ORTOREKSJA w adolescencji
advertisement
ORTOREKSJA w adolescencji... nowa jednostka klasyfikacyjna??? • We współczesnym świecie, mamy do czynienia z gamą różnorodnych patologii, dlatego tak ważna jest wczesna diagnoza, by rozpocząć działania interwencyjne. • Grupą najbardziej narażoną na owe patologie są adolescenci. Jest to czas, w którym przestają być dziećmi, ale nie są określani mianem „dorosły”. • Są oni stawiani przed licznymi oczekiwaniami, zmianami, z którymi muszą sobie poradzić, łatwo wówczas o powstanie zaburzeń rozwojowych czy nieprawidłowości w obrębie obrazu siebie i swojego ciała. Wymiary adolescencji • Adolescencja (łac. adolescere) oznacza dorastanie, to proces przekształcania dziecka w osobę dorosłą. • Adolescencja jako kryzys życiowy. • Adolescencja rozumiana jako dorastanie jednego z członków systemu rodzinnego. Adolescencja jako kryzys życiowy • Kryzys życiowy : osobista sytuacja, która zachodzi wtedy kiedy wypróbowane struktury adaptacyjne i obronne nie są już dłużej adekwatne i nie wystarczają aby sprostać nowym wymaganiom, które pochodzą zarówno z wnętrza jak i ze świata zewnętrznego wobec jednostki. Następuje wtedy rozprężenie wraz z co najmniej częściową dezintegracją na poziomie myśli i uczuć. • Towarzyszą temu lęk, dylematy, a także często działanie impulsywne. Możliwe jest także pojawienie się regresji i powtórne pojawienie się silnych prymitywnych fantazji, sposobów myślenia i odczuwania Adolescencja jako kryzys życiowy i problem całej rodziny • Wszyscy członkowie systemu rodzinnego uczestniczą na równi w realizowaniu podstawowego zadania adolescencji – procesu separacji – indywiduacji. Adolescencja – obszar dojrzewania biologicznego • Skok pokwitaniowy oraz kolejne fazy rozwoju psychoseksualnego (poprzez fazę autoerotyczną, homoerotyczną, chaotyczną) aż do dojrzałości, z ustaleniem poczucia przynależności do płci i z następową zdolnością wchodzenia w związane z daną płcią role. Adolescencja – obszar rozwoju psychologicznego (poznawczego) • Wielki skok myślowy – umiejętność myślenia abstrakcyjnego • idee nie muszą być związane z konkretnymi danymi wzrokowymi, dotykowymi, słuchowymi, aby można było dokonywać na nich operacji logicznych (stadium operacji formalnych wg Piageta). Logiczny umysł adolescenta uwalnia się od świata konkretów i umożliwia myślenie w kategoriach wielu możliwości i punktów spojrzenia w oparciu o szersze ramy czasowe. Adolescencja - obszar społeczny • Grupa rówieśnicza z • Na terenie grupy opiniami ma większe rówieśniczej młody znaczenie niż rodzice, człowiek zdobywa umiejętność bycia nauczyciele, pedagodzy podporządkowanym, a jednocześnie (kryzys autorytetu). przywódcą. Tu zaczyna się porównywać, sprawdzać i rywalizować • Konieczność przystosowania się do zmian fizjologicznych i anatomicznych związanych z pokwitaniem oraz pojawienie się nowych możliwości intelektualnych wymusza u adolescenta dokonanie reorganizacji na poziomie psychicznym. Zadania rozwojowe adolescenta • Ukształtowanie dojrzałego, autonomicznego superego: wybiórcza identyfikacja z rodzicielskimi standardami moralnymi oraz standardami wywodzącymi się z relacji z grupą rówieśniczą i innymi autorytetami • Adolescent staje się sam dla siebie autorytetem, przyjmuje i akceptuje odpowiedzialność za siebie przy równocześnie wzrastającej niezależności od rodziców. • Modyfikacja idealnego obrazu rodzica na bardziej realistyczny obraz „rodziców dość dobrych” • Utworzenie bardziej realistycznego i dojrzałego „ideału ja” • Znalezienie kompromisu między ciałem realnym a idealnym • Poczucie własnej tożsamości płciowej i określenie własnej roli związanej z płcią • Wzięcie odpowiedzialności za własne pragnienia seksualne i dokonanie dojrzałego wyboru obiektu seksualnego Zewnętrzne manifestacje adolescencji spowodowane wewnętrznymi konfliktami i zmianami w obrębie struktury psychicznej u adolescentów. Maniakalny, wielkościowy nastrój ( „ jestem tak wielki i wspaniały jak moi rodzice” ) jako zaprzeczenie własnym lękom co do braku kompetencji, bezradności i utraty opiekuńczych rodziców . Zmiana idealizacyjnego stosunku do rodziców na pogardę i krytykę wobec nich i innych dorosłych. Podejmowanie działań podkreślających własną niezależność i testowanie swoich możliwości. Poddanie w wątpliwość spostrzeżeń, przekonań i poglądów otrzymanych od rodziców i innych dorosłych - kształtowanie osobistego sumienia i systemu wartości. • Akceptacja przekonań rodziców musi przynajmniej częściowo zostać wewnętrznie zniszczona po to, aby młoda osoba mogła wypracować swoje własne wartości • Depresyjna reparacyjna troska o rodziców jako próba poradzenia sobie z wyrzutami sumienia za destrukcyjne ataki (w rzeczywistości lub fantazji na rodziców). • Poszukiwanie zastępczych obiektów idealizacji i identyfikacji poza rodziną, znajdowanie substytutów modeli do naśladowania i podziwiania . • Możliwość uzyskania całościowego, zwyczajnego obrazu rodzica – bezpieczna separacja. Narcyzm młodzieńczy : wycofanie z interakcji społecznych i zainteresowanie się własną osobą (inwestowanie uwagi w siebie i swoje ciało). ZABURZENIA ODŻYWIANIA SIĘ • W literaturze „zaburzenia odżywiania się” są „definiowane jako schorzenia, które powstają wówczas, gdy jednostka nadmiernie koncentruje się na jedzeniu. • Pożywienie staje się dla niej elementem, któremu podporządkowuje swoje życie, źródłem obsesji, środkiem prowadzącym do patologicznego zaspakajania własnych potrzeb emocjonalnych. Zaburzenia odżywiania się w ICD-10: • Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa). • Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa). Postacie atypowe : • Przejadanie się związane z innymi czynnikami psychicznymi (Przejadanie się psychogenne ) • Wymioty związane z innymi czynnikami psychologicznymi. ORTOREKSJA (Orthorexia nervosa, z gr. ortho – prawidłowy, właściwy; orexis – apetyt, pożądanie) • Po raz pierwszy opisał lekarz Steven Bratman w 1997 r. w artykule dla Yoga Journal . Autor jako dziecko sam chorował na alergię, w związku z czym jego rodzina eliminowała z diety produkty mogące negatywnie wpłynąć na stan jego zdrowia. Dr Bratman podczas praktyki lekarskiej spotykał osoby, które podobnie jak on przestrzegały rygorystycznej diety, co utwierdziło go w przekonaniu, że jego fiksacja na punkcie zdrowego żywienia urosła do chorobliwych rozmiarów. Na podstawie autoobserwacji oraz obserwacji swoich pacjentów wyodrębnił i nazwał nową jednostkę chorobową mianem ortorexia nervosa. W 1997 r. napisał i wydał książkę „W szponach zdrowej żywności” Jest definiowana jako patologiczna fiksacja na spożywaniu właściwej i zdrowej żywności . • Osoby te unikają spożywania niektórych pokarmów i/lub określonych sposobów obróbki żywności (np. gotowania, smażenia, mrożenia), ponieważ uważają, że są one szkodliwe dla ich zdrowia. • Obsesyjnie skupiają się na jakości i sposobie przygotowania posiłków, ściśle przestrzegają zasad dotyczących wyglądu i składu pokarmów. W skrajnych przypadkach wolą głodować niż zjeść artykuł żywnościowy uznawany za niewłaściwy lub niezdrowy. • Ortoreksja nie w każdym przypadku osiąga poziom patologiczny. • Ortoreksja zaczyna się wtedy, gdy dieta staje się ucieczką od życia W PRZYPADKU WYSTĘPOWANIA ORTOREKSJI 1. nie jest ważna sama ilość spożywanych produktów, lecz ich jakość i skład 2. nie kładzie się nacisku na masę ciała 3. ale na rytuały związane z posiłkami 4. sztywne nawyki żywieniowe 5. silny związek samooceny z odżywianiem 6. celebracja posiłków 7. dotyka ludzi skupionych na sobie, perfekcjonistów 8. ograniczenia w spożywaniu określonych produktów dają poczucie władzy nad ciałem i zdrowiem 9. rygorystyczne zasady, unikanie restauracji, stołówek ZAGROŻENIA • Zaburzenie funkcjonowania społecznego i niedożywienie • zaburzenia ze strony poszczególnych układów: spadek koncentracji, upośledzenie pamięci, anemia • osteoporoza, spadek odporności, zaburzenia pracy jelit, zatrzymanie cykli menstruacyjnych Wg Bratmana ortoreksja: • wiąże się z iluzorycznym poczuciem bezpieczeństwa (możliwość zapobiegania chorobom) • pragnieniem całkowitej kontroli nad życiem (eliminacja nieprzewidywalności) • „ukrytym konformizmem” (teoria związana z odżywianiem w nieświadomy sposób pozwala na osiągnięcie kulturowo przyjętego wzorca pięknego ciała) • poszukiwaniem duchowości i tożsamości • pragnieniem ascetyzmu (desire for self-deprivation). • Ortoreksja nie jest jednostką uwzględnioną w obowiązujących klasyfikacjach chorób i zaburzeń psychicznych (ICD-10, DSM-IV, DSM-5). • Pomimo rosnącego zainteresowania zjawiskiem na świecie, brak również jednoznacznej definicji oraz powszechnie akceptowalnych, ujednoliconych kryteriów diagnostycznych. Lorenzo Maria Donini wraz z zespołem z Rzymskiego Uniwersytetu „Sapienza” podjął pierwszą próbę empirycznego ustalenia kryteriów diagnostycznych ortoreksji . W oparciu o wyniki badań zaproponował, aby diagnoza opierała się na: • Stwierdzeniu cech osobowości obsesyjnokompulsyjnej • Występowaniu przesadnego przywiązania do zdrowego sposobu odżywiania (ang. health fanatic eating habits), • Stałym, nie przejściowym charakterze zaburzenia • Wykazaniu, że zachowania związane z odżywianiem mają negatywny wpływ na jakość życia jednostki • BEATA WIDERABRZÓSKA LITERATURA • • • • • • M. Kowalczuk, Pedagogiczna diagnoza i profilaktyka zaburzeń odżywiania się u młodzieży szkolnej, Impuls, Kraków 2008 K. Widera, Tendencje do zaburzeń odżywiania u młodych kobiet – Uniwersytet Opolski 2012 Edyta Kędra, Zaburzenia odżywiania – znak naszych czasów, Wyższa Szkoła Medyczna w Legnicy, 2011 Anna Dittfeld, Aneta Koszowska, Katarzyna Fizia, Katarzyna Ziora, Ortoreksja – nowe zaburzenie odżywiania, Katedra i Klinika Pediatrii Wydziału Lekarskiego z Oddziałem LekarskoDentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznegow Katowicach, 2013 Małgorzta Janas – Kozik - Kierownik Oddziału Klinicznego Psychiatrii i Psychoterapii Wieku Rozwojowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Sosnowiec ; Katedra Psychiatrii i Psychoterapii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Katowice Odrębości w psychiatrii dzieci i młodziezy, wykład podczas Konferencji dot.Narodowego Programu Zdrowia Psychicznego, 2013
