Podstawy mikroekonomii (8 stron)

EKONOMICZNA TEORIA ZACHOWAŃ LUDZKICH
EKONOMIA-nauka badająca jak ludzie radzą sobie z rzadkością-brakiem nieograniczonej
dostępności dóbr, jak rozwiązują problem alokacji ograniczoności zasobów w celu
zaspokojenia konkurencyjnych chęci, by zaspokoić ich tyle ile jest w danej sytuacji
możliwe
EKONOMIA – jest nauką o najefektywniejszej alokacji ograniczonych zasobów,
pomiędzy nieograniczone potrzeby w celu uzyskania maksimum zadowolenia
społeczeństwa
EKONOMIA musi odpowiedzieć na następujące pytania:
1. Co i ile produkować?
2. Jak produkować (jakimi metodami)?
3. Dla kogo produkować?
4. Jak dzielić produkcję na konsumpcję i inwestycje?
EKONOMIA – jest nauką o gospodarowaniu, a więc dokonywaniu przez ludzi wyborów,
koniecznych przy wytwarzaniu dóbr i usług oraz ich podziale między członków
społeczeństwa w warunkach ograniczonych zasobów. Wyróżnia się ekonomie pozytywną i
normatywną.
EKONOMIA POZYTYWNA - gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem
takim jakim on jest, a nie takim, jakim powinien być
EKONOMIA NORMATYWNA - gałąź badań która zajmuje się sądami wartościującymi:
jakie powinny być ceny, poziomy produkcji, dochody i kierunki polityki gospodarczej
rządu, tzn. mówi o tym ja gospodarka powinna funkcjonować
Ekonomia jako dyscyplina wiedzy dzieli się na dwie zasadnicze części: mikroekonomię i
makroekonomię.
MIKROEKONOMIA- zajmuje się badaniem procesów podejmowania decyzji przez
poszczególne podmioty gospodarcze tj. przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, a także
mechanizmy funkcjonowania poszczególnych rodzajów i form rynku. MIKROEKONOMIA to
badanie pojedynczych rynków (np. książek, zboża) które funkcjonują w ramach
gospodarki narodowej
MAKROEKONOMIA - jest badaniem gospodarki narodowej jako całości lub też badaniem
znaczących części; odnosi się do ogólnego obrazu a nie szczegółów działalności
gospodarczej danego kraju.
ZASOBY-rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i usług (ziemia, kapitał, praca,
przedsiębiorczość)
ZIEMIA-wraz z surowcami mineralnymi, roślinnymi, wodą, itp., Zasób wykorzystywany
w procesie produkcji
KAPITAŁ-wszelkie dobra materialne i niematerialne, wykorzystywane w produkcji w
procesie gospodarowania, stanowi czynnik produkcji
PRACA-siła robocza; człowiek wraz ze swoimi umiejętnościami i zdolnościami, które
wykorzystuje w procesie wytwarzania towarów i świadczenia usług
Obszary analizy mikroekonomicznej:
 Rynek towarów i usług; funkcjonowanie mechanizmu rynkowego,
 Teoria wyboru konsumenta,
 Teoria wyboru producenta,
 Rynki czynników wytwórczych
Fundamentalne założenia Mikroekonomii:
 „Homo oeconomicus”1 – celem każdej jednostki jest maksymalizacja korzyści z
podjętych działań (firma dąży do maksymalizacji zysków, konsument – do
maksymalizacji użyteczności po minimalnych kosztach).
Założenia beckerowskiego homo oeconomicus sprowadzają się do trzech punktów, a
mianowicie:
 maksymalizującego charakteru zachowań ludzkich,
 występowania równowagi rynkowej,
 stałości preferencji.
Bezwzględne i konsekwentne posługiwanie się kombinacją tych założeń według G. S.
Beckera stanowi istotę podejścia ekonomicznego dającego się zastosować w różnych
warunkach i do wielu jednostek. Według G.S. Beckera:
 wzrost ceny zawsze będzie prowadzić do ilościowego spadku popytu, niezależnie od
tego czy będzie to dotyczyć wzrostu ceny rynkowej, jajek powodującej zmniejszenie
zapotrzebowania na jajka, wzrostu „ceny-cienia” (ceny kalkulacyjnej) potomstwa
zmniejszającego „popyt” na dzieci, czy też wydłużenie się czasu oczekiwania w kolejce
na przyjęcie do lekarza zmniejszającego popyt na jego usługi;
 wzrost ceny zawsze będzie prowadzić do zwiększenia oferowanej podaży, bez względu
na to, czy jest to wzrost rynkowej ceny wołowiny, prowadzący do ilościowego wzrostu
hodowli i uboju bydła, zwiększenie płacy proponowanej kobietom zamężnym
prowadzący do wzrostu ich aktywności zawodowej, czy też zmniejszenie czasu
przejazdu przez taksówkarza po ulicach bez pasażera, co wpływa na wzrost ceny
usługi i tym samym zwiększa podaż taksówek;
 rynki konkurencyjne zaspokajają preferencje konsumentów efektywniej niż rynki
monopolistyczne i to niezależnie od tego, czy w grę wchodzi aluminium czy rynek
zegarków;
 nałożenie podatku na jakiś produkt spowoduje zmniejszenie ilości tego produktu bez
względu na to, czy dotyczyć to będzie podatku od benzyny powodującej zmniejszenie
zużycia benzyny czy też wymiaru kary za przestępstwa kryminalne stanowiącego
swoisty „podatek” od przestępstw i zmniejszającego w rezultacie ich liczbę, czy
wreszcie podatek od płac wpływający na obniżenie podaży pracy w sektorze
rynkowym.
Zgodnie z tymi twierdzeniami oraz założeniem o możliwości zastosowania podejścia
ekonomicznego do wszystkich zachowań ludzkich – G.S. Becker w swoich pracach
prezentuje zastosowalność takiego podejścia do dziedzin uważanych za obce ekonomii,
takich jak: problemy dyskryminacji rasowej, decyzje wyborów w demokracjach
parlamentarnych, problemy zbrodni i kary, alokacja czynnika czasu, liczby dzieci w
małżeństwie i jakości potomstwa, zawieranie związków małżeńskich. Rozważania
dotyczące powyższych problemów wsparte są analizą matematyczną oraz badaniami
empirycznymi, co czyni przedstawioną teorię bardziej kompleksową i spójną
metodologicznie.
G.S. Becker jest tez autorem:
Ekonomicznej teorii rozrodczości
W teorii tej Becker twierdzi, że skoro dzieci są dla większości rodziców źródłem pewnego
„dochodu” psychicznego lub satysfakcji, można je traktować jako pewne dobra
konsumpcyjne. Dzieci mogą również dostarczać dochodów pieniężnych, dlatego można je
traktować jako pewnego rodzaju dobra produkcyjne. Teoria wyjaśnia posiadanie
potomstwa z pobudek ekonomicznych.
Garry S. Becker, ekonomista i filozof amerykański, laureat Nagrody Nobla w 1992 roku. Omawianą koncepcję
przedstawił w pracy „Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich”
1
Ekonomiczna teoria zbrodni i kary
Becker zakłada, że człowiek popełnia przestępstwo (wszelkiego rodzaju) wówczas, gdy
oczekiwana przez niego użyteczność z nielegalnej działalności jest większa od
użyteczności, którą mógłby uzyskać przy prowadzeniu działalności legalnej. Ludzie mogą
zatem zostać „przestępcami” nie dlatego, że mają odmienną niż inni zasadniczą
motywację, ale dlatego, że inaczej kalkulują korzyści i koszty.
Ekonomiczna teoria małżeństwa
Podstawę tej teorii stanowią przyjęte dwie zasady. Jeżeli małżeństwo jest praktycznie
zawsze „chciane”, czy to przez osoby zawierające, czy to przez rodziców, to można tu
zastosować teorię preferencji, zakładając, że osoby zawierające małżeństwo (lub ich
rodzice) spodziewają się (liczą), że dzięki niemu osiągną wyższy poziom użyteczności niż
w przypadku pozostania w stanie wolnym. Także, jeżeli wielu mężczyzn i wiele kobiet
konkuruje ze sobą w poszukiwaniu partnera, można przyjąć, że istnieje jakiś rynek
matrymonialny, na którym każda osoba usiłuje znaleźć sobie – w ramach istniejących
ograniczeń rynkowych – najlepszego z osiągalnych partnera.
Aby więc doszło do małżeństwa między kobieta i mężczyzną – muszą oni
przeprowadzić kalkulację zysków i strat takiego wyboru i być pewni, że potrzymają z tego
tytułu korzyści polegające na zwiększeniu osiąganych przez nich użyteczności.

Homo RS H. Leibensteina
Harvey Leibenstein w swojej teorii „efektywności X“ zakwestionował podstawowe
założenia „homo oeconomicus“ dotyczące maksymalizującego charakteru zachowań
ludzkich utożsamianych z racjonalnością działania. Interpretując racjonalność nie jako
synonim maksymalizacji lub optymalizacji, lecz jako zdolność i skłonność do
kalkulowania. Leibenstein wyróżnia dwa stopnie kalkulacji a mianowicie:
 Kalkulację ścisłą (rygorystyczną),
 Kalkulację luźną (przybliżoną).
Zdaniem Leibensteina ludzie są racjonalni tylko w niektórych dziedzinach swego życia nie da się wygenerować 100 % efektywności. Nieefektywność wynika z tego, że człowiek
nie jest racjonalny do końca, zostaje pewien margines nieefektywności.
Działanie racjonalne: świadome i zamierzone działanie
Korzyści > koszty
Działanie nieracjonalne: irracjonalne, świadome
Korzyści < koszty
POSTĘPOWANIE RACJONALNE-wewnętrznie spójne postępowanie, które umożliwia
jednostce maksymalizację satysfakcji
POSTĘPOWANIE IRRACJONALNE-postępowanie, które jest wewnętrznie niespójne lub
sprzeczne z najlepiej pojętym interesem własnym jednostki i za takie jest uznawane
przez dana osobę w chwili jego podjęcia
Ograniczoność zasobów
Celowość i potrzebę podejmowania jakiegoś problemu (nie tylko w ekonomii)
stanowi ograniczoność zasobów w otaczającym nas świecie. Skala zapotrzebowania ludzi
na dobra i usługi przewyższa rozmiary dostępnych zasobów. W rezultacie nie tylko
poszczególne jednostki, ale i całe społeczeństwa stają w obliczu trzech podstawowych
problemów gospodarczych: jakie dobra i usługi wytwarzać (co?), w jaki sposób i dla
kogo. Owymi zagadnieniami zajmuje się ekonomia.
Podstawa, na której opiera się istota gospodarowania, to więc z jednej stronyograniczoność zasobów, które ma człowiek do dyspozycji, a z drugiejnieograniczoność jego potrzeb. W takiej sytuacji człowiek dokonuje wyboru, który
polega na podejmowaniu decyzji o przeznaczeniu ograniczonych zasobów na
zaspokojenie jego potrzeb. Podjęcie decyzji ekonomicznej przynosi określone korzyści,
choć wiąże się zawsze z ponoszeniem kosztów. Podejmując decyzję, każdy podmiot
gospodarczy (zarówno producent jak i konsument) dąży do tego, by korzyści wynikające
z dokonanego wyboru przewyższyły poniesione koszty.
Problem niedoboru ekonomicznego: nie ma takiej gospodarki, firmy, osoby, która
miałaby wszystkich zasobów pod dostatkiem, zawsze czegoś jest za mało.
Zjawisku ograniczoności zasobów towarzyszy ciągłe dokonywanie wyborów.
Wybór ekonomiczny – generowany jest niedoborem ekonomicznym, konieczność
podejmowania decyzji.
Koszt alternatywny – wartość najbardziej preferowanej lecz nie wybranej
alternatywy; wartość utraconych korzyści.
Koszt alternatywny może mieć postać mierzalną, ale również może być
niemierzalny, czasami jest opisowa konsekwencją.
KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH
Możliwość wyborów gospodarczych, jakie posiadają różne podmioty gospodarcze,
ilustruje się przy pomocy krzywej możliwości produkcyjnych. Wskazuje ona na
alternatywne kombinacje poziomów produkcji dwóch dóbr, jakie mogą być jednocześnie
wytworzone przez dane społeczeństwo, jeśli wykorzystane do tego zostaną w całości i w
jak najlepszy sposób posiadane zasoby oraz technologie.
Jest ona tworzona dla hipotetycznej gospodarki wytwarzającej tylko dwa dobra,
wyznacza ona punkty najbardziej efektywnej produkcji (czyli przy różnych rozmiarach
produkcji jednego dobra, maksymalną produkcję drugiego). Jest ona na ogół wypukła, co
wiąże się z odzwierciedleniem przez nią prawa malejących przychodów (produkcyjność
kolejnych, dodatkowych, jednostek danego czynnika angażowanego do produkcji dobra
maleje). Wypukłość krzywej wynika ze zmian kosztu alternatywnego przy różnym
poziomie nasycenia danym dobrem.
 Punkty leżące na KMP świadczą o tym, iż społeczeństwo produkuje w sposób
efektywny. Oznacza to, że zwiększenie produkcji jednego dobra jest możliwe jedynie
za cenę rezygnacji z pewnej ilości dobra drugiego. Rozpatrujemy więc koszt produkcji
w kategorii utraconych możliwości. Jest to koszt alternatywny.
 Społeczeństwo, którego produkcję obrazuje punkt poniżej KMP, gospodaruje
nieefektywnie, gdyż jego posiadane zasoby nie są w pełni wykorzystane; punkty
położone nad krzywą możliwości produkcyjnych oznaczają produkcję
nieosiągalną przy danych zasobach (uzyskanie dodatkowych zasobów w rezultacie
wzrostu gospodarczego lub postępu technicznego umożliwi jej osiągnięcie).
KMP oddziela dwa zbiory kombinacji - kombinacje osiągalne, które znajdują się poniżej
KMP od kombinacji nieosiągalnych, znajdujące się powyżej KMP.
Dobro A
•
A
•D
•C
B•
Dobro B
KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH (inaczej określana jako granica możliwości
produkcyjnych lub krzywa transformacji produktu)-to graniczne przedstawienie różnych
kombinacji dóbr, które mogą być wykorzystane gdy wszystkie zasoby są w pełni
efektywnie wykorzystane
 Sytuacja A-zasoby do produkcji tych dóbr są w pełni wykorzystane (efektywnie)
 Sytuacja B-sytuacja nieosiągalna do zrealizowania, ze względu na ograniczoność
posiadanego potencjału produkcyjnego
 Sytuacja C-sytuacja osiągnięta przy niepełnym wykorzystaniu posiadanych przez
producenta
 Sytuacja D-efektywne wykorzystanie posiadanych zasobów
Ilość dobra X
A
B
C
D
KMP
Ilość dobra Y
KMP – zmiany położenia
Dobro A
1
2
Dobro B
1 – napływ obcego kapitału
2 – odpływ obcego kapitału
KMP – zmiany położenia
Dobro A
2
1
Dobro B
1 – zmiany produkcyjne dobra B, na skutek wprowadzenia nowej technologii
2 – wyczerpanie surowców dobra A; odpływ kapitału z branży A na skutek jej niskiej
rentowności