Nr wniosku: 148165, nr raportu: 12073. Kierownik (z rap.): dr hab

Nr wniosku: 148165, nr raportu: 12073. Kierownik (z rap.): dr hab. Robert Anczkiewicz
Tempo procesów geologicznych jest jednym z bardziej intrygujących zagadnień współczesnej geologii. W ostatnich
dwóch dekadach systematycznie dochodzi do rewizji poglądów w zakresie tempa przemian mineralnych w zależności od
warunków środowiskowych, czy tempa ruchu skał w obrębie skorupy ziemskiej jak również jej płaszcza. Często okazuje
się, że procesy górotwórcze, skałotwórcze, ewolucja magme etc. są o wiele szybsze niż dotąd przypuszczano.
Dokładniejsze określenie tempa takich procesów stało się możliwe dzięki szybkiemu rozwojowi technik analitycznych
jaki współcześnie się dokonuje. Jedna z ważniejszych technik pozwalających na określenie tempa procesów
geologicznych wykorzystuje „pamięć izotopową” skał i minerałów, w której zapisana jest historia skały. Skład izotopowy
pierwiastków promieniotwórczych niesie informację o pochdzeniu skały a izotopy promieniotwórcze pozwalają na
oszacowanie czasu, w którym dane wydarzenie zaszło. Skały asocjacji cieszynitowej (SAC) występujące na granicy
Polski i Czech są klasycznym wystąpieniem tych skał tworzących przeważnie drobne intruzje w osadach fliszowych
Karpat. Zapisują one ewolucję magmy od jej najbardziej prymitywnego, ultramaficznego etapu do zaawansowanego etapu
reprezentowanego przez sjenity. Sygnatura izotopów Nd i Hf wskazuje na pochdzenie całej sekwencji skał z jednego,
bardzo jednorodnego źródła, którego powstanie związane jest z powstawaniem strefy ryftowej we wczesno kredowym
basenie oceanicznym. Pomimo silnych przeobrażeń SAC i zmiany niektórych systemów izotopowych tj. Sr, inne
pozostały niezmienione i pozwoliły na precyzyjne określenie czasu umiejscowienia intuzji SAC oraz tempa ewolucji
magmy z których powstały. Izotopy promieniotwórcze uranu pozwalają na określenie wieku powstania skał poprzez
datowanie minerałów takich jak tytanit. W naszych badanich zastosowaliśmy ablację laserową sprzężoną z
kwadrupolowym spektrometrem masowym z indukcyjnie wzbudzaną plazmą (LA ICP-MS) i w drodze eksperymentów
ustaliliśmy protokoły pomiarowe dzięki którym wykonaliśmy datowanie SAC. Nasze wyniki wskazują na znacznie
krótszy niż dotąd postulowano czas aktywności magmowej SAC- pomiędzy 120.9±3.1 Ma (milionów lat) a 116.3±1.7
Ma. Datowanie maficznych i sjenitowych odmian SAC dokumentuje również stosunkowo szybką dyferencjację magmy,
która zachodziła w tempie szybszym niż 2.5 Ma, aczkolwiek zachodziła w nieco odmiennym czasie w różnych rejonach
występowania. Uzyskane dane szczegółowo charakteryzują etap wczesnego ryftingu w basenie ślaskim, jednego z
najważniejszych wydarzeń w historii tektonicznej Karpat zewnętrznych, co ma fundamentalne znaczenie zarówno dla
regionalnych jak i geotektonicznych rekonstrukcji procesów kształtujących kontynent europejski.