Walka o hegemonię w Europie w XVI w.

Walka o hegemonię w Europie w XVI w.
Hegemonia - przywództwo narzucone siłą .
Właściwie do XVlll w. politykę formułowano w następujących kategoriach :
w imię praw dynastycznych
w obronie słusznej wiary
przeciw buntom poddanych
Tak określano cele działalności politycznej . Ówczesne pojęcie państwa ( królestwa ) było czymś innym niż
dziś . Państwa ( królestwo ) było to dziedziczne władztwo dynastyczne . Pan ( król ) był uważany za posiadacza
królestwa . W czasach nowożytnych formułowano to w ten sposób , że król jest panem swego królestwa , ale
nie jest panem życia i mienia swoich poddanych .
Koronę można było uzyskać przez :
1. dziedziczenie bądź też małżeństwo ( tzw. alianse dynastyczne ) ( pozycja władcy zbliżona do pozycji
właściciela kamienicy ). W Europie na przełomie XV/XVl w. możemy wymienić następujące dynastie :
Habsburgowie ( najpotężniejsza ) , którzy dzielili się na hiszpańskich i austriackich .
2. Drugą dynastią co do potęgi była dynastia Jagiellonów ( l poł. XVl w. ) .
3. We Francji panowała dynastia Walezjuszy ,
4. W Anglii dynastia Tudorów (Henryk Vlll ) .
5. W Szwecji władzę przejęła dynastia Wazów ,
6. W Brandenburgii dynastia Hohenzollernów ( dopiero XVllw. ) .W sieci ówczesnych układów dynastycznych
nie było monarchów rosyjskich i władców tureckich . Najpotężniejszą rodziną panującą w Europie byli
Habsburgowie . Właściwie podstawę do jej potęgi dał cesarz Maksymilian ( 1493 - 1519 ) . Habsburgowie byli
władcami austriackimi , poprzez małżeństwa weszli w posiadanie Niderlandów i Burgundii . Następnie dzięki
szczęśliwym związkom dynastycznym przejęli Koronę Hiszpańską wraz z Królestwem Neapolu oraz koloniami
w Ameryce Płd. Zaś na początku XVl w. mocą układów dynastycznych stali się dziedzicami Korony Czeskiej i
Węgierskiej . Następcą Maksymiliana był Karol V ( 1516 - 1556 ) . Z tym że władztwo nad krajami
austriackimi z prawem do korony węgierskiej i czeskiej przekazał swemu bratu Ferdynandowi . Posiadłości
Habsburgów zaniepokoiły francuskich Walezjuszy , ponieważ poczuli się okrążeni i żeby rozerwać ten
pierścień okrążenia rozpoczęli ekspansję na płn. Włoch , usiłując podporządkować sobie płn. państwa włoskie .
Jednak do zasadniczego konfliktu doszło między Karolem V a królem Francji Franciszkiem l ( 1515 - 1547 ) .
Początkowo Francuzi odnosili sukcesy we Włoszech i udało im się opanować Lombardię , jednak do
zasadniczego zwrotu doszło wtedy , gdy cesarzem niemieckim został wybrany Karol V . To wzmogło
rywalizację we Włoszech i wojska hiszpańskie zadały Francuzom ciężką klęskę w bitwie pod Pawią w 1525r.
Następnie Karol V wyparł Francuzów z Włoch i opanował cały półwysep . Zaniepokojone przewagą
Habsburgów państwa włoskie zawarły zbrojną ligę , zostały jednak pokonane przez wojska cesarskie , a w
1527r. Rzym został straszliwie spustoszony . Złupienie Rzymu wywarło wstrząsające wrażenie na
współczesnych i utrwaliło hiszpańskie panowanie we Włoszech ( na ok. 200 lat ) , rywalizacja z Francją
zakończyła się oficjalnie w 1559r. pokojem w Cateau Combresis . Francja zrezygnowała z pretensji do Włoch i
z Burgundii . Podsumowując niejako opanowanie Włoch przez Hiszpanów kończy okres włoskiego Odrodzenia
. ll poł. XVl w. to w dalszym ciągu rywalizacja między Habsburgami Hiszpańskimi a Anglią . Król Hiszpanii
Filip II - syn Karola V ( 1556 - 1598 ) oraz królowa Anglii Elżbieta I ( 1558 - 1603 ) . O ile Karol V prowadził
politykę w kategoriach dynastycznych , o tyle Filip będzie prowadził politykę w kategoriach religijnych , w
obronie słusznej wiary , był to bowiem czas reformacji i mieszczaństwo niderlandzkie przejęło wyznanie
zreformowane . Krajem również zreformowanym religijnie była Anglia ( kościół anglikański ) , natomiast Filip
l był fanatycznym katolikiem - walkę z herezją uważał za swe powołanie . I tak wyglądał płn . - wsch. polit.
hiszp. Francja była wtedy ogarnięta wojnami religijnymi . Na płd. ekspansję prowadziło państwo Turków
osmańskich . Turcy zawładnęli wtedy znaczną częścią Płw. Bałkańskiego ( kluczowa bitwa pod Mohaczem koniec niepodległości Węgier ) i płn. wybrzeżami Afryki . Ekspansję Turków udało się zatrzymać w 1571r. w
bitwie pod Lepanto . Połączono floty Hiszpanii , Wenecji i subwencje papieskie . Gorzej powiodło się
Hiszpanom na odcinku płn.- wsch. , albowiem po ciężkich walkach utracili Niderlandy , gdzie wybuchło
powstanie przeciwko panowaniu hiszpańskiemu oraz ponieśli oni klęskę w wojnie morskiej z Anglią ( 1588 )
tzw. klęska niezwyciężonej Armady . Od tego czasu datuje się okres powstawania takich potęg morskich jak
Holandia i Anglia . Hiszpania była nadal krajem bardzo silnym , lecz nie udało się jej uzyskać dominującej
pozycji w Europie . Trzecim takim państwem była Francja ( zaczęła się konsolidować po wojnach religijnych ) ,
gdzie dynastię Walezjuszy zastąpiła dynastia Burbonów . Na pocz. XVll w. punkt ciężkości polityki
europejskiej przesunął się na teren Niemiec , zaś względy dynastyczne ustąpiły względom religijnym .