Walka o hegemonię w Europie w XVI w.

Walka o hegemonię w Europie w XVI w.
Hegemonia - przywództwo narzucone siłą .
Właściwie do XVlll w. politykę formułowano w następujących kategoriach :
w imię praw dynastycznych
w obronie słusznej wiary
przeciw buntom poddanych
Tak określano cele działalności politycznej . Ówczesne pojęcie państwa ( królestwa ) było czymś innym
niż dziś . Państwa ( królestwo ) było to dziedziczne władztwo dynastyczne . Pan ( król ) był uważany za
posiadacza królestwa . W czasach nowożytnych formułowano to w ten sposób , że król jest panem swego
królestwa , ale nie jest panem życia i mienia swoich poddanych .
Koronę można było uzyskać przez :
1. dziedziczenie bądź też małżeństwo ( tzw. alianse dynastyczne ) ( pozycja władcy zbliżona do pozycji
właściciela kamienicy ). W Europie na przełomie XV/XVl w. możemy wymienić następujące dynastie :
Habsburgowie ( najpotężniejsza ) , którzy dzielili się na hiszpańskich i austriackich .
2. Drugą dynastią co do potęgi była dynastia Jagiellonów ( l poł. XVl w. ) .
3. We Francji panowała dynastia Walezjuszy ,
4. W Anglii dynastia Tudorów (Henryk Vlll ) .
5. W Szwecji władzę przejęła dynastia Wazów ,
6. W Brandenburgii dynastia Hohenzollernów ( dopiero XVllw. ) .W sieci ówczesnych układów
dynastycznych nie było monarchów rosyjskich i władców tureckich . Najpotężniejszą rodziną panującą w
Europie byli Habsburgowie . Właściwie podstawę do jej potęgi dał cesarz Maksymilian ( 1493 - 1519 ) .
Habsburgowie byli władcami austriackimi , poprzez małżeństwa weszli w posiadanie Niderlandów i
Burgundii . Następnie dzięki szczęśliwym związkom dynastycznym przejęli Koronę Hiszpańską wraz z
Królestwem Neapolu oraz koloniami w Ameryce Płd. Zaś na początku XVl w. mocą układów
dynastycznych stali się dziedzicami Korony Czeskiej i Węgierskiej . Następcą Maksymiliana był Karol V (
1516 - 1556 ) . Z tym że władztwo nad krajami austriackimi z prawem do korony węgierskiej i czeskiej
przekazał swemu bratu Ferdynandowi . Posiadłości Habsburgów zaniepokoiły francuskich Walezjuszy ,
ponieważ poczuli się okrążeni i żeby rozerwać ten pierścień okrążenia rozpoczęli ekspansję na płn.
Włoch , usiłując podporządkować sobie płn. państwa włoskie . Jednak do zasadniczego konfliktu doszło
między Karolem V a królem Francji Franciszkiem l ( 1515 - 1547 ) . Początkowo Francuzi odnosili
sukcesy we Włoszech i udało im się opanować Lombardię , jednak do zasadniczego zwrotu doszło wtedy
, gdy cesarzem niemieckim został wybrany Karol V . To wzmogło rywalizację we Włoszech i wojska
hiszpańskie zadały Francuzom ciężką klęskę w bitwie pod Pawią w 1525r. Następnie Karol V wyparł
Francuzów z Włoch i opanował cały półwysep . Zaniepokojone przewagą Habsburgów państwa włoskie
zawarły zbrojną ligę , zostały jednak pokonane przez wojska cesarskie , a w 1527r. Rzym został
straszliwie spustoszony . Złupienie Rzymu wywarło wstrząsające wrażenie na współczesnych i utrwaliło
hiszpańskie panowanie we Włoszech ( na ok. 200 lat ) , rywalizacja z Francją zakończyła się oficjalnie w
1559r. pokojem w Cateau Combresis . Francja zrezygnowała z pretensji do Włoch i z Burgundii .
Podsumowując niejako opanowanie Włoch przez Hiszpanów kończy okres włoskiego Odrodzenia . ll poł.
XVl w. to w dalszym ciągu rywalizacja między Habsburgami Hiszpańskimi a Anglią . Król Hiszpanii Filip II
- syn Karola V ( 1556 - 1598 ) oraz królowa Anglii Elżbieta I ( 1558 - 1603 ) . O ile Karol V prowadził
politykę w kategoriach dynastycznych , o tyle Filip będzie prowadził politykę w kategoriach religijnych , w
obronie słusznej wiary , był to bowiem czas reformacji i mieszczaństwo niderlandzkie przejęło wyznanie
zreformowane . Krajem również zreformowanym religijnie była Anglia ( kościół anglikański ) , natomiast
Filip l był fanatycznym katolikiem - walkę z herezją uważał za swe powołanie . I tak wyglądał płn . - wsch.
polit. hiszp. Francja była wtedy ogarnięta wojnami religijnymi . Na płd. ekspansję prowadziło państwo
Turków osmańskich . Turcy zawładnęli wtedy znaczną częścią Płw. Bałkańskiego ( kluczowa bitwa pod
Mohaczem - koniec niepodległości Węgier ) i płn. wybrzeżami Afryki . Ekspansję Turków udało się
zatrzymać w 1571r. w bitwie pod Lepanto . Połączono floty Hiszpanii , Wenecji i subwencje papieskie .
Gorzej powiodło się Hiszpanom na odcinku płn.- wsch. , albowiem po ciężkich walkach utracili Niderlandy
, gdzie wybuchło powstanie przeciwko panowaniu hiszpańskiemu oraz ponieśli oni klęskę w wojnie
morskiej z Anglią ( 1588 ) tzw. klęska niezwyciężonej Armady . Od tego czasu datuje się okres
powstawania takich potęg morskich jak Holandia i Anglia . Hiszpania była nadal krajem bardzo silnym ,
lecz nie udało się jej uzyskać dominującej pozycji w Europie . Trzecim takim państwem była Francja (
zaczęła się konsolidować po wojnach religijnych ) , gdzie dynastię Walezjuszy zastąpiła dynastia
Burbonów . Na pocz. XVll w. punkt ciężkości polityki europejskiej przesunął się na teren Niemiec , zaś
względy dynastyczne ustąpiły względom religijnym .