Literatura i kultura w epoce oświecenia

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
I. KARTA PRZEDMIOTU:
Literatura i kultura w epoce oświecenia
I rok, studia licencjackie, semestr II
CEL PRZEDMIOTU
1. Uświadomienie bogactwa zjawisk literackich i kulturowych okresu oświecenia poprzez zwrócenie
uwagi nie tylko na twórczość autorów wybitnych, ale także tych mniej znanych.
2. Ukazanie konieczności rozumienia przebiegu zmian historycznoliterackich oraz przemian
obyczajowych i społeczno-politycznych.
3. Uwrażliwienie na świat idei, estetyki (genologia, konwencje literackie, prądy artystyczne) i pojęć kultury
(prądy filozoficzne) polskiego oświecenia w perspektywie literatury europejskiej (swoiste cechy polskiego
oświecenia, uniwersalizm i rodzimość).
4. Zapoznanie z tradycją badawczą omawianego okresu.
5. Wskazanie na miejsce oświecenia w procesie literackim kultury polskiej.
WYMAGANIA WSTĘPNE W ZAKRESIE WIEDZY,
UMIEJĘTNOŚCI I INNYCH KOMPETENCJI
Znajomość literatury oświecenia na poziomie szkoły średniej.
EFEKTY KSZTAŁCENIA
K_W17_
Student:
- zna periodyzację literatury; zna najważniejsze nurty, prądy i zjawiska w literaturze
K_W18
- zna świat idei, estetyki i pojęć kultury polskiej od średniowiecza po współczesność (główne nurty,
konwencje i prądy filozoficzne epok)
K_W19
- zna twórców literatury polskiej od średniowiecza po współczesność i ich reprezentatywne teksty oraz
literaturę przedmiotu z nimi związaną (rozprawy i szkice historycznoliterackie)
K_W20
- zna tradycję badawczą (praktyka interpretacyjna) konkretnych tekstów
K_W21
- rozumie przyczyny i przebieg zmian historycznoliterackich oraz przemian obyczajowych i społecznopolitycznych
K_U11
- potrafi operować wiedzą w odniesieniu do konkretnych dzieł literackich
K_U12
- potrafi wskazać odpowiedniki zjawisk literatury powszechnej różnych epok w literaturze polskiej
K_U13
- potrafi zobrazować przemiany wybranych nurtów artystycznych oraz ich ciągłość
K_K02
- ma uznanie dla kulturalnej i społecznej wagi studiowanego przedmiotu
K_K03
- rozumie i współtworzy kulturę (m.in. literaturę jako jeden z dyskursów kulturowych); harmonijne
łączy i praktycznie wykorzystuje wiadomości z edukacji lingwistycznej i kulturowej
TREŚCI PROGRAMOWE
forma zajęć – wykład (W)
W1. Co to jest Oświecenie? Periodyzacja, geografia literacka, tło historyczne, podłoże
filozoficzne, prądy artystyczne, sztuki plastyczne i muzyka.
W2. Oświecenie polskie wobec Oświecenia zachodnioeuropejskiego; patriotyzm a
kosmopolityzm; „swojskość” a cudzoziemszczyzna.
W3. Wczesne Oświecenie: działalność Konarskiego i Załuskich, poezja czasów saskich (Elżbieta
Drużbacka, Józef Epifani Minasowicz, Wacław Rzewuski); proza; dramat (Franciszek
Liczba
godzin
2
2
2
Bohomolec, Urszula Radziwiłłowa, Józef Andrzej Załuski).
W4.: Oświecenie stanisławowskie: reforma oświaty, Teatr Narodowy, rozwój
czasopiśmiennictwa („Monitor”, „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”), znaczenie mecenatu,
obiady czwartkowe, rola salonów i kawiarni literackich. Publicystyka (Staszic, Kołłątaj,
Jezierski).
W5. Tradycja barokowa w literaturze oświeceniowej (poezja konfederacji barskiej, ks. Józef
Baka, Konstancja Benisławska).
W6. Poetyki klasycystyczne. Klasycyzm w ujęciu Adama Naruszewicza – poezja liryczna,
satyry.
W7. Klasycyzm w ujęciu Ignacego Krasickiego – satyry i listy poetyckie; poezja liryczna.
W8. Powieści Krasickiego w kontekście powieści zachodnioeuropejskiej; utopia.
W9. Poematy heroikomiczne Krasickiego w kontekście tradycji heroicomicum i innych
poematów heroikomicznych polskich autorów oświeceniowych (Węgierski, Jasiński).
W10. Krasicki jako bajkopisarz (materiał porównawczy: bajki Trembeckiego i Kniaźnina).
W11. Twórczość Stanisława Trembeckiego – ze szczególnym uwzględnieniem poematów
opisowych.
W12. Sentymentalizm w twórczości Franciszka Karpińskiego.
W13. Franciszek Dionizy Kniaźnin – pomiędzy sentymentalizmem a rokokiem.
W14. Krąg pisarzy rokokowych (Mier, Potocki, Ancuta, Czyż, Gawdzicki, Jasiński i in.).
W15. Dojrzały dramat oświeceniowy (Bogusławski, Niemcewicz, Zabłocki, Kniaźnin).
Suma godzin
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
30
NARZĘDZIA DYDAKTYCZNE
1. wykład
2. prezentacje multimedialne
SPOSOBY OCENY
Zaliczenie podpisem na podstawie obecności na wykładzie
OBCIĄŻENIE PRACĄ STUDENTA
Forma aktywności
Średnia liczba godzin na
zrealizowanie aktywności
Godziny kontaktowe z nauczycielem
30
SUMA
30
SUMARYCZNA LICZBA PUNKTÓW ECTS DLA
PRZEDMIOTU
1
LITERATURA PODSTAWOWA I UZUPEŁNIAJĄCA
TEKSTY
LITERATURA PODSTAWOWA:
Abyśmy o ojczyźnie naszej radzili. Antologia publicystyki doby stanisławowskiej, oprac. Z. Goliński, Warszawa
1984.
W. Bogusławski, Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale, wstęp i oprac. S. Dąbrowski S. Straus, Wrocław
1956, BN I 162 (lub W. Bogusławski, Cud albo Krakowiaki i Górale, oprac. M. Klimowicz, Wrocław
2005, BN I 162).
F. K. Dmochowski, Sztuka rymotwórcza, oprac. S. Pietraszko, Wrocław 1956, BN I 158.
F. Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Warszawa 1997, BN I 89.
F. D. Kniaźnin, Wybór poezji, oprac. W. Borowy, Wrocław 1948, BN I 129.
I. Krasicki, Bajki, oprac. Z. Goliński, Wrocław 1975; Wybór liryków, oprac. S. Graciotti Wrocław 1985,
BN I 252; Myszeidos. Pieśni X, oprac. J. Maślanka, Wrocław 1982, BN I 244; Monachomachia i
Antymonachomachia, wstęp i oprac. Z. Goliński, Wrocław 1976, BN I 197; Satyry i listy, oprac. Z.
Goliński,. Wrocław 1958, BN I 169; Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, oprac. M. Klimowicz,
Wrocław 1975, BN I 41.
Literatura barska, oprac. J. Maciejewski, Wrocław 1976, BN 1 108.
A. Naruszewicz, Poezje zebrane, wyd. B. Wolska, t. I, Warszawa 2005, t. II, Warszawa 2009; Satyry, oprac. S.
Grzeszczuk, Wrocław 1962, BN I 179 (lub: Satyry, oprac. B. Wolska, Kraków 2002).
J. U. Niemcewicz, Powrót posła, oprac. Z. Skwarczyński, Wrocław 1970, BN I 4; Pamiętniki czasów moich, t.
1-2, Warszawa 1957.
Oświeceni o literaturze, cz. I: Wypowiedzi pisarzy polskich 1741-1800; cz. II: Wypowiedzi pisarzy polskich
1811-1830, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa 1997.
Polska poezja rokokowa. Antologia, oprac. R. Dąbrowski, Kraków 2003.
J. Potocki, Parady, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1959.
S. Trembecki, Sofijówka, wyd. J. Snopek, Warszawa 2000; Pisma wszystkie, wydanie krytyczne, t. 1-2, oprac.
J. Kott, Warszawa 1953.
T. K. Węgierski, Organy, oprac. J. W. Gomulicki, Warszawa 1956 (lub: Organy. Poema heroikomiczne, wyd.
A. Norkowska, Warszawa 2007).
F. Zabłocki, Fircyk w zalotach, wstęp i objaśnienia J. Pawłowiczowa, Wrocław 1961, BN I 176; Sarmatyzm,
wstęp i objaśnienia L. Biernacki, Kraków 1928, BN I 115.
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
J. Baka, Poezje, oprac. A. Czyż, A. Nawarecki, Warszawa 1986 (lub J. Baka, Uwagi, oprac. A. Czyż, A.
Nawarecki. Lublin 2000).
K. Benisławska, Pieśni sobie śpiewane, wyd. T. Chachulski, Warszawa 2000.
F. Bohomolec, Małżeństwo z kalendarza, [w:] tenże, Komedie, oprac. J. Kott, t. II: Komedie na teatrum,
Warszawa 1960.
E. Drużbacka, Wiersze wybrane, wstęp i oprac. K. Stasiewicz, Warszawa 2003.
J. Jasiński, Wiersze i poematy. Wybór, Kraków 2001.
F. Karpiński, Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem, oprac. R. Sobol, Warszawa 1987.
J. Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III, oprac. Z. Goliński, Warszawa 1999.
F.D. Kniaźnin, Utwory dramatyczne: wybór, oprac. A. Jendrysiak, Warszawa 1958.
H. Kołłątaj, Wybór pism politycznych, oprac. B. Leśnodorski, Wrocław 1952, BN I 140.
M. D. Krajewski, Podolanka wychowana w stanie natury, Kraków 2002; Wojciech Zdarzyński, Kraków 2002.
I. Krasicki, Rozmowy zmarłych, oprac. Z. Libera, Warszawa 1987; Historia, Powieści wschodnie, Powieść
prawdziwa o narożnej kamienicy w Kukurowcach, [w:] tenże, Pisma wybrane, oprac. Z. Goliński, M.
Klimowicz, R. Wołoszyński, red. T. Mikulski, t. 4, Warszawa 1954; Pan Podstoli, wstęp i oprac. K.
Stasiewicz, Olsztyn 1994.
„Monitor” 1765-1785, oprac. E. Aleksandrowska, Wrocław 1976, BN I 226.
W. Mier, Poezje zebrane, oprac. E. Rabowicz, Wrocław 1991.
S. Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego, oprac. S. Czarnowski, Wrocław 1952, BN I 90.
T. K. Węgierski, Wiersze wybrane, oprac. J. W. Gomulicki, Warszawa 1974.
J. Wybicki, Wiersze i arietki, Gdańsk 1973.
„ Zabawy Przyjemne i Pożyteczne“ 1770-1777, oprac. J. Platt, Wrocław 1968, BN I 195.
F. Zabłocki, Król w kraju rozkoszy, wstęp i oprac. J. Pawłowiczowa, Wrocław 1973, BN I 214.
OPRACOWANIA
Obowiązkowe:
W. Borowy, O poezji polskiej w wieku XVIII, Warszawa 1978.
M. Klimowicz, Oświecenie, Warszawa 1998.
T. Kostkiewiczowa, Horyzonty wyobraźni, Warszawa 1984.
T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia.
Warszawa 1979.
J. Kleiner, O Krasickim i o Fredrze dziesięć rozpraw, Wrocław 1956.
Pisarze polskiego Oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskicgo, t. 1-3, Warszawa 1992- 1996.
Słownik literatury polskiego Oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, Wrocław 1991.
Uzupełniające:
J. Abramowska, „Bajki i przypowieści” Krasickiego czyli krytyka sztuki sądzenia, „Pamiętnik Literacki” 1972,
z. 1 (lub odpowiednie fragmenty w: J. Abramowska, Polska bajka ezopowa, Poznań 1991).
W. Borowy, W cypryjskim powiecie, [w:] tenże, Studia i rozprawy, t. 1, Wrocław 1952.
P. Chaunu, Cywilizacja wieku oświecenia, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1989.
M. Cieński, Pejzaże oświeconych. Sposoby przedstawiania krajobrazu w literaturze polskiej w l. 1780-1830,
Wrocław 2002.
T. Chachulski, Opóźnione pokolenie. Studia o recepcji „głębokiej” Jana Kochanowskiego w poezji polskiej
XVIII wieku, Warszawa 2006.
Czytanie Kniaźnina, red. B. Mazurkowa, T. Chachulski, Warszawa 2010.
Czytanie Naruszewicza. Interpretacje, pod red. T. Chachulskiego, Wrocław 2000.
R. Dąbrowski, Poemat heroikomiczny w literaturze polskiego oświecenia, Kraków 2004.
R. Doktór, Krasicki nasz powszedni, Lublin 2011.
R. Doktór, Poeta uśmiechnięty. O wyobraźni komicznej Ignacego Krasickiego, Wrocław 1992.
R. Doktór, Polska elegia oświeceniowa. Dzieje i model gatunku (1740-1822), Lublin 1999.
Dramaty Franciszka Zabłockiego: interpretacje, pod red. T. Kostkiewiczowej i M. Cieńskiego, Wrocław 2000.
Dziedzictwo Oświecenia, „Znak”, grudzień (12) 1992.
Europejskie źródła myśli estetyczno-literackiej polskiego Oświecenia. Antologia, oprac. T. Kostkiewiczowa i
Z. Goliński. Warszawa 1997.
Z. Goliński, Ignacy Krasicki, Warszawa 1979.
A. Grześkowiak-Krwawicz, O formę rządu czy o rząd dusz? Publicystyka polityczna Sejmu Czteroletniego,
Warszawa 2000.
P. Hazard, Myśl europejska XVIII wieku. Od Monteskiusza do Lessinga, tłum. H. Suwała, Warszawa 1972.
T. Kostkiewiczowa, Kniaźnin jako poeta liryczny, Wrocław 1971.
T. Koskiewiczowa, Model liryki sentymentalnej w twórczości Franciszka Karpińskiego, Wrocław 1964.
T. Kostkiewiczowa, Polski wiek świateł. Obszary swoistości, Wrocław 2002.
T. Kostkiewiczowa, Studia o Krasickim, Warszawa 1997.
T. Kostkiewiczowa, Z oddali i z bliska. Studia o wieku oświecenia, Warszawa 2010.
P. Matuszewska, Gry z adresatem. Studia o poezji i epistolografii wieku oświecenia, Wrocław 1999.
B. Mazurkowa, Na ziemskich i niebieskich szlakach. Studia o poezji Franciszka Zabłockiego i Franciszka
Dionizego Kniaźnina, Katowice 2008.
Motywy religijne w twórczości pisarzy polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, Lublin 1995.
A. Nasiłowska, Poezja opisowa S. Trembeckiego, Wrocław 1990.
S. Pietraszko, Doktryna literacka polskiego klasycyzmu, Wrocław 1966.
Problemy literatury polskiej okresu oświecenia, S. I-II, pod red. Z. Golińskiego, Wrocław 1973-1977.
Z. Raszewski, Bogusławski, t. 1-2, Warszawa 1972.
D. Ratajczakowa, Komedia oświeconych, Warszawa 1993.
J. Ryba, Uwodzicielskie oblicza Oświecenia. Szkice obyczajowe, t. I, Katowice 1994; t. II. Katowice 2002.
J. Ryba, Motywy podróżnicze w twórczości Jana Potockiego, Wrocław 1993.
Z. Sinko, Powiastka w Oświeceniu stanisławowskim, Wrocław 1982.
J. Snopek, Objawienie i Oświecenie. Z dziejów libertynizmu w Polsce. Wrocław 1986.
J. Snopek, Oświecenie. Szkic do portretu epoki, Warszawa 1999
R. Sobol, Franciszek Karpiński, Warszawa 1979.
B. Wolska, W świecie żywiołów, Boga i człowieka. Studia o poezji A. Naruszewicza, Łódź 1995.
Wśród pisarzy Oświecenia. Studia i portrety, pod red. A. Czyża i S. Szczęsnego, Bydgoszcz 1997.
G. Zając, Fabuła powieści polskiego oświecenia, Kraków 2002.
Cz. Zgorzelski, Naruszewicz-poeta oraz Wśród gwiazd liryki stanisławowskiej, [w:] tenże, Od Oświecenia ku
romantyzmowi i współczesności, Kraków 1978.
Cz. Zgorzelski, W Tobie jest światłość... Szkice o liryce religijnej oświecenia i romantyzmu, Lublin 1993.
PROWADZĄCY PRZEDMIOT (IMIĘ, NAZWISKO, ADRES E-MAIL)
dr Agata Seweryn, [email protected]
II. FORMY OCENY – SZCZEGÓŁY
Zaliczenie podpisem bez oceny
III. Inne przydatne informacje o przedmiocie
Wykład pozwala lepiej przygotować się do egzaminu z literatury oświecenia.