Dr Edyta Kowalczyk - Boroń - Kuratorium Oświaty w Kielcach

Dr Edyta Kowalczyk - Boroń
„Smutne nastolatki: prawidłowość rozwojowa
czy epidemia XXI wieku"
- przyczyny i objawy depresji młodzieńczej,
a także innych zaburzeń nastroju w wieku
dojrzewania
Odrębność psychologiczna okresu
dojrzewania a depresja młodzieńcza
Obniżony nastrój u młodzieży może przysłaniać szereg innych
niepokojących objawów somatycznych i psychologicznych,
dlatego zawsze warto sprawdzić, czy jest to zwykła „chandra”,
czy też przejaw poważniejszych problemów.
Osiowe objawy depresji młodzieńczej


Zaburzenia nastroju – obniżony nastrój, smutek, niestabilność
emocjonalna.
Podwyższony poziom lęku - lęk przed przyszłością.
Zaburzenia sfery poznawczej:
- trudności w dziedzinie nauki szkolnej (trudności w uczeniu się,
niepowodzenia szkolne, trudności w skupieniu uwagi, brak
wytrwałości w nauce),
- poczucie małej wartości,
- przekonanie o nieskuteczności własnych działań i
nieuchronnym niepowodzeniu,
- uczucie nudy i niemożność znalezienia przyjemności.
Zaburzenia aktywności:
- wybuchy gniewu i agresji,
- trudności w rozpoczęciu działania i łatwe męczenie się,
- zaburzenie systemów dobowych – trudności w rannym
wstawaniu, późne kładzenie się spać, lepsze funkcjonowanie w
godzinach wieczornych,
- zaniedbany wygląd i brak dbałości o higienę osobistą.
Zaburzenia zachowania:
- niepodejmowanie czynności oczekiwanych od młodzieży w
wieku dojrzewania - chodzenia do szkoły, wypełniania
obowiązków szkolnych, domowych i społecznych,
- zachowania łamiące normy i zakazy społeczne
(eksperymentowanie ze środkami psychoaktywnymi,
chaotyczna i przypadkowa aktywność seksualna),
- zachowania autodestrukcyjne, w tym zachowania samobójcze i
samookaleczenia.
Dolegliwości somatyczne
- skupienie na funkcjonowaniu ciała: zgłaszanie różnorodnych
objawów, które nie mają potwierdzenia w badaniu lekarskim,
- spadek sprawności i złe samopoczucie.
Źródło: Robert Maliński „Depresja młodzieńcza”
http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=176
Przyczyny depresji

genetyczne

biologiczne

psychologiczne

socjologiczne

środowiskowe
Przyczyny genetyczne i biologiczne
Istnieją dowody na to, iż pewne skłonności do depresji są
dziedziczone genetyczne, ponieważ dzieci depresyjnych rodziców
także częściej zapadają na depresję (od 15 do 30 procent
częściej).
Ponadto fizycznemu dojrzewaniu młodzieży towarzyszy
rozchwianie hormonalne i co się z tym łączy „huśtawka nastrojów”
od stanu euforii do rozpaczy (depresji).
Przyczyny psychologiczne – frustracja potrzeb
- Potrzeba bycia kochanym przez rodziców i innych członków rodziny, a także
bycia akceptowanym i lubianym przez rówieśników;
- Potrzeba bycia osobą o atrakcyjnym wyglądzie – szczególnie u dziewcząt;
- Potrzeba osiągnięć – satysfakcjonujące wyniki w nauce oraz sukcesy
sportowe, artystyczne, turystyczne i inne, związane z realizacją
zainteresowań;
- Potrzeba bezpieczeństwa – bliskie i serdeczne relacje w rodzinie i z
rówieśnikami; ponadto stabilne i przewidywalne warunki życia na co dzień, do
których zalicza się stały plan dnia oraz warunki ekonomiczne, w jakich dorasta
młody człowiek.
Przyczyny socjologiczne i środowiskowe
Jakość relacji, jakie młodzież ma z rodzicami, rodzeństwem,
rówieśnikami, nauczycielami i innymi ludźmi. Stanem pożądanym w tych
kontaktach jest życzliwość oraz wzajemny szacunek do uczuć, potrzeb i
praw drugiej osoby.
Środowisko, w jakim wzrasta młodzież, a szczególnie to, jakie dominują
w nim wartości, przekonania oraz preferowane style życia.
V.E. Frankla zapomniany wymiar duchowy –
wymiar spełniania się sensu ludzkiego życia.
Zjawisko pustki egzystencjalnej
W opracowaniach na temat depresji u młodzieży najczęściej
pomija się aspekt duchowy.
Brak urzeczywistniania w codziennym życiu wartości duchowych,
takich jak: miłość, wolność, odpowiedzialność, podmiotowość,
godność oraz cierpienie - które jest drogą do bycia i stawania się
człowiekiem, stanowi według V.E. Frankla, przyczynę utraty sensu
życia i pojawienia się w jego miejsce pustki egzystencjalnej.
Badana własne
59 uczniów Kolegium Szkół Prywatnych w Kielcach, w tym:
54 uczniów Gimnazjum w wieku 13-16 lat - 30M i 24K
oraz 5 uczniów LO w wieku 16-17 lat - 4M i 1K
Jak często spotykasz młodych ludzi, którzy są
w obniżonym nastroju (jest im smutno, czymś
się martwią)?
Odpowiedzi:
dziewczęta

Bardzo rzadko

Rzadko

Dosyć często

Często

Bardzo często

Zawsze
1
chłopcy
4
5
12
9
11
3
3
1
3
1
5
Jakie są według Ciebie przyczyny obniżonego
nastroju u młodych ludzi (smutku, martwienia się)?
Odpowiedzi dziewcząt:


Problemy w domu (kłótnie) – 18
Złe relacje z rówieśnikami (odrzucenie, dokuczanie,
przezywanie, naśmiewanie się, kłótnie) – 13

Stres w szkole – 10

Złe oceny – 5

Wygląd i brak samoakceptacji – 5

Zmęczenie, brak snu, za dużo obowiązków – 4

Problemy miłosne - „złamane serca” - 4

Samotność – 3

Lęk o przyszłość - 1
Jakie są według Ciebie przyczyny obniżonego
nastroju u młodych ludzi (smutku, martwienia się)?
Odpowiedzi chłopców:

Stres w szkole – 13

Złe oceny – 5

Dużo obowiązków związanych ze szkołą i zajęciami
pozalekcyjnymi – 4

Sprawdziany 3

Monotonia 2

Dokuczanie (prześladowanie) – 3

Zaniżona samoocena – 3

Problemy rodzinne (materialne, zdrowotne, śmierć) – 8

Rozstanie z dziewczyną 2
Co Twoim zdaniem poprawia nastrój młodym
ludziom?
Odpowiedzi dziewcząt:

Rozmowa z przyjaciółmi – 16

Rozwijanie zainteresowań 15

Jedzenie, w tym czekolada, słodycze, pizza – 10

Sen odpoczynek – 6

Gry, czat – 8

Wsparcie od rodziny i przyjaciół (miłe słowa) - 5

Wyjście z domu do kina i na spacer – 5

Miłość – 3

Memy -1
Co Twoim zdaniem poprawia nastrój młodym
ludziom?
Odpowiedzi chłopców:

„Wyjście z kolegami”, w tym „rozmowa z przyjacielem” - 18

Gry komputerowe – 12

Memy – 6

Hobby, treningi, muzyka – 7

Jedzenie 6

Spanie – 4
Wnioski
- Młodzież często jest osamotniona przez zajętych swoimi sprawami
dorosłych. Tacy pozostawieni sami sobie młodzi ludzie znajdują
rozwiązanie swoich problemów na poziomie swojego funkcjonowania,
wynikającego z etapu rozwoju psychicznego.

- Z badań przeprowadzonych przez autorkę niniejszego wystąpienia
wynika, iż dziewczęta i chłopcy podają nieco inne przyczyny
pogorszenia nastroju oraz inaczej sobie z nimi radzą.

- Media dają propozycje młodym ludziom, co maja robić, gdy jest im
smutno, boją się o siebie i swoją przyszłość, złoszczą, przeżywają
rozczarowania innymi i światem, w jakim przychodzi im żyć.
Najczęściej jednak nie są to rozwiązania, które sprzyjają rozwojowi
młodzieży i zmianie ich życia na lepsze.
Bibliografia:
Kendall P.C., Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji, GWP,
Gdańsk 2004.
Lemańska W., O sile emocji pozytywnych: zapobieganie depresji
dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 2005.
Radziwiłłowicz W., Depresja u dzieci i młodzieży: analiza systemu
rodzinnego – ujęcie kliniczne, Impuls, Kraków 2010.
Walerych S., Depresja u dzieci i młodzieży: poradnik dla rodziców,
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, Warszawa 2017.
Dziękuję za uwagę :)