zasady racjonalnego *ywienia - Krzysztof Bogusławski
advertisement
Cywilizacja Łacińska Dr inż. Krzysztof Bogusławski http://kbogu.man.szczecin.pl/ekonomia/ Nasza Cywilizacja • • • • • Cywilizacja Łacińska Cywilizacja Zachodnia Cywilizacja Chrześcijańska Cywilizacja Białego Człowieka Cywilizacja Europejska • To są różne nazwy na naszą cywilizację !!! Definicja Cywilizacji • Wg. Prof.. Feliksa Konecznego (1862 - 1949) • Cywilizacja to unikalny sposób rozumienia pięciu kategorii: – Prawda, dobro – obszar duchowy – Piękno – obszar zarówno duchowy jak materialny – Dobrobyt, zdrowie – obszar materialny Prof. F. Koneczny – prawa cywilizacyjne • Nierówność jest faktem – Wysiłek by dogonić i wyprzedzić najbogatszego, najmądrzejszego i najcnotliwszego stymuluje rozwój materialny, intelektualny i duchowy. – Egalitaryzm hamuje ten rozwój. • Cywilizacje tak bardzo się różnią, że nie można być cywilizowanym na dwa sposoby. • Cywilizacje ze swojej natury muszą się zwalczać (to jest wojna idei). Prof. F. Koneczny – prawa cywilizacyjne • Gdy cywilizacja zaprzestaje walki o swoją tożsamość, gdy traktuje inne cywilizacje jako mające równą wartość to wygrywa zawsze ta niższa – „niższa” w tym znaczeniu, że mniej wymagająca. • Mieszanki cywilizacyjne mogą być tylko mechaniczne, nigdy organiczne, i wkrótce giną, bo są niespójne. Prof. F. Koneczny – dwa szeregi pojęć Personalizm Gromadność Aposterioryzm Aprioryzm Historyzm Negacja wszystkiego Jedność w rozmaitości Jednostajność Organizm Mechanizm Dualizm prawny Monizm Prof. F. Koneczny – prawa cywilizacyjne Gromadność i personalizm • Rozstrzyga czy celem ustroju społecznego jest dobro osoby czy grupy. • Obok gromadności, jako przeciwieństwo personalizmu, bywa wymieniany przez niego indywidualizm. – W personalizmie jednostka podlega (dla własnego dobra) ograniczeniom moralnym, – natomiast indywidualizm oznacza brak wszelkich ograniczeń i w istocie kończy się tyranią najsilniejszej jednostki. – W pełni personalistyczna jest według Konecznego jedynie cywilizacja łacińska. Prof. F. Koneczny – prawa cywilizacyjne Aprioryzm i aposterioryzm • Zależy od tego czy ustrój społeczny zmienia się pod wpływem doświadczeń, • czy też pod wpływem teorii nie wynikających z doświadczenia (opracowanych „metodą medytacyjną”). Prof. F. Koneczny – prawa cywilizacyjne Negacja wszystkiego i historyzm • Istnienie lub brak w danym społeczeństwie żywej (rozwijającej się) tradycji • obok „negacji wszystkiego” jako przeciwieństwo historyzmu • Koneczny wymienia czasem sakralizacje obyczaju, czyli jego uświęcenie i niezmienność. Prof. F. Koneczny – prawa cywilizacyjne Jednostajność i jedność w rozmaitości • Dwie wizje budowania jedności społeczeństwa. • Jako dążące do jednolitości Koneczny uznawał wszystkie społeczeństwa, w których istniała biurokracja. Prof. F. Koneczny – prawa cywilizacyjne Mechanizm i organizm • Rozumienie społeczeństwa jako mechanizmu, który w razie wadliwego funkcjonowania wymaga biurokratycznej reformy, • lub jako organizmu, który posiada zdolność do samoleczenia – oddolnej naprawy. • Mechanizmami są państwa centralistyczne zarządzane przez biurokrację. • Organizmami państwa, lub społeczeństwa z rozbudowanym samorządem. Prof. F. Koneczny – prawa cywilizacyjne Monizm i dualizm prawny • Istnienie prawa prywatnego (monizm, we wszystkich cywilizacjach) • i publicznego (obok prywatnego, w niektórych cywilizacjach). • Większość cywilizacji posiada pojęcia obu ciągów. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja bizantyjska • Ukształtowana w Cesarstwie rzymskim, a następnie w Cesarstwie Bizantyńskim. • Z dziedzictwa rzymskiego brała przede wszystkim prawo publiczne. – które Koneczny uważał za efekt wpływów wschodnich, • od początku obcy cywilizacyjnie Rzymowi i stanowiący jedną z przyczyn jego upadku. • Jednocześnie wbrew rzymskiej tradycji, stawia prawo publiczne ponad prawem prywatnym. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja bizantyjska • Religią tej cywilizacji jest chrześcijaństwo, ale głosi ona zwierzchność władzy politycznej nad duchową i niezależność polityki od moralności, • władcy bizantyńscy nie tylko wyznaczali biskupów – w czym, w przeciwieństwie do świata zachodniego, nie spotkali się z żadnymi oporami kościoła, – ale rozstrzygali też spory dogmatyczne. • takie stanowisko musiało zdaniem Konecznego doprowadzić do trwałej schizmy w kościele (prawosławie). Prof. F. Koneczny – Cywilizacja bizantyjska • Państwo w cywilizacji bizantyńskiej tworzyło potężną biurokrację i bardzo rozbudowane prawo, regulujące wszystkie dziedziny życia. • Charakteryzowało się ono znacznym uciskiem fiskalnym powodującym niekiedy wyludnienie całych prowincji, czy masowe ucieczki na pustynie (jak było w Egipcie). • Posiadało, w przeciwieństwie do większości państw średniowiecznych, stałą zaciężną armię. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja bizantyjska • Rozrośnięty do przesady aparat państwowy powoduje niedorozwój społeczeństwa, upadek nauki, sztuki i literatury. • Długotrwałość tego upadku (zwłaszcza gdy porównamy ją z upadkiem cesarstwa zachodniego), – tłumaczy on pozorną przewagą mechanizmu nad organizmem: – mechanizm może działać nawet wtedy, gdy działanie to nie ma już żadnego celu. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja bizantyjska • Cywilizacja ta nie upadła jednak razem z państwem bizantyjskim, – gdyż wcześniej na przełomie IX i X wieku opanowała znaczną część Niemiec. • Stąd miały wynikać późniejsze walki cesarzy niemieckich (zwłaszcza Fryderyka II) z papiestwem. • Późniejszymi wcieleniami cywilizacji bizantyńskiej w Niemczech były zakon krzyżacki i Prusy (kultura niemieckobizantyńska). Prof. F. Koneczny – Cywilizacja bizantyjska • Podobnie jak: – na wschodzie cywilizacja ta wykształciła prawosławie, – tak na zachodzie wykształciła protestantyzm, • który znów podobnie jak prawosławie faktycznie uznał dominację władzy politycznej nad kościelną (cuius regio, illius religio). Prof. F. Koneczny – Cywilizacja bizantyjska • Zdaniem Konecznego Cywilizacja bizantyńska ma dziś znaczny i negatywny wpływ na większość państw zachodnich. • Co wyraża się min. w: – rozbudowie biurokracji i prawa ograniczającego coraz więcej dziedzin życia, – eliminacji etyki z życia zbiorowego – oraz militaryzacji. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja żydowska • Jest cywilizacją sakralną, tj. taką, w której całe życie jednostki i społeczeństwa jest, lub przynajmniej powinno być, podporządkowane prawu religijnemu. • Podstawą tego prawa jest u Żydów Tora, ale za charakterystyczną cechę tej cywilizacji, odróżniającą ją od innych cywilizacji sakralnych np. Bramińskiej, • Koneczny uważał to, że prawa są w niej wypierane przez kolejne komentarze do nich i tak: – Tora została wyparta przez Talmud, – ten zaś był wypierany przez kolejne komentarze i skróty • (najważniejsze autorstwa Mojżesza Majmonidesa, czy Mojżesza Mendelssona) – i wreszcie w niektórych środowiskach żydowskich przez Kabałę. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja żydowska • W niewoli babilońskiej Żydzi z konieczności porzucili, jako niewykonalną poza niepodległym państwem żydowskim, tę część swoich praw, która określała zasady ekonomiczne, przejęli zaś pojęcia ekonomiczne ówczesnej Babilonii, – wtedy też po raz pierwszy zajęli się na dużą skalę handlem. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja żydowska • Najistotniejszymi elementami ekonomii żydowskiej były od tego czasu: – wyższość własności ruchomej nad nieruchomą • prawo własności jest prawem plemiennym a nie personalnym – i oparcie się na kredycie jako podstawie działalności. • Za charakterystyczne uznać należy również to, że: – kupcy żydowscy, w przeciwieństwie do handlowców innych cywilizacji, zaczynali swoją działalność od razu od wielkiego handlu międzynarodowego, – a dopiero wiele wieków później zajęli się handlem detalicznym. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja żydowska • Z racji chrześcijańskiego zakazu lichwy Żydzi w średniowiecznej Europie zajęli się bankowością (w niektórych miejscach zmuszały ich do tego ograniczenia w handlu), • Osiągając w niej pierwotnie monopolistyczną pozycję. • Istotną cechą wyrosłą z życia w rozproszeniu jest też brak przywiązania do ziemi i patriotyzmu. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja żydowska • Zdaniem Konecznego istnieją co najmniej cztery główne religie żydowskie – mozaizm, – judaizm, – chasydyzm – i pogaństwo żydowskie opisane w Biblii, • które jednak różniąc się od siebie zasadniczo w kwestiach dogmatyki czy eklezjologii uznają to samo prawo i tę sama moralność – (moralność w cywilizacji żydowskiej wywodzi się z prawa). Prof. F. Koneczny – Cywilizacja żydowska • Podstawowym wyróżnikiem moralności żydowskiej jest dla Konecznego jej dwoistość, • tj. odmienne zasady jakie mają w niej obowiązywać w stosunkach między Żydami i w stosunkach Żydów z gojami. • Żydzi uznawali konieczność przestrzegania praw narodów wśród których żyli, – lecz uzasadniali to jedynie dążeniem do zachowania pokoju. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja łacińska • Kształtowała się w okresie średniowiecza, a najważniejszym czynnikiem ją tworzącym był Kościół katolicki. • Obejmuje ona społeczeństwa Europy zachodniej i środkowej oraz Ameryki, dominuje wszędzie tam, gdzie religią dominującą jest katolicyzm, lub wywodzące się z niego wyznania protestanckie. • Jej etyką jest etyka katolicka. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja łacińska • Cywilizacja łacińska przejęła: – attyckie (greckie) pojęcia prawdy (nauki) i piękna (literatura i sztuka) – oraz znaczną część rzymskiego prawa, – rozwijając je w duchu chrześcijaństwa. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja łacińska • W polityce narzuca rządzącym te same prawa moralne, które obowiązują poddanych ich władzy. • Dąży do rozwinięcia jak najsilniejszego samorządu i jak największego wpływu społeczeństwa na państwo. • Uznaje dualizm prawa (prawo prywatne i publiczne) i wyższość etyki nad prawem (prawo ma wywodzić się z etyki i podlega ocenie moralnej). Prof. F. Koneczny – Cywilizacja łacińska • W ekonomii najwyżej ceni własność nieruchomą, zwłaszcza ziemską. • Jej ideałem w tej dziedzinie jest zapewnienie jak największej liczbie ludzi samodzielności ekonomicznej, • tj. posiadania własnego warsztatu pracy, będącego w stanie zapewnić utrzymanie rodzinie. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja łacińska • W prawie rodzinnym i małżeńskim uznaje tylko małżeństwo monogamiczne, – oraz emancypację rodziny spod władzy rodu. • Cywilizacja łacińska wytworzyła pojęcie państwa, etyki i prawdy. • Prawo jest tworzone na podstawie norm etycznych i moralnego prawa naturalnego, dzięki czemu możliwy jest rozwój moralności. Prof. F. Koneczny – Cywilizacja łacińska • Jako jedyna łączy wszechstronny rozwój kategorii prawdy, rozumiany jako metodyczne dochodzenie do poznania obiektywnej prawdy z kategorią dobra, opartą na podporządkowaniu życia społecznego etyce, będącej zbiorem norm postępowania przyjętym przez społeczeństwo. • Dzięki temu cywilizacja łacińska mogła jako jedyna z obecnie istniejących cywilizacji stać się personalistyczną w przeciwieństwie do pozostałych cywilizacji, będących cywilizacjami gromadnościowymi. Cywilizacja łacińska • Oparta na trzech filarach (trójnogu) –Prawie rzymskim –Filozofii greckiej –Etyce chrześcijańskiej • Na tym trójnogu jest oparta nasza cywilizacja –Utrata jednej nogi powoduje upadek całości. Cywilizacja łacińska – Prawo rzymskie • Dualizm prawny – W jaki sposób ograniczyć władzę państwa, aby nie zniszczyła indywidualności jednostki. – Stworzyć takie prawo aby samowola jednostki nie rozsadziła państwa. • Duża wolność jednostki – Ale wolność ta kończy się tam gdzie zaczyna się prawo innej osoby. • Nikt bezprawnie nie może pozbawić jednostki takiej wolności. Cywilizacja łacińska – Prawo rzymskie • volenti non fit iniuria (chcącemu nie dzieje się krzywda). • Wolność jednostki do prowadzenia życia zgodnie z własnym kierunkiem. • Człowiek jest istotą wolną i z tej wolności wynikają: – Odpowiedzialność. – Konieczność ponoszenia konsekwencji swoich czynów. – Otrzymywania „benefitów” z sukcesów i porażek. Cywilizacja łacińska – Filozofia grecka • Logika dwuwartościowa – Prawda – Fałsz – Norma - dewiacja • Istnieje prawda obiektywna. • Człowiek ma prawo i obowiązek dotarcia do tej prawdy obiektywnej. • Zakładała ona nieustanną krytykę przyjętych prawd w celu sprawdzanie ich słuszności. • Na tej bazie powstała nauka i system uniwersytecki Cywilizacja łacińska – Etyka chrześcijańska • Wprowadzała normy w postępowaniu osobistym i państwowym. • Wprowadzała moralne uzasadnienie dla tworzonych praw. • Utrzymywała w pewnych ramach naukę. • Uznawała wartość jednostki. • Poszanowanie praw innych wyznań. • Głównym przesłaniem jest miłość • Miłość wolność – Jedno jest gwarancją i warunkiem drugiego Friedrich von Hayek • Zauważył, że świat jest rządzony przez dwa porządki: – spontaniczny – i zadekretowany. • Przykładem porządku spontanicznego jest rodzina. • Zaś porządku zadekretowanego ustrój socjalistyczny. Friedrich von Hayek • Porządki spontaniczne to takie, których nikt nie zaprojektował i nikt nimi nie administruje, – a mimo to, a może dzięki temu, istnieją i wzorowo spełniają swoje funkcje. • Przykładem porządku spontanicznego jest: – Język mówiony – Wolny rynek. Friedrich von Hayek • Przykładem porządku zadekretowanego jest ustrój socjalistyczny. • Wszystko w nim było zaprojektowane w najdrobniejszych szczegółach, łącznie ze wspólnymi żonami. • A że nie chciało to działać - to już jest zupełnie inna sprawa. Dziękuję bardzo za uwagę http://kbogu.man.szczecin.pl/ekonomia/
