DOC - Instytut Psychiatrii i Neurologii
advertisement
Recenzja rozprawy doktorskiej lek. med. Janiny Skalskiej „Badanie postaw wobec odżywiania się w populacji 15-letnich uczennic Kijowa” Celem rozprawy doktorskiej dr Skalskiej było badanie postaw i zachowań dotyczących odżywiania się dziewcząt ze szkół średnich Kijowa oraz ocena rozpowszechnienia klinicznych i subklinicznych form zaburzeń odżywiania się w tej populacji. Rozprawa składa się z 2 części. W pierwszej Doktorantka analizuje dotychczasowy stan wiedzy dotyczący zaburzeń odżywiania się. Odwołując się do bogatej literatury przedmiotu opisuje etiologię tych zaburzeń oraz kryteria diagnostyczne i następstwa zaburzeń odżywiania się. Osobny rozdział poświęca metodologii badań epidemiologicznych. Ta część pracy jest prezentacją najważniejszych informacji o uwarunkowaniach zaburzeń i ich somatycznych i psychospołecznych powikłaniach. Doktorantka zna literaturę przedmiotu swoich badań. Powołuje się na nią w sposób umiejętny i dostosowany do celów swoich badań. Skupia się zatem głównie na kulturowych uwarunkowaniach zaburzeń odżywiania się, takich jak rasa, migracja, status społeczny czy rodzaj wykonywanego zawodu. Stosunkowo sporo miejsca w rozprawie poświęca metodologii badań epidemiologicznych, głównego celu własnych badań. Nie tylko omawia zasady takich badań, ale także przytacza wiele wyników badań prowadzonych w różnych krajach. Wyniki tych badań przedstawia w tabelach, co przy ogromnej liczbie takich danych ułatwia ich percepcję. Szkoda tylko, że wyników tych badań nie podsumowuje i nie porównuje, pokazując najważniejsze podobieństwa i różnice w zakresie rozpowszechnienia zaburzeń odżywiania się w różnych badanych populacjach. Część druga rozprawy to prezentacja wyników własnych badań. Doktorantka chciała zrealizować dwa cele: dokonać adaptacji dwóch narzędzi badawczych dla badania populacji ukraińskiej i zastosować te narzędzia do przeprowadzenia badań epidemiologicznych na populacji dziewcząt, reprezentatywnej dla miasta Kijowa. Oba te cele zrealizowała poprawnie, zgodnie z zasadami standaryzacji kwestionariuszy i zasadami badań epidemiologicznych. Nieco dziwnie brzmią sformułowane w tym kontekście hipotezy, z których tylko jedna (druga) była weryfikowana a i ta nie informuje o zakładanych i analizowanych zależnościach. Dodatkowo na str. 118 Doktorantka powołuje się na hipotezę, 1 której nie sformułowała, o niższym procencie zachorowań na zaburzenia odżywiania się w krajach o niższym rozwoju ekonomicznym. Można domyślać się, że sposób weryfikowania hipotezy czwartej, mówiącej o tym, że badanie oparte o wywiad (nie anonimowe) zakłóca wynik badań epidemiologicznych w kierunku jego zafałszowania weryfikowano na podstawie analizy wyników badań II etapu. Nie ma w tekście odniesienia do tej hipotezy, a prezentowane wyniki potwierdziły zafałszowanie wagi ciała u osób badanych w grupie populacyjnej. Najważniejsza część rozprawy doktorskiej to adaptacja dwóch narzędzi ważnych dla badania zaburzeń odżywiania się: Kwestionariusza Zaburzeń Odżywiania się (EDI) i Kwestionariusza Postaw wobec Odżywiania się (EAT-26). Przetłumaczenie ich na język ukraiński, z zachowaniem zasad poprawności metodologicznej, ocena rzetelności ukraińskiej wersji kwestionariuszy, obliczenie norm centylowych i stenowych, to bardzo poprawne procedury adaptacji narzędzia psychometrycznego. Wydaje się, że obliczenia norm dla populacji ukraińskich 15-letnich dziewcząt mogą być jeszcze dokładniejsze, jeżeli wykorzystane byłyby wyniki uzyskane na reprezentatywnej próbie dla Kijowa. Wyniki badań epidemiologicznych są bardzo ciekawe. Okazało się, że w tej próbie, bardzo dobrze dobranej, nie stwierdzono żadnego pełnoobjawowego zespołu zaburzeń odżywiania się. Jest to wynik wiarygodny, potwierdzony bowiem został w wywiadach prowadzonych w drugim etapie badania. Doktorantka stara się wyjaśnić ten wynik głównie warunkami ekonomicznymi i brakiem wiedzy na temat zaburzeń odżywiania się. Wydaje się jednak, że szczegółowe wyniki (strona 82) i wyniki w grupie dziewcząt ze szkół artystycznych i sportowych mogą sugerować, że istnieje sporo wskaźników sugerujących zachowania związane z zagrożeniami dla zaburzeń odżywiania się, chociaż nie stanowią one jeszcze o pełnoobjawowym zespole anoreksji czy bulimii. Pewnie bardziej dokładne analizy zróżnicowania uzyskanych wyników pozwoliłyby wskazać na czynniki ryzyka, związane nie tylko z rodzajem szkoły. Ciekawa jest także analiza porównawcza między wynikami badań na populacji polskiej i ukraińskiej. Nawet przyjmując, że porównywanie norm centylowych i stenowych nie jest wiele mówiącym poszukiwaniem różnic, ciekawe są różnice między porównywanymi populacjami nie tylko między polską i ukraińską, ale także między warszawską i krakowską. Badania te były prowadzone w różnych latach, ale to pewnie nie jedyna przyczyna obserwowanych różnić. Szkoda, że Doktorantka poświęciła tak mało miejsca tym analizom. 2 Doktorantka włożyła bardzo wiele pracy w przeprowadzenie badań, które stały się podstawą do przygotowania rozprawy doktorskiej. Bardzo dobrze zaplanowana i przeprowadzona adaptacja dwóch kwestionariuszy. Poprawnie wylosowana grupa reprezentatywna dla badanej populacji. Bardzo duża liczba danych epidemiologicznych, weryfikowanych w badaniu indywidualnym. Oznaczało to dobre przygotowanie metodologiczne dr Skalskiej, bardzo duży nakład pracy włożonej w przeprowadzenie badań. Nieco mniej czasu poświęciła analizie uzyskanych wyników, zwłaszcza analizie wyników badań epidemiologicznych kosztem wyników formalnej adaptacji narzędzi pomiaru zaburzeń odżywiania się i postaw wobec odżywiania się. Uzyskane dane epidemiologiczne są ciekawe i ich analiza pogłębiłaby wiedzę o tych zmiennych w populacji dziewcząt Kijowa. Sam układ prezentacji wyników jest chwilami niejasny. Wyniki epidemiologiczne z I i II etapu pojawiają się przed rozdziałem o adaptacji kwestionariuszy, a ich analiza nie uwzględnia norm opracowanych w tej adaptacji. Właściwości psychometryczne uzupełnionej wersji EAT-26 pojawiają się pod koniec pracy, a nie w części dotyczącej adaptacji. Wreszcie rozdział „Dyskusja” nie jest dyskusją uzyskanych wyników, tylko prezentacją porównań polskoukraińskich. Mimo tych uwag, uważam pracę za interesującą i spełniającą warunki ustawy o stopniach i tytule naukowym. Wnoszę zatem do Rady Naukowej Instytutu Psychiatrii i Neurologii o dopuszczenie lek. med. Janiny Skalskiej do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Prof. dr hab. Czesław Czabała Warszawa, 14 czerwca 2011 3
