Trudne_emocje_Lesna_Podlaska_0.pps

Trudne emocje naszych dzieci:
lęk i depresja
Maria Jakimiuk
psycholog psychoterapeuta seksuolog
Siedlce, 06.10.2013r.
Okres dojrzewania jako czas burzliwy i pełen zmian dotyczących wyglądu
fizycznego, rozwoju poznawczego, emocji i tożsamości. Ponieważ zachodzące
wówczas zmiany są tak gwałtowne, często trudno jest stwierdzić, co jest zgodne
z normą, a co poza nią wykracza.
Poczucie własnej wartości i samoocena w okresie dorastania są najniższe w
ciągu całego życia!
W dodatku jest to okres:
- pierwszych związków miłosnych,
- kształtowania własnej tożsamości, filozofii życiowej,
- narastania konfliktów z otoczeniem,
- walki o niezależność z rodzicami i innymi znaczącymi dorosłymi,
- labilności emocjonalnej.
Irena Obuchowska terminem dorastanie obejmuje wiek od około 11-12 roku życia
do 18- 19 rok życia/ przy indywidualnych odchyleniach tak w jedną i drugą stronę,
przy czym okres ten obejmuje 2 fazy, które w przybliżeniu oddziela 16 rok życia.
E.B. Hurlok „starszy wiek nastolatków” nazywa okresem adolescencji, a okres ten
dzieli na trzy okresy:
„- preadolescencja od 10-12 lat,
-wczesną adolescencję od 13-16 lat,
- późną adolescencję od 17-21lat”[1]
E. Erikson okres od 12-18 nazywa okresem adolescencji zaś okres od 18-25
roku życia „ wczesną dorosłością”[2]
M. Żebrowska „ wiekiem dorastania” nazywa okres od 12-18 lat życia. Tą nazwa
obejmuje zarówno dojrzewanie biologiczne jak i ściśle związany z nią rozwój
psychiczny. I społeczny. Natomiast okres od 18-25 roku nazywa wiekiem
młodzieńczym.”[3].
[1] E.B. Hurlock, Rozwój młodzieży, Warszawa1965,s.13
[2] E. Czykwin, Samoświadomość n-la, Białystok, 1995
[3] Psychologia rozwoju dzieci i młodzieży pod redakcją Żebrowskiej, W-wa 1982,
s. 608
Teoria rozwoju psychospołecznego E.Eriksona
• Jakie emocje mojego dziecka są dla mnie
trudne?
• Jakie są trudne emocje mojego dziecka?
• Czy moje trudne emocje mają wpływ na nasze
dziecko?
• Czy trudne emocje naszego dziecka mają wpływ
na mnie?
• Jakie są różnice między emocjami i
uczuciami?
• Co jest źródłem emocji, uczuć, poczuć?
• „Emocje/uczucia są dobre i złe” PRAWDA CZY FAŁSZ
• Jak kształtować dojrzałą emocjonalność
naszych dzieci?
Emocje, uczucia, poczucia – są to nasze
subiektywne stany wewnętrzne, które powstają
niezależnie od nas.
Źródła emocji:
1. bodźce zewnętrzne działające na nasze receptory
(wzrokowe, słuchowe, dotykowe, węchowe,
smakowe)
2. bodźce płynące z wnętrza organizmu (głód,
sytość , ból np. głowy )
3. słowo jako nośnik emocji
4. warunkowanie bodźców (wyzwalacze)
Skoro powstają niezależnie od nas, to nie
oceniamy ich w kategoriach moralnych. Nie są
one: pozytywne-negatywne, dobre-złe, a jedynie
przyjemne bądź przykre.
Jednej sytuacji towarzyszy wiele różnych emocji.
Dojrzałość emocjonalna:
1. Zauważam w sobie i nazywam wiele rożnych
emocji
2. Akceptuję wszystkie swoje emocje. Trudno jest nam
zaakceptować te emocje, których okazywania zabraniano w
dzieciństwie. Jeśli nie akceptujemy jakiejś emocji u siebie, to rudno
jest nam zaakceptować ją u innych.
3. Wyrażam emocje w sposób werbalny i
pozawerbalny
Wszystkie emocje jakie przeżywamy są nam
potrzebne, nie ma niepotrzebnych emocji. Skoro
cos „czujemy”, to ta emocja (uczucie, poczucie)
niesie określoną informację o nas.
Emocji nie kontrolujemy, za nie nie odpowiadamy,
ale odpowiadamy za zachowania, które na bazie
tych emocji powstają.
Zespół bodźców
(wydarzenie)
nie zależy ode mnie
Emocja
Odczytanie informacji z emocji
Decyzja
Wola (motywacja:
- potrzeby, wartości)
Działanie
zależy ode mnie
Pojęcia:
•
•
•
•
•
•
Strach
Obawa
Panika
Lęk ; fobie
Niepokój
Depresja
Strach jest emocją początkowo wrodzoną, która pojawia się jako reakcja na
bodźce zagrażające, czyli bodźce bólowe, dźwiękowe, utraty równowagi itp.
by potem rozszerzyć się na sytuacje, sygnały słowne, które związane są
bliskością w czasie z bodźcami pierwotnymi w oparciu o mechanizm
warunkowania, modelowania czy uczenia się. Strach jest emocją, która
towarzyszy nam od urodzenia i utrzymuje się do końca życia.
Obawa ma mniejsze natężenie niż strach. Istnieje prawdopodobieństwo
zaistnienie zagrażającego bodźca.
Lęk jest procesem wewnętrznym, nie związanym z bezpośrednim
zagrożeniem lub bólem, jest wzbudzany wewnętrznie i stanowi
antycypację zagrożenia (oczekiwanie zagrożenia) w przewidywaniu
niebezpieczeństw.
Lęk przedmiotowy jest to lęk związany z konkretnymi przedmiotami czy
sytuacjami. Tego typu lęki występują u dzieci bardzo często, różniąc się,
zależnie od wieku dziecka, swoją treścią. Podłożem lęku jest tu bogata
wyobraźnia dziecka, przerastająca jego rozumienie. U dzieci lęki często
wywołują różne sytuacje społeczne, w których dziecko uczestniczyło, lub
sytuacje nierzeczywiste, istniejące tylko w jego wyobraźni. Lęk jest często
powiązany z poczuciem winy i przewidywaniem kary.
Szczególną postacią lęków sytuacyjnych są tzw. lęki separacyjne, które
występują wskutek oddzielenia dziecka od matki. Dotyczą one małych dzieci i
pozostawiają niekiedy trwały ślad w psychice dziecka.
Lękami przedmiotowymi o charakterze nerwicowym są fobie. Są to silne
przeżycia lękowe występujące w określonej sytuacji lub dotyczące
określonego przedmiotu. Najbardziej znanymi postaciami fobii u dzieci są lęk
przed ciemnością, przed samotnością, przed wysokością, a także lęk przed
wężami, pająkami czy przed ostrymi przedmiotami.
Inną postacią lęków dziecięcych są ataki lękowe, występujące najczęściej
jako tzw. lęki nocne, podczas których dziecko zrywa się ze snu, krzyczy,
płacząc tuli się do rodziców.
Niepokój jest najczęstszą postacią lęków dziecięcych. Występuje na ogół
wówczas, gdy sytuacje lękowe mają charakter chroniczny. Tę postać lęku
wywołują np. powtarzające się niepowodzenia szkolne, odrzucenie przez
rówieśników, a przede wszystkim nieprawidłowa atmosfera wychowawcza
w rodzinie.
Objawy lęku występują w kilku sferach:
1. W sferze wegetatywnej dotyczy:
-układu pokarmowego i wywołuje suchość jamy ustnej, nadmierne ślinienie
się, biegunki, parcie na kał;
- układu oddechowego- przyspieszenie oddechu;
- układu krążenia- przyspieszenie akcji serca, zaczerwienienie bądź bladość
skóry;
- układu nerwowego- rozszerzenie źrenic;
- układu hormonalnego- wzmożona potliwość;
- układu moczowo-płciowego- parcie na mocz;
- układu motorycznego- wzmożone napięcie mięśniowe.
Dolegliwości somatyczne ujawniają się najczęściej w postaci bólów głowy,
brzucha, bezsenności.
2. W sferze sprawności myślenia- pojawiają się luki w pamięci,
charakterystyczne jest też zapominanie, niemożność skoncentrowania się,
chaos i gonitwa myśli, a potem pustka.
3. W sferze emocji jest to uczucie męczącego napięcia, drażliwość, złość ,
przygnębienie, lepkość emocjonalna.
4. W sferze zachowań obserwujemy trudności z mówieniem, drżenie, wysoki i
nerwowy śmiech, płaczliwość, zgrzytanie zębami, niepokój ruchowy bądź
zahamowanie ruchowe; zachowania o charakterze przymusowym: stereotypy
ruchowe, ssanie kciuka, obgryzanie paznokci itp.
Wyróżnia się dwie funkcje lęku:
1. adaptacyjną
2. dezadaptacyjną.
Możemy wyróżnić dwa rodzaje lęku:
1. lęk-cechę
2. lęk-stan.
Panika (napad paniki) w swojej rozwiniętej postaci jest doświadczeniem
ekstremalnej trwogi o swoje życie, która rozpoczyna się bez uchwytnego dla
pacjenta powodu, a w każdym razie bez przyczyny, która by uzasadniała aż
takie przerażenie. Słowo lęk mylnie sugeruje, że sprawa ma charakter tylko
"psychiczny" albo "psychologiczny". W rzeczywistości napadowi paniki
zawsze towarzyszą liczne objawy cielesne (somatyczne)
Typowo panika (lęk paniczny) zaczyna się nagle i następnie narasta osiągając
swój szczyt w okresie kilkunastu minut i trwa do godziny. W okresie napadu
występuje przynajmniej kilka objawów z podanej listy 14 objawów.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
mocne bicie serca, kołatanie, przyspieszenie tętna;
pocenie się;
trudności oddechowe, brak tchu, duszność;
uczucie dławienia się;
ból w klatce piersiowej;
zawroty głowy, uczucie osłabienia, omdlewanie;
dreszcze lub nagłe uczucie gorąca;
drżenie;
nudności lub nieprzyjemne doznania w jamie brzusznej;
derealizacja lub depersonalizacja;
obawa przed utratą kontroli nad sobą, szaleństwem;
obawa przed śmiercią;
drętwienia kończyn;
bladość.
LĘK UOGÓLNIONY
Zespół lęku uogólnionego (GAD; lęk uogólniony) to chroniczne, nadmierne
zamartwianie się i lęk, które zdają się nie mieć żadnej konkretnej przyczyny.
Dzieci i adolescenci z lękiem uogólnionym często bardzo się martwią o to, co
będzie, tym, co było, tym, czy będą akceptowane przez innych, sprawami
rodziny, swoimi możliwościami i nauką w szkole.
Najbardziej powszechne objawy GAD to:
•wiele zmartwień związanych z tym, co może się zdarzyć;
•liczne zmartwienia związane z kolegami, szkołą i innymi zajęciami;
•ciągłe myśli i lęki dotyczące bezpieczeństwa własnego i bliskich;
•odmawianie chodzenia do szkoły;
•częste skarżenie się na bóle brzucha, głowy, itp.;
•bóle i napinanie mięśni;
•zaburzenia snu;
•ciągłe tulenie się do członków rodziny; uczucie ściskania w gardle;
•zmęczenie;
•trudności w koncentracji;
•irytacja;
•niemożność zrelaksowania się.
ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO (PTSD)
Co to jest PTSD?
PTSD to upośledzający funkcjonowanie dziecka schorzenie, które często jest
następstwem przerażającego, zagrażającego życiu fizycznego lub emocjonalnego
wydarzenia. Osoba, która przeżyła takie zdarzenie często miewa uporczywe,
przerażające myśli i wspomnienia z nim związane. PTSD u dzieci często staje się
stanem chronicznym.
Co może być przyczyną PTSD?
PTSD może pojawić się po wydarzeniu, które:
• miało miejsce życiu dziecka
• miało miejsce w życiu osoby blisko związanej z dzieckiem
• dziecko obserwowało w charakterze świadka
Przykłady wydarzeń, które mogą wywołać PTSD jeżeli wystąpiły w życiu dziecka lub
dziecko było ich świadkiem:
• poważne wypadki (samochodu, pociągu, samolotu)
• żywioły (powodzie, trzęsienia ziemi);
• tragedie spowodowane przez człowieka (ataki terrorystyczne)
• bycie ofiarą ataku lub przemocy fizycznej (napadu, tortur, porwania itp.)
• molestowanie lub napaść seksualna
• przemoc psychiczna
• zaniedbanie
Jakie są symptomy PTSD?
Dzieci i adolescenci z zetknięciu z sytuacją, która przypomina im o traumatycznym
wydarzeniu mogą doświadczać bardzo silnych emocjonalnych, intelektualnych i
fizycznych zakłóceń w normalnym funkcjonowaniu. Niektóre z nich mogą ciągle na
nowo przeżywać traumę w formie koszmarów nocnych i zakłócających wspomnień w
ciągu dnia. Mogą również doświadczać niektórych lub wszystkich z poniższych
objawów:
• zakłócenia snu
• depresja
• większa podatność bycie przestraszonym
• utrata zainteresowania tym, co wcześniej sprawiało przyjemność i radość
• irytacja
• zwiększona agresja, a nawet stosowanie przemocy
• unikanie miejsc i sytuacji, które przywołują określone wspomnienia
• natrętnie powracające obrazy, zapachy, dźwięki i uczucia związane z wydarzeniem;
osoba zwykle na wrażenie, że traumatyczne zdarzenie dzieje się na nowo
• problemy w szkole, trudności z koncentracją
• lęk przed śmiercią w młodym wieku
• zachowywanie się w sposób właściwy dla dzieci młodszych (np. ssanie kciuka,
moczenie się)
• objawy fizyczne (bóle brzucha, głowy).
Uwarunkowania lęku u dziecka w rodzinie.
Psychologowie kliniczni zwracają uwagę na decydujący wpływ osobowości
matki. Można wyodrębnić sześć typów osobowości matek będących przyczyną
negatywnego funkcjonowania emocjonalno-społecznego dziecka. Są to:
• Matka
autokratyczna
•Matka pedantyczna
•Matka lękowa
•Matka niezrównoważona
•Matka niekochająca
•Matka nieszczęśliwa
Stresujący wpływ ojca bywa często neutralizowany, szczególnie gdy obok
niego występuje dobra, mądra matka. Rolę lękotwórczą, patogenną pełnią
najczęściej ojcowie „nieobecni”, rygorystyczni, surowi, „groźni”.
Autorytet ojca „nieobecnego” jest niewielki. Jako osoba mało stanowcza,
bierna i chwiejna afektywnie nie może on wytworzyć odpowiedniego klimatu
wychowawczego w domu. Może to wynikać z braku bliższego zainteresowania
sprawami dziecka lub z dominującej roli matki.
Ojca rygorystycznego charakteryzują nadmierne wymagania w stosunku do
dziecka, bez uwzględniania jego możliwości.
U ojców „groźnych” neuropsychiatrzy wykrywającą niekiedy tajoną wrogość i
nienawiść do własnych dzieci. Spotykamy ich często w rodzinach alkoholików.
Rodzaje traumatyzującej, lękotwórczej atmosfery rodzinnej:
•napiętą - którą cechuje wzajemna nieufność, niedomówienia, poczucie zagrożenia,
•hałaśliwą - w rodzinach, w których stale dochodzi do kłótni i awantur,
•depresyjną - gdy dominuje smutek, przygnębienie, rezygnacja,
•obojętną - gdy brak więzi uczuciowej rodziców z dzieckiem,
•nadmiaru emocji i problemów - gdy dziecko otoczone jest nadmierną czułością i
zbytnio absorbowane sprawami rodziny.
Lęk dziecka kształtować się może w rodzinie na skutek deprywacji określonych potrzeb,
zwłaszcza potrzeby bezpieczeństwa, samodzielności, niezależności. Formowanie się
osobowości lękowej wiąże się z relacjami między dzieckiem i rodzicami, a szczególnie
z sytuacjami karania we wczesnym dzieciństwie. Jest konsekwencją określonych
postaw wychowawczych rodziców, tj. nadmiernego ochraniania bądź nadmiernych
wymagań i niewłaściwego klimatu emocjonalnego rodziny.
Bite dziecko konfrontuje się z lekiem przed smiercią.
Przejmowanie lękowych zachowań od rodziców dokonuje
się pod wpływem takich
mechanizmów społecznego uczenia się, jak:
1. naśladownictwo,
2. identyfikacja,
3. modelowanie.
Depresja
Podział depresji ze względu na wiek:
Depresja u niemowląt (anaklityczna),
Depresja u dzieci,
Depresja u młodzieży.
Depresja u niemowląt –
reakcja na rozłąkę z matką
3 fazy:
1. faza buntu – krzyk, płacz, odmowa jedzenia,
2. faza rozpaczy – apatia, obniżenie napędu
psychoruchowego,
3. faza rezygnacji – utrata zainteresowania otoczeniem,
utrata apetytu, słabszy rozwój fizyczny i psychiczny.
Depresja młodzieńcza wg J. Bomba
Jest to niespecyficzna reakcja rozwijającej się osobowości
na niepowodzenia w zakresie próby uniezależnienia się
od rodziców, samooceny, nawiązywania partnerskich
związków z ludźmi. Rozwojowi tego zaburzenia sprzyja
niestabilna sytuacja rodzinna i szkolna.
Wiek młodzieńczy to okres zaburzeń hormonalnych
(zmiana wyglądu), wyboru zawodu, ustalenia
światopoglądu, stosunku do religii, rozwoju potrzeb
seksualnych.
Depresja często występuje u nastolatków, które muszą radzić sobie z nowymi,
nieznanymi uczuciami i doświadczeniami, a także podejmować decyzje
ważące na całym ich dalszym życiu.
Badania wykazują, że 2,5-4% dzieci cierpi na depresję kliniczną (Stark, 1990);
w populacji nastolatków dotkniętych zaburzeniami psychicznymi odsetek
ten wynosi 61% (Petti, 1978)
Ma to niewątpliwie związek ze współczesnym wzrostem tempa życia
i wszechobecną nerwowością. Młodzi ludzie narażeni są na stres wywołany
problemami rodziców, rosnącymi oczekiwaniami co do wyników w nauce
i presją społeczną by osiągnąć sukces.
Każda depresja ma swoje źródła biologiczne
i psychologiczne, przewaga jednych lub drugich czynników określa postać
depresji. W życiu każdego człowieka uczucie smutku i przygnębienia ma
związek z określonymi sytuacjami życiowymi, kłopotami czy tragediami.
Kiedy w takim razie mówimy o depresji przekraczającej reakcje na
doświadczenia życiowe? Gdy smutek przedłuża się poza umowne 3 miesiące i
powoduje istotne trudności w codziennym funkcjonowaniu, pełnieniu
dotychczasowych obowiązków, ról społecznych - wtedy mówimy o
zaburzeniach depresyjnych.
1
3
Za: Alan Carr: Depresja i próby samobójcze wśród młodzieży.
2
4
5
1
2
3
4
5
Depresja u młodych ludzi –
czynniki ryzyka
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Symptomy takie jak: lęk, zaburzenia zachowania, nadużywanie substancji
psychoaktywnych, zaburzenia odżywiania się;
Wiek – końcowa faza okresu dojrzewania (15-19 lat);
Płeć żeńska;
Posiadanie depresyjnych rodziców;
Występowanie epizodów depresji we wcześniejszych fazach rozwoju;
Posiadanie depresyjnych bliskich krewnych;
Stresujące wydarzenia życiowe;
Słaba osobowość i temperament. Niska samoocena związana z negatywnym
myśleniem, słaba samokontrola, brak kompetencji społecznych, neurotyzm;
Rozwód, separacja lub poważne konflikty pomiędzy rodzicami; styl
wychowawczy oparty na kontrolowaniu dziecka;
Wykorzystywanie fizyczne i seksualne;
•
•
•
•
•
Pochodzenie: z mniejszości etnicznej - wzrastanie w środowisku odmiennym
językowo i kulturowo; z terenów wiejskich. Niski status socjoekonomiczny
rodziny, niska sprawność intelektualna;
Ubogie relacje z rówieśnikami;
Obniżanie osiągnięć szkolnych, trudności w nauce;
Próby samobójcze w przeszłości;
Fizyczne dolegliwości;
Objawy depresji
Co powinno wzbudzić zainteresowanie rodziców
i wychowawców?
E. Pużyńska dokonała zastawienia objawów depresji młodzieńczej na
podstawie kilkunastu doniesień znanych psychiatrów (Pużyńska 1979; s. 35).
Na poziomie wewnętrznym
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Smutek, rozpacz
Poczucie beznadziejności,
Pustka wewnętrzna,
Lęk, niepokój,
Niska samoocena,
Niewiara we własne siły, brak poczucia sensu życia,
Nuda,
Brak wiary w przyszłość,
Poczucie osamotnienia,
Zagubienia, poczucie winy,
Słaba tolerancja na frustrację,
Chwiejność emocji od euforii do rozpaczy,
Gniew, złość
Na poziomie zachowania się
• Bóle ciała,
• Bóle głowy,
• Zaburzenia łaknienia
(brak apetytu, bulimia, anoreksja),
• Zaburzenia snu (bezsenność, nadmierna senność),
• Moczenie nocne,
• Ciągłe zmęczenie,
• Fobie szkolne,
• Ociężałość, apatia,
• Bezradność, izolacja od otoczenia,
• Niechęć do aktywności,
• Nie wywiązywanie się z obowiązków,
• Brak dbałości o wygląd,
• Zahamowanie, mutyzm,
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Roztargnienie, rozproszenie,
Brak zainteresowania otoczeniem i życiem,
Ucieczka w świat fantazji,
Autoerotyzm, odurzanie się alkoholem i narkotykami,
Niepokój ruchowy,
Ucieczki, wagary,
Drażliwość, dysforia, napady wściekłości, dewastacja,
Złośliwość wobec otoczenia,
Zachowania prowokacyjne,
Prowokujący ubiór (pozowanie na dziwaka i oryginała),
Samookaleczenie się,
Próby samobójcze,
Samobójstwo dokonane
Niemal każdej depresji towarzyszy lęk.
Może mieć on rożne natężenie i czas trwania.
Lęk w depresji przejawia się jako:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
uczucie zagrożenia,
stałe napięcie,
lęk przed poważną chorobą psychiczną lub fizyczną,
pogorszenie koncentracji uwagi na skutek uczucia lęku
przysłaniającym racjonalną ocenę sytuacji,
niepokój ruchowy,
kołatanie serca,
ucisk w gardle, klatce piersiowej czasem wręcz imitujący
stan zawałowy,
suchość w ustach, dławienie,
bóle głowy, nadbrzusza,
napięcie mięśniowe.
Obrazy depresji (Kępiński 1974).
• Postać apatyczno-abuliczną, w której młody człowiek ulega
wewnętrznemu rozprzężeniu. Nic go nie interesuje, odczuwa
pustkę i nudę, godzinami przesiaduje bezczynnie lub słucha
muzyki. Nudę życia usiłuje przerwać przez odurzanie się, ekscesy
seksualne lub zachowania niszczycielskie;
• Postać buntowniczą z dużym ładunkiem gniewu i agresji.
Wyładowanie agresji na zewnątrz dokonuje się w formie
gwałtownych reakcji agresywnych lub cichej agresji (bierny opór,
złośliwości). Gdy agresja nie może być wyładowana na zewnątrz,
przekształca się w autoagresję (niszczenie własnej kariery
życiowej, próby samobójcze, alkoholizm, narkomania);
• Postać rezygnacyjną, w której dominuje lęk przed przyszłością,
przewidywanie klęsk i niepowodzeń, poczucie bezradności i małej
wartości własnej osoby. Efektem jest ograniczenie aktywności do
minimum;
• Postać labilną charakteryzującą się dużą chwiejnością nastroju o
dużej amplitudzie wahań (od chandry do wesołkowatości). U
podłoża tkwi poczucie bezsensu życia i pustka uczuciowa
Depresja młodzieńcza – leczenie
Psychoterapia – podstawa leczenia
•grupowa – cel: poprawa relacji rówieśniczych,
•indywidualna – cel: poprawa samooceny, rozładowanie napięcia
emocjonalnego.
Farmakoterapia – efekty słabe, chociaż czasem przynosi doraźne korzyści.
Wzrasta ryzyko samobójstwa.
Błędy w myśleniu. Krzywe pryzmaty,
przez które postrzegamy świat:
•Myślenie w kategoriach "wszystko albo nic"
•Katastrofizacja
•Lekceważenie lub pomijanie pozytywnych informacji
•Uzasadnianie emocjonalne
•Etykietowanie
•Wyolbrzymianie / umniejszanie
•Selektywna uwaga
•Czytanie w myślach
•Nadmierne uogólnianie
•Personalizacja
•Nadużywanie imperatywów: "muszę", "powinienem", „nie
wolno” zamiast „chcę” i „nie chcę”, np. „muszę w życiu osiągnąć
sukces i zarabiać wiele pieniędzy”, „trzeba być bardzo
atrakcyjnym fizycznie”.
Choroba dziecka szansą dla rodziny
Radość z bycia razem
•Apel Twojego dziecka:
•Nie psuj mnie, dając mi wszystko o co proszę. Niektórymi prośbami
jedynie wystawiam Cię na próbę.
•Nie obawiaj się postępować wobec mnie twardo i zdecydowanie. Daje
mi to poczucie bezpieczeństwa.
•Nie pozwól mi utrwalać złych nawyków. Ufam, że TY pomożesz mi się z
nimi uporać.
•Nie postępuj tak, bym czuł się mniejszy niż jestem. To sprawia, że
postępuję głupio, żeby udowodnić, że jestem duży.
•Nie karć mnie w obecności innych. Najbardziej mnie przekonujesz, gdy
mówisz do mnie spokojnie i dyskretnie.
•Nie ochraniaj mnie przed konsekwencjami tego co zrobiłem. Potrzebne
mi są również bolesne doświadczenia.
•Nie przejmuj się zbytnio, gdy mówię „Ja Cie nienawidzę”. To nie Ciebie
nienawidzę, ale ograniczeń, które stawiasz przede mną.
•Nie przejmuj się zbytnio moimi małymi dolegliwościami. Pomyśl jednak, czy
nie staram się przy ich pomocy przyciągnąć Twojej uwagi, której tak bardzo
potrzebuję.
•Nie gderaj. Będę się bronił, udając głuchego.
•Nie dawaj mi pochopnych obietnic, bo czuję się bardzo zawiedziony gdy ich
później nie dotrzymujesz.
•Nie przeceniaj mnie. To mnie krępuje i niekiedy zmusza do kłamstwa, aby nie
sprawić Ci zawodu.
•Nie zmieniaj swoich zasad postępowania w zależności od układów. Czuję się
wtedy zagubiony i tracę wiarę w Ciebie (…i w siebie)
•Nie zbywaj mnie, gdy stawiam Ci pytania. Ja znajdę
informacje gdzie indziej, ale chciałbym abyś Ty był moim
przewodnikiem po świecie.
•Nie mów, że mój strach i moje obawy są głupie. Dla mnie są
bardzo realne.
•Nigdy nawet nie sugeruj, że jesteś doskonały i nieomylny.
Przeżywam bowiem zbyt wielki wstrząs, gdy widzę, że nie
jesteś taki.
•Nigdy nie myśl, że usprawiedliwianie się przede mną jest
poniżej Twojej godności. Wzbudza ono we mnie prawdziwą
serdeczność.
•Nie zabraniaj mi eksperymentowania i popełniania błędów.
Bez tego nie mogę się rozwijać.
•Nie zapominaj jak szybko dorastam. Jest Ci zapewne trudno
dotrzymać mi kroku, ale proszę Cię – postaraj się.
•Nie bój się miłości.
Dziękuję za uwagę