zygota zarodek OWOC jajowa plemnikowa ściana zalążni owocnia

2.20. Od nasienia do nasienia
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Powstawanie nasion







Aby powstały nasiona, potrzebne są kwiaty.
W zalążni kwiatów znajdują się zalążki.
W zalążku dojrzewa komórka jajowa.
W wyniku zapłodnienia komórki jajowej z zygoty rozwija się
zarodek.
Zarodek chroniony jest przez przekształcone osłonki zalążka,
tworzące łupinę nasienną – w ten sposób powstaje nasienie.
Nasiona znajdują się wewnątrz owocu, który powstaje ze ścian
zalążni, które tworzą owocnię.
W zależności od gatunku rośliny i różnorodnych przystosowań do
warunków życia mamy ogromną różnorodność kwiatów i owoców.
JAK POWSTAJĄ NASIONA I OWOCE
zapłodnienie
Komórka + komórka --------------------
jajowa
plemnikowa
zalążek 
zygota  zarodek 
ściana
zalążni 
nasienie
OWOC
owocnia
Owoce
W owocach znajdują się nasiona,
które rozsiewane są na różne
sposoby.
Za pośrednictwem:
powietrza
wody
zwierząt
Nasiona pełnią bardzo ważne funkcje.
 Po
wykiełkowaniu dają początek nowej roślinie.
 Chronią
zawarty w nich zarodek przed uszkodzeniem,
wyschnięciem, niekorzystną temperaturą.
 Dostarczają
zarodkowi energię i substancje niezbędne
podczas kiełkowania.
 Są
organem przetrwalnikowym rośliny – potrafią
przetrwać wiele lat, zachowując zarodek w dobrym
stanie.
Budowa nasion
 Młode
nasienie przeważnie nie jest zdolne do
kiełkowania. Składa się z drobnego zarodka, łupiny
nasiennej i tkanki odżywczej – bielma.
 Zarodek
przez pewien czas rośnie wewnątrz nasiona,
zużywając tkankę odżywczą. W niektórych nasionach
przetworzony pokarm gromadzi w liściach
zarodkowych, zwanych liścieniami.
 Zarodek
może zużyć cały zapas pokarmu
i wtedy łupinę nasienną wypełnia w całości
swoimi dużymi liścieniami. Takie nasiona
nazywamy bezbielmowymi (fasola, bób)
Nasiona bielmowe roślin jedno- i
dwuliściennych
Budowa nasienia rośliny
jednoliściennej i dwuliściennej
(bielmowe)
A, a) łupina nasienna,
B, b) bielmo,
C, c) liścienie,
D, d) zarodek
Wykorzystanie nasion przez człowieka

Bielmo pszenicy, kukurydzy, i
innych zbóż to surowiec do
produkcji mąki. Głównym
składnikiem bielma jest skrobia.

W nasionach mogą być
magazynowane również białka,
jak u fasoli, grochu, soi.

Dużo tłuszczu zawierają nasiona
słonecznika, rzepaku, orzecha
włoskiego.
Kiełkowanie













Do kiełkowania potrzebna jest woda , odpowiednia temperatura oraz tlen.
Niektóre nasiona kiełkują tylko w obecności światła (sałata, szczaw),
niektóre tylko w ciemności, a dla wielu obecność światła nie ma znaczenia.
W pierwszym etapie kiełkowania nasienie chłonie wodę i pęcznieje.
W nasionach zachodzi intensywnie proces oddychania.
Roślina zużywa dużo tlenu i uwalnia dużo energii.
Dzięki energii uwolnionej w procesie oddychania powstają
substancje
chemiczne potrzebne do wzrostu komórek.
W obecności wody w liścieniach zaczynają działać enzymy.
Przekształcają one związki organiczne, wypełniające liście
zarodkowe w glukozę, która jest surowcem oddychania.
Łupina nasienna staje się miękka i zostaje rozerwana
przez powiększający się zarodek.
Najpierw rośnie korzeń, który przytrzymuje roślinę w ziemi oraz pobiera wodę.
Następnie rozwija się pęd z liścieniami. U fasoli liścienie wyrastają nad powierzchnię gleby,
u grochu pozostają w glebie.
Na łodydze wyrastają liście, które przejmują funkcję odżywiania całej rośliny.
Liścienie kurczą się i odpadają.
Młoda roślina nosi nazwę siewki.
Rośliny jednoroczne






Nasiona na wiosnę kiełkują.
Następnie rośliny rosną,
wytwarzają łodygi, liście i kwiaty.
Po zapyleniu, jesienią, pojawiają
się owoce i nasiona.
Po wydaniu nasion roślina
obumiera.
Jest to tzw. cykl wegetacyjny,
który u roślin jednorocznych trwa
jeden sezon (od wiosny do zimy).
Rośliny jednoroczne to np. zboża,
rzepak, słonecznik.
Rośliny dwuletnie

Rośliny dwuletnie to rośliny zielne, żyjące
przez dwa sezony wegetacyjne.

W pierwszym roku nasiona kiełkują
i wyrastają ulistnione pędy.

Roślina wytwarza substancje zapasowe i
gromadzi je w spichrzowych organach
podziemnych lub nadziemnych.

Przed zimą traci liście.

Na wiosnę następnego roku wytwarza
ponownie pęd dzięki zgromadzonym
zapasom.

W drugim roku życia roślina zakwita
wytwarza nasiona, po czym zamiera.

Do roślin dwuletnich należą między
innymi: kapusta, burak, cebula, marchew.
i
Rośliny wieloletnie



Byliny to rośliny zielne,
które na zimę tracą części
nadziemne, zimują w
postaci cebul, kłączy, bulw
(tulipan, krokus).
Okres niesprzyjający
spędzają pod ziemią. Ich
procesy życiowe ulegają
silnemu spowolnieniu.
Drzewa i krzewy mają
zdrewniałe łodygi, są
roślinami długowiecznymi.
Po kilku latach życia
zaczynają kwitnąć i
owocować.
I wszystko zaczyna się od nowa…
…roślina kwitnie 
w wyniku zapylenia a następnie zapłodnienia powstaje zarodek 
kształtuje się nasienie i owoc 
w sprzyjających warunkach nasionko kiełkuje 
wyrasta siewka 
roślina rośnie i rozwija się ….
Zadania
1. Posługując się symbolami literowymi ustaw w odpowiedniej kolejności
etapy cyklu życiowego rośliny.
A. wzrost i rozwój
E. owocowanie
B. zapylenie C. zapłodnienie
F. kiełkowanie
D. kwitnienie
2. Z podanych nazw wybierz tylko rośliny jednoroczne: fasola, burak,
marchewka, bez, słonecznik, rzepak, cebula, jabłoń.
3. Wymień jedną funkcję pełnioną przez liścienie.
4. Wybierz właściwą odpowiedź:
Nasiona fasoli są … A. bielmowe
B. bezbielmowe
5. Wymień dwa czynniki warunkujące kiełkowanie.
Źródła

J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1, Operon,2009r.

E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.

B.Klimuszko, Żak, 2009r.

M.Jefimow ,M.Sęktas, Puls życia, Nowa Era,2009r.

H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.

Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.