1.20. Cykl życiowy rośliny nasiennej

1.20. Cykl życiowy
rośliny nasiennej
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Fenologia









Jeden rok kalendarzowy obejmuje swoim zasięgiem cztery pory roku.
Wraz z porą roku zmieniają się warunki życia wszystkich
organizmów, w tym roślin nasiennych.
To warunki klimatyczne wyznaczają jakość i intensywność procesów
życiowych.
Wiosną przyroda budzi się do życia, rośliny rozpoczynają swój cykl
wegetacyjny- kiełkują, rosną, rozwijają swoje łodygi i liście,
Latem kwitną i owocują.
Jesienią rozsiewają owoce i gubią liście.
Zimą zamierają lub przechodzą w stan spoczynku.
Fenologia zajmuje się badaniem tych cyklicznych zmian, będących
reakcją roślin na zmiany pór roku.
Zapoznaj się z fenologicznymi porami roku – polecam stronę :
http://www.atlas-roslin.pl/fenologia.htm
Kiełkowanie nasion













Do kiełkowania potrzebna jest woda , odpowiednia temperatura
oraz tlen.
Niektóre nasiona kiełkują tylko w obecności światła (sałata,
szczaw), niektóre tylko w ciemności, a dla wielu obecność
światła nie ma znaczenia.
W pierwszym etapie kiełkowania nasienie chłonie wodę i pęcznieje.
W nasionach zachodzi intensywnie proces oddychania.
Roślina zużywa dużo tlenu i uwalnia dużo energii.
Dzięki energii uwolnionej w procesie oddychania powstają
substancje chemiczne potrzebne do wzrostu komórek.
W obecności wody w liścieniach zaczynają działać enzymy.
Przekształcają one związki organiczne, wypełniające liście
zarodkowe w glukozę, która jest surowcem oddychania.
Łupina nasienna staje się miękka i zostaje rozerwana przez powiększający się zarodek.
Najpierw rośnie korzeń, który przytrzymuje roślinę w ziemi oraz pobiera wodę.
Następnie rozwija się pęd z liścieniami. U fasoli liścienie wyrastają nad powierzchnię gleby,
u grochu pozostają w glebie.
Na łodydze wyrastają liście, które przejmują funkcję odżywiania całej rośliny.
Liścienie kurczą się i odpadają.
Młoda roślina nosi nazwę siewki.
Wzrost organów
wegetacyjnych
Dzięki aktywności
tkanek twórczych
siewka rośnie
i przekształca się
w dojrzałą roślinę.
Kwitnienie
Po osiągnięciu dojrzałości roślina zakwita.
Kwiat to organ służący do rozmnażania płciowego.
Budowa kwiatu rośliny okrytonasiennej
Zapylenie
Zapylenie jest to proces przeniesienia ziarna
pyłku na znamię słupka.
Pyłek może być przeniesiony przez wiatr,
wówczas mówimy, że roślina jest wiatropylna.
Rośliny owadopylne poznamy przede
wszystkim po barwnych płatkach
korony i zapachu.
Zapłodnienie



Kiełkujące ziarno pyłku wytwarza
łagiewkę pyłkową .
Łagiewka pyłkowa doprowadza komórkę plemnikową do znajdującej
się w zalążku komórki jajowej.
W wyniku zapłodnienia powstaje zygota, a z niej zarodek, czyli
zaczątek nowej rośliny.
Schemat zapłodnienia i powstania nasion i owoców u roślin okrytonasiennych
zapłodnienie
Komórka + komórka --------------------
jajowa
plemnikowa
zalążek 
nasienie
zygota  zarodek 
OWOC
ściana
zalążni 
owocnia
Powstawanie nasion







Aby powstały nasiona, potrzebne są kwiaty.
W kwiatach, w zalążni, znajdują się zalążki.
W zalążku dojrzewa komórka jajowa.
W wyniku jej zapłodnienia z zygoty rozwija się zarodek.
Zarodek chroniony jest przez przekształcone osłonki zalążka,
tworzące łupinę nasienną – w ten sposób powstaje nasienie.
Nasiona znajdują się wewnątrz owocu, który powstaje ze ścian
zalążni, które tworzą owocnię.
W zależności od gatunku rośliny i różnorodnych przystosowań
do warunków życia mamy ogromną różnorodność kwiatów i
owoców.
Owoce
W owocach znajdują się nasiona, które
rozsiewane są na różne sposoby. Za
pośrednictwem:
–powietrza
–wody
–zwierząt
Nasiona pełnią bardzo ważne funkcje.
 Po
wykiełkowaniu dają początek nowej roślinie.
 Chronią
zawarty w nich zarodek przed uszkodzeniem,
wyschnięciem, niekorzystną temperaturą.
 Dostarczają
zarodkowi energię i substancje niezbędne
podczas kiełkowania.
 Są
organem przetrwalnikowym rośliny – potrafią
przetrwać wiele lat, zachowując zarodek w dobrym
stanie.
Budowa nasion



Młode nasienie przeważnie nie jest zdolne do
kiełkowania. Składa się z drobnego zarodka, łupiny
nasiennej i tkanki odżywczej – bielma.
Zarodek przez pewien czas rośnie wewnątrz nasiona,
zużywając tkankę odżywczą. W niektórych nasionach
przetworzony pokarm gromadzi w liściach
zarodkowych, zwanych liścieniami.
Zarodek może zużyć cały zapas pokarmu
i wtedy łupinę nasienną wypełnia w całości
swoimi dużymi liścieniami. Takie nasiona
nazywamy bezbielmowymi (fasola, bób)
Nasiona bielmowe roślin jednoi dwuliściennych
Budowa nasienia rośliny
jednoliściennej i dwuliściennej
(bielmowe)
A, a) łupina nasienna,
B, b) bielmo,
C, c) liścienie,
D, d) zarodek
Rośliny jednoroczne






Nasiona na wiosnę kiełkują.
Następnie rośliny rosną,
wytwarzają łodygi, liście i kwiaty.
Po zapyleniu, jesienią, pojawiają
się owoce i nasiona.
Po wydaniu nasion roślina
obumiera.
Jest to tzw. cykl wegetacyjny,
który u roślin jednorocznych trwa
jeden sezon (od wiosny do zimy).
Rośliny jednoroczne to np. zboża,
rzepak, słonecznik.
Rośliny dwuletnie







Rośliny dwuletnie to rośliny zielne, żyjące
przez dwa sezony wegetacyjne.
W pierwszym roku nasiona kiełkują
i wyrastają ulistnione pędy.
Roślina wytwarza substancje zapasowe i
gromadzi je w spichrzowych organach
podziemnych lub nadziemnych.
Przed zimą traci liście.
Na wiosnę następnego roku wytwarza
ponownie pęd dzięki zgromadzonym
zapasom.
W drugim roku życia roślina zakwita
i wytwarza nasiona, po czym zamiera.
Do roślin dwuletnich należą między
innymi: kapusta, burak, cebula, marchew.
Rośliny wieloletnie



Byliny to rośliny zielne,
które na zimę tracą części
nadziemne, zimują w
postaci cebul, kłączy, bulw
(tulipan, krokus).
Okres niesprzyjający
spędzają pod ziemią. Ich
procesy życiowe ulegają
silnemu spowolnieniu.
Drzewa i krzewy mają
zdrewniałe łodygi, są
roślinami długowiecznymi.
Po kilku latach życia
zaczynają kwitnąć i
owocować.



Nasiona są rozsiewane przez wiatr, albo roznoszone przez
różne zwierzęta lub wodę.
Nasiona są w stanie przetrwać surową zimę i inne
niekorzystne warunki środowiska.
Wiosną nasiona kiełkują i cykl życiowy rośliny zaczyna się od
początku.
Zadania
1.
Wymień podstawowe fenologiczne pory roku w naszej strefie
klimatycznej.
2.
Wymień w odpowiedniej kolejności etapy cyklu rozwojowego
rośliny okrytonasiennej.
3.
Wyjaśnij co to jest siewka.
4.
Wyjaśnij, dlaczego marchew nazywamy rośliną dwuletnią.
5.
Został przygotowany zestaw doświadczalny.
Do dwóch termosów włożono po 20 nasion fasoli. W pierwszym
nasiona były suche, do drugiego wlano wodę. Termosy
zamknięto korkami zaopatrzonymi w termometry.
Postaw hipotezę do tego doświadczenia.
Źródła

J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1, Operon,2009r.

E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.

B.Klimuszko, Żak, 2009r.

M.Jefimow ,M.Sęktas, Puls życia, Nowa Era,2009r.

H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.

Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.