Problemy emocjonalne adolescentów

Problemy emocjonalne
adolescentów
Opracowała: P. Płusa- Stolat
Adolescencja
• Łac. adolescere- wzrastanie ku dojrzałościokres przemian w życiu cżłowieka
prowadzących z dzieciństwa ku dorosłości
• Obejmuje okres ok. 10 r.ż.- 20 r.ż.
• Czas intensywnych przemian: biologicznych,
psychologicznych i społecznych
• Okres dzieli się na fazy: wczesna adolescencja
do ok. 16 r.ż (dorastanie) i późna adolescencja
(młodzieńczość) 16-20r.ż.
Doświadczanie przemian fizycznych
• dostrzeganie przemian fizycznych przez
dorastających wpływa na obraz JA i
emocje.
• Zderzenie zmieniającego się obrazu
samego siebie z wyidealizowanymi
normami dotyczącymi wyglądu oraz
sprawności lansowanymi przez media.
Zmiany wyglądu ciała są oceniane jako
ważniejsze
przez
dziewczęta
niż
chłopców.
Zmiany w okresie dojrzewania
Rozwój emocjonalny:
• Zwiększone pobudzenie
emocjonalne, Labilność
emocji, lęki społeczne np.
lęk przed niepowodzeniem,
negatywną oceną ze strony
rówieśników, ambiwalencja
uczuć, poczucie
niepewności, zakłopotania.
Rozwój poznawczy
• Myślenie abstrakcyjne i
logiczne, zdolność do
refleksji i autorefleksji,
Zainteresowanie społeczne i
polityczne, krytycyzm,
odrzucanie
dotychczasowych
autorytetów.
Zmiany w okresie dojrzewania
Rozwój społeczny
• czas tworzenia związków
rówieśniczych. Wzrasta
rola grupy.
• Zmiana stosunku do
rodziców. Wzrasta ilość
obszarów konfliktowych
między dorastającymi a
rodzicami
• Kryzys tożsamości
Kryteria zaburzeń zachowania
(Seligman, Rosenhan):
• 1) cierpienie- nieadekwatne do przyczyny lub
wydłużony czas
• 2) trudności w przystosowaniu- lęk, ucieczka w
chorobę
• 3) nieracjonalność zachowania
• 4) nieprzewidywalność- brak samokontroli
(uszkodzenia CUN, zespoły psychoorganiczne)
cd.
• 5*)niekonwencjonalność, wyrazistość
wyróżnianie za wszelką cenę
• 6*) dyskomfort obserwatora (zażenowanie)
• 7)Naruszanie norm społecznych
Patomechanizmy (modele
wyjaśniania patologii)
• Behawiorystyczne- w oparciu o uczenie się nabyte są
zaburzenia
• Socjokulturowy- wpływ społeczeństwa (rodziny)
Terapia -> zmiana środowiska poprzez poprawę
relacji
• Biologiczny- defekty typu biologicznego
(anatomiczne, biochemiczne, fizjologiczne w CUN)
• Kognitywny (poznawczy)- negatywne myśli prowadzą
do zaburzeń (zespół lęku uogólnionego)
Najczęstsze zaburzenia psychiczne
swoiste dla okresu adolescencji
(Orwid, Pietruszewski; 1993)
• Zaburzenia jedzenia (anoreksja nervosa,
bulimia nervosa oraz formy pośrednie)
• Zaburzenia zachowania
• Depresja młodzieńcza
Zaburzenia odżywiania- anoreksja
• 1% adolescentów, przewaga dziewcząt (10-20 razy
częściej niż chłopcy)
• 85% zachorowań pomiędzy 13-20 r. ż.
• Pretekst do odchudzania: Nadwaga lub krytyczne
uwagi otoczenia pod adresem osoby, wspólne
podejmowanie diety w grupie. Stopniowe
podporządkowanie
dążeń
i
postępowania
odchudzaniu z czasem wysoki lęk przed przybraniem
na wadze
Anoreksja -objawy
• Ubytek masy ciała min. 25% wagi z okresu
przedchorobowego lub 15% należnej dla wieku i
wzrostu
• Wykluczenie innych chorób z brakiem łaknienia , brak
objawów innych zaburzeń psychicznych (zwłaszcza
schizofrenii, depresji, zespołów nerwicowych)
• Występowanie przynajmniej dwóch objawów z
następujących: zanik miesiączki (min 3 kolejne cykle),
obfite owłosienie kończyn (lanugo), obniżona
temperatura ciała, bradykardia (zwolnienie rytmu
serca)
Anoreksja –objawy cd.
• Zaburzenie percepcji i przeżywania schematu
budowy i funkcjonowania ciała (doświadczenia wagi,
rozmiaru lub kształtu ciała)
• Zaburzenia kognitywne percepcji bodźców płynących
z wnętrza ciała (nieobecność uczucia głodu i sytości,
zafałszowana
świadomość
zmęczenia,
nadaktywności, bezsenności, zaparć, retencji moczu i
odczuć seksualnych
• Silne uczucie braku wpływu na cokolwiek
(przeżywanie siebie jako osoby odpowiadającej na
żądania z zewnątrz
Nieprawidłowe postawy dot. żywienia w
anoreksji(Starzomska, 2006)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Nagle zaczyna się intensywnie odchudzać
Niechętnie spożywa niewielkie posiłki
Zna kaloryczność większości produktów i przywiązuje do niej wagę
Chętnie przygotowuje potrawy dla domowników, których sama nie
je, zawsze twierdząc iż przed chwilą to zrobiła
Dużo mówi o jedzeniu jednakże nie ma apetytu
Nie mówi o własnych uczuciach i lękach
Jest bardzo aktywna fizycznie, zaangażowana w wiele sportów
Nadmierną szczupłość ukrywa za pomocą ubrań
Przy stole jej ruchy sprawiają wrażenie że je, jednakże potem
okazuje się że posiłki zostały prawie nie tknięte
Po zrzuceniu wagi nadal się odchudza, nie dostrzegając
prawdziwego obrazu własnej sylwetki
Bulimia nervosa (Cooper, Todd i
Wells, 2005)
• Napady objadania się- zjadanie jednorazowo większej ilości pokarmu,
niż większość ludzi w podobnych okolicznościach; często z
towarzyszącym poczuciem utraty kontroli nad jedzeniem.
• Podejmowanie zachowań mających na celu zapobieganie przyrostowi
masy ciała na przykład prowokowanie wymiotów, zażywanie dużych
ilości środków przeczyszczających i odwadniających lub diuretyków,
stosowanie
drastycznych
diet,
głodówek,
wykonywanie
wyczerpujących ćwiczeń fizycznych.
• Występowanie przynajmniej dwóch napadów objadania się i zachowań
mających na celu zniwelowanie ich skutków / tydz przez przynajmniej
trzy miesiące.
• Wpływ masy ciała i wyglądu na samoocenę i ich decydująca rola dla
poczucia własnej wartości.
• Osoba nie wykazuje istotnej niedowagi.
Obraz rodzin
• nierozpoznawanie lub nierespektowanie indywidualnych
odczuć oraz pragnień należących do rodziny;
ambiwalencja uczuć kompensowana nadopiekuńczością;
w bulimii zdarza się nadmierne rozluźnienie więzi
• Sztywność- panowanie w rodzinie ścisłych zasad,
których zmiany postrzegane są jako niebezpieczne i
niepożądane, a wobec konieczności ich zajścia
wymagane jest nieokazywanie uczuć
• Nieumiejętność rozwiązywania konfliktów
• Tworzenie koalicji rodzinnych, zatarcie granic
wewnętrznych w rodzinie, nieprzejrzysta struktura
władzy lub porównywanie dzieci
Zaburzenia zachowania
• Częściej u chłopców,
• Ustalenia terminologiczne:
Trudności
wychowawcze
Dzieciństwo
3-10 lat
Zaburzenia
osobowości
Adolescencja
11-24 lat
Zaburzenia
zachowania
Dojrzałość
25-
Wg DSM III- R konieczne jest
wystąpienie w okresie pół roku co
najmniej 3 zachowań:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kradzież bez kontaktu z ofiarą (powyżej 1)
Kradzież przy istniejącym kontakcie z ofiarą (wyłudzanie, szantaż)
Min 2 ucieczki na noc lub 1 bez samodzielnego powrotu
Częste kłamstwa (nie dot. syt. unikania przemocy)
Zaangażowanie w podpalenia
Częste wagarowanie
Włamanie do czyjegoś domu, budynku publicznego lub samochodu
Zniszczenie czyjejś własności
Okrucieństwo fiz. Wobec zwierząt i/lub ludzi
Wymuszanie aktywności seksuanej
Częste inicjowanie bójek
Użycie broni w więcej niż 1 bójce
Zaburzenia opozycyjno- buntownicze – 5
lub więcej objawów trwających min. pół
roku:
• Częste wybuchy złości
• Częste spieranie się z dorosłymi
• Częste aktywne przeciwstawianie się wymaganiom
dorosłych lub odmawianie ich spełnienia
• Częste dokuczanie dla innych
• Częste oskarżanie innych za swoje błędy
• Wrażliwy (a) bądź łatwo ulega dokuczaniu innych
• Często odczuwa złość, obraża się
• Zawzięty (a) lub mściwa
• Często przeklina, używa obscenicznego języka
Zaburzenia opozycyjnobuntownicze
•
•
•
•
•
Zachowanie negatywistyczne, buntownicze
wrogie min. 6 miesięcy w którym występują co
najmniej 4 z następujących sytuacji:
Częsta utrata panowania nad sobą
Kłóci się z dorosłymi
Często się aktywnie buntuje lub odmawia
stosowania się do próśb i reguł
Często z rozwagą denerwuje innych
Często obwinia innych za swoje błędy i złe
zachowanie
cd…
• Częsta drażliwość, łatwo się denerwuje
• Często jest zagniewane i urażone
• Często jest zawzięte i mściwe
Obraz rodziny
• Często niski status społeczny
• Przewaga wewnątrzrodzinnych sił
odśrodkowych
• Niewłaściwe wzory zachowań rodziców
• Niestabilna więź uczuciowa z rodzicami
• Mechanizm błędnego koła
• Wahadłowe wychowanie
Depresja młodzieńcza
• 3x więcej prób samobójczych u dziewcząt
• 3x częściej skuteczne próby u chłopców
Objawy:
1. Zaburzenia nastroju - przejawiają się one w różnego stopnia
obniżonym nastoju, smutku, niestabilności emocjonalnej.
2. Podwyższony poziom lęku - charakterystyczne dla młodych
ludzi jest występowanie lęku przed przyszłością.
3. Zaburzenia sfery poznawczej, obejmujące:
– trudności w obszarze nauki szkolnej (trudności w uczeniu
się, niepowodzenia szkolne, trudności w skupieniu uwagi,
brak wytrwałości w nauce),
– poczucie małej wartości,
– przekonanie o nieskuteczności własnych działań i
nieuchronnym niepowodzeniu,
– uczucie nudy i niemożność znalezienia przyjemności.
cd..
4. Zaburzenia aktywności, które
mogą być przejawiane przez:
wybuchy
gniewu,
agresji, trudności w rozpoczęciu
działania i łatwe męczenie
się,
zaburzenie
systemów
dobowych
objawiające
się
trudnościami
w
rannym
wstawaniu, późnym kładzeniu się
spać, lepszym funkcjonowaniu w
godzinach
wieczornych, zaniedbany wygląd i
brak dbałości o higienę osobistą,
cd..
5. Zaburzenia zachowania, które obejmują:
– niepodejmowanie czynności oczekiwanych od adolescenta
(chodzenia do szkoły, podejmowania obowiązków szkolnych,
domowych i społecznych),
– zachowania
łamiące
normy
i
zakazy
społeczne
(eksperymentowanie
ze
środkami
psychoaktywnymi,
chaotyczna i przypadkowa aktywność seksualna),
– zachowania autodestrukcyjne, w tym zachowania samobójcze,
samookaleczenia.
6. Dolegliwości somatyczne polegające na skupieniu się na
funkcjonowaniu ciała, zgłaszaniu różnorodnych objawów nie
mających potwierdzenia w badaniu lekarskim, spadku sprawności
i złym samopoczuciu.
4 postaci depresji:
• Depresja młodzieńcza czysta- obniżenie nastroju i
napędu, lęk nieokreślony, lęk przed przyszłością
• Depresja młodzieńcza z rezygnacją- objawy depresji
czystej +niewydolność w nauce, poczucie bezsensu
życia, myśli tendencje i próby samobójcze
• Depresja młodzieńcza z niepokojem –obok objawów
depresji czystej występuje zmienność nastrojów,
autodestrukcyjne zaburzenia zachowania
• Depresja młodzieńcza hipochondryczna - objawy
depresji czystej + somatyczna manifestacja lęku i
hipohondryczna koncentracja na ciele
Leczenie
• Pomoc psychoterapeuty
• Wsparcie farmakologiczne
Zasady postępowania z młodzieżą
• zasada akceptacji – każdy nastolatek ma prawo do własnego życia, nie jest
projekcją naszych marzeń i oczekiwań;
• zasada wiarygodności – bycie wiarygodnym w tym co się mówi i robi,
unikanie sprzeczności między deklarowanymi słowami i zachowaniem;
• zasada poszanowania intymności – szanowanie tajemnic nastolatka,
dyskrecja, obserwowanie go z dużym wyczuciem;
• zasada równych zobowiązań – konsekwencja w egzekwowaniu zobowiązań
uczniowskich i przestrzeganie wywiązywania się z własnych;
• zasada prośby – unikanie, rozkazywania i grożenia; nic tak nie motywuje
nastolatka do działania jak prośba dorosłego, której ma prawo odmówić;
• zasada otwartości na informacje – nie wstydź się, gdy możesz czegoś
nauczyć się od uczniów, nie obawiaj się krytyki, jeśli jest zasadna;
• zasada humoru – pomaga skutecznie rozładować napięcie, wytwarza
dystans wobec problemów;
• zasada współdecydowania – dotyczy problemów społeczności klasowej,
szkolnej, środowiska lokalnego.
Dziękuję za uwagę