Janina Kowalewska - Zespół Szkół nr 1 w Karsinie

Janina Kowalewska
Zespół Szkół nr 1 w Karsinie
Przyroda, ekologia, sozologia, środowisko przyrodnicze, ochrona
środowiska – zależności i powiązania między nimi
W naszych czasach mówi się wiele o dobrobycie i postępie. To, co
uważaliśmy dotychczas za postęp, już w wielu przypadkach nim nie jest.
Rozwój nauki i techniki, utorował człowiekowi drogę na Księżyc i przyniósł
wspaniałe osiągnięcia, niekontrolowany i w wielu dziedzinach poddany prawom
bezwzględnej eksploatacji i konsumpcji, stał się niejednokrotnie siłą zagrażającą
w skutkach naszemu istnieniu.
Niestety ludzie zapominają, że od zarania dziejów wszelkie bogactwo i postęp
mają swoje korzenie w naturze. Przyroda daje każdej istocie czego jej potrzeba;
również człowiekowi ofiarowuje swoje środowisko: powietrze, wodę, ziemię
uprawną i pola, zwierzęta, rośliny, bogactwa mineralne. Sam człowiek jest
cząstką przyrody. Z pewnością ma prawo do korzystania z przyrody, ale niestety
coraz częściej i coraz bardziej bezmyślnie wykracza poza jego granice.
Wyzyskuje przyrodę, burzy swoje środowisko, a tym samym podstawy
własnego życia oraz życia swoich dzieci i wnuków.
W życiu codziennym często używamy pojęć, które mają definiować różne
zagadnienia przyrodnicze, jednak bardzo często nie są one adekwatne do
używanego terminu.
PRZYRODA
Autorzy podręcznika do przyrody dla klasy czwartej (D. Dybowska i inni),
zachęcając ucznia do zdobywania wiedzy o naturze, czyli przyrodzie, podają
jednocześnie następującą definicję terminu przyroda: ,,Przyroda to cały
otaczający nas świat roślin, zwierząt i ludzi wraz z terenem, na którym żyją i
zjawiskami, które w nim zachodzą. Między organizmami a środowiskiem
istnieje ścisła współzależność. Elementy środowiska przyrodniczego dzieli się
na nieożywione (przyroda martwa) i ożywione (organizmy żywe)”.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Jest to ogół czynników przyrody ożywionej (biotycznych) i przyrody
nieożywionej
(abiotycznych).
Na
środowisko
przyrodnicze
składa
się
zewnętrzna część skorupy ziemskiej wraz z okrywą glebową, część atmosfery i
wszystkie wody (hydrosfera), szata roślinna i świat zwierząt. W ekologii pojęcie
środowisko przyrodnicze jest odnoszone zwykle do całości warunków
egzystencji określonego gatunku lub zespołów różnych gatunków. W obrębie
środowiska przyrodniczego istnieją obszary środowiskowe różnego szczebla, o
swoistych warunkach, np. w obrębie środowiska morskiego rozróżnia się litoral
(a w nim aulitoral i sublitoral), bental (a w nim bental litoralny, batial i
abyzobental ). Na wielu obszarach kuli ziemskiej środowisko przyrodnicze nie
ma charakteru pierwotnego, ponieważ coraz intensywniej zaznacza się wpływ
gospodarki człowieka, często destrukcyjny. Dlatego konieczne się stało
rozwinięcie
działania
na
rzecz
ochrony
środowiska
przyrodniczego.
Zewnętrznym wyrazem środowiska przyrodniczego ( jego fizjonomią ) jest
krajobraz.
OCHRONA PRZYRODY
To ogół działalności mających na celu zachowanie ginących i zagrożonych
gatunków zwierząt i roślin, szczególnych pomników przyrody i naturalnych
płatów krajobrazowych dla celów naukowych, kulturalnych i wypoczynkowych.
Ochrona przyrody realizowana jest przez tworzenie pomników przyrody,
rezerwatów przyrody, parków narodowych, ustanawianie ochrony gatunkowej,
obecnie również przez zapewnienie racjonalnego użytkowania zasobów
przyrody, ochronę wód, powietrza i gleby, prawidłowe kształtowanie krajobrazu
i zagospodarowanie przestrzenne.
Wielu uczonych interesowało się problemem ochrony środowiska. W. Goetel
wprowadził (w 1965 r.) nowy termin „sozologia” (od słowa gr. sozos =
ochraniać, ratować) . Sozologia miała obejmować przyczyny i doraźne skutki
działalności człowieka oraz zapobieganie i łagodzenie ich ujemnych wpływów.
EKOLOGIA
To dziedzina biologii, badająca stosunki między organizmami a ich żywym i
martwym środowiskiem ( gr. oikos = dom, mieszkanie ).
Wyżej wymienione dziedziny naukowe są pokrewne, zaliczamy je do tzw.
nauk przyrodniczych. Łączy je wspólna tematyka oraz metody badań. Nauki te
korzystają z dorobku innych nauk, m.in. z matematyki, socjologii i innych.
Pojęciem najszerszym, wydaje mi się, jest pojęcie ,,przyroda”. Obejmuje ono
bowiem wszystkie aspekty pozostałych pojęć.
Istoty żywe nie są rozmieszczone na powierzchni Ziemi w sposób
przypadkowy, większość gatunków ma swoje siedlisko wyraźnie określone.
Ekologia bada, jak żyją na swych terenach naturalnych dane zwierzęta i
rośliny. Pojęcie ŚRODOWISKA , w którym żyje osobnik, obejmuje nie tylko
glebę i klimat, ale także inne otaczające istoty żywe, zarówno jego gatunku, jak
też obce.
Zasady i prawa ekologii są
podstawą
prawidłowej ochrony środowiska
przyrodniczego. Życie wszystkich zespołów naturalnych jest nadzwyczaj
skomplikowane: grunt, klimat, flora i fauna połączone są siecią niewidocznych
powiązań. Jeśli zmieni się nagle jeden z czynników w tym porządku
naturalnym, często prowadzi to do zachwiania równowagi biologicznej w
środowisku.
Ekspansja człowieka, jego inicjatywy, jego przemysł spowodowały
niezliczoną ilość nazwy pożałowania godne klęski. Ludzie nauki i polityki
wzywają dziś do ochrony życia w stanie dzikim, nie tylko dla bogactwa i
piękności, jakie ono przedstawia, ale również dlatego, że cała harmonia i
przetrwanie naszej ludzkiej wspólnoty od tego zawisły. Człowiek współczesny
oszołomiony poczuciem materialnej potęgi, stał się panem Ziemi – jednak
przyszłość pokaże, czy jest godny tego dziedzictwa?