ogólna metodologia nauk - Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie

1
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie
Kierunek: teologia
Specjalność: kapłańska, katechetyczno-pastoralna
Poziom: jednolite studia magisterskie
Rok akademicki: 2016/2017
Nazwa przedmiotu:
OGÓLNA METODOLOGIA NAUK
Forma zajęć: wykład
Rok studiów: II
Semestr: letni
Wymiar: 30 godzin
Punkty ETCS: 3
Forma zaliczenia: zaliczenie z oceną
Prowadzący: ks. dr hab. Tadeusz Pabjan
Koordynator sylabusa: ks. dr. hab. Tadeusz Pabjan
Wymagania wstępne: Ogólna wiedza z zakresu szkoły średniej o metodologicznej
odrębności różnych dyscyplin naukowych.
Cele: Celem zajęć jest zapoznanie studentów z problematyką dyskutowaną współcześnie w
ramach ogólnej metodologii nauk.
Treści kształcenia: W pierwszej części przybliżona zostanie specyfika ogólnej metodologii
nauk pojmowanej jako dyscyplina filozoficzna zainteresowana metodami stosowanymi w
nauce, oraz nauką jako taką (metodologia nauk jako filozofia nauki); zaprezentowana zostanie
również klasyfikacja nauk oparta o najważniejsze różnice metodologiczne. W części drugiej
2
przedyskutowane zostaną najważniejsze epizody nowożytnej historii metodologii nauk, ze
szczególnym uwzględnieniem różnego rozumienia faktów naukowych w fizyce, problemu
usprawiedliwienia indukcji, i różnic zachodzących pomiędzy prawami przyrody i teoriami
naukowymi. W części trzeciej omówiona zostanie współczesna dyskusja nad problemem
ewolucji nauki.
T_1. Fenomen nauki
- znaczenie nauki
- wieloznaczność terminu „nauka”
- filozofia nauki a metodologia nauk
- trzy światy Poppera
T_2. Metodologiczne typy nauk
- znaczenie klasyfikacji nauk
- teologia i nauki świeckie
- filozofia i nauki szczegółowe
- metodologicznie odrębne style uprawiania filozofii
- nauki formalne i realne
- nauki empiryczne i humanistyczne
T_3. Filozofia faktu w fizyce
- fizyka jako metodologiczny wzorzec nauki empirycznej
- pozytywistyczna koncepcja faktu
- konwencjonalistyczna koncepcja faktu
- neopozytywistyczna koncepcja faktu
- kryterium falsyfikacji
- problem usprawiedliwienia indukcji
- metoda hipotetyczno-dedukcyjna
- fakty uteoretyzowane
T_4. Świat widziany przez teorie
- teorie – prawa przyrody - modele
- struktura teorii
- status poznawczy teorii fizycznych (naiwny realizm, fenomenalizm, deduktywizm,
operacjonizm, antyrealizm, strukturalizm, realizm naukowy)
- modele naukowe
- metodologiczny status praw przyrody
T_5. Filozoficzne zagadnienia ewolucji nauki
- problem racjonalności nauki
- kumulatywizm – antykumulatywizm
- zasada korespondencji
- spór o racjonalność nauki: eksternalizm - internalizm
- rewolucje naukowe wg Kuhna
- Popper: nauka w stanie ciągłej rewolucji
- Lakatos: programy badawcze
- Feyerabend: anarchizm metodologiczny
- Heller: nieliniowy model ewolucji nauki
T_6. Granice nauki i transcendencja
- asceza metody naukowej
- czy metoda nauki ma granice?
- redukcjonizm metodologiczny i kategoryczny
- poznanie świata a granice języka
- problemy poza granicami metody nauk empirycznych
3
Efekty kształcenia:
E_1. Student ma podstawową wiedzę o roli poszczególnych nauk w poznaniu, o ich specyfice
przedmiotowej i metodologicznej, oraz zna miejsce i znaczenie filozofii pośród tych nauk
E_2. Dysponuje uporządkowanymi podstawowymi wiadomościami z dziedziny filozofii
poznania, semiotyki i metodologii nauk, oraz logiki
E_3. Zna metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla filozofii poznania,
semiotyki i metodologii nauk, oraz logiki
E_4. Zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy i posiadanych umiejętności, rozumie
potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego
Metody i narzędzia dydaktyczne:
M_1. Wykład
M_2. Dyskusja
M_3. Wspólna lektura wybranych tekstów
Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia:
W_1. Ocenianie ciągłe przygotowania do zajęć
W_2. Dwa kolokwia pisemne w ciągu każdego semestru
Udział w wykładach jest obowiązkowy; dopuszczalne są dwie nieobecności w trakcie
semestru, każda kolejna powinna zostać usprawiedliwiona. Ocena ustalana jest na podstawie
wyników kolokwiów pisemnych.
Literatura:
1.
2.
3.
4.
Chalmers A., Czym jest to, co zwiemy nauką?, Wrocław 1997
Hajduk Z., Metodologia nauk przyrodniczych, Lublin 2002
Heller M., Filozofia nauki. Wprowadzenie, Kraków 1992
Iżewska M. (red.), Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny, Wrocław 1987
4
5. Losee J., Wprowadzenie do filozofii nauki, Warszawa 2001
6. Wójcicki R., Wykłady z metodologii nauk, Warszawa 1982
7. Życiński J., Elementy filozofii nauki, Tarnów 1996