Prawo bankowe
advertisement
Wykład 9 PRAWO BANKOWE KREDYTY Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy; 2) kwotę i walutę kredytu; 3) cel, na który kredyt został udzielony; 4) zasady i termin spłaty kredytu; 4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu; 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany; 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu; 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu; 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych; 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje; 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy. 2 KREDYTY Prawo bankowe nie zawiera legalnej definicji kredytu, lecz określa podstawowe prawa i obowiązki stron umowy kredytowej oraz niezbędne elementy jej treści, jak również działania banku związane z udzieleniem kredytu oraz kontrolą jego wykorzystywania przez kredytobiorcę. W ujęciu leksykalnym kredyt bankowy definiowany jest jako stosunek ekonomiczny pomiędzy bankiem a kredytobiorcą, którego istota polega na dostarczeniu przez bank określonej kwoty środków pieniężnych kredytobiorcy, pod warunkiem jej późniejszego zwrotu wraz z wynagrodzeniem dla banku (odsetki, prowizja, opłaty manipulacyjne). Dozwolonego debetu (salda ujemnego) na rachunku bankowym, który wynika z umowy z bankiem, nie powinno się jednak utożsamiać z pożyczką pieniężną lub kredytem bankowym. 3 KREDYTY Do istotnych cech umowy kredytu należy zatem zaliczyć: - jej kwalifikowany charakter (udzielającym kredytu bankowego może być tylko podmiot o prawnym statusie banku) , - pieniężność (przedmiotem umowy kredytu jest określona kwota środków pieniężnych), - odpłatność (kredytobiorca zobowiązany jest do zapłaty odsetek i ewentualnej prowizji dla banku), - celowość kredytu (w umowie należy określić przeznaczenie kredytu, ponieważ już na etapie zaciągania kredytu ustalany jest jego cel, a nie w fazie późniejszego korzystania ze składników majątkowych nabytych za środki z tytułu uzyskanego kredytu), - zwrotność kredytu (co do zasady kwota środków pieniężnych podlega zwrotowi, a jedynie w wyjątkowych przypadkach nie dochodzi do jej zwrotu, np. w związku z bezskutecznością egzekucji zaległych rat kredytu). 4 KREDYTY Umowa kredytowa jest umową konsensualną, dwustronnie zobowiązującą oraz odpłatną. Z zamieszczonej w ustawie regulacji umowy kredytowej wynika, że istota tej czynności prawnej wywiera znaczący wpływ na sposób wykorzystania kwoty środków pieniężnych postawionych do dyspozycji kredytobiorcy. W tym zakresie umowa kredytu zasadniczo różni się od umowy pożyczki, w tym pożyczki pieniężnej udzielanej przez banki. Oznaczenie sposobu wykorzystania kredytu stanowi zatem jednoczesne ustawowe ograniczenie kierowane pod adresem kredytobiorcy. Ograniczenie to sprowadza się do tego, że kredytobiorca musi się godzić z tym, że jego swoboda w dysponowaniu środkami kredytowymi na inne, nawet w danym momencie uzasadnione, cele została wyeliminowana (jest objęta zakazem). swoboda ta zostaje zawężona do działań mieszczących się w granicach ustalonego przedmiotu kredytowania. Z punktu widzenia praw kredytobiorcy naruszenie tego zakazu może powodować daleko idące negatywne skutki prawne - włącznie z rozwiązaniem umowy kredytowej przez bank, a także żądaniem przez bank jego natychmiastowej i całkowitej spłaty wraz z podwyższonymi odsetkami od kwoty kredytu wykorzystanej przez kredytobiorcę niezgodnie z celem określonym w umowie kredytu. 5 KREDYTY W odróżnieniu od umowy pożyczki w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, w wyniku zawarcia umowy kredytu nie dochodzi do przeniesienia na kredytobiorcę własności środków pieniężnych. Użytego w art. 720 k.c. zwrotu "przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy" nie powinno się pojmować zbyt ściśle, w kategoriach prawnorzeczowych, podobnie jak nie traktuje się tak użytego w art. 725 k.c. określenia "posiadacz rachunku bankowego". Istota umowy kredytu sprowadza się do tego, że bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy (a więc nie przenosi na niego własności określonej ilości i wartości środków pieniężnych) na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umówionym terminie spłaty oraz zapłaty prowizji od przyznanego kredytu . Każda umowa kredytu, bez względu na kwotę kredytu, powinna być zawarta na piśmie. Zgodnie natomiast z art. 720 § 2 k.c. umowa pożyczki, której wartość przekracza 500 zł, powinna być stwierdzona pismem. W związku z tym, że przepisy prawa bankowego nie określają skutków prawnych niedochowania formy pisemnej umowy kredytu, można przyjąć, iż została ona zastrzeżona pod rygorem utrudnień dowodowych. 6 ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności. Badanie tego przymiotu kredytobiorcy przez bank zmierza do zminimalizowania ryzyka związanego z ewentualną niewypłacalnością kredytobiorcy i powstaniem niebezpieczeństwa braku zwrotu przez niego otrzymanych do czasowej dyspozycji środków kredytowych. Etap badania zdolności kredytowej jest wcześniejszy od etapu zawierania umowy o kredyt. Bank może przystąpić do badania zdolności kredytowej danego podmiotu dopiero po złożeniu przez ten podmiot wniosku o kredyt. 7 ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA Prawidłowo wypełniony i uzupełniony o stosowne załączniki wniosek jest podstawą wszczęcia przez bank procedury, która może doprowadzić do zawarcia umowy o kredyt. Wnioski kredytowe są z reguły składane według wzorów opracowanych w poszczególnych bankach. Zainteresowany uzyskaniem kredytu ujawnia we wniosku swoje dane (imię, nazwisko, adres zamieszkania, firmę, siedzibę, rodzaj prowadzonej działalności, formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstwa, numer identyfikacji podatkowej itp.), kwotę kredytu, proponowany sposób zabezpieczenia spłaty, przeznaczenie kredytu oraz inne informacje wymagane przez bank. Wniosek kredytowy stanowi wezwanie do podjęcia przez bank negocjacji. Wniosek kredytowy zawiera oświadczenia kredytobiorcy o charakterze informacyjnym. Oświadczeń tych nie można traktować jako oświadczeń woli w rozumieniu prawa cywilnego, a wniosku kredytowego - jako oferty . Dla badania zdolności kredytowej istotne znaczenie mają informacje zawarte w załącznikach do wniosku kredytowego. W związku z tym do wniosku o kredyt należy dołączyć zaświadczenia o wysokości miesięcznych dochodów osób fizycznych, dane o stanie rodzinnym osoby fizycznej (np. dotyczące liczby osób znajdujących się na jej utrzymaniu), informacje o stanie majątkowym i finansowym osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. Za działania niewłaściwe ze strony banków, według oceny organu nadzoru bankowego, uważane są odmowy udzielania kredytów osobom fizycznym jedynie z powodu osiągnięcia przez te osoby określonego tj. zaawansowanego, wieku. Zwrócono uwagę na fakt, że w pojęciu "zdolności kredytowej" i w zakresie jej oceny nie mieści się wiek osoby fizycznej. W związku z tym nie istnieją przeszkody prawne uniemożliwiające osobom, które osiągnęły określony wiek (np. przekroczyły 70. rok życia) i posiadają zdolność kredytową, udzielania kredytów na warunkach określonych przepisami prawa bankowego. 8 ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA kredytobiorca obowiązany jest przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny jego zdolności kredytowej, przy czym użyte w tym przepisie określenie "kredytobiorca" ma szersze znaczenie, obejmujące również osobę występującą z wnioskiem o udzielenie kredytu, a więc wnioskodawcę, który dopiero po pozytywnie ocenionej zdolności kredytowej stanie się kredytobiorcą. Badanie zdolności kredytowej nie jest przy tym ograniczone do informacji i dokumentów przedkładanych przez wnioskodawcę, ale również może obejmować informacje i dokumenty uzyskiwane przez bank od innych poza wnioskodawcą podmiotów . Jeszcze przed udzieleniem kredytu bank dokonuje oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy, a ta ocena jest warunkiem, od którego zależy przyznanie kredytu. Ocena zdolności kredytowej, która jest jednym z podstawowych sposobów kontroli ryzyka kredytowego, to domena działalności banku. Czynność taka nie może zostać powierzona podmiotowi zewnętrznemu, np. Poczcie Polskiej, ponieważ w konsekwencji to pracownicy Poczty Polskiej podejmowaliby decyzję o udzieleniu przez bank kredytu. Nie wyklucza to jednak ich udziału w przeprowadzaniu oceny zdolności kredytowej wnioskującego o kredyt, ale pod warunkiem że będzie się ona odbywać na zasadach i na podstawie kryteriów określonych przez bank. 9 ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA obowiązek posiadania przez kredytobiorcę zdolności kredytowej ma charakter publicznoprawny i nie stanowi elementu cywilnoprawnego stosunku kredytu bankowego. Dlatego udzielenie kredytu przez bank osobie, która nie posiada zdolności kredytowej, nie powoduje nieważności zawartej umowy. W przypadku takim pewne konsekwencje mogą być wyciągnięte jedynie w stosunku do banku w ramach środków nadzoru bankowego. Publicznoprawny charakter obowiązku badania zdolności kredytowej oznacza także, że bank jest zobligowany do badania tej zdolności w każdym przypadku (z uwzględnieniem wyjątków określonych w ustawie) bez względu na to, kto ubiega się o kredyt i jaka jest wnioskowana kwota kredytu. Według innego poglądu bank nie ma obowiązku badania zdolności kredytowej kredytobiorcy, a badanie zdolności kredytowej kredytobiorcy, wybór kryteriów, metody i aspektu czasowego takiego badania (przed zawarciem umowy kredytowej lub po nim) stanowią suwerenne uprawnienie instytucji kredytowej. Bank ponosi ryzyko zaniechania w tym zakresie, ryzyko badań niepełnych lub niewłaściwych. 10 ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA Banki stosują różne metody badania zdolności kredytowej, biorąc pod uwagę przede wszystkim aspekty ekonomiczne sytuacji kredytobiorcy, a ponadto jego status prawny, sposób zarządzania majątkiem, planowaną strategię rozwoju, kwalifikacje kadry zarządzającej przedsiębiorstwem. Należy podkreślić, że posiadanie przez kredytobiorcę zdolności kredytowej nie oznacza jeszcze, że bank obowiązany jest do udzielenia kredytu. Nawet pozytywna ocena zdolności kredytowej nie powoduje po stronie banku powstania obowiązku udzielenia kredytu wnioskodawcy. 11 OCENA RYZYKA – USTAWA O KREDYCIE KONSUMENCKIM Stosownie jednak do postanowień art. 9 oraz 10 u.k.k. kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany do oceny ryzyka kredytowego konsumenta. Ocena ta dokonywana jest na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta lub informacji zawartych w bazie danych lub zbiorze danych kredytodawcy. Konsument jest zobowiązany do przedstawienia, na żądanie kredytodawcy, dokumentów i informacji niezbędnych do dokonania przez kredytodawcę oceny ryzyka kredytowego, tzn. oceny zdolności konsumenta do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami, w terminach określonych w umowie o kredyt konsumencki. 12 OCENA RYZYKA – USTAWA O KREDYCIE KONSUMENCKIM Ocena ryzyka kredytowego jest pojęciem znacznie szerszym od oceny zdolności kredytowej. Dotyczy bowiem transakcji na tle całego portfela kredytowego banku i jego skutków dla banku jako całości, stąd odnosi się do ryzyka banku związanego z zaangażowaniem kapitału przy udzielaniu kredytu, natomiast ocena zdolności kredytowej to indywidualna ocena możliwości spłaty przez kredytobiorcę kredytu w określonych terminach spłaty wraz z odsetkami i prowizjami. O ile obowiązek badania zdolności kredytowej oznacza jednocześnie publicznoprawny zakaz udzielania kredytów osobom nieposiadającym zdolności kredytowej, o tyle obowiązek oceny ryzyka kredytowego oznacza jedynie (według definicji z ustawy) obowiązek zbadania zdolności do spłaty, ale bez jednoczesnego uzależnienia podjęcia decyzji kredytowej od jej wyniku. Jeżeli kredytodawcą jest bank, to ocena ryzyka kredytowego dokonywana jest przy uwzględnieniu art. 70 pr. bank. W przypadku gdy kredytodawca odmówi konsumentowi udzielenia kredytu konsumenckiego na podstawie informacji zawartych w bazie danych lub zbiorze danych kredytodawcy, to obowiązkiem kredytodawcy jest niezwłoczne przekazanie konsumentowi bezpłatnej informacji o wynikach tego sprawdzenia oraz wskazanie bazy danych, w której tego sprawdzenia dokonano. Zgodnie z art. 3 u.k.k. przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. 13 OCENA RYZYKA – USTAWA O KREDYCIE KONSUMENCKIM Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: - umowę pożyczki, - umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego, - umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia, - umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia, - umowę o kredyt odnawialny. 14 MOŻLIWOŚĆ UDZIELENIA KREDYTU POMIMO BRAKU ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ KREDYTOBIORCY Dopuszczono zatem możliwość udzielenia kredytu bankowego osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną, która nie ma zdolności kredytowej, ale po spełnieniu następujących warunków: - ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu, - przedstawienia - niezależnie od zabezpieczenia spłaty kredytu - programu naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja zapewni - według oceny banku - uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie. Ze sposobu redakcji treści wyżej powołanego przepisu ustawy nie wynika, czy niniejsze warunki powinny być spełnione przez kredytobiorcę łącznie, czy też możliwe jest udzielenie kredytu również w sytuacji, w której kredytobiorca spełnia tylko jeden z tych warunków. W prawie bankowym nie określono również, co należy uważać za szczególny sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, ani czasu, w którym powinno nastąpić uzyskanie zdolności kredytowej w wyniku zastosowania programu naprawy gospodarki. 15 ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA Art. 74. W czasie obowiązywania umowy kredytu kredytobiorca jest obowiązany przedstawić - na żądanie banku - informacje i dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz umożliwiające kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu. obowiązkiem banku jest dokonywanie oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy oraz sprawowanie kontroli wykorzystania i spłaty kredytu. W ten sposób bank zmierza do minimalizacji ryzyka kredytowego oraz właściwie chroni środki pieniężne złożone na rachunkach bankowych, z których finansowana jest działalność kredytowa banku. Realizacja przez bank obowiązków określonych w komentowanym przepisie nie powinna zatem być rozumiana wąsko, tzn. sprowadzana jedynie do prawidłowego wykonania postanowień umowy o kredyt, lecz ujmowana szerzej, tzn. z uwzględnieniem właściwej ochrony depozytów pieniężnych powierzonych bankowi do przechowania na rachunkach bankowych. Wyraźnie wyznaczono ramy czasowe wykonywania obowiązków przez bank (kredytodawcę) wobec kredytobiorcy, a mianowicie jest to okres obowiązywania umowy kredytu. 16 KREDYT W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w przypadku utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu, Termin wypowiedzenia, o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy 7 dni. Wypowiedzenie umowy kredytu z powodu utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej lub zagrożenia jego upadłością nie może nastąpić, jeżeli bank zgodził się na realizację przez kredytobiorcę programu naprawczego. 17 KREDYT O ile umowa kredytu nie stanowi inaczej, termin spłaty kredytu jest terminem zastrzeżonym na rzecz obu stron. W przypadku gdy strony ustaliły termin spłaty kredytu dłuższy niż rok, kredytobiorca może wypowiedzieć umowę z zachowaniem terminu trzymiesięcznego. Wykonanie tego uprawnienia nie może wiązać się z poniesieniem przez kredytobiorcę dodatkowych kosztów. Bank nie może uzależnić wykonania przez kredytobiorcę uprawnienia od wprowadzenia dodatkowych ograniczeń, w szczególności nie może zobowiązać kredytobiorcy do nabywania waluty przeznaczonej na spłatę rat kredytu, jego całości lub części, od określonego podmiotu. 18 KREDYT Jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. W wezwaniu bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Restrukturyzacja dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę. Bank, w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, przekazuje kredytobiorcy, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia, w formie pisemnej, dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację. 19 KREDYT Zasady oprocentowania kredytu określa umowa kredytu, z tym że w razie stosowania stopy zmiennej należy: 1) określić w umowie kredytowej warunki zmiany stopy procentowej kredytu; 2) powiadomić w sposób określony w umowie kredytobiorcę, poręczyciela oraz, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, inne osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu o każdej zmianie stopy jego oprocentowania. Oprocentowanie kredytu stanowi jego cenę, jaką powinien zapłacić kredytobiorca za możliwość korzystania ze środków kredytowych otrzymanych od banku do czasowej dyspozycji, zgodnie z celem określonym w umowie kredytu. Przepis art. 76 pr. bank. jest uzupełnieniem postanowień art. 69 ust. 2 pkt 5 pr. bank., zgodnie z którym umowa kredytu powinna określać wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany. Zapłata ceny za kredyt (wynagrodzenie za świadczenie banku) jest zatem elementem przedmiotowo istotnym umowy kredytu. Wynagrodzenie tego rodzaju bank kredytujący musi pobrać zawsze dla zachowania ważności danej umowy jako umowy kredytu 20 KREDYT Zastosowanie zmiennej stopy oprocentowania umożliwia przeniesienie części ryzyka kredytodawcy, związanej ze zmianami gospodarczymi, na konsumenta, ale powinno być tak określone w umowie, aby w chwili jej zawarcia konsument mógł dokonać oceny celowości i opłacalności zaciągniętego kredytu i aby w toku spłacania kredytu zmiany jego oprocentowania nie miały charakteru oderwanego od czynników wpływających na te zmiany. Dokonując zmiany stopy oprocentowania - podwyższając lub obniżając ją bank określa wysokość świadczenia i dostosowuje ją do aktualnych warunków gospodarowania pieniądzem i jego siły nabywczej. Nie jest to dowolne zmienianie wysokości pobieranych odsetek, lecz ustalanie wysokości odsetek na podstawie kryteriów z góry przewidzianych w umowie. Ochrona konsumenta przed niedozwolonymi klauzulami nie eliminuje możliwości stosowania zasady zmiennej stopy procentowej przy kredycie bankowym. 21 KREDYT Bank jest obowiązany niezwłocznie powiadomić, w sposób określony w umowie, osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu, jeżeli kredytobiorca opóźnia się z jego spłatą. Zawiadomienie obejmuje wszystkie osoby bez względu na ich status prawny (osoby prawne, osoby fizyczne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej). Bank powinien wykonać obowiązek zawiadomienia niezwłocznie, ale w sposób określony w umowie. Zawiadomienie dłużnika jest równoznaczne z wezwaniem go do zapłaty i nie wymaga ze strony wierzyciela (banku) żadnych dodatkowych działań. Na banku spoczywa obowiązek zawiadomienia dłużnika nie tylko o wypowiedzeniu umowy kredytu, ale także o każdym opóźnieniu dłużnika. Brak zawiadomienia o opóźnieniu kredytobiorcy nie wpływa na wymagalność roszczenia względem dłużnika, który nie może na tej podstawie kwestionować zasadności wystawionego przeciwko niemu bankowego tytułu egzekucyjnego. 22 KREDYT Umowa kredytu może określać, że od kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego niewykorzystanego przysługuje bankowi odrębna prowizja. umowa kredytu powinna określać wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje. Oznacza to, że bank może w ogóle zrezygnować z pobierania prowizji, jak również może w umowie zastrzec prowizję. Najczęściej banki zastrzegają w umowie kredytu prowizję od kredytu wykorzystanego przez kredytobiorcę, a więc świadczenia wykonanego przez bank na rzecz kredytobiorcy. dopuszczono możliwość poboru przez bank prowizji od kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego niewykorzystanego, jeżeli zostało to określone w umowie kredytu. Jest to zatem prowizja za gotowość świadczenia ze strony banku na rzecz kredytobiorcy. Możliwość poboru tego rodzaju prowizji z oczywistych względów dopuszczalna jest tylko w sytuacji, w której niewykorzystanie przyznanej kwoty kredytu lub jego części wynika z przyczyn leżących po stronie kredytobiorcy, a nie po stronie banku. 23 INSTYTUCJE PARABANKOWE Jakie słowo zostało wybrane najpopularniejszym słowem 2012 roku? PARABANK* * W konkursie organizowanym przez Instytut Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundację Języka Polskiego w/w słowo zajęło pierwsze miejsce (źródło: "Parabank" słowem roku 2012. Pokonał leminga, trotyl i zamach, www.gazetaprawna.pl, 19 stycznia 2013 r.) 24 INSTYTUCJE PARABANKOWE Nie istnieje prawna definicja pojęcia „parabank”. Działalność „parabanków” polega na oferowaniu konsumentom produktów podobnych w swojej konstrukcji do lokat oszczędnościowych z gwarancjami zysków. Przepisy prawa bankowego przewidują sankcję karną za gromadzenie bez zezwolenia środków pieniężnych klientów w celu obciążania ich ryzykiem. Ponadto powierzenie oszczędności instytucji innej niż bank wiąże się z dużym ryzykiem, ponieważ instytucje te nie są nadzorowane przez Komisję Nadzoru Finansowego, a także nie ma gwarancji zwrotu wpłaconych środków z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG) w przypadku ich upadłości. 25 PARABANK A BANK – GŁÓWNE RÓŻNICE KRYTERIUM BANK PARABANK FORMA PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI zasadniczo: SPÓŁKA AKCYJNA, SPÓŁDZIELNIA zasadniczo: INDYWIDULANA DZIAŁ. GOSP., SPÓŁKA Z O.O., BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY TAK NIE NADZÓR FINANSOWY TAK NIE ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA SZCZEGÓŁOWO BADANA POBIEŻNIE BADANA lub NIEBADANA NAJWAŻNIEJSZE PRODUKTY RACH. BANKOWY, KREDYT, POŻYCZKA, LOKATA POŻYCZKA, „DEPOZYT LOKATOPODOBNY” JAK ZARABIA PARABANK? Pani Ela pożyczyła w instytucji parabankowej 600 zł na okres 15 dni. Po 15 dniach zgodnie z umową musiała oddać 760 zł. Na koszt tej pożyczki wynoszący 160 zł złożyły się: odsetki od udzielonej pożyczki - 6 zł, opłata przygotowawcza - 30 zł, składka ubezpieczeniowa - 124 zł, Łącznie rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) wynosi … 31385,96 % INSTYTUCJE PARABANKOWE Podmioty, w stosunku do których zachodzi podejrzenie, że wykonują działalność bankową bez zezwolenia, umieszczane są na liście ostrzeżeń publicznych KNF. Pozabankowe podmioty pożyczkowe: prowadzą działalność zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, są zobowiązane do przestrzegania przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, nie mają obowiązku uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności pożyczkowej. Pozabankowe podmioty pożyczkowe nie podlegają nadzorowi sprawowanemu przez KNF. Pozabankowe podmioty pożyczkowe nie są objęte systemem gwarantowania depozytów, zarządzanym przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny ani systemem gwarancji Skarbu Państwa. 28 INSTYTUCJE PARABANKOWE ustawa o kredycie konsumenckim po nowelizacji w 2016 r. wobec takich podmiotów jak parabanki i lombardy, nakłada obowiązek dostosowania formy prawnej prowadzonej działalności oraz minimalnej wysokości kapitału zakładowego do nowych wymagań prawnych. przepisy ustawy wprowadzają, wobec podmiotów chcących prowadzić działalność pożyczkową, obowiązek prowadzenia działalności w formie spółki kapitałowej, tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej. Ponadto, ustawodawca określił minimalną wysokość oraz sposób wniesienia kapitału zakładowego tych podmiotów - będzie to kwota 200 tys. zł, wniesiona wyłącznie w postaci wkładu pieniężnego Instytucje pożyczkowe, po uzyskaniu zgody konsumenta, zostały dodatkowo zobowiązane do wymiany i przekazywania bankom aktualnych informacji niezbędnych do oceny zdolności kredytowej konsumenta i analizy ryzyka kredytowego. Zgoda konsumenta w tym zakresie może być wyrażona w formie pisemnej lub w postaci elektronicznej, z jednoczesnym wymogiem jej utrwalenia na informatycznym nośniku danych. 29
