Grupy interesu a kapitał społeczny

Grupy interesu a
kapitał społeczny
Grupa interesu
 grupa nie będąca aktorem politycznym, lecz
chcąca wywierać wpływ na zarys polityki
prowadzonej przez rządy.
Grupy interesu:
 reprezentują interesy określonych grup
społecznych wobec innych osób,
 przekazują postulaty swoich członków ośrodkom
decyzyjnym,
 oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne,
opinię publiczną i tym samym wpływają na
polityczne rozstrzygnięcia.
Ekonomiczna teoria regulacji
Regulacja służy nie interesom
ogólnospołecznym, ale interesom grup,
które są przedmiotami kontroli.
Szkoła regulacji publicznej postuluje
zatem deregulację gospodarki i poddanie
jej działaniu mechanizmu konkurencji
rynkowej.
Kapitał społeczny (social capital)
 umiejętność współpracy międzyludzkiej w
obrębie grup i organizacji w celu realizacji
wspólnych interesów
 „zestaw nieformalnych wartości i norm
etycznych wspólnych dla członków określonej
grupy i umożliwiających im skuteczne
współdziałanie”
 Istota kapitału zawiera się nie tyle w ziemi
fabrykach, narzedziach i maszynach ile w
wiedzy i umiejętności ludzi.
Wysoki stopień zaufania jako dodatkowy
element relacji ekonomicznych (poza
umowami, prawem handlowym) może
przyczynić się do wzrostu wydajności
ekonomicznej poprzez redukcję kosztów
transakcji związanych z m.in.
znalezieniem kontrahenta, negocjowaniem
umów, egzekucją ustaleń umowy w
przypadku kwestii spornych czy prób
oszustwa.
Arrow o nieformalnym zaufaniu
 „Obecnie zaufanie ma bardzo wymierną korzyść
pragmatyczną. Zaufanie to środek zmniejszający
tarcie wewnątrz systemu społecznego. Jest to
niezwykle wydajny instrument; możliwość
polegania na słowie partnera w interesach
pozwala oszczędzić wielu problemów. Niestety,
nie jest to towar, który można łatwo kupić.
Zaufanie oraz pokrewne wartości, takie jak
lojalność prawdomówność stanowią przykład
czegoś, co ekonomiści nazywają wartościami
ubocznymi (externalities).
„Free riding a kapitał społeczny
 W krajach cieszących się wysokim poziomem
kapitału społecznego problem jednostki „jadącej
na gapę” jest ograniczony, zminimalizowany.
 We wspólnocie obdarzonej znacznym zasobem
kapitału społecznego żyje się łatwiej. Sieci
obywatelskiego zaangażowania stanowią
podstawę dla silnych norm powszechnej
wzajemności oraz sprzyjają rodzeniu się
społecznego zaufania.
 Ułatwiają koordynację i komunikację .
Grupy interesu a kapitał społeczny
 Z jednej strony grupy nacisku (partie polityczne, związki
zawodowe, kartele, cechy) pełnią ważną funkcję
polityczną systematyzowania i wyrażania interesów w
demokracji.
 Z drugiej zaś, te organizacje stanowią czynnik
spowalniający rozwój gospodarczy (Mancur Olson)
 Społeczeństwa o wysokim kapitale społecznym łatwo
tworzą organizacje gospodarcze, które tworzą zasoby,
ale i grupy interesu, które zamiast tworzyć zasoby, tylko
je redystrubują.
 Istnieją społeczeństwa, które potrafią tworzyć tylko grupy
interesu, a nie udaje im się stworzyć efektywnych
organizacji gospodarczych (średniowieczna Europa)
 Japonia, Stany Zjednoczone, Niemcy stały się
światowymi liderami industrializacji w dużej mierze dzięki
temu, że miały spore zasoby kapitału społecznego.
 Spontaniczne zachowania społeczne wynikają z
odrębnych uwarunkowań historycznych: i tak
 w Japonii wynikają one ze struktury rodziny i natury
japońskiego feudalizmu;
 w Niemczech wiążą się z kontynuacją tradycyjnych
organizacji społecznych, np. cechów;
 z kolei zachowani społeczne w Stanach Zjednoczonych
stanowią produkt sektowego, protestanckiego
dziedzictwa kulturowego.
Japonia
 Wykazuje najwyższe tendencje do spontanicznych zachowań społecznych
wśród narodów współczesnego świata
 Od zawsze dominowały w niej bardzo duże organizacje, ale sektor małych
(często rodzinnych) przedsiębiorstw również odgrywa duże znaczenie
 Istnieją struktury keiretsu – sieć spółek powiązanych za pomocą
nieformalnych zależności kapitałowych i biznesowych; wytworzone więzi
są trwałe i bardzo duże ( ok. 31 firm, przy tajwańskiej sieci liącej przeciętnie
6 firm); Każde keiretsu skoncentrowane jest wokół banku, który udzielał
kredytów członkom keiretsu, wzajemna własność akcji w obrębie jednoego
keiretsu jest zjawiskiem powszechnym.
 Japońska administracja jest znana ze swej przychylności w stosunku do
firm – centralny bank japoński po II wś ogłosił gwarancje kredytowe by
banki komercyjne mogły wyjść z tańszą ofertą kredytową dla dużych
korporacji.
 Społeczeństwo japońskie oparte jest na zasadach konfucjanizmu, ponadto
panuje silna tendencja podporządkowywania autorytetowi wieku i
doświadczenia.








Japończycy od wieków są przekonani, że władza nominalna nie musi się
koniecznie pokrywać z władzą rzeczywistą.
Religia odgrywa ważną rolę w rozwoju kapitału społecznego i sukcesie
japońskiej gospodarki w skali globalnej:
W filozofii Zen obecna jest tradycja dążenia do perfekcji
Max Weber w „Etyce protestanckiej i duchu kapitalizmu” tłumaczy
pochodzenie kapitalizmu jako rezultat protestanckiej etyki.
Praktyka dożywotniego zatrudnienia (nenko). Jeżeli pracownik okażę się
niekompetentny, firma zamiast zwolnić taką osobę znajduje mu inne
stanowisko, na którym będzie bardziej przydatny. Nenko zbudowane jest
na bazie konkretnych nawyków etycznych ukształtowanych przez kulturę.
W Japonii panuje niezwykle wysoka etyka pracy (silne wzajemne
poczucie zobowiązania w społeczeństwie)
Związki zawodowe w Japonii wraz z kadrą kierowniczą podzielają troskę
o dobrą kondycję firmy.
Na rozwój gospodarczy Japonii ma wpływ wysoki poziom kapitału
społecznego. Pracownicy, jak i pracodawcy przestrzegają reguły z
wewnętrznego przekonania. System działa bez tarć i kosztów transakcji,
które byłyby nieuniknione, gdyby regulacja stosunków opierała się na
formalnym systemie obowiązków i praw.
„Przyczyna sukcesu gospodarczego
Japonii jest fakt, że jej społeczeństwo ma
o wiele większą zdolność podejmowania
spontanicznych działań społecznych niż
mieszkańcy Chin, Francji lub innych
krajów familistycznych. Zaufanie w Japonii
zdecydowanie przekracza granice rodziny
czy pochodzenia, obejmując znacznie
szersze grupy społeczne”
Niemcy
 Kontynuacją tradycyjnych organizacji społecznych, np.
cechów;
 Państwo dobrobytu: świadczenia socjalne pochłaniają
ponad połowę niemieckiego PKB.
 Tak, jak Japończycy Niemcy czerpią satysfakcję z
podporządkowani się regułom, co przyczynia się do
wzmacniania poczucia kulturowej odrębności.
 Ale w Niemczech praktycznie wszystkie elementy
składowe etyki pracy wsparte są normami legislacyjnymi.
 Arbeitsfreude – radość pracy zakorzeniona w niemickiej
mentalności
Stany Zjednoczone
Bowling Alone: America's Declining
Social Capital (1995) Robert D. Putnam
Tayloryzm – amerykańska metoda
organizacji pracy stworzona przez
Fredericka W. Taylora. Tayloryzm stanowił
logiczne uwieńczenie wspartego
przepisami systemu ograniczonego
zaufania w procesie produkcji.
Stany Zjednoczone stanowią złożony
przypadek: pod wieloma względami są
one społeczeństwem o wysokim stopniu
zaufania, ale jednocześnie panują w nich
silne tradycje indywidualistyczne, kóre w
określonym momencie historycznym
zadecydowały o wyborze metod produkcji
ograniczających zaufanie.

Wykres. Odsetek osób ufających innym ludziom
Źródło danych: dla wszystkich krajów, włącznie z Polską ESS - European Social Survey 2002, dla
Polski DS - Diagnoza społeczna z 2003 i 2005 r.