Filozofia edukacji

Filozofia edukacji
Na egzamin:
- 2 załączniki notatek z wykładu
- Esej (jedna z trzech form):
o Próba nawiązania do treści wykładu,
o Esej zachęcający do przeczytania książki filozoficznej, uzasadniający,
dlaczego warto ją przeczytać,
o Esej z własnych zainteresowań filozoficznych.
Filozofia jest często postrzegana jako jedna z szufladek w akademickim podziale
dyscyplin ma ona jednak dużo szersze znaczenie.
Filozofia jest usytuowana w poprzek podziału w dyscyplinach to pewna perspektywa
myślenia w, jest dyscypliną metachumanistyczną, przygląda się samej humanistyce.
Humanistyka to refleksja nad kulturą, a Filozofia to refleksja nad humanistyką.
Humanistyki nie można kojarzyć tylko z podziałem akademickim, humanistą jest
także poeta, dramaturg,.....
Jurgen Habernas niemiecki filozof napisał „Teorię działania komunikacyjnego” (2
tomy)
1) Trójkąt interesów poznawczych wg Habernasa:
T- interes techniczny
Interes komunikacyjny - K
E – interes emancypacyjny
To interesy typów wiedzy, z każdym z nich jest związane nastawienie, kompetencje
kulturowe, ważne jest śledzenie tych interesów, ich kolejności, dominacja jednego z nich jest
blokadą dla innych.
Interes techniczny:
Technika ma znacznie szerszy zakres działania niż tylko narzędzia i urządzenia np.: technika
śpiewu, technika interpretacji, technika gry aktorskiej, technika rysunku......., Są także dwie
dziedziny nauki zawierające w swej nazwie słowo technika: Socjotechnika i psychotechnika.
Interes techniczny oznacza coś więcej niż tylko zdolność budowania instrumentów,
interes techniczny to wiedza dająca władze (zdolność panowania nad procesami).
Związany jest z wiedzą w sensie kontroli, podporządkowania i uprzedmiotowienia procesów.
Instrumentalizacja może być pojmowana na 2 sposoby:
Instrumentalizacji to:
- Oprzyrządowanie – znalezienie właściwych instrumentów, narzędzi
- Traktowanie podmiotu instrumentalizacji jako środek
Instrumentalizacja kogoś
Redukcja jakiegoś procesu do mechanizmu przeze mnie pożądanego.
Co jest wzorem wiedzy dającej władzę?
Wzorem tym jest wiedza matematyczno-przyrodnicza i każda wiedza.
Psychotechnika to sprawne oddziaływanie na drugiego człowieka.
Socjotechnika to technika skuteczna społecznie. Techniczność służy sprawności zarządzania,
techniczność jest groźna w nadmiarze
1
Technokratyzm – podporządkowanie myślenia pytaniom czysto technicznym,
redukuje on myślenie do kwestii technicznej
(najszybciej, najprościej, najtaniej, jak najmniejszym wysiłkiem i kosztem – myślenie
ekonomiczne, nie ekologiczne nie dość humanistyczne)
Redukuje kryteria wartości wywyższa wiedze i działanie a gubi inne.
Interes techniczny to taki wymiar działania ludzkiego, który jest potrzebny, ale nie w
nadmiarze, wymaga on uzupełnienia o inne dyscypliny wiedzy.
Instrumentalizacja, uprzedmiotowienie, wiedza dająca władzę, socjotechnika i
psychotechnika, zredukowanie interakcji międzyludzkich do mechanizmów sprawowania
władzy.
Interes komunikacyjny:
Wymaga on kompetencji i wiedzy, która nie sprowadza się do władzy.
Wiedza wymaga możliwości budowania więzi i wspólnoty.
Jest potrzebna wiedza służąca porozumieniu.
Interes komunikacyjny ma służyć porozumieniu, ma generować pewien typ relacji określonej
słowami więź, wspólnota.
Hermeneutyka – to część filozofii, która zajmuje się problemem rozumienia (siebie,
drugiego człowieka, tekstu, filmu, sztuki.....)
Wiedza historyczna ma reprezentować interes komunikacyjny, ma służyć
porozumieniu, ponieważ perspektywa historyczna ułatwia identyfikacje w sensie
utożsamiania się z kimś, jest rozumiana jako przestrzeń zdarzeń ułatwiających zrozumienie
podmiotu.
(daty i fakty to techniczne zredukowanie historii)
Interes komunikacyjny nie da się zredukować do technicznego, ponieważ polega on na
stworzeniu więzi z kimś/czymś a nie władzy nad tym.
Kluczowe dla zbudowania wspólnoty komunikacyjnej jest otwarcie na sposób
myślenia innego, w grę wchodzi postulat partnerstwa. Należy „Chcieć dać sobie powiedzieć”
Troska o porozumienie wspólną więź, troska o równorzędność.
Gadamer – bywa, że rozumiemy, ale nie chcemy dać sobie powiedzieć
Interes emancypacyjny:
Postawa zorientowana na wyzwalanie. Istnieje potrzeba wiedzy, która służy wyzwoleniu od
ograniczeń w ten sposób, że wiedza, którą posiadamy wyzwala bunt.
Istnieje potrzeba 3 rodzajów wiedzy, która wyzwala niezgodę.
Do głosu dochodzi potrzeba emancypacyjna, która wyzwala od ograniczeń, daje człowiekowi
prawo odmowy, niezgody, buntu, krytycyzmu, rewolucji.
Za wzór uznaje wiedzę krytyczno – psychoanalityczną
Psychoanaliza ma wzór wiedzy emancypacyjnej, uwalnia ona od ograniczeń natury
wewnętrznej, które są poza świadomością i często kontrolą człowieka, doświadczenie
traumatyczne, kompleksy, napady lęku, przerosty urojeń.
Człowiek potrafi budować więź z innymi, ale i potrafi im odmówić, powiedzieć „nie”,
zbuntować się, uwolnić od ograniczeń, wiedzą wyjściową jest psychoanaliza.
___________________________________________________________________________
3 przykłady interesów – 3 rodzaje wiedzy – 3 różne kompetencje
Dopełnieniem tego trójkąta są 4 roszczenia ważności mowy
Ważność może być związana z obowiązywaniem. Pewne założenia, które
przyjmujemy bywają uzurbacjami, (czyli bywają niespełnione). Istnieje mechanizm
zniekształcania komunikacji.
2
Często przyjmujemy za spełnione 4 warunki.
Przyjmujemy je milcząco jako spełnione a czasem bywa to mylące.
1 Roszczenie do czytelności wyrazu
Wyznacza pierwszy poziom możliwego zniekształcenia
2 Roszczenie do prawdy przekazu
Drugi poziom możliwego zniekształcenia
3 Roszczenie do wiarygodności postawy
4 roszczenie do słuszności nastawienia normatywnego
1 Nadawca komunikuje się z odbiorcami w sposób „apriori” ustalony z góry, warunkiem
dobrej komunikacji jest troska o to roszczenie wpisana w komunikacje, nadawca powinien
upewnić się czy jest ono spełnione.
Brak upewnienia się, co do tego roszczenia gubi sytuacje, w której jest ono spełnione.
Zakłócenie komunikacyjne bywa udziałem nie tylko nadawcy, ale i odbiorcy
Odbiorca powinien mieć odwagę zadania pytania, gdy komunikat wydaje się mu niejasny.
Odpowiedzialność za jasność komunikatu polega na trosce o to roszczenie.
Aby umieć upomnieć się o to roszczenie trzeba mieć odwagę cywilną
2 Musi być w przestrzeni interakcji weryfikowanie i podważanie.
Przestrzeń sporu o prawdę – partner może zarzucić komuś kłamstwo.
3 Wiara konkretnej osobie, posiadanie mocy perswazyjnej
4 Milcząco zakłada się jej obowiązywanie, ale trzeba umieć troszczyć się o nią, etyczna
troska o jakość komunikacji musi dopuszczać przestrzeń dla tej słuszności by nie
przechodziła w swoje zaprzeczenie – ktoś nakłaniany do czegoś robi przeciwnie.
Erikson – Tożsamość negatywna
W relacji między nadawcą a odbiorcą niezbędne jest minimum uznania nadawcy przez
odbiorcę, jeśli jego komunikacja niema przyjmować efektów przeciwnych.
Autorytet – zdolność do przedstawienia akceptowalnych racji.
Piter Mc Loren – badał efekty funkcjonowania szkoły katolickiej, z której wychodzili ateiści
Odrzucanie swoich nauczycieli tego, co oni mówią, uczeń odrzucający identyfikuje się z
treściami odwrotnymi di tych, jakie przedstawia odrzucany nauczyciel.
Tożsamość negatywna – efekt odrzucenia nadawcy komunikatu tożsamościowego, który
polega na tym, że odbiorca identyfikuje się z treściami odrzucanymi przez odrzucanego
nadawcę.
___________________________________________________________________________
3 typy dialogu
3 kierunki orientacji w przestrzeni komunikacyjnej
1 wierzchołek rozpoznania w tym, co słuszne, słuszność nastawienia normatywnego
2 rozeznanie się w tym, co inne
3 rozeznanie się w tym, co własne
Duża część humanistyki XX wieku zwracała uwagę na to, że człowiek miewa
problemy z samym sobą.
„Książeczka o człowieku” Romana Ingardena
Dysponowanie czasem, czas wolny to nie jest przestrzeń wolności, to czas pusty, czas groźny,
trzeba umieć samodzielnie ten czas wypełnić.
3
„Ucieczka od wolności” Fromm
3 typy dialogu i 3 typy persfazyjności
Klasyczne(D1), nowoczesna(D2), ponowoczesna(D3)
W człowieku istnieje głód słuszności, człowiek chce uprzejżyścić sobie świat, dominuje w
nim troska o to, co słuszne
Dialog – typy
S - słuszne
W - własne
Ponowoczesny
I – inne
D2
P-n

D3
Nowoczesny

N
D2
Klasyczny
K

S
D1
I
N
D1dialog dialog sprowadza się do przekonania o tej słuszności redukując różnice
Efektem dialogu ma być zredukowanie różnicy zdań
D2 dialog polegający na rozumieniu innego (rozumienie różnicy a nie redukcja) tolerancja
innego dopuszczanie do głosu innego
Ekumenizm – otwarcie na wielość, na innych
Dialog to poszanowanie innego, prawo do własnego zdania, respektowanie prawa
odmienności tolerancja dopuszczenie do głosu
D3 dominuje w przestrzeni troska o to, co własne, troska o wartości własnego
funkcjonowania w świecie:, Kim warto być?, Kim jestem?, Jak być sobą? – Pytania o to, co
własne.
Nadawanie sensu własnemu życiu, radzenie sobie z kryzysem tożsamości
Dialog przestaje być gestem wspaniałomyślności dla innego, przestaje być szansą dla
tego, kto dzięki innemu może poradzić sobie ze sobą
Dialog przestaje być przekonywaniem do jakiejś racji, jest szansą dla tego, kto
wchodzi
Dialog ma dawać do myślenia dzięki kontaktowi z innym.
Dialog 3 jest możliwy tylko wtedy, gdy dzięki kontaktowi z innymi uzyskujemy
impuls do własnego działania.
Michał Bahtin sformułował 2 tezy
1. Retoryczne pytanie: „Cóż mi po kimś kot myśli tak samo jak ja?”
2. Teza: „Kultura żyje w miejscach nasyconych różnicą w kontaktach z innymi”, na
granicach w miejscach kontaktów z innymi
4
Program wyjścia – pozytywny z założenia
K
N
P-N
Ukryty
Gorszy jest traktowany
jako gorszy
Obojętny – tolerujemy
obiekt obojętny
Przydatny – ktoś inny
może być przydatny
Jawny
+
Szanse doskonalenia
bycia lepszym
Prawo do odmienności
innego
Wartość związana z
istnieniem innego
Prawdziwy dialog daje o sobie znać, kiedy:
DIALOG -: INNY JEST WE MNIE
1. ,”KOMU BIJE DZWON” – nie pytaj bije on tobie
2. „KOCHAJ BLIŻNIEGO SWEGO JAK SIEBIE SAMEGO”
1. Śmierć kogoś innego dotyczy również ciebie, sprawia, że zastanawiasz się nad swoja
postawą, swoją osobą
Zygmunt Freud
„Kultura jako źródło cierpień” - esej
Kultura polega na żądzach i dążeniu do ich spełnienia. 2 podstawowe żądze to:
Tanakos – śmierć
Eros
Tabuizacja – (tabu) przejawy niedopuszczania w języku pewnych sfer jako gorsze.
JUNG – mówi, że nieświadomemu trzeba dać prawo do egzystencji, nieświadome powinno
mieć prawo w funkcji przejawów ludzkich.
LACAN – zwrócił uwagę na to, że to, co nieświadome, nienazwane, wartość ma w takim
stopniu, jeżeli nie redukuje się do własnego przedstawiania się
„Jestem tam gdzie jeszcze nie myślę”
HIEDEGGER – akt przedstawienia się to akt redukcji przedstawianie – redukcja siebie
Przedstawianie siebie - to stawianie przed siebie pewnego obrazu jest to zawsze substytucja
Trójkąt Lacana
(R)
(I)
R – odnosi się do tego, co realne
I – do tego, co wyobrażone – imaginacja
S – to, co symboliczne
( ) – symbolizują różne sfery
(S)
5
Platon „Państwo”
Alegoria z jaskinią wpisana w usta Sokratesa uzmysławia gdzie jest realność, którą
powinniśmy poznać.
„Człowiek nie dość filozoficzny jest człowiekiem jaskiniowym”
Realność prawdziwego świata ciągle się wymyka człowiek niema do niej dostępu. Nawet
człowiek współczesny jest człowiekiem jaskiniowym
Ludzie siedzący w jaskini przykuci tyłem do wejścia oglądają cienie na ścianie,
jedyne, co wiedzą o świecie to te przemykające cienie, gdyby ktoś wszedł do nich do tej
jaskini i chciał ich uwolnić to oni będą się przed tym bronić.
Te kajdany, które krepują człowieka to zmysły, horyzont realności redukuje się do tego, co
dostępne zmysłowo.
Pełnia realności niedostępna człowiekowi jaskiniowemu to idee
Klasyczny trójkąt wartości porządku greckiego
Dobro
Prawda
Piękno
Dobro, Prawda, Piękno nie mieszczą się w świecie zmysłów
Wyobraźnia może być pułapką
Jamion „Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś?”
wiedzieć – mieć pojęcie
- umieć nazwać umieć wyrazić
Etyka pragnień – jak rozumieć etykę pragnień: jako postawę działań pedagogicznych. W
modelu platońskim założeniem, że człowiek nieśmiertelną duszę i wraz z nią posiada wiedzę,
którą trzeba z niego wydobyć.
Logika socjalizacji w rozumieniu KUNDERY - to wciąganie w wir redukcji kulturowej
danego miejsca.
Socjalizacja – stawanie się członkiem wspólnoty społecznej.
Przezroczystość jest dla nas niedostępna, trzeba ją zobaczyć z zewnątrz.
4 statusy znaków w kulturze
Francuzki filozof i socjolog – Baudrillard Geant ”Ameryka” określany jest mianem
papieża postmodernizmu
Postmodernizm – ogłoszenie końca nowoczesności.
Baudrillard wprowadza pewne nowe terminy w humanistyce są one często paradoksalne.
Symulacja 0 stopnia - S0 – uobecnienie, prezentacja
Wyznacza on 4 znaczenia/4 statusy słowa „symulacja” odnoszą się one do czterech
rozumień różnego typu tego słowa.
Trzeba wyróżnić taki status znaków, który wymaga odesłania do symulacji 0-wego
stopnia, znaki, które niczego nie udają.
Te znaki odnoszą się do horyzontu sakralnego, w którym znak jest świętością np.:
1) tabernakulum – w kościele katolickim jest to znak, który stanowi miejsce przebywania
Boga
2) ikona – w religii prawosławnej święty obraz a nie obraz czegoś, co jest święte
6
3) uobecnienie jako ustanowienie rzeczywistości np. rzucanie klątwy, ślubowanie,
przysięga, słowo honoru, jeśli ktoś da nam słowo to znak związany z tym słowem jest
dla tego kogoś w jakiś sposób obowiązujący. Znaki tego typu istnieją, dobrze jest
umieć je odróżnić i przyjąć do wiadomości ten status znaków, jest on bardzo istotny i
trudny do realizacji.
Symulacja 1 stopnia S1
Reprezentacja – jako przedstawienie /przedstawianie czegoś to stawianie przed to coś.
Podstawienie, substytucja, zastępstwo,
Związane z produkcją pewnego skutku, który będzie użyteczny do zrozumienia danego
zjawiska.
1 cechą reprezentacji jest zastępstwo, naśladowanie w sposób zredukowany bez postulatu
wierności, przykładem tego jest model np. w obszarze informatyki symulacja komputerowa,
w obszarze grafiki – karykatura – próbuje ona zdać sprawę z jakiegoś obiektu reprezentując
go skrótem, który musi być odpowiednio wyrafinowany.
Baschelard:
Teoria naukowa to wyrafinowany błąd/karykatura
Spektakl teatralny przedstawienie to dopełnienie listy przykładów kojarzących się z
symulacją jako przedstawienie.
Symulacją 1 stopnia niesie za sobą taki horyzont, który jest horyzontem inscenizacji,
teatralizacji.
Symulacja 2 stopnia S2
Status znaków odniesiony do reprodukcji
Powielanie – związana z wysiłkiem tworzenia kopii powielających, odtwarzających obiekt
np. malarstwo – albumy obrazów tworzące kulturę,
Symulacja choroby – próba upodobnienia się do wzoru człowieka chorego
Symulacja zorientowana na wysiłek dochowania wierności obiektowi. Roszczenie do
wierności oryginałowi. Polega na zabieganiu, operowaniu kopią, która chciałaby być jak
najbliższa oryginałowi, która wręcz uosabia wartość,
Symulacja 3 stopnia S3
Pojawiają się nowego typu znaki, – SIMULACRUM (simulacra), które nie należą ani do S0
ani do S1 ani S2. Żądzą one wyobraźnią konsumenta kultury masowej współczesnych ludzi.
2 paradoksalne warianty tłumaczenia tego terminu:
- kopia bez oryginału,
- pozór uwodzący / nie pozór maskujący ani czytelny w swej pozorności.
S3 wymaga skojarzenia z praktyką medialności, media niosą za sobą zupełnie nowy horyzont
funkcjonowania znaków a także nowy sposób odnoszenia się do nich.
Odnosi się on do wizualności przetworzonej elektronicznie (film, telewizja – generatory
nowego sposobu funkcjonowania rzeczywistości wokół człowieka).
Film – kopia filmowa, która niema oryginału.
Hiperrealność (nowotwór) nowy poziom znaków, uwodzący pozór, przestrzeń simulacrów.
Polega na stwierdzeniu, że hiperrealność ustanawia nowe kryteria realności.
,”Jeżeli człowiek chce wiedzieć coś o miłości idzie na film o miłości,..... itd.”
Prawda życia jest prawdą ekranu, współczesny człowiek coraz częściej swoje życie i
postępowanie odnosi do ekranu i wzoruje się na nim.
Hiperrealność polega na odwróceniu realności, człowiek staje się zakładnikiem wzorów
widzianych na filmie.
Człowiek współczesny zabiega o to by wpisać się w horyzont tych zdarzeń mają one w sobie
więcej realności są to idee telewizyjne. Zaistnienie w medialności ma być nośnikiem
7
własnego znaczenia. Człowiek staje się zakładnikiem uwodzącego pozoru niezdolnym do
krytycznego odniesienia się do tej medialności.
Uwodzący pozór – przetworzone elektronicznie obrazy uwodzące nas swoją realnością.
Sieć uwodzi a nie manipuluje, bo niema jednego manipulatora nie ma centrum jest
zdecentrowana.
Reality Show – realność wpisana w pokaz.
Wojeryzm, – podglądactwo – człowiek przestaje być krytycznym obserwatorem
rzeczywistości, ale staje się podglądaczem (pojęcie powiązane z Reality show).
Człowiek staje się zakładnikiem kryteriów przenoszonych z ekranu, traktuje ten efekt jakby
był on nośnikiem pierwotnej realności.
Człowiekowi brak kompetencji krytycznej, recepcji tego horyzontu.
Cechą podstawową tej przestrzeni kulturowej jest zanik przestrzeni i okazji do refleksji i
myślenia dystansującego wobec siebie i świata.
Cyborg - organizm podłączony do sieci urządzeń cybernetycznych.
Matrix – filmowa realizacja powyższej diagnozy.
Zanika możliwość autentyczności, nie dotyczy to tylko oferty medialnej, ale w gruncie rzeczy
oznacza to, że człowiek przestaje być zdolny do brania odpowiedzialności za własną
autentyczność staje się „simulacrum”, kopią bez oryginału.
Człowiek jest zakładnikiem praw przekaźników, sieci, która rządzi się swoimi prawami.
5 estetyk sytuacji edukacyjnych
Estetyka (potocznie) kultura sztuki, dobry smak, gust np. etyka fascynacji brzydotą.
Estetyka – forma, zasada organizacji
Termin estetyka wykracza poza horyzont sztuki, estetyka niesie za sobą aranżacje o daleko
idących konsekwencjach w sensie aranżacji – kreowania wzorów.
Estetyki coś umożliwiają i coś eliminują jako niemożliwe.
I
II
V
III
IV
Minimum odniesienia to zapis tego, czym te 5 estetyk będzie.
I „Bycie tym Pierwszym”
Ten Pierwszy to ktoś, kto ma niepodzielną władzę – kapitan statku – pierwszy po bogu
Rektor szkoły wyższej – pierwszy wśród równych „primus inter pares”
W szkole wśród uczniów – prymus, najlepszy uczeń, zabiegający o względy.
Bycie tym Pierwszym, kto ma zawsze racje, do kogo należy pierwsze i ostatnie słowo,
ten, kto karze i nagradza i kto ustanawia kryteria przyznawania nagród i kar. Ten, kto ma
władze niewyzbywalną, niepodzielną, nieodwracalną.
Ta estetyka bywa niebezpieczna, (ponieważ jest oparta na strachu, siłę argumentu
zastępuje tu argument siły), ale bywa konieczna ( pozwala zachować dyscyplinę).
Dobry nauczyciel musi umieć stosować tę estetykę.
II „Bycie tym Drugim”
Odnosi się do terminu inny – „znaczący inny”
8
Znaczący inny to ktoś, kogo my uznajemy za znaczącego, z kim my chcemy wejść w relacje,
kogo chcemy słuchać, kto (według nas) ma nam coś ciekawego do powiedzenia, w relacji, z
kim jest otwarte zainteresowanie, a nie przymus. To ktoś, kto niema władzy, ale za to ma
osobowość, kto coś znaczy, dla kogo chcemy się otworzyć.
Bycie tym Drugim jest trudniejsze niż bycie tym pierwszym, ponieważ aby być tym
pierwszym wystarcz mieć władze i dominować a by być tym Drugim trzeba mieć osobowość.
W szkole wśród uczniów bycie tym Drugim to pokazania, że jest się w czymś dobrym.
III Bycie tym Trzecim
Wzorem skojarzenia tej estetyki jest postawa tłumacza w kulturze.
„Prawodawcy i tłumacze” Zygmunt Bauman
Tłumacz to mediator, pośrednik, katalizator,
Katalizator – (z chemii) sprzyja pewnemu procesowi sam w nim nie uczestnicząc.
Tłumacz przywołuje cudze myślenie, nie swoje, jest pośrednikiem przywołującym dystans.
To nie racja tego Trzeciego się liczy, ale jego obecność. Sędzia w sporze sprzyja
porozumieniu się stron. Nauczyciel działając według tej estetyki, gdy pokazuje cudze
myślenie a nie własne.
„Adwokat Diabła” – prezentowanie poglądów, z którymi się nie identyfikuje (często nawet
nie zgadzam, nie mam z nimi nic wspólnego), aby poddać je dyskusji.
Bycie tym Trzecim wymaga zdolności do samoograniczenia, nie ujawniania własnej
osobowości i własnych poglądów, do powściągnięcia własnych roszczeń.
Bycie tym Trzecim bywa trudniejsze niż bycie tym Drugim, ponieważ bycie tym Drugim
wymaga silnej osobowości, a bycie tym trzecim wymaga silnej osobowości, która
jednocześnie umie się ograniczyć.
Typowy tłumacz jest zdrajcą, czyli tym, kto nie umie wyzbyć się własnych roszczeń.
W szkole w śród uczniów bycie tym trzecim to pokazanie, że jest się osobą wiarygodną,
medialną, tam gdzie liczy się koleżeństwo.
IV „Bycie tym Czwartym”
Czwarty do brydża – ktoś, bez kogo nie może dojść do rozgrywki.
Ten Czwarty to ktoś, kto włącza się do partnerskiego działania, kto nie narzuca swojego
zdania, ani nie narzuca sposobu rozwiązania działania. Celem tej estetyki jest ćwiczenie
kompetencji współdziałania partnerskiego.
Współdziałanie, ćwiczenie kompetencji kooperacyjnej.
Ta estetyka bywa konieczna, gdy celem działania ma być nabycie kompetencji do działania.
„Burza mózgów” zasada partnerskiego działania, gdzie każdy pomysł ma prawo bytu.
Bycie tym Czwartym jest trudniejsze niż bycie tym Trzecim, ponieważ znika tu wszelki
sposób wyróżnienia statusu nauczyciela, musi on umieć wpasować się w reguły gry, które nie
on ustanawia.
W śród uczniów bycie tym Czwartym to zdolność na zachowania partnerskie,
V „Estetyka oscylacji między czterema powyższymi estetykami”
Dobry wychowawca musi umieć naprzemiennie stosować wszystkie cztery estetyki, bycie
dobrym nauczycielem to zwieńczenie naprzemiennego stosowania ich.
Błąd stosowania estetyki jest:
- błędem etycznym, bo może zrobić krzywdę (bycie tym Pierwszym – dawanie
rozkazów) zastosowania błędnej taktyki,
- oraz błędem pragmatycznym – przekreślającym możliwość skutecznego działania.
Czasami te estetyki należy stosować wbrew własnej osobowości.
9
Myślenie pragmatyczne – myślenie o skuteczność działania.
Błąd pragmatyczny – pomylenie środka w dojściu do celu, błąd polegający na zastosowaniu
technik i środków, które nie przyniosą skutku.
Ambiwalencje normatywne w rolach społecznych
Rozważania Roberta Mertona – amerykana „Edukacja wobec sporów o ponowoczesność”
Role Społeczne (potocznie) to sekwencja oczekiwań między sobą niesprzecznych, jest
wewnętrznie spójna, gdy chce się jakąś rolę grać to trzeba się nauczyć wszystkich jej
elementów, ma sekwencje zadań i powinności, które nie wpychają człowieka w dylematy, jest
proceduralna, rolę będzie się dobrze wykonywać wtedy, gdy będzie się trzymać procedur.
Rola lekarza
Lekarz stoi przed parą wzajemnie zaprzeczających sobie norm, dobry lekarz musi umieć
naprzemiennie stosować normy wzajemnie sprzeczne.
Lekarz musi umieć być empatyczny (współczuły, troskliwy, wczuwać się w sytuacje
pacjenta), angażować się emocjonalnie, umieć zdobywać się na bliskość z pacjentem,
zajmować troskliwą postawę.
Z drugiej strony lekarz musi umieć być profesjonalistą, być opanowany,
zdystansowany, traktować pacjenta przedmiotowo a nie podmiotowo, powściągać emocje,
umieć kierować się interesem technicznym.
Dobry lekarz musi umieć naprzemiennie być zdystansowanym i bliskim.
Maksymalizacja wartościowej normy może przyjść w jej zaprzeczeniu. Podstawową
umiejętnością dobrego lekarza musi być oscylowanie pomiędzy normą i kontr normą, które
wymagają naprzemiennego kierowania się nimi.
Oksymorony – zdystansowana troskliwość i troskliwe zdystansowania.
Ideał lekarza ma postać oksymoronu zdystansowana troskliwość.
Ideał wymaga naprzemiennego stosowania zaprzeczających sobie norm.
Lekarz powinien uznawać prawdę za wartość, kłamstwo nie jest wartością, lecz lekarz
powinien skłamać i nie ujawniać prawdy pacjentowi, gdy jest on umierający.
Rola polityka
Dobry polityk musi umieć być przywódca, kimś, kto idzie na czele, kto wskazuje
kierunek marszu, kto odważy się podejmować decyzje, kto reprezentuje ten interes, kto nie
jest zakładnikiem tych, którzy idą za nim.
Z drugiej strony dobry polityk musi być reprezentantem własnego elektoratu, czyli
tym, kto idzie z tyłu, kto nadąża za kierunkiem wskazanym przez wyborców, kto liczy się z
ich głosem.
Dobry polityk musi umieć naprzemiennie raz być z przodu a raz z tyłu, musi umieć
oscylować między tymi formami – reprezentatywny przywódca lub przywódczy reprezentant
– oksymologiczne pokazanie zbudowania pewnej nowej jakości.
Rola naukowca
Z jednej strony naukowiec jest bezkompromisowy w poszukiwaniu prawdy, krytyczny
w stosunku do autorytetów i otoczenia, zdolny do nie ulegania presji, zdolny do nie
kierowania się zdaniem większości.
Z drugiej strony naukowiec musi umieć liczyć się z krytyką innych, być
samokrytyczny, umieć zabiegać o uznanie, liczyć się z faktem, że nauka jest procesem
uzgadniania i uznawania dokonań.
Dobry naukowiec musi naprzemiennie oscylować normą i kontr normą.
10
Rola nauczyciela
Pełnienie roli nauczyciela jest trudniejsze niż pełnienie każdej z trzech powyższych
ról, ponieważ w nauczycielu kumulują się te trzy postawy.
Dobry nauczyciel nie będąc lekarzem podobnie jak lekarz musi być naprzemiennie
empatyczny i zdystansowany, musi on umieć podmiotowo odnieść się do dziecka, które ma
trudna sytuacją.
Nie będąc politykiem dobry nauczyciel musi umieć naprzemiennie być przywódczy i
musi umieć samo się ograniczyć. Nauczyciel ma być reprezentantem oczekiwań rodziców,
mobilizować odwagę do krytycznego myślenia uczniów i egzekwować uznanie teorii nauki.
Kwintesencją tego wątku jest twierdzenie, że rola nauczyciela kumuluje w sobie
trudności zawarte w trzech wcześniej opisanych rolach, umacniają one ambiwalencje
normatywną.
Ambiwalencja normatywna
Ambiwalencja normatywna w rolach społecznych oznacza sytuacje współwystępowania par
norm i kontr norm, którymi trzeba umieć naprzemiennie dochowywać wierności, które trzeba
respektować w działaniu (oscylacja, dwubiegunowość, dwoistość).
Rola społeczna nie jest jednorodna, ale jest dwoista. Role społeczne mają pewne trudności
polegające na tym, że trzeba umieć te dwoistość rozróżniać.
Ta perspektywa przekreśla skojarzenie z harmonią, kojarzy się ona ze złożonością
strukturalną, jest dwubiegunowa.
Ideał związany z taka rolą musi mieć charakter oksymoronu – paradoksalnego splotu
zaprzeczających sobie cech – jedności przeciwieństw.
„Kultura i fetysze” Leszek Kołakowski esej „Etyka bez kodeksu” paragraf „Asymetria
powinność i wierność”
Myślenie pragmatyczne – myślenie o skuteczności działania
Błąd pragmatyczny – pomylenie środka w dojściu do celu, błąd polegający na zastosowaniu
technik i środków, które nie przyniosą korzyści
Symptom – zjawisko, które wskazuje na coś, co bywa zaprzeczeniem tego.
Alicja Miller „Mury milczenia” o wypieraniu urazów dzieciństwa
Przejmowanie przez ofiarę poczucia winy.
„Stuka powieści” logika socjalizacji, wciąganie w wir redukcji kulturowej danego miejsca.
Episteme – termin odnoszący się do wiedzy, której wartość mierzy się pewnością i
mądrością.
Syndrom masowości – człowiek może być masowy – Ortega Igaset – człowiek dotknięty
tym syndromem jest zadowolony z siebie, z własnej przeciętności, niema poczucia
odrębności, jest zadowolony z upodobnienia do innych.
Przeciwieństwem człowieka masowego jest człowiek elitarny, który stawia sobie wysokie
wymagania, dąży do tego by coraz więcej umieć.
Człowiek masowy woli być typowy, a człowiek elitarny chce się z tej typowości wyrwać.
4 IDEOLOGIE PEDAGOGICZNE
ideologia = strategia
11
Ideologia pogranicza
1
5
9
13
Ideologia radykalna
2
6
10
14
Ideologia liberalna
3
7
11
15
Ideologia konserwatywna
4
8
12
16
Tradycja
Wolność
Zmiana
(rodzaj zapotrzebowania
na zmianę)
Miejsce
(wzorzec idealnego
miejsca dla wychowania)
1. Najbardziej wartościowym aspektem tradycji jest jej różnorodność. Przestrzeń
różnorodności, której nie wolno redukować. Tradycja żyje swoimi różnorodnymi aspektami.
Nie należy pokazywać jej tylko w wariantach dominujących.
Translokacja – przemieszczanie – pokazanie jak jest w innych miejscach.
Eliade – „sacrum i profanum”
Współczesny zachód zbanalizował przeżycie sacrum.
2. Sprzęgana z postulatami, nowoczesna, poszukuje w tradycji impulsu, dokonuje w tradycji
selekcji między tym, co jest przeżytkiem a tym, co przydatne. Tradycja może służyć
postępowi tylko, jeśli jest wyselekcjonowana i nawiązuje do zadań nowoczesności np.
przypowieść o nadstawianiu policzka u chrześcijan
w kościele latynoamerykańskim Chrystus z karabinem – kojarzenie posłania religijnego z
posłaniem społecznym.
Transformacja – kształcenie w przekształcaniu
3. Liberalne podejście akceptuje zaproszenie do nowego odczytania, do oryginalnej
interpretacji. Artysta twórczy nie gra roli tylko gra rolą np. Szekspir – Hamlet. Warunkiem
wartości nie jest wierność, ale złamanie tej wierności.
Alicja Helnan – „Twórcza zdrada” – nie każda zdrada jest twórcza i nie każda twórczość jest
zdradą.
Transgresja – przekraczanie granic, które przekroczenie nie będzie wykroczeniem.
4. Konserwatywny stosunek do tradycji związany jest z traktowaniem tradycji jako źródła
prawdy, trzeba umieć wyróżnić kanon, dostrzec go i strzec. Obowiązujący sposób odczytania
– kanoniczna wykładnia, trzeba posługiwać się jego egzegezą i wiernie ją przekazywać
(transmisja międzypokoleniowa).
Punktem wyjścia do wolności są 2 aspekty:
- wzór człowieka wyzwolonego
- na czym to wyzwolenie ma polegać
5. Człowiek lektury, Maria Janion „Wyzwalać to otwierać biblioteki świata”
związane z pokazywaniem, co warto przeczytać poza tym, co się czyta.
12
Człowiek lektury nie jest zakładnikiem zamkniętego kręgu lektur i tego, co się czyta. Otwiera
się na cudze myślenie, nie kieruje się modą.
Łotman (rus) kultura jest pamięcią symboliczną tekstów.
6. Rewolucjonista, człowiek zbuntowany, zaangażowany w działanie na rzecz innych
obywateli. „Wolność wszystkich jako warunek wyzwolenia każdego”. Wolność nie może być
redukowana do indywidualnej perspektywy. Ta ideologia troszczy się o to, aby człowiek
troszczył się o innych.
7. Najbardziej wyzwolonym jest artysta.
Rorty Richard – „Zatroszczmy się o wolność a prawda zatroszczy się sama o siebie”. Należy
troszczyć się o przestrzeń wolnego myślenia, artysta tworzy przekraczając granice, buntując
się wobec konwencji i stereotypów, ma on prawo do przekraczania granic, odwagę nie pokory
w myśleniu i prawo poszukiwań w myśleniu.
8. Konserwatywna wizja wolności afirmuje jako wzór człowieka wolnego kapłana. Postawa
kapłana jest wzorem wyzwolenia ze względu na maksymę „prawda cię wyzwoli”. Zakłada to,
że kapłan ma dostęp do prawdy, jest jej strażnikiem.
9. Nasycenie różnicą zaprzeczeniem podstawy ideologicznej.
Bachtin „Kultura żyje w miejscach nasyconych różnością”, czyli tam gdzie są różne sposoby
myślenia, w Polsce – na kresach wschodnich.
Bachtin „Cóż mi po kimś, kto myśli tak samo jak ja”.
10. Wyeliminowanie źródła zmian, które widziane jest strukturalnie.
11. Odniesienie do świata, w którym ideał nie obowiązuje.
12. Konserwatywne rozumienie zmiany oparte jest na haśle „Powrót do źródeł”. Zmiana jako
powrót, troska o to, co było w tradycji, mechanizm transmisji – postępowe ma być
przywrócenie ładu, który został zagubiony, konserwatywna wizja zmian nie odrzuca zmian,
ale odrzuca postęp.
13.
14. Miejsce samorealizacji.
15.
16.
13