Zarządzanie łańcuchem dostaw a cykl życia produktu
advertisement
MiR_2.qxd 2013-12-02 13:13 Page 8 Artykuły Paweł Brzustewicz doktorant w Katedrze Marketingu i Handlu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Zarządzanie łańcuchem dostaw a cykl życia produktu — perspektywa rozwoju zrównoważonego Rozwój zrównoważony (sustainable development) jest koncepcją, która w coraz większym stopniu wyznacza kierunek rozwoju działalności gospodarczej. Liczba przedsiębiorstw uwzględniających kryteria ekologiczne i społeczne w zarządzaniu wciąż rośnie. Wdrażanie rozwoju zrównoważonego w przedsiębiorstwach wiąże się jednak z koniecznością ciągłego wypracowywania nowych podejść i metod ułatwiających zarządzanie i integrowanie wielu sfer, które do tej pory traktowane były rozłącznie. Konieczna jest zatem dalsza operacjonalizacja tej koncepcji na potrzeby zarządzania. Główne zadanie przedsiębiorstwa, jakim jest tworzenie i sprzedaż wysokiej jakości produktów, nie może być osiągnięte bez zaangażowania w ten proces wszystkich jego funkcji i bez zorientowania na procesy przebiegające w całym łańcuchu dostaw. Dodatkowy nacisk na ochronę środowiska oraz kwestie społeczne sprawia, że łańcuchy dostaw muszą być jeszcze bardziej zrównoważone i przyczyniać się do budowania wartości na każdym etapie cyklu życia produktu. O ile relacje pomiędzy rozwojem zrównoważonym i łańcuchami dostaw są przedmiotem wielu prac naukowych, o tyle rozważania prezentujące te dwa zagadnienia łącznie z punktu widzenia zarządzania cyklem życia produktu wciąż należą do rzadkości. Mając to na uwadze, celem niniejszego artykułu jest ukazanie tych związków pomiędzy koncepcjami rozwoju zrównoważonego, łańcucha dostaw i cyklu życia produktu, które wydają się istotne dla zwiększania zdolności przedsiębiorstw do tworzenia i wprowadzania na rynek udanych produktów. Jednym ze sposobów integracji powyższych koncepcji może być użycie systemów zarządzania cyklem życia produktu (product lifecycle 8 management — PLM), które pozwalają zintegrować i uporządkować procesy oraz przyspieszyć przepływ informacji w całym łańcuchu dostaw, przyczyniając się tym samym do uzyskania pożądanej wartości w każdym etapie cyklu życia produktu. Podstawowe założenia rozwoju zrównoważonego W myśl definicji zaproponowanej przez G.H. Brundtland, rozwój zrównoważony to „rozwój, który pozwala zaspokajać bieżące potrzeby bez obawy, że potrzeby przyszłych pokoleń nie zostaną zaspokojone”1. Osiągnięcie tego celu wymaga wspólnych działań zarówno odpowiednich instytucji międzynarodowych, rządów poszczególnych państw, jak i przedsiębiorstw oraz konsumentów po to, aby wzrost ekonomiczny nie wiązał się tylko z szybkim i niekontrolowanym zużywaniem zasobów nieodnawialnych, ale żeby zapewniał poprawę jakości życia ludzkości w warunkach wyczerpywania się tych zasobów. Biorąc pod uwagę specyfikę przedsiębiorstw, które są układami otwartymi wchodzącymi w różnorodne interakcje z otoczeniem, można stwierdzić, że to im dzisiaj przypada główna rola w integrowaniu wzrostu gospodarczego z ochroną środowiska naturalnego i rozwojem społecznym. W praktyce realizacja założeń zrównoważonego rozwoju na poziomie przedsiębiorstw odbywa się dzięki wdrażaniu zasad koncepcji społecznej odpowie- 1 Our Common Future, World Commission on Environment and Development, Oxford University Press, New York 1987, s. 8. MARKETING I RYNEK 12/2013 MiR_2.qxd 2013-12-02 13:13 Page 9 Artykuły dzialności (corporate social responsibility — CSR), którą można traktować jako taki sposób funkcjonowania organizacji, który przyczynia się do poprawy innowacyjności praktyk biznesowych, wywierając pozytywny wpływ na ludzi, planetę oraz zyski2. Do tej pory sformułowano wiele definicji społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Jedna z najbardziej znanych została zaproponowana przez Komisję Europejską w 2001 r. Zgodnie z nią CSR to „koncepcja, wedle której przedsiębiorstwa dobrowolnie uwzględniają aspekty społeczne i ekologiczne w swoich działaniach biznesowych oraz w kontaktach ze swoimi interesariuszami”3. G.I. Zwetsloot uważa z kolei, że CSR wymaga szerszego i bardziej strategicznego podejścia, z silnym skupieniem na wartościach i innowacjach4. Strategiczna społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa wymaga zintegrowania z ogólną strategią firmy oraz powiązania z jej celami i umiejętnościami biznesowymi. Przez K. McElhaney została ona określona jako „biznesowa strategia, która jest zintegrowana z najistotniejszymi celami i kluczowymi umiejętnościami firmy oraz od początku jest projektowana w celu tworzenia wartości dla firmy i prowadzenia do pozytywnych zmian społecznych; która jest zakorzeniona w kulturze organizacyjnej oraz codziennych operacjach biznesowych”5. Realizacja strategicznej społecznej odpowiedzialności wymaga zatem zmiany funkcjonowania całej organizacji. Przedsiębiorstwa coraz chętniej integrują etyczne standardy w swoich działaniach biznesowych, w sposób odpowiedzialny zarządzają relacjami z interesariuszami oraz minimalizują negatywny wpływ na środowisko naturalne, ponieważ w ten sposób przyczyniają się do budowania swojej przewagi konkurencyjnej. Redukowanie CSR do działalności filantropijnej już nie wystarcza. Preferencje konsumentów czy partnerów handlowych coraz częściej zależą od jasno sformułowanej i konsekwentnie realizowanej strategii społecznej odpowiedzialności. Istota cyklu życia produktu Cykl życia produktu definiowany jest na wiele sposobów. Powszechnie znana jest koncepcja rynkowego cyklu życia produktu, który składa się z czte- 2 P. Brzustewicz, Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa jako narzędzie w realizacji idei zrównoważonego rozwoju. W: Polityka gospodarcza i finanse w teorii i praktyce, A. Poszewiecki, G. Szczodrowski (red.), Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa 2011, s. 260. 3 A. Dahlsrud, How Corporate Social Responsibility is Defined. An Analysis of 37 Definitions, „Corporate Social Responsibility and Environmental Management” 2008, No. 15. 4 G.I. Zwetsloot, From Management Systems to Corporate Social Responsibility, „Journal of Business Ethics” 2003, No. 2–3. 5 K. McElhaney, A Strategic Approach to Corporate Social Responsibility, „Leader to Leader” 2009, Spring. rech kolejnych faz: wprowadzenia produktu na rynek, wzrostu, dojrzałości i spadku. Rynkowe ujęcie cyklu życia produktu jest wykorzystywane w marketingu m.in. do analizy kategorii produktu, formy produktu, samego produktu oraz jego marki6. Pojęcie cyklu życia produktu nie jest jednak używane wyłącznie w kontekście rynkowym. Oprócz aspektu rynkowego produkt posiada także wymiar techniczno-technologiczny7. Zanim wyrób pojawi się na rynku przechodzi przez szereg faz, takich jak: gromadzenie i selekcja pomysłów, tworzenie koncepcji, analizy ekonomiczno-finansowe, projektowanie, budowa prototypu oraz prace wdrożeniowe, przygotowujące go do wprowadzenia na rynek. Powyższe działania są częścią cyklu innowacyjnego produktu, który składa się z cyklu obserwacji i badań związanych z produktem oraz cyklu tworzenia produktu. Cykl innowacyjny produktu wraz z cyklem rynkowym tworzą tzw. cykl zintegrowany8. F. Krawiec z kolei posługuje się pojęciem cyklu życia projektu innowacyjnego, który obejmuje takie fazy, jak: badania podstawowe, badania stosowane, prace rozwojowe oraz prace wdrożeniowe (produkcja i komercjalizacja)9. J. Fiksel wyróżnia natomiast materialny (physical) cykl życia produktu, opierający się na transformacji materiałów i energii. Stanowi on sekwencję takich czynności, jak: wydobycie i zakup surowców, przetwarzanie materiałów, wytwarzanie i montowanie produktów, dystrybucja, użytkowanie, utylizacja i odzysk10. W materialnym (fizycznym) cyklu życia produkt zaczyna „żyć” w momencie wydobycia surowców potrzebnych do jego produkcji. Samo ich wydobycie wiąże się ze zużywaniem energii. Materiały i energia są następnie przetwarzane w procesach produkcji, pakowania, dystrybucji, użytkowania, konserwacji i ewentualnie recyklingu lub utylizacji (rysunek 1). Operowanie materialnym cyklem życia produktu stanowi podstawę dla użycia wielu metod, technik oraz narzędzi służących ocenie produktu pod kątem spełniania zasady tripple bottom line11. Jedną z takich metod jest analiza cyklu życia produktu (life cycle analysis — LCA) wykorzystywana do oceny materiałów, usług, produktów, procesów oraz technologii z punktu widzenia oddziaływań środowiskowych i społecznych w całym cyklu życia. 6 P. Kotler, Marketing, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2005, s. 329. 7 L. Garbarski, I. Rutkowski, W. Wrzosek, Marketing. Punkt zwrotny nowoczesnej firmy, PWE, Warszawa 1996, s. 233. 8 Tamże, s. 246. 9 F. Krawiec, Zarządzanie projektem innowacyjnym produktu i usługi, Difin, Warszawa 2000, s. 33. 10 J. Fiksel, Design for Environment. A Guide to Sustainable Product Development, The McGraw Hill, New York–Toronto 2009, s. 79 11 Termin ten został sformułowany przez J. Elkingtona w latach 90. XX w. i oznacza trzy zintegrowane ze sobą filary, na których opiera się rozwój zrównoważony: ekonomiczny, środowiskowy oraz społeczny. MARKETING I RYNEK 12/2013 9 MiR_2.qxd 2013-12-02 13:13 Page 10 Artykuły Rysunek. 1. Materialny cykl życia produktu Ź r ó d ł o: opracowanie na podstawie J. Fiksel, Design for Environment. A Guide to Sustainable Product Development, The McGraw Hill, New York–Toronto 2009, s. 84. Ewolucja koncepcji łańcucha dostaw Pojęcie łańcucha dostaw pojawiło się w latach 80. ubiegłego stulecia i do tej pory nie zostało jednoznacznie zdefiniowane. Poza trudnościami z określeniem jego treści i znaczenia K. Rutkowski wskazuje także na problemy semantyczne wynikające ze stosowania obu słów tworzących ten termin. Wiele niejasności występuje także w kwestii związków łańcuchów dostaw z logistyką12. Autorem jednej z najczęściej cytowanych w krajowej literaturze definicji łańcucha dostaw jest M. Christopher, który określa go jako „sieć organizacji zaangażowanych, poprzez powiązania z dostawcami i odbiorcami, w różne procesy i działania, które tworzą wartość w postaci produktów i usług dostarczanych ostatecznym konsumentom”13. Przytoczona definicja jest dowodem na to, że powoli następuje odejście od rozumienia tego terminu w kategoriach łańcucha logistycznego, oznaczającego zbiór organizacji skupionych na realizowaniu 12 K. Rutkowski, Zarządzanie łańcuchem dostaw — próba sprecyzowania terminu i określenia związków z logistyką, „Gospodarka Materiałowa i Logistyka” 2004, nr 12. 13 M. Christopher, Logistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw. Strategie obniżki kosztów i poprawy poziomu usług, Polskie Centrum Doradztwa Logistycznego, Warszawa 2000, s. 14. 10 poszczególnych działań, takich jak: zaopatrzenie, magazynowanie czy dystrybucja po to, aby umożliwić przepływ produktów, usług czy informacji do następnego ogniwa. Składnikami łańcucha są bowiem nie tylko dostawcy i odbiorcy, ale także inne podmioty, procesy, relacje i działania w ramach całego procesu biznesowego, jakim jest np. rozwój nowego produktu. Podkreśla się także, że w coraz większym stopniu relacje w łańcuchu dostaw kształtują klienci, którzy oczekują nowych rozwiązań w zakresie produkcji i konsumpcji14. Należy mieć na uwadze, że w nowszych ujęciach łańcuch dostaw jest przede wszystkim sekwencją procesów niezbędnych do zaspokojenia popytu na określone produkty. Efektywność tych procesów zależy od wielu interesariuszy (stakeholders) współtworzących łańcuch. W szerokim ujęciu zarządzanie łańcuchem dostaw (supply chain management) można określić jako integrowanie tych wszystkich procesów biznesowych wewnątrz i na zewnątrz przedsiębiorstw, od których zależy jakość dostarczanych produktów. Jakość jest kategorią wielowymiarową, dlatego też coraz częściej wskazuje się na potrzebę szerszego, wielopłaszczyznowego 14 A. Rudnicka, Rozwój zrównoważony w łańcuchu dostaw, „Acta Universitatis Lodziensis” 2011, nr 261. MARKETING I RYNEK 12/2013 MiR_2.qxd 2013-12-02 13:13 Page 11 Artykuły i holistycznego podejścia do łańcucha dostaw, które uwzględniałoby również cele rozwoju zrównoważonego (sustainable development). Uwzględnianie w zarządzaniu łańcuchami dostaw kryteriów społecznych oraz ekologicznych zaowocowało pojawieniem się w połowie lat 90. XX w. koncepcji zrównoważonego łańcucha dostaw (sustainable supply chain). Można go pojmować jako taką sieć powiązań, w której zarządzanie produktami i usługami od dostawców do producenta oraz od producenta do klienta i z powrotem przebiega ze szczególnym uwzględnieniem poprawy oddziaływania społecznego i środowiskowego15. Z kolei zarządzanie zrównoważonym łańcuchem dostaw (sustainable supply chain management — SSCM) definiuje się jako „strategiczną, transparentną integrację i osiąganie społecznych, środowiskowych i ekonomicznych celów organizacji poprzez systematyczną koordynację kluczowych procesów biznesowych w łańcuchu dostaw w celu poprawy wyników ekonomicznych zarówno pojedynczego przedsiębiorstwa, jak i całego łańcucha dostaw”16. Można więc zauważyć, że w SSCM punkt ciężkości przesuwa się z zarządzania fizycznym strumieniem przepływów w stronę zarządzania procesami i relacjami niematerialnymi. Jak już wcześniej zaznaczono, SSCM wymaga podejścia systemowego, które przejawia się w sposobie myślenia o łańcuchu dostaw jako o całości. Zakłada się zatem, że pomiędzy funkcjami, działaniami i zadaniami w łańcuchu dostaw występują zależności i należy je rozpatrywać kompleksowo. Takie zarządzanie określane jest jako więcej niż logistyka i „wymaga zaangażowania wielu funkcji oraz zorientowania na procesy, co w konsekwencji tworzy podstawy do integracji systemów, a także oznacza reorganizację przedsiębiorstwa wokół procesów”17. Zintegrowane podejście do zarzadzania łańcuchem dostaw znajduje swoje odzwierciedlenie w koncepcji zamkniętej pętli łańcucha dostaw (closed-loop supply chain), która pokazuje, w jaki sposób można uwzględniać kryteria zrównoważonego rozwoju, stosując tzw. logistykę odwrotną (reverse logistics). Zamknięta pętla łańcucha dostaw składa się z łańcucha „do przodu”oraz łańcucha „wstecz”. Krótko rzecz ujmując, jej idea polega na odzyskiwaniu surowców pochodzących z wycofywanych z użycia produktów i ponownym ich przetwa15 Business Guide to a Sustainable Supply Chain. A Practical Guide, New Zealand Business Council for Sustainable Development, 2003, www.bsr.org/reports/BSR_UNGC_SupplyChainReport.pdf, odczyt: 21.05.2013. 16 C. Carter, D. Rogers, A Framework of Sustainable Supply Chain Management: Moving Toward New Theory, „International Journal of Physical Distribution & Logistics Management” 2008, No. 5. 17 M. Kot, M. Starostka-Patyk, D. Krzywda, Zarządzanie łańcuchami dostaw, Wyd. Politechniki Częstochowskiej, 2009, s. 10–11. rzaniu w pełnowartościowe dobra18. Taki proces obejmuje m.in. naprawę, odnowienie, modyfikację, przerobienie, recykling czy bezpośrednią odsprzedaż wycofanych z użycia produktów lub ich elementów (włącznie z opakowaniami). Wydaje się więc, że koncepcja ta otwiera zupełnie nowe możliwości dla przedsiębiorstw — nie tylko w zakresie minimalizowania negatywnego wpływu wywieranego na środowisko naturalne, ale pozwala także na obniżenie kosztów pozyskania materiałów i energii, poprawę efektywności gospodarowania odpadami oraz wykreowanie pozytywnego wizerunku firmy. Systemy zarządzania cyklem życia produktu Dostarczanie satysfakcji i wartości klientom coraz rzadziej postrzegane jest przez pryzmat pojedynczego przedsiębiorstwa. Obecnie akcentuje się model oparty na współpracy obejmującej całą sieć dostarczania wartości, zwaną również siecią dostaw. Wdrożenie koncepcji zrównoważonego łańcucha dostaw na każdym etapie cyklu życia produktu można traktować zatem jako rozwiązanie, które daje szansę zintegrowania wszystkich procesów związanych z wytwarzaniem produktu, jego użytkowaniem i utylizacją. Dzięki temu przedsiębiorstwo może rozwijać i oferować na rynku tzw. produkty zrównoważone (sustainable products), które można zdefiniować jako dobra o zupełnie nowych ekologicznych i społecznych atrybutach, wywierające o wiele mniejszą presję na środowisko naturalne oraz człowieka w całym cyklu życia: od wydobycia surowców poprzez produkcję i użytkowanie aż do utylizacji19. Myślenie w kategoriach cyklu życia produktu jest kluczowe dla realizacji celów rozwoju zrównoważonego w przedsiębiorstwie. Współpraca w ramach zrównoważonego łańcucha dostaw powinna mieć miejsce na każdym etapie cyklu życia produktu — od wydobycia surowców aż do jego utylizacji lub recyklingu. Zarządzanie środowiskowym, społecznym i ekonomicznym wpływem oraz zachęcanie do dobrych praktyk korporacyjnych w całym cyklu życia dóbr i usług musi się stać integralną czę18 M. Seitz, Understanding Closed-Loop Supply Chain Management. A Theoretical Discussion, „Working Paper Series”, No. 25, The Centre For Business Relationships, Accountability, Sustainability and Society, Cardiff 2005. 19 Wyniki badań wskazują, że w Wielkiej Brytanii wartość rynku zrównoważonych produktów w 2011 r. wynosiła 47,2 mld funtów, a wydatki przeciętnego gospodarstwa z tytułu ich zakupu wyniosły w tym samym czasie 989 funtów. W ciągu ostatnich pięciu lat zanotowano 33% wzrostu wydatków konsumentów na tego typu produkty. Zob. The Ethical Consumer Markets Report 2012, The Co-operativeGroup, www.cooperative.coop/corporate/Investors/Publications/Ethical-Consumerism-Report, odczyt: 20.05.2013. MARKETING I RYNEK 12/2013 11 MiR_2.qxd 2013-12-02 13:13 Page 12 Artykuły ścią zarządzania łańcuchem dostaw20. W trakcie całego cyklu życia produktu uczestnicy łańcucha dostaw powinni mieć możliwość poprawy jego ekonomicznych, społecznych i środowiskowych aspektów. Powstaje jednak pytanie, w jaki sposób osiągnąć taki stan w praktyce. Należy przyznać, że jest to zadanie trudne, tym bardziej że przedsiębiorstwa radzić muszą sobie z coraz szybszymi zmianami w otoczeniu, skracającymi się rynkowymi cyklami życia produktu czy rosnącą presją klientów i innych interesariuszy odnośnie poprawy jakości produktów i zmniejszenia oddziaływania środowiskowego i społecznego. Potrzebne są zatem narzędzia, które zintegrują i uporządkują procesy oraz przyspieszą przepływ informacji w całym łańcuchu dostaw po to, aby uzyskać efekt synergii w każdym etapie cyklu życia produktu. Do takich rozwiązań można zaliczyć systemy zarządzania cyklem życia produktu (product lifecycle management — PLM), które najczęściej są uzupełnieniem większych systemów planowania zasobów ERP (enterprise resource planning)21. PLM, którego poprzednikiem były systemy PDM (product data management), jest strategicznym podejściem do zarządzania produktem w całym jego cyklu życia. Jest czymś więcej niż tylko rozwiązaniem informatycznym, ponieważ dotyka wszystkich sfer w przedsiębiorstwie, które są związane z produktem, włącznie ze skierowanymi na jego rozwój procesami i zasobami. PLM nie jest pojedynczym narzędziem czy metodą, ale systemem zarządzania zbieraniem, strukturyzowaniem i rozpowszechnianiem związanych z produktem informacji pochodzących z różnych programów oraz koncepcji, włącznie z tymi dotyczącymi jego ekologicznych, ekonomicznych oraz społecznych aspektów w całym cyklu życia22. Celem PLM jest „holistyczne zarządzanie wszystkimi informacjami dotyczącymi całego projektu, jak i kompleksowa automatyzacja procesów oraz doskonałe współdziałanie wszystkich podmiotów w cyklu życia produktu”23. Dane związane z produktem są 20 The Business Case for Supply Chain Sustainability. A Brief for Business Leaders, The Business for Social Responsibility, www.bsr.org/reports/Beyond_Monitoring_Business_Case_Brief_Final.pdf, odczyt: 23.05.2013. 21 ERP można krótko określić jako system informatyczny, za pomocą którego można integrować i kontrolować wszystkie procesy biznesowe zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz przedsiębiorstwa (finanse, zasoby ludzkie, marketing, materiały itp.). ERP obejmuje zarządzanie wszystkimi funkcjami przedsiębiorstwa, optymalizuje i integruje przepływ informacji w całej organizacji. 22 A. Remmen, A.A. Jensen, J. Frydendal, Life Cycle Management. A Business Guide to Sustainability, United Nations Environment Programme 2007, s. 18. 23 A. Staisch, G. Peters, T. Stueckl, J. Sergua, Current Trends in Product Lifecycle Management, 23rd Australasian Conference on Information Systems, Geelong 2012, dro.deakin.edu.au/eserv/DU:30049092/staisch-currenttrends-2012.pdf, odczyt: 24.05.2013. 12 generowane na każdym etapie jego rozwoju. Systemy PLM używane powinny być zatem przez działy badawczo-rozwojowe, zaopatrzenie, marketing oraz projektantów przedsiębiorstwa. Poza tym należy je zintegrować z innymi systemami wewnętrznymi firmy, takimi jak CRM (customer relatonship management), oraz z podobnymi rozwiązaniami informatycznymi używanymi przez jej partnerów. Takie podejście sprzyja współpracy i ułatwia komunikację nie tylko pomiędzy pracownikami przedsiębiorstwa, ale również ze wszystkimi interesariuszami w łańcuchu dostaw, co w kontekście zrównoważonego rozwoju pozwala na redukowanie negatywnego środowiskowego i społecznego wpływu w całym systemie produktu. PLM zapewnia zatem większą kontrolę nad źródłami wydobycia surowców i ich transportem, produkcją wyrobów, procesem konsumpcji oraz utylizacji. Dodatkowo „systemy PLM dostarczają informacji o produkcie związanych z niewykorzystanym czasem, energią i materiałami w całej organizacji i w łańcuchu dostaw, dzięki czemu oferują nową generację myślenia szczupłego (lean thinking)”24. Dzięki PLM każda strona łańcucha dostaw ma szansę osiągnąć określone korzyści. Systemy PLM ułatwiają podejmowanie odpowiedzialnych działań w takich obszarach, jak zaopatrzenie, produkcja, dystrybucja czy konsumpcja. Przykładowe działania stron uczestniczących w łańcuchu dostaw żywności i związane z nimi korzyści zaprezentowano w tablicy 1. Rozwój nowego produktu nie byłby możliwy bez współpracy wielu struktur w ramach łańcucha dostaw. Oznacza to konieczność kooperacji zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i z innymi podmiotami na rynku. Poza tym sieciowy i globalny charakter gospodarki sprawia, że łańcuchy dostaw stają się globalne i w rzeczywistości składają się z wielu połączonych ze sobą łańcuchów. Coraz częściej czynności projektowania i produkcji są rozproszone terytorialnie, ponieważ celem przedsiębiorstw jest nie tylko oferowanie wysokiej jakości produktów, które zaspokoją potrzeby klientów, ale wprowadzanie ich na rynek szybciej i taniej od konkurencji. Dzięki systemom PLM w proces rozwoju produktu można włączyć klientów oraz partnerów i tym samym łatwiej osiągnąć postawione przed nim cele, również te związane z rozwojem zrównoważonym. Wykorzystanie rozwiązań opartych na cyklu życia produktu pomaga także w podniesieniu efektywności całego łańcucha dostaw poprzez wyeliminowanie strat i marnotrawstwa oraz tych jego ogniw lub procesów, które nie przyczyniają się do kreowania wartości dodanej. 24 A. Lenart, Zarządzanie cyklem życia produktu a systemy ERP. W: Komputerowo zintegrowane zarządzanie, R. Knosala (red.), Oficyna Wyd. Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole 2009, tom II, s. 119. MARKETING I RYNEK 12/2013 MiR_2.qxd 2013-12-02 13:13 Page 13 Artykuły Tablica 1. Przykładowe działania i korzyści w łańcuchu dostaw żywności Interesariusz Producent Przykład działania Potencjalne korzyści Ograniczenie masy opakowaniowej produktu z z Dystrybutor Konsument Ograniczenie emisji spalin w procesach logistycznych z wykorzystaniem pojazdów mechanicznych z Ograniczenie marnotrawstwa żywności (optymalizacja zakupów) z z z Korzyść dla otoczenia: zmniejszenie ilości odpadów Korzyść dla producenta: ograniczenie kosztów dystrybucji Korzyść dla otoczenia: zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza Korzyść dla dystrybutora: optymalizacja procesów logistycznych; zwiększenie atrakcyjności oferty dla klientów stosujących standardy środowiskowe Korzyść dla otoczenia: zmniejszenie ilości odpadów; ograniczenie marnotrawstwa Korzyść dla konsumenta: optymalizacja wydatków Ź r ó d ł o: Zrównoważony łańcuch dostaw, Zespół do Spraw Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw, Ministerstwo Gospodarki, www.mg.gov.pl/files/upload/8382/broszura_20120621.pdf, odczyt: 20.05.2013. Podsumowanie Zaprezentowane rozważania wskazują, że integrowanie zarządzania łańcuchem dostaw i zarządzania cyklem życia produktu jest zadaniem skomplikowanym, szczególnie jeśli wziąć pod uwagę perspektywę zrównoważonego rozwoju. Jednak dzięki istnieniu nowych technologii, umożliwiających zbieranie, przetwarzanie i dzielenie się informacją, zarządzanie zintegrowane staje się łatwiejsze. Systemy PLM mogą stanowić centrum integracji danych i informacji pochodzących od różnych uczestników łańcucha dostaw w całym cyklu życia produktu, rozpoczynającym się w momencie wydobycia surowców do produkcji, a kończącym się w chwili wycofania produktu z rynku. Możliwość zarządzania wszystkimi etapami cyklu życia produktu sprawia, że systemy PLM doskonale nadają się do integrowania kwestii s ekologicznych i społecznych z celami ekonomicznymi. Dzięki temu rozwiązaniu przedsiębiorstwa mogą skuteczniej konkurować na rynku poprzez oferowanie produktów, które posiadają zupełnie nowe ekologiczne i społeczne atrybuty. Wydaje się zatem, że warto inwestować w systemy PLM, ponieważ przy ich umiejętnym stosowaniu wartość dodana, której są źródłem, będzie przewyższać koszt ich zakupu i eksploatacji. Niniejszy artykuł tylko w niewielkim stopniu wyczerpuje ogrom problematyki związanej z integracją rozwoju zrównoważonego z zarządzaniem łańcuchem dostaw oraz zarządzaniem cyklem życia produktu. Konieczne są dodatkowe studia w tym zakresie, prezentujące podejście systemowe oraz integrujące. Przedmiotem badań powinien być cały system tworzenia wartości produktu, ponieważ od umiejętności zarządzania kluczowymi procesami i relacjami w jego obrębie zależy w dużej mierze końcowy sukces produktu. UMMARY Supply chain management and product lifecycle — the perspective of sustainable development In this paper the issue of supply chain management and product lifecycle from the perspective of sustainable development is discussed. Taking up this theme is still rare in Poland. The aim of this paper is to show the relationships between the concepts of sustainable development, supply chain management and product lifecycle management, which seem to be important for increasing the company's ability to develop and market successful products. Product lifecycle management is the tool that can be used for implementing sustainable development in the supply chain at every stage of the product lifecycle because it can integrate and organize processes and accelerate the flow of information throughout the supply chain, contributing to achieve the desired values in each stage of the product lifecycle. MARKETING I RYNEK 12/2013 13
