uznane za pomniki rosną w parku im. Jakuba Wagi przy ulicy Wojska Polskiego, w parku przy al. Legionów, na działce przy ul Wesołej 89 (wiąz) oraz na działce nr 6015 przy ul. Kopernika (aleja złożona z 13 lip, 1 topoli i 1 brzozy. Drzewa te podlegają szczególnej ochronie polegającej na: - wycinanie, niszczenie lub uszkadzanie drzew, - zrywanie pączków, kwiatów liści oraz pozyskiwanie nasion, - zanieczyszczanie terenu, wzniecanie ognia w pobliżu pomnika przyrody, - umieszczanie tablic, napisów i innych znaków za wyjątkiem związanych z ochroną pomnika, - wykonywanie innych czynności mogących zniszczyć pomnik przyrody. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 20 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA 1.2 Obszar chronionego krajobrazu Północna część obszaru miasta – treny położone na zachód od ulicy Zjazd i na północ od Grobli Jednaczewskiej (dno doliny Narwi) znajduje się w Obszarze Chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi, ustanowionego rozporządzeniem nr 14/98 Wojewody Łomżyńskiego z dnia 19 maja 1998 roku w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa łomżyńskiego. Jest to obszar o powierzchni około 520 ha na zabrania się między innymi zamiany stosunków wodnych z wyjątkiem zabiegów naturalizacyjnych. Północno-wschodni odcinek granicy miasta biegnący po rzece Narwi (od mostu w Piątnicy do Starej Łomży) jest jednocześnie granicą Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego doliny Narwi i granicą obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. Natomiast wschodnia granica miasta pokrywa się z granicą otuliny Parku. 2. Ciągi ekologiczne Podstawowymi, źródłowymi elementami systemu przyrodniczego miasta są obszary węzłowe i węzły, które ze względu na wysokie walory ekologiczne charakteryzują się silnym oddziaływaniem klimatycznym, hydrologicznym i biologicznym na tereny otaczające (obszary węzłowe w skali całego miasta a węzły w skali jego poszczególnych części). W przypadku Łomży najważniejszym ogniwem systemu o randze obszaru węzłowego jest dolina Narwi wraz ze stromymi zboczami. Dolina ta wcina się głęboko w przyległą wysoczyznę morenową i dlatego cechuje się dużym uwodnieniem (szczególnie w okresie zalewów wiosennych, które obejmują całe dno doliny) oraz swoistymi warunkami klimatycznymi (wzmożonym przewietrzaniem, inwersją temperatury oraz kontrastowym usłonecznieniem stoków o różnej ekspozycji). Znajduje to swoje odzwierciedlenie w charakterze szaty roślinnej i świata zwierząt – przewaga zbiorowisk nieleśnych związanych z płytkimi wodami gruntowymi. Uzupełniającymi, łącznikowymi elementami systemu przyrodniczego miasta są korytarze ekologiczne i sięgacze, które łączą obszar węzłowy i węzły w strukturalną i funkcjonalną całość oraz zwiększają oddziaływanie systemu na tereny otaczające. W granicach obszaru miasta można wyróżnić dwa korytarze ekologiczne położone w zachodniej części miasta. Jeden z nich związany jest z doliną Łomżyczki oraz uchodzącą do niej doliną spod Łochtynowa. Korytarz ten odgrywa istotną rolę w kształtowaniu warunków wodnych ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 21 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA i przewietrzania tej części miasta. Część tego korytarza ulega znacznej degradacji na skutek silnej presji antropogenicznej – lokalizacja dzielnicy przemysłowej oraz dalsze zasypywanie doliny. Drugi korytarz ekologiczny, znacznie mniejszy, biegnie wzdłuż zachodniej granicy miasta i związany jest z doliną Strugi Lepackiej. Z korytarzami tymi wiążą się tzw. sięgacze – stosunkowo krótkie i wąskie elementy, które wnikając często w obszary zabudowane, zwiększając jego oddziaływanie na tereny otaczające. Szczególnie ważne są sięgacze położone po wschodniej stronie doliny Łomżyczki, gdyż odgrywają one istotną rolę hydrologiczną, a w mniejszym stopniu także klimatyczną i biologiczną. Elementy te najłatwiej poddają się niekorzystnym wpływom antropogenicznym, przez co najszybciej ulęgają degradacji. IV. JAKOŚĆ I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 1. Powierzchnia ziemi Niekontrolowana eksploatacja, przeważnie utworów piaskowych, z krawędzi wysoczyzny w sąsiedztwie ulicy Zdrojowej i części wysoczyznowej położonej na południowy wschód od ulicy Sikorskiego, doprowadziła do znacznej degradacji i dewastacji rzeźby krawędzi, co znacznie narusza jej stateczność. Zaobserwować tu można występowanie zjawiska ruchów mas ziemnych (spływy i obrywy). Nie bez znaczenia pozostaje to również dla walorów krajobrazowych tej części miasta, które zostały znacznie obniżone. Wskazanym jest dokonanie rekonstrukcji ubytków występujących w skarpie. Poza tym rejonem miasta nie obserwuje się innych miejsc związanych z eksploatacją surowców mineralnych. 2. Wody powierzchniowe Stan sanitarny wód powierzchniowych w okolicy Łomży ulega systematyczniej poprawie, lecz nie osiąga jeszcze zadawalających parametrów jakościowych. Wskazują na to badania kontrolne prowadzone w 2004 roku przez Delegaturę WIOŚ w Łomży w 5 punktach pomiarowych: dwa punkty na rzece Narew (Piątnica i Szablak) oraz 3 punktach na rzece Łomżyczce. Zarówno punkty pomiarowo-kontrolne na Narwi jak również na Łomżyczce określają wpływ miasta Łomży na czystość tych rzek. Przekrój pomiarowy w Piątnicy zakwalifikowany został do wód niezadowalającej jakości, tj. do klasy IV. Zdecydowały o tym ChZTMn i ChZTCr oraz zanieczyszczenia ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 22 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA sanitarne. Do klasy V kwalifikował się poza barwą również ogólny węgiel organiczny (OWO). Wysoką barwę można uznać za zjawisko naturalne. O klasyfikacji OWO zadecydował tylko jeden wynik z 12 uzyskanych w roku. Większość wartości tego wskaźnika mieściła się w II i III klasie czystości. W klasie III mieściły się wszystkie wykonane indeksy hydrobiologiczne, w tym bentosowe oraz azot Kjeldahla. Pozostałe wskaźniki nie wykraczały poza klasę I i II. Ocena przeprowadzona wg kryteriów przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Ocena przeprowadzona wg kryteriów podatności na eutrofizację nie wskazywała na istnienie zagrożenia eutrofizacją. W punkcie pomiarowym w Szablaku woda odpowiadała również IV klasie czystości ze względu na podwyższone wartości 3 wskaźników, w tym dwóch tlenowych (ChZTMn i ChZTCr) oraz wskaźnika bakteriologicznego (liczba bakterii coli typu fekalnego). W klasie III zanotowano stężenia azotu Kjeldahla, substancje rozpuszczone, glin, ogólną liczbę bakterii coli oraz indeksy: saprobowości peryfitonu i fitoplanktonu oraz bentosowy indeks biotyczny. Pozostałe badane parametry mieściły się w I i II klasie czystości. Punkt pomiarowy w Szablaku zlokalizowany jest poniżej ujścia ścieków z oczyszczalni miejskiej w Łomży, oczyszczalni ścieków Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Piątnicy oraz poniżej ujścia Strugi Lepackiej, będącej odbiornikiem wód odsiąków z obiektu łąkarskiego zakładu PEPEES S.A.. W roku 2004 nie zanotowano wpływu tych źródeł na jakość wód Narwi. Podobnie jak w punkcie pomiarowym w Piątnicy, również i w punkcie pomiarowym w Szablaku ocena przeprowadzona wg kryteriów przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda nie spełniała wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Podobne ocena przeprowadzona wg kryteriów podatności na eutrofizację nie wskazywała na istnienie zagrożenia eutrofizacją. Tak więc, w świetle powyższych wyników, w roku 2004, nie stwierdzono wpływu odprowadzanych ścieków z Łomży na obniżenie klasyfikacji wody w Narwi. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 23 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Na rzece Łomżyczce kontroli dokonano w trzech punktach pomiarowo-kontrolnych: pierwszy na moście przy ulicy Poznańskiej, drugi w centrum miasta na moście przy ulicy Wojska Polskiego i trzeci na odcinku przyujściowym na Grobli Jednaczewskiej. Jakość wód Łomżyczki we wszystkich trzech punktach kwalifikowała się do IV klasy czystości. O klasyfikacji w punkcie kontrolnym przy ulicy Poznańskiej zadecydowały podwyższone wartości ChZTCr i barwy oraz oba wskaźniki jakości sanitarnej (liczba bakterii coli typu fekalnego i ogólna liczba bakterii coli). Do klasy III kwalifikowały się BZT 5 i ChZTMn, azot Kjeldahla, fosforany i dwa indeksy hydrobiologiczne: indeks saprobowości peryfitonu i fitoplanktonu. Pozostałe wskaźniki nie przekraczały granic I i II klasy czystości. W punkcie zlokalizowanym przy ulicy Wojska Polskiego, poniżej ujścia kolektorów odprowadzających wody deszczowe ze znacznej części obszaru miasta, ilość wskaźników decydujących o klasyfikacji była zdecydowanie większa niż w punkcie powyżej miasta. Były to wskaźniki świadczące o zanieczyszczeniu organicznym, tj. tlen rozproszony, BZT5 i ChZTCr, azot Kjeldahla oraz indeksy hydrobiologiczne, w tym: indeks saprobowości peryfitonu, indeksy bentosowe: biorożnorodności i biotyczny. Indeksy te wskazują na długotrwałe zanieczyszczenie rzeki. Bardzo niekorzystny był stan sanitarny tego odcinka. Liczba bakterii coli typu fekalnego i ogólna liczba bakterii coli wskazywała na V klasę czystości (wody złej jakości). Także stężenia ChZTMn były ponadnormatywne (V klas). W latach poprzednich notowano w tym punkcie wysokie stężenia fosforu ogólnego. Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że w 2004 roku 83% wyników mieściła się w klassie I, a 17% w klasie II. Także większość, bo 58% wyników fosforanów mieściła się w klasie II. W trzecim punkcie pomiarowym (Grobla Jednaczewska) o IV klasie czystości zdecydował znacznie mniejsza jak w wyżej omawianym punkcie ilość parametrów. Zanotowane dwukrotnie w ciągu roku deficyty tlenowe zadecydowały o zakwalifikowaniu tlenu rozpuszczonego do V klasy. W 2003 roku nie notowano deficytów tlenowych w tym punkcie. Ocena przeprowadzona wg kryteriów przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda we wszystkich trzech punktach nie spełniała wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były: w punkcie pierwszym - podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego, w punkcie drugim – podwyższone wskaźniki tlenu rozpuszczonego, BZT5, niezjonizowanego ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 24 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA amo niaku, azotynów i fosforu ogólnego, w punkcie trzecim – ponadnormatywnego tlenu rozpuszczonego, BZT5, azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności na eutrofizację we wszystkich trzech punktach kontrolnych wykazała, że zawartość azotanów, fosforu ogólnego i azotu ogólnego nie wykraczały poza wielkości graniczne. W celu ograniczenia zanieczyszczenia wód rzeki Łomżyczki koniecznym jest budowa separatorów oczyszczających wody deszczowe, jak również konieczność podjęcia działań zmierzających do pełnego odseparowania systemu kanalizacji ogólnospławnej w mieście. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych Głównymi źródłami zanieczyszczeń rzeki Narew są: Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Łomży oraz Przedsiębiorstwo Przemysłu Spożywczego PEPEES S.A. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji eksploatuje mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków, zbierającą prawie wszystkie ścieki z obszaru miasta w ilości ponad 10 tys. m3/d i wyposażoną w dwa reaktory biologiczne (każdy z dwoma ciągami technologicznymi), komorę defosfatacji, zagęszczacz osadu nadmiernego, instalację do oczyszczania i wykorzystania biogazu. Przeprowadzane przez WIOŚ Delegaturę w Łomży kontrole gospodarki wodno-ściekowej zakładu nie stwierdziły naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. Przedsiębiorstwo Przemysłu Spożywczego PEPEES S.A. do oczyszczania ścieków przemysłowych wykorzystuj e oczyszczalnie biologiczne – obiekt łąkarski Kupiski – Jednaczewo i obiekt łąkarski Mątwica – Kupiski. Przeprowadzane przez WIOŚ Delegaturę w Łomży kontrole gospodarki wodno-ściekowej zakładu nie stwierdziły naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. 3. Wody gruntowe W wyniku dokonanej w 2004 roku, w ramach krajowej sieci monitoringu, kontroli jakości wody ujęcia „Rybaki” (Zakład Hydrologii i Geologii Inżynierskiej PIG) ustalono, iż odpowiada ona III klasie czystości, tj. zadowalającej jakości. Żelazo i mangan przekraczały normy wyznaczone dla wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi. W 2004 roku badane były również (WIOŚ Delegatura w Łomży) 3 piezometry zainstalowane przy zbiorniku ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ retencyjnym ścieków Przedsiębiorstwa PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y Przemysłu 25 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Spożywczego PEPEES w Łomży. W zakresie przeprowadzonych oznaczeń nie stwierdzono negatywnego oddziaływania zbiornika na wody podziemne. 4. Powietrze atmosferyczne Generalnie jakość powietrza atmosferycznego w mieście ulega systematycznej poprawie. Dzieje się tak dlatego, ponieważ uległo likwidacji kilka zakładów o znacznej emisji zanieczyszczeń do atmosfery, jak również za sprawą stosowania nowych technologii, bardziej przyjaznych środowisku oraz stosowania powszechnie urządzeń znacznie redukujących emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Łomża należy do miast o niewielkiej liczbie dużych, punktowych źródeł zanieczyszczeń powietrza oraz stosunkowo niskim udziale emisji zanieczyszczeń z tych źródeł. Przeważająca część miasta (budownictwo wielorodzinne) zaopatrywana jest w energią cieplną (ogrzewanie i ciepła woda) z Ciepłowni Miejskiej. Pozostała część miasta ogrzewana jest niewielkimi kotłowniami (niektóre instytucje i niewielkie podmioty gospodarcze) oraz indywidualnymi kotłowniami (z coraz większym udziałem gazowych i olejowych) w zabudowie jednorodzinnej. Obiektami o najwyższym poziomie emisji zanieczyszczeń do powietrza są dwie kotłownie zasilane węglem kamiennym: - Ciepłownia Miejska należąca do Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Łomży, - kotłownia grzewczo-technologiczna PEPEES w Łomży. Ciepłownia Miejska jest największym obiektem emitującym zanieczyszczenia z procesów spalania. Wyposażona jest w 5 kotłów wodnych o łącznej mocy 189,6 MW i pracuje w ruch ciągłym. W 2004 roku zużycie węgla wyniosło 36 820 Mg. Mimo spalania tak dużych ilości węgla Ciepłownia w niewielkim stopniu wpływa na poziom zanieczyszczeń powietrza na terenie Łomży. Jest to wynikiem stosowania urządzeń odpylających o wysokiej skuteczności (89 – 94%), wysokim stopniem zautomatyzowania procesu spalania, stosowania paliw o odpowiednich parametrach oraz odprowadzaniem spalin do komina o wysokości 150 m (rozproszenie zanieczyszczeń). Prowadzone w 2004 roku pomiary emisji zanieczyszczeń nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń. PEPEES w Łomży eksploatuje kotłownię pracującą na potrzeby technologiczne i grzewcze. Wyposażona jest ona w 5 kotłów parowych o łącznej mocy 35,3 MW. W kotłach spalany jest miał węgla kamiennego. W 2004 roku spalono łącznie 18 605 Mg paliwa. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 26 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Kotłownia pracuje w ruchu ciągłym i wyposażone są w urządzenia odpylające o skuteczności odpylania od 54% do 82%. Pomiary prowadzone prze WIOŚ Białystok Delegaturę w Łomży w 2004 roku nie wykazały przekroczeń emisji dopuszczalnych. Oprócz źródeł emitujących produkty spalania paliw, na terenie PPS-u znajdują się również instalacje technologiczne emitujące niewielkie ilości pyłów organicznych. Są to emitory suszarni mączki ziemniaczanej, suszarni malatodekstryny, linii produkcyjnych glukozy krystaliczne i bezwodnej oraz linii suszenia białka. Okresowo pojawia się uciążliwość zapachowa związana z emisją substancji odorowych ze zbiorników powierzchniowych ziemi spławiakowej oraz zbiornika retencyjnego ścieków. Emisja ta ma charakter niezorganizowany. W prawodawstwie polskim brak jest uregulowań prawnych zaiązanych z emisją tego typu zanieczyszczeń. Zdecydowanie mniejszymi kotłowniami są: - kotłownia Szpitala Wojewódzkiego w Łomży opalana gazem ziemnym, - kotłownia Łomżyńskiej Fabryki Mebli – 2,4 MW opalana odpadami drzewnymi, - kotłownia Miejskiej Oczyszczalni Ścieków – 1,0 MW, - kotłownia WZMiUW zasilana brykietem drzewnym, węglem lub olejem opałowym, - kotłownia Fabryki Styropianu – 0,7 MW opalana olejem opałowym. Poza obiektami emitującymi wyłącznie produkty spalania paliw, na terenie miasta znajdują się również zakłady emitujące zanieczyszczenia ze źródeł technologicznych. Do największych należą: - Wytwórnia Mas Bitumicznych należąca do Przedsiębiorstwo Budownictwa Komunikacyjnego w Łomży, - Łomżyńska Fabryka Mebli w Łomży, - Fabryka Styropianu „REGIPS” w Łomży, - Spalarnia Odpadów Szpitalnych i Weterynaryjnych przy Szpitalu Wojewódzkim w Łomży. Głównym źródłem emisji z Wytwórnia Mas Bitumicznych jest instalacja do produkcji mas bitumicznych o wydajności do 120 Mg masy/godzinę. Instalacja pracuje wyłączne w okresie dodatnich temperatur powietrza, zazwyczaj od kwietnia do października w procesie produkcyjnym emitowany jest do powietrza pył zawierający krzemionkę, produkty spalania oleju opałowego i napędowego oraz niewielkie ilości lotnych składników asfaltów. Instalacja wyposażona jest w odpylacz workowy o wysokiej (powyżej 95%) skuteczności ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 27 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA odpylania. Pomiary przeprowadzone przez WIOŚ Delegaturę w Łomży nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń. Szpital Wojewódzki w Łomży eksploatuje kotłownię zasilaną gazem ziemnym, wyposażoną w dwa kotły wodne i dwa kotły parowe o łącznej mocy 14,6 MW. Stężenia zanieczyszczeń w odprowadzanych gazach spalinowych nie przekraczają wartości dopuszczalnych w standardach emisyjnych dla tego typu źródeł. Na terenie kotłowni zlokalizowana jest również spalarnia odpadów szpitalnych (zaliczanych do odpadów niebezpiecznych). Spalarnia pracuje okresowo, średnio 9 godzin na dobę, przez 6 dni w tygodniu. W spalarni spalane są odpady medyczne pochodzące z około 40 podmiotów świadczących usługi medyczne, w tym ze szpitali w Łomży, Grajewie i Ciechanowcu. W wykonanych pomiarach emisji zanieczyszczeń ze spalarni, obejmujących wszystkie zanieczyszczenia objęte pozwoleniem na emisję, nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości stężeń zanieczyszczeń. Pozostałe obiekty na terenie miasta, emitujące zanieczyszczenia do powietrza, są niewielkimi kotłowniami spalającymi gaz ziemny, olej opałowy, węgiel kamienny lub drewno. Niewielkie ilości zanieczyszczeń emitowane są również przez piekarnie, lakiernie samochodowe, stolarnie itp. Zasięg ich oddziaływania ogranicz się do najbliższego otoczenia. W wyniku badań przeprowadzonych przez Delegaturę WIOŚ w Łomży stwierdzono, że na terenie miasta średnie roczne stężenia głównych zanieczyszczeń gazowych powietrza, tj. SO2 i NO2 w 2004 roku wykazywały wartości niskie i nie przekraczały dopuszczalnych norm, a ich wartości kształtowały się następująco: Zanieczyszcze Stężenie max średnie Stężenie min. średnie Stężenie średnie roczne nie μg μg μg SO2 16,8 0,7 4,2 NO2 20,0 6,2 11,1 Pomiaru imisji dokonano w gęsto zaludnionym rejonie miasta (osiedle budownictwa jednorodzinnego) na stanowisku pomiarowym zlokalizowanym przy ul. Sikorskiego 48/94. Nie stwierdzano przekroczeń tych zanieczyszczeń w zakresie stężeń 24 godzinnych. Dlatego też Obszar miasta Łomży zakwalifikowany został, ze względu na stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu do klasy wynikowej A. Jest to klasa, w której poziomy stężeń nie przekraczają wartości dopuszczalnych. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 28 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA W przekroju rocznym największe wartości stężeń SO2 notowane były w miesiącach zimowych – sezon grzewczy, co świadczy iż jego źródłem są systemy grzewcze eksploatowane w zabudowie jednorodzinnej. Natomiast wartości stężeń NO2 utrzymywały się na podobnym poziomie przez cały rok, co świadczy iż dwutlenek azotu pochodzi ze źródeł innych niż procesy spalania, w tym z emisji niezorganizowanej. Głównym jego źródłem są spaliny samochodowe. Natomiast zanieczyszczenie pyłem zawieszonym PM10 na obszarze miasta przekraczała dopuszczalne normy. Stwierdzono, że zarówno na stacji pomiarowej przy ulicy Kopernika (rejon zabudowy wielorodzinnej), jak również na stacji pomiarowej przy ulicy Sikorskiego (rejon zabudowy jednorodzinnej), szczególnie w sezonie grzewczym, przekroczenia dopuszczalnych norm były znaczne. Wartość maksymalną zanotowano w marcu i wyniosła ona 117,2 μg,m3. Wartość uśredniona dla obu stacji dla całego roku wyniosła 34,3 μg/ m3. W roku 2003 w zakresie stężenia 24-godzinnego pyłu zawieszonego PM10 zanotowano następujące wyniki przekroczeń: - stężenia dopuszczalnego powiększonego o założony margines tolerancji – 52 razy (dopuszczalna ilość przekroczeń 35 razy), - górnego progu oszacowania – 150 razy (dopuszczalna ilość przekroczeń 7 razy), - dolnego progu oszacowania – 164 raz (dopuszczalna ilość przekroczeń 7 razy). W związku z uzyskanymi wynikami dotyczącymi zanieczyszczeń pyłem zawieszonym PM10, strefę miasta Łomży zaliczono do klasy o niskiej jakości powietrza, w której wymaga ne są intensywne pomiary wysokiej jakości oraz podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza w zakresie ograniczenia emisji. Uzyskane wyniki pomiarowe kwalifikują obszar strefy miasta Łomży do klasy wynikowej B/C. Jest to klasa, w której poziomy stężeń mogą przekraczać wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji. Ocena dla tego obszaru jest niewystarczająca aby zakwalifikować tę strefę do klasy C, w której wymagane jest opracowanie programu ochrony powietrza. Przed zaliczeniem obszaru miasta do klasy C należy wzmocnić istniejący system oceny. W 2004 roku, podobnie jak w latach poprzednich, często notowana była sytuacja smogu pyłowego – wynik zjawiska inwersji przy niskich temperaturach i zwiększonym zużyciem paliw w paleniskach domowych. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 29 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Prowadzone pomiary dotyczące stężeń zawartości ołowiu w pyle zawieszonym PM10 nie wykazują przekroczeń, co kwalifikuje obszar miasta do klasy wynikowej A, w której poziomy stężeń nie przekraczają wartości dopuszczalnej. 5. Odpady Odpady komunalne z miasta Łomży składowane są na funkcjonującym od 1991 roku, prawidłowo urządzonym składowisku odpadów, zlokalizowanym w gminie Miastkowo na gruntach wsi Korytki Leśne i Czartoria. Składowisko to spełnia wymogi obowiązującej Ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. Nr 65, poz. 628). W mieście działają dwie firmy prowadzące selektywną zbiórkę odpadów. Są to MPGKiM i „Błysk”. Na osiedlach budownictwa wielorodzinnego ustawione są pojemniki na szkło, makulaturę i plastyk. Na osiedla zabudowy jednorodzinnej firmy te dostarczają worki plastykowe, do których mieszkańcy segregują odpowiednio szkło, makulaturę i odpady plastykowe, głównie butelki typu PET . Jednak w dalszym ciągu większość odpadów komunalnych w mieście nie jest segregowana. Selekcja i utylizacja odpadów jest zadaniem koniecznym i bardzo pożądanym, z uwagi na kurczące się zasoby surowców przyrodniczych oraz z uwagi na problemy i zagrożenia związane ze składowaniem tych odpadów, szczególnie odpadów zaliczanych do niebezpiecznych. Trudności związane ze znalezieniem miejsca odpowiadającego wymogom lokalizacji wysypiska oraz niechęć lokalnych społeczności do jego sąsiedztwa, wymagają podjęcia starań w celu rozwiązania problemu unieszkodliwiania wzrastającej ciągle ilości odpadów w mieście. Odpady szpitalne należące do I grupy uciążliwości spalane są w spalarni szpitalnej przy ulicy Piłsudskiego. 6. Hałas Najistotniejszymi czynnikami mającymi wpływ na klimat akustyczny miasta są: komunikacja drogowa, ze szczególnym udziałem tranzytowych pojazdów ciężarowych i autobusów komunikacji miejskiej oraz w mniejszym stopniu hałas przemysłowy. W roku 2003 Delegatura WIOŚ w Łomży przeprowadziła pomiary hałasu komunikacyjnego i natężenia ruchu pojazdów przy ulicy Zjazd. Uzyskane wartości poziomów hałasu wskazują, iż klimat akustyczny miasta w bezpośrednim sąsiedztwie trasy ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 30 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA komunikacyjnej biegnącej ulicą Zjazd był bardzo niekorzystny. Stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnych zarówno w porze dziennej, jak również nocnej. Dla pory dziennej przekroczenia te osiągnęły wartość 12 dB a dla pory nocnej o ponad 18 dB. W badanym rejonie zaobserwowano ponadto niewielkie (o 0,5 dB) przekroczenie wartości progowych hałasu ustalonych dla pory nocnej. Przekroczenie to powoduje zaliczenie tego rejonu do kategorii tereni zagrożonego hałasem i wymaga podjęcia przedsięwzięć ochronnych w pierwszej kolejności. Dla pory dziennej wartość progowa wynosząca 75 dB nie została przekroczona. Podobne wartości poziomu hałasu w tym rejonie odnotowane zostały w badaniach klimatu akustycznego miasta w 1996 roku. Poza ulicą Zjazd badaniami objęte były również ulice: Wojska Polskiego, Polowa, aleja Legionów i Szosa Zambrowska. Największe wartości zanotowane zostały na ulicy Zjazd (70 – 75 dB). Na ulicy Wojska Polskiego, Szosie Zambrowskiej, alei Legionów oraz na odcinkach ulic Piłsudskiego, Sikorskiego i Polowej w obrębie skrzyżowań z aleją Legionów, poziom imisji hałasu zawierał się w przedziale 65 – 70 dB. Pomiary wykonane w 1997 roku dla pory nocnej na w/w ulicach wykazały bardzo podobny rozkład imisji hałasu komunikacyjnego, z różnicą na niekorzyść ulicy Wojska Polskiego. Na ulicy tej poziom hałasu osiągnął wartość ponad 75 dB podobnie jak na ulicy Zajazd. Aleja Legionów oraz Szosa Zambrowska znalazły się w tym samym przedziale (65 – 70 dB) jak w porze dziennej. Taki rozkład poziomów imisji hałasu w porze nocnej wskazuje na tranzytowy charakter ruchu samochodowego, z dużym udziałem pojazdów ciężarowych i to przede wszystkim ulicą Wojska Polskiego i ulicą Zjazd. Badania przeprowadzone przez Państwowy Zakład Higieny na oceną subiektywną uciążliwości hałasu wskazują, że hałas komunikacyjny o poziomie 50 dB (w porze dziennej) nie stanowi uciążliwości dla mieszkańców. Natomiast, granicą przy której uciążliwość hałasu staje się istotnym problemem, jest wartość poziomu równoważnego rzędu 62 – 63 dB. Hałas o poziomie równoważnym powyżej 70 dB, a więc taki jaki wystąpił w rejonie ulicy Zjazd i Wojska Polskiego, uważać należy za szkodliwy. Tak więc hałas komunikacyjny stał się istotnym problemem dla mieszkańców miasta. Zmniejszenie jego uciążliwości można osiągnąć między innymi poprzez: - skierowanie całego ruch tranzytowego poza granice miasta, - poprawę stanu nawierzchni dróg miejskich, ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 31 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA - wprowadzenie ograniczenia prędkości pojazdów na odcinkach dróg o zniszczonej nawierzchni, - eliminację z ruchu pojazdów szczególnie uciążliwych oraz niesprawnych technicznie, - stosowanie zabezpieczeń przeciwhałasowych (ekranów akustycznych, wymiana stolarki okiennej), - zachowanie w projektach zabudowy odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych i tworzenia pasów zieleni izolacyjnej. Działania zmierzające do zmniejszenia wartości jego poziomu powinny stać się jednym z celów polityki kształtowania ładu przestrzennego i programu ochrony środowiska miasta. Hałas przemysłowy ma charakter punktowy i dotyczy kilkunastu obiektów przemysłowych i produkcyjno-usługowych. Prowadzone przez WIOŚ Delegaturę w Łomży badania kontrolne poziomu emisji hałasu potencjalnie hałaśliwych obiektów, nie wykazuję przekraczania wartości dopuszczalnych zawartych w pozwoleniach. 7. Zagrożenia nadzwyczajne substancjami chemicznymi Zagrożenia nadzwyczajne dla środowiska mogą wystąpić w wyniku awarii obiektów przemysłowych zlokalizowanych na terenie miasta. Zagrożenia takie mogą również powstać w wyniku wypadków drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących materiały niebezpieczne, a także na skutek rozszczelnień rurociągów transportujących gaz ziemny. Do obiektów stanowiących potencjalne zagrożenie środowiska zaliczyć należy również stacje paliw. Zakładem o najwyższym stopniu zagrożenia nadzwyczajnego jest Rozlewnia Gazu Płynnego „GASPOL” S.A. Region Łomża. Ilość i rodzaj materiałów niebezpiecznych magazynowanych na terenie zakładu kwalifikuje go jako „zakład o dużym ryzyku” (ZDR). 8. Zagrożenia roślinności łąkowej Intensyfikacja produkcji rolnej poprzez zmianę stosunków wodnych (odwodnienie) oraz nawożenie mineralne powoduje bardzo istotne przeobrażenia w składzie gatunkowym roślinności łąkowej, prowadząc często do masowego ginięcia roślin (nawet chronionych) związanych z naturalnymi ekosystemami dolin rzecznych. W minionych latach zmeliorowano część użytków zielonych położonych w dolinie Narwi (obszar pomiędzy Lasem Jednaczewskim i Narwią) i Łomżyczki (obszar pomiędzy Groblą Jednaczewską i ulicą Nowogrodzką). Pospolite do niedawna łąki trzęslicowe ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 32 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA i mozgowe zastępowane są monokulturami traw. Zwiększanie zasobności gleb poprzez stosowanie nawozów sztucznych prowadzi do zubożenia roślinności łąkowej i inwazji traw nitrofilnych, kosztem roślin motylkowych. Znaczny udział w degradacji ekosystemów łąkowych ma ekspansja zabudowy miejskiej w obrębie doliny Łomżyczki. Zajmowanie terenów o najwyższej aktywności biologicznej, na ogół nieprzydatnych do zabudowy na cele mieszkaniowe, odbywa się poprzez stosowanie nasypów ziemnych (odpadów zagrażających również środowisku wodnemu) i sztucznych odwodnień. V. UWARUNKOWANIA FIZJOGRAFICZNE ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA Kompleksowa analiza całokształtu warunków fizjograficznych pozwoliła na dokonanie oceny obszaru miasta, pod kątem naturalny predyspozycji, do pełnienia określonych funkcji, w aspekcie ochrony środowiska. Dość wysokie, aczkolwiek zróżnicowane walory środowiska przyrodniczego, pozwalają wyodrębnić z terenu miasta dwie grupy obszarów warunkujących swobodny przestrzenny rozwój miasta. Są to: obszary o warunkach przyrodniczych nie ograniczających rozwoju zabudowy oraz obszary o warunkach przyrodniczych ograniczających rozwój zabudowy. 1. Obszary o warunkach przyrodniczych nie ograniczających rozwoju różnych form zagospodarowania. Są to tereny gleb V i VI klasy gruntów ornych, nie podlegające ochronie prawnej przed zmianą użytkowania na nierolnicze oraz tereny zainwestowania miejskiego z glebami częściowo lub całkowicie zdegradowanymi. Biorąc pod uwagę warunki gruntowe, morfologiczne i klimatyczne w obrębie tych obszarów wydzielono: ■ Obszary o korzystnych warunkach fizjograficznych dla rozwoju zabudowy mieszkaniowej do których należą; obszary wysoczyzny oraz tarasów Narwi i Łomżyczki o korzystnej rzeźbie, z nachyleniem do 5 %, o korzystnych warunkach gruntowo-wodnych (w podłożu piaski, piaski na glinach i gliny, woda gruntowa na ogół głębiej niż 2 m p.p.t., lokalnie możliwość występowania wód wierzchówkowych płycej niż 2 m p.p.t.), i korzystnych warunkach klimatycznych (w dostatecznym stopniu przewietrzane, dobrym nasłonecznieniu, niską wilgotnością względną oraz dobrą termiką); ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 33 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA obszary zboczy wysoczyzny o spadkach terenu przeważnie od 5 % do 10 %, lokalnie powyżej 10 %, o korzystnych warunkach gruntowo-wodnych (w podłożu gliny, rzadziej piaski, często na mułkach i iłach, woda gruntowa przeważnie głębiej niż 2 m p.p.t.), o najkorzystniejszych warunkach klimatycznych (najkorzystniejsze warunki solarne); ■ Obszary o mało korzystnych warunkach fizjograficznych dla różnych form zabudowy, szczególne zabudowy mieszkaniowej, do których należą: obszary tarasów Narwi i Łomżyczki oraz niższych partii zboczy wysoczyzny, o spadkach do 5 %, o mało korzystnych warunkach gruntowych (w podłożu piaski z przewarstwieniami na różnych głębokościach mułków i gruntów organicznych oraz piaski i gliny deluwialne na mułkach i iłach zastoiskowych), o warunkach wodnych na ogół korzystnych (woda gruntowa głębiej niż 2 m p.p.t.), i warunkach klimatycznych dość korzystnych. Przed podjęciem prac projektowych wskazane są szczegółowe badania geotechniczne, z uwagi na występowanie w podłożu gruntów organicznych. obszary o rzeźbie i wodach gruntowych jak wyżej, o mało korzystnych warunkach wodnych (woda gruntowa płycej niż 2 m p.p.t.). i o mało korzystnych warunkach klimatycznych z uwagi na zwiększone wartości wilgotności względnej. Są to obszary mało przydatne do zabudowy mieszkaniowej. tereny zboczy o spadkach powyżej 5 %, i ekspozycji północnej. Obszary te zajmują niewielkie powierzchnie i występują lokalnie. Obszary należące do powyższej grupy występują głównie w środkowej i zachodniej części obszaru miasta, przy czym obszary o korzystnych warunkach dla zabudowy występują głównie na wysoczyźnie i jej zboczach, a obszary o mało korzystnych warunkach występują w obrębie tarasów Narwi i Łomżyczki. Większość tych obszarów, poza częścią zachodnią, pokryta jest zainwestowaniem miejskim. 2. Obszary o warunkach przyrodniczych ograniczających lub wykluczających rozwój różnych form zabudowy. Są to obszary prawnie chronione, bądź obszary wskazane do ochrony, charakteryzujące się wysokimi walorami środowiska przyrodniczego i wymagające specjalnego zagospodarowania. Do obszarów tych należą: ■ Obszary występowania gleb o najwyższej wartości użytkowej w skali obszaru miasta, z przewagą gleb IIIb i IVa oraz IVb klasy gruntów ornych, podlegających ochronie. Gleby te posiadają korzystne warunki dla wszelkich upraw polowych, a także warzywnictwa. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 34 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA Obszary te występują w zwartym kompleksie w południowej i południowo-wschodniej części miasta. Obecność tych gleb ogranicza południowy i południowo-wschodni kierunek w rozwoju przestrzennym miasta. W ostatnich latach znaczne powierzchnie tych gleb zostały nieodwracalnie zniszczone, poprzez realizację na tych terenach nowych osiedli mieszkaniowych i szpitala. ■ Obszary dolin rzecznych i dolin denudacyjnych oraz zagłębień terenu spełniających funkcję ciągów ekologicznych i układów wentylacyjnych oraz odwadniających. Są to obszary inwersyjne o stale bądź okresowo wysokim poziomie wód gruntowych z glebami kompleksów użytków zielonych (teren zalewowy Narwi i Łomżyczki) oraz glebami dość wysokiej wartości, użytkowane jako pola uprawne (doliny denudacyjne i zagłębienia). Wskazana jest bezwzględna ochrona tych obszarów i pozostawienie w dotychczasowym użytkowaniu. Ze względu na pełnione przez nie funkcje, nie wskazane jest wprowadzanie w ich obrębie zieleni wysokiej lub innych przegród ograniczających swobodny spływ powietrza. ■ Obszary leśne - ze względu na ich małe powierzchnie oraz niewielki udział w ogólnej powierzchni miasta (poniżej 2 % ogólnej powierzchni) i w przewadze wilgotne siedliska, nie są przydatne dla rekreacji. Niemniej wskazana jest ich bezwzględna ochrona, z uwagi na funkcje jakie pełnią (wodochronne, klimatyczne, krajobrazowe). VI. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Z całokształtu uwarunkowań przyrodniczych oraz istniejącego zainwestowania obszaru miasta i wynikających stąd zagrożeń można sprecyzować następujące wnioski: ■ Wskazanym jest ograniczanie południowego i południowo-wschodniego rozwoju miasta z uwagi występowanie zwartych kompleksów gleb wysokiej wartości użytkowej IIIb i IVa klasy gruntów ornych. Tereny te podlegają ochronie prawnej przed zmianą użytkowania na cele nierolnicze i powinny być wykorzystane do intensywnych upraw rolnych. ■ Biorąc pod uwagę uwarunkowania fizjograficznych, a także kierując się zasadą ochrony środowiska przyrodniczego przed degradacja (głównie gleb wartościowych dla rolnictwa) oraz położeniem w stosunku do miasta i istniejących zakładów przemysłowych, najwłaściwszym kierunkiem dla rozwoju zabudowy mieszkaniowej są tereny w zachodniej części miasta, na północ od ulicy Wojska Polskiego. W rozwoju budownictwa mieszkaniowego należy maksymalnie wykorzystać tereny już zainwestowane. ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 35 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA ■ Dla zabudowy przemysłowej proponuje się tereny położone w zachodniej części miasta, na południe od ul. Wojska Polskiego ■ Obserwuje się tendencję zmniejszania w powietrzu atmosferycznym wielkości stężeń substancji gazowych, których wartości kształtują się znacznie poniżej wartości dopuszczalnych. Problem stanowi pył zawieszony PM10, którego wartości przekraczają dopuszczalne normy. Z tego powodu obszar miasta zaliczony został do klasy o niskiej jakości powietrza, w której wymagane są intensywne pomiary wysokiej jakości oraz podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza w zakresie ograniczenia emisji. ■ Miasto Łomża, z uwagi na dobrze funkcjonującą oczyszczalnię ścieków, nie ma praktycznie wpływu na stan czystości rzeki Narew. Natomiast bardzo niekorzystnie wpływa na jakość wód w rzece Łomżyczce, poprzez zanieczyszczanie jej ściekami deszczowymi, które spływają z terenu miasta licznymi kanałami nie posiadającymi separatorów przy ich ujściach do rzeki. ■ Z uwagi na duże zniszczenie strefy krawędziowej i naruszenie w niektórych miejscach jej stabilności, wskazanym jest: - wprowadzenie bezwzględnego zakazu zabudowy w bezpośrednim sąsiedztwie krawędzi, - wprowadzenie bezwzględnego zakazu eksploatacji surowców, - podjecie próby rekonstrukcji zniszczonej krawędzi skarpy, - utrwalenie zielenią trwałą (wieloletnie uprawy sadownicze bądź niska zieleń krzewiasta), w zależności od warunków glebowych, ■ Miasto Łomża jest niedostatecznie wyposażone w tereny zieleni urządzonej. Funkcjonują tylko dwa parki: Jakuba Wagi i Ludowy oraz zabytkowy cmentarz. Pozostałe tereny są dopiero urządzane. Zieleń osiedlowa jest w stosunkowo młodym wieku i nie zawsze w odpowiedniej kondycji. ■ Północna część obszaru miasta – treny położone na zachód od ulicy Zjazd i na północ od Grobli Jednaczewskiej (dno doliny Narwi) należą do obszaru chronionego krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi ustanowionego rozporządzeniem nr 14/98 Wojewody Łomżyńskiego z dnia 19 maja 1998 roku w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa łomżyńskiego. Jest to obszar o powierzchni około 520 ha, na którym zabrania się między innymi zamiany stosunków wodnych, z wyjątkiem zabiegów naturalizacyjnych. Obszar ten, w połączeniu z pozostałą częścią doliny Narwi znajdującej się w Łomżyńskim Parku Krajobrazowy Doliny Narwi ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 36 OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ŁOMŻA i zaliczony do Natury 2000, stanowi najważniejsze ogniwo – o randze obszaru węzłowego – systemu przyrodniczego miasta. ■ Doliny rzek: Łomżyczki i Strugi Lepackiej są elementami systemu przyrodniczego miasta i pełnią rolę ciągów ekologicznych połączonych z sięgaczmi wnikającymi często w obszary zabudowane miasta. Elementy te w części uległy znacznej degradacji (dolina Łomżyczki w rejonie ul. Piłsudskiego). Szczególnie istotnymi elementami są sięgacze położone po wschodniej stronie doliny Łomżyczki. Odgrywają bowiem one istotną rolę hydrologiczną w obszarze miasta. Nie bez znaczenia pozostaje także ich rola klimatyczna i biologiczna. ■ Na głównych ulicach miasta występują przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu. Dotyczy to przede wszystkim ulicy Wojska Polskiego, Zajazd, alei Legionów, Szosie Zambrowskiej oraz na odcinkach ulic Piłsudskiego, Sikorskiego i Polowej w obrębie skrzyżowań z aleją Legionów. ■ Wskazana jest bezwzględna ochrona powierzchni leśnych z uwagi na ich funkcje wodochronne, klimatyczne oraz walory krajobrazowe. Opracował: mgr inż. Ryszard Serwatka Sprawdził: mgr Andrzej Lewandowski ŁOMŻYŃSKI ZESPÓŁ PROJEKTOWO–INWESTYCYJNY W ŁOMŻ Y 37
