Książka podlega tym samym prawom, które rządzą rozwojem stosunków
społecznych.
Jako zjawisko społeczne jest ona z jednej strony wiernym odbiciem
przemian ideowych, poziomu kultury, stylów, z drugiej zaś - ważkim
współczynnikiem kształtującym historię i przyszłość ludzkości.
Upłynęło wiele tysięcy lat zanim człowiek dopracował się książki,
a minęło jeszcze kilka kolejnych wieków zanim książka stała się tym,
czym jest dzisiaj.
Zapisywanie myśli najpierw
odbywało się za pomocą obrazków
wykuwanych w kamieniu –
petroglify.
Tabliczki gliniane po raz pierwszy jako materiał pisarski
zostały użyte w IV tysiącleciu p.n.e. na terenach Mezopotamii
przez cywilizacje Bliskiego Wschodu.
Ukształtowane z gliny pokrywano pismem klinowym za
pomocą rylca. Potem suszono je na słońcu lub wypalano
w ogniu, aby zachowały twardość.
Tabliczki woskowe używane były
przez starożytnych Greków i Rzymian.
Wyrabiane z drewna: dębu,
cyprysu, palmy, cedru i drewna
cytrusowego
i otaczane drewnianą
ramką, pokryte były z wierzchu
warstwą wosku.
Do pisania na nich służyły rylce,
wykonane z drewna, metalu lub twardej
trzciny.
Tabliczki wiązano ze sobą, przewlekając
przez otwór w ramie rzemień.
Najpopularniejszą, pierwotną formą
książki od IV tysiąclecia p.n. e. do
II – IV w n.e. był zwój.
Tego materiału używali Egipcjanie
i Grecy, a że łodyga tej rośliny po
grecku zwie się byblos, stąd wyraz
ten oznacza także książkę.
Rzymianie używali też łyka
lipowego (łyko po łacinie to liber,
a także książka).
Germanowie preferowali drzewo
bukowe, którego nazwę (Bucke)
przeniesiono na szersze pojęcie:
książkę (Buch).
Po raz pierwszy na większą skalę
zaczęto używać jako materiału
piśmiennego pergaminu. Szersze
rozpowszechnienie pergaminu
przypada na IV wiek n. e., ale
dopiero w VIII w. zdołał on
wyprzeć papirus.
W zależności od regionu jako
materiału pisarskiego używano:
papirusu – Grecja, Egipt
pergaminu – Rzym, Bizancjum
płótna lub papieru – Daleki
Wschód.
W II w. p.n.e. udoskonalono
proces tworzenia skórzanego
materiału pisarskiego.
Kodeks swoją formę zaczerpnął
z tabliczek woskowych zwanych
przez Rzymian „codex” (kloc
drzewny).
Zbudowany był z kilku lub wielu
składek. Arkusz pergaminu łamano raz
w połowie – tworząc dwie karty.
Na oprawę stosowano deski (dębowe
lub bukowe), pokryte skórą,
pergaminem lub blachą.
W 105 r. n.e. chińczyk Cai Lun
wynalazł papier. Do jego wyrobu
zastosował włókna roślinne.
Od IV w. zaczęto stosować do
jego produkcji szmaty lniane,
stare sieci i liny rybackie.
W 751 roku Arabowie zdobyli
tajemnicę wyrobu papieru.
W połowie XII wieku sztuka
wyrobu papieru dotarła do
Hiszpanii. Rozpowszechniła się
w Europie, a w XV wieku dotarła
również do Polski.
Wynalezienie druku przypisuje się Janowi Gutenbergowi
z Moguncji, przyjmując jako datę tego wydarzenia rok
1450, choć nie wiadomo, kiedy Gutenberg wydał swój
pierwszy druk.
Najsłynniejszym jego dziełem jest Biblia 42-wierszowa.
Składa się z dwóch woluminów o objętości 1286 stronic,
której czcionka wzorowana była na piśmie ręcznym.
Ukazała się w nakładzie 200 egzemplarzy.
Pierwsze książki drukowane
ukazujące się do 1500 roku
nazywamy inkunabułami.
Swoją formą przypominają one
rękopisy, nie mają karty
tytułowej, która pojawiła się
dopiero pod koniec XV wieku
w Niemczech i Holandii.
Pierwszą drukowaną książką
w Polsce był jednostronicowy
łaciński kalendarz astronomiczny
Calendarium Cracoviense –
1474 rok, a pierwszą drukowaną
książką w języku polskim był
modlitewnik Raj Duszny
Biernata z Lublina – 1513 rok
Kraków.
Od początku XXI wieku na
popularności zyskuje tzw.
książka elektroniczna, czyli tekst
zapisany w formie cyfrowej,
wyświetlany na komputerze,
czytniku, tablecie czy
smartfonie.
Najczęściej obsługiwane przez
czytniki formaty to: TXT, EPUB,
HTML, PDF, RTF, DOC, PDB,
JPG.
