Podstawy wiedzy ekonomicznej
advertisement
Podstawy wiedzy ekonomicznej Tadeusz Rzeszutek Podstawy ekonomii Pojęcie i elementy rynku. • Rynek – jest jedną z podstawowych kategorii w ekonomii, stanowi on ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów i usług. • Dla jego istnienia niezbędne jest występowanie, co najmniej dwóch podmiotów wymiany tj. wytwórcysprzedawcy i konsumenta nabywcy. Podstawy ekonomii Pojęcie i elementy rynku. • Sprzedający oferując swoje dobra tworzą podaż. Nabywcy zaś chcąc je kupić reprezentują popyt na te dobra. W wyniku negocjacji między sprzedającymi a kupującymi kształtują się ceny. Podstawy ekonomii Pojęcie i elementy rynku. • Przedmiotami obrotu rynkowego są nie tylko dobra materialne i usługi, lecz również wartości intelektualne i artystyczne, jak informacja, patenty, dzieła sztuki, czyli wszystko to, co znajduje nabywcę. Podstawy ekonomii Pojęcie i elementy rynku. Rynki dzielimy ze względu na: a) Zakres działania: -lokalny– jest przykładem najwyższego stopnia koncentracji przestrzennej sprzedawców i nabywców. Jest to np.rynek osiedla ,wsi, dzielnicy miasta. Podstawy ekonomii Pojęcie i elementy rynku. regionalny– (większe miasto, województwo, region kraju). To kompleks przyrodniczoprodukcyjny o wykształconych funkcjach i profilu społeczno-ekonomicznym. Zasięg rynku regionalnego zależy od lokalizacji i struktury sieci handlowej, struktury i stanu sieci komunikacyjnej, kultury i zwyczajów, warunków naturalnych i przyrodniczych. Podstawy ekonomii Pojęcie i elementy rynku. • krajowy na terytorium kraju. O jego rozmiarach decyduje ogół stosunków między kupującymi a sprzedającymi funkcjonujących na terenie danego kraju. Globalny popyt, podaż przy określonym poziomie cen wyrażony są w walucie danego kraju. Podstawy ekonomii Pojęcie i elementy rynku • zagraniczny– otoczenie handlowe danego kraju, które obejmuje kraje wchodzące w powiązania eksportowo – importowe z tym krajem. Jest kombinacją rynków eksportowych i importowych. Podstawy ekonomii Pojęcie i elementy rynku • międzynarodowy – obejmujący grupę krajów, jak np. Unia Europejska • globalny –obejmujący trwałe stosunki wymiany pomiędzy producentami towarów i usług a ich masowymi odbiorcami. Makro i mikroekonomia • Makroekonomia -jest to dział ekonomii zajmujący się badaniem gospodarki jako całości za pomocą wielkości agregatowych, np. PKB, inflacja, stopa bezrobocia, bilans płatniczy. deficyt budżetowy itp. • Mikroekonomia – zajmuje się badaniem zachowań indywidualnych podmiotów gospodarczych, analizą poszczególnych dóbr i rynków. Dwa główne nurty w teorii współczesnej makroekonomii • Keynesowski (od Johna M.Keynesa – amerykańskiego ekonomisty, który stworzył podstawy makroekonomii w latach 30-tych XX wieku) Popyt wyznacza poziom produkcji i zatrudnienia Ważna rola aktywnej polityki gospodarczej państwa w łagodzeniu wahań cyklicznych produkcji i zatrudnienia • Neoklasyczny (nawiązujący do ekonomii klasycznej, koncepcje tej teorii w dużej mierze wykorzystują analizę mikroekonomiczną) Mechanizm rynkowy prowadzi do optymalnej alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia Konieczność ingerencji państwa w działanie rynku - nieoptymalna Charakterystyka popytu • Popyt (ang. demand) – funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a ilością (liczbą sztuk) jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową (ceteris paribus). Charakterystyka popytu • Wykresem tej funkcji jest tzw. krzywa popytu. Należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy "popytem", a "wielkością popytu". Popyt to cała funkcja, natomiast wielkość popytu to ilość dobra, jaką konsumenci chcą nabyć przy danej cenie. "Wielkość popytu przy cenie p" jest więc konkretnym elementem funkcji, któremu na krzywej popytu odpowiada jeden punkt. Charakterystyka popytu Charakterystyka popytu • Popyt można rozpatrywać dwojako, w ujęciu: mikroekonomicznym i makroekonomicznym. W pierwszym ujęciu z wymienionych rozróżniamy: • popyt indywidualny – określa wielkość popytu od strony pojedynczego, konkretnego podmiotu gospodarczego na określone dobro przy różnych cenach, Charakterystyka popytu • popyt rynkowy – suma popytów indywidualnych, który obrazuje wielkość popytu wszystkich podmiotów gospodarczych na określone dobro przy różnych cenach. Charakterystyka popytu • popyt globalny (zagregowany) – określa wielkość popytu na wszystkie dobra lub ich określone grupy ze strony wszystkich nabywców. • W wyżej wymienionym przypadku rozmiar popytu jest mierzony wartościowo przy określonym ogólnie poziomie cen. Charakterystyka popytu • Popyt efektywny – chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu. • Popyt potencjalny – oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi. • W przypadku poprawy sytuacji dochodowej nabywcy popyt potencjalny może się przekształcić w popyt efektywny Charakterystyka popytu • ze względu na rodzaj dobra: – popyt substytucyjny – popyt komplementarny • ze względu na elastyczność cenową: – popyt sztywny (nieelastyczny) – zmiana ceny nie wywołuje zmian popytu – popyt elastyczny • popyt neutralny Charakterystyka popytu Czynniki kształtujące wielkość popytu na dany towar • Związane z rynkiem: • wielkość dochodów,gdy wzrasta dochód, wzrasta również popyt na dane dobro (i odwrotnie) • cena towaru: – ceny substytutów, – ceny dóbr komplementarnych, –. Charakterystyka popytu Czynniki kształtujące wielkość popytu na dany towar – przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości, – antycypacja popytu, czyli wyprzedzanie faktycznego popytu (np. wykupywanie towaru przed zapowiedzianą podwyżką, tak jak to miało miejsce w Polsce przed 1 maja 2004), • Nie związane z rynkiem (pozarynkowe): Charakterystyka popytu Czynniki kształtujące wielkość popytu na dany towar – gusty konsumentów, – upodobania i przyzwyczajenia, • moda, • czynniki demograficzne: – liczba ludności, – struktura wiekowa konsumentów, – struktura płciowa konsumentów, – stan cywilny, Charakterystyka podaży • podaż - zestawienie ilość dóbr, które producenci są gotowi dostarczyć w określonym czasie i przy określonych cenach. Kształtuje podaż: cena czynników produkcji (zależy od zasobów czynników produkcji, stopnia wykorzystania zasobów, stopnia organizacji), warunki finansowo kredytowe, warunki zaopatrzenia. Charakterystyka podaży Prawo podaży – wzrost ceny rynkowej produktu prowadzi do wzrostu oferowanych ilości tego produktu, spadek cen wywołuje zmniejszenie oferowanych ilości produktu. Charakterystyka podaży .. Równowaga rynkowa Równowaga rynkowa jest jednym z fundamentalnych pojęć w ekonomii i w teorii ekonomii. Ogólnie, określa się tak sytuację, w której wszystkie siły rynkowe równoważą się a wartości zmiennych ekonomicznych pozostają niezmienne. Równowaga rynkowa W szczególności, najczęściej mianem równowagi rynkowej określa się stan rynku, w którym ilość dóbr nabywanych przez konsumentów równa jest ilości tych dóbr wytwarzanych przez producentów, czyli stan w którym wielkość popytu na danym rynku jest równa równa jest ilości tych dóbr wytwarzanych przez producentów, czyli stan w którym wielkość popytu na danym rynku jest równa wielkości podaży. Równowaga rynkowa Czynnikiem równoważącym podaż i popyt jest zazwyczaj cena. Cena, przy której występuje równowaga rynkowa nazywana jest ceną równowagi rynkowej. Równowaga rynkowa Graficznym odzwierciedleniem stanu równowagi rynkowej jest punkt równowagi rynkowej, czyli punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży. Na ilustracji ilość dobra opisywana jest na osi poziomej, zaś cena jednostkowa tego dobra mierzona jest na osi pionowej. Krzywa popytu oznaczona jest literą D, a krzywa podaży literą S. Równowaga rynkowa Przy cenie P0, wielkość popytu jest równa wielkości podaży, a zatem ma miejsce równowaga rynkowa, i cena równowagi rynkowej jest równa P0. Gdy cena jest mniejsza od ceny równowagi rynkowej ma miejsce nadwyżka popytu nad podażą, co jest przedstawione na ilustracji przy pomocy zielonego obszaru A. Przy cenie P0, wielkość popytu jest równa wielkości podaży, a zatem ma miejsce równowaga Równowaga rynkowa Przy cenie P0, wielkość popytu jest równa wielkości podaży, a zatem ma miejsce równowaga rynkowa, i cena równowagi rynkowej jest równa P0. Gdy cena jest mniejsza od ceny równowagi rynkowej ma miejsce nadwyżka popytu nad podażą, co jest przedstawione na ilustracji przy pomocy zielonego obszaru A. Zazwyczaj w sytuacji takiej mechanizm rynkowy prowadzi do wzrostu ceny do wartości P0.. Równowaga rynkowa W sytuacji, gdy cena przewyższa cenę równowagi rynkowej, ma miejsce nadwyżka podaży nad popytem, co na rysunku zilustrowane jest przy pomocy czerwonego obszaru B. W takiej sytuacji mechanizm rynkowy zazwyczaj prowadzi do spadku ceny w kierunku ceny równowagi rynkowej P0. Równowaga rynkowa Główne wskaźniki makroekonomiczne Produkt Krajowy Brutto (PKB, ang.GDP) o Podstawowy miernik: miara wzrostu gospodarczego i miara wielkości gospodarki o PKB to zagregowana wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku) o Analiza PKB ma trzy strony: produkcyjna, popytowa i dochodowa o W statystykach najczęściej podawany jest PKB realny, czyli oczyszczony z wpływu inflacji – w cenach stałych z wybranego roku bazowego o Dla porównań międzynarodowych – przelicza się PKB wg bieżącego kursu wymiany lub wg parytetu siły nabywczej Główne zjawiska makroekonomiczne Inflacja – to proces wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce Główne mierniki inflacji: CPI – wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, Deflator PKB – szerszy agregat, obejmujący także ceny inne niż konsumpcyjne Inflacja bazowa – wyraża długookresową tendencję wzrostu cen, po wyeliminowaniu wahań krótkookresowych; wskaźnik tej inflacji uzyskuje się poprzez usunięcie z agregatu cen towarów o najwyższej zmienności Główne zjawiska makroekonomiczne (cd) Główne czynniki kształtowania się inflacji Ilość pieniądza w gospodarce Zagregowany popyt w gospodarce Koszty produkcji Oczekiwania inflacyjne podmiotów gospodarczych Główne zjawiska makroekonomiczne (cd) Wpływ inflacji na gospodarkę Wysoka inflacja negatywnie wpływa na wzrost gospodarczy, bo: Zwiększa niepewność dla podmiotów gospodarczych Zniekształca informacyjną funkcję cen Obniża konkurencyjność kraju wobec partnerów zagranicznych Wpływa na wzrost stóp procentowych i tym samym podnosi koszty kredytów Utrudnia funkcjonowanie rynków finansowych Główne zjawiska makroekonomiczne (cd) Deflacja – to zjawisko trwałego spadku ogólnego poziomu cen Zła i dobra deflacja dla gospodarki Dobra deflacja – przyczynia się do wyższego wzrostu PKB poprzez wzrost wydajności pracy w warunkach braku finansowych zakłóceń Zła deflacja – bardzo groźne zjawisko – w formie tzw. spirali deflacyjnej, kiedy produkcja, dochody i konsumpcja negatywnie na siebie oddziałują i łącznie obniżają ceny Główne zjawiska makroekonomiczne (cd) Bezrobocie – to zjawisko ekonomiczne i społeczne Skala bezrobocia pokazuje stan aktywności w gospodarce, ale także obrazuje jej problemy strukturalne Prawo Okuna – poziom bezrobocia jest związany z dynamiką PKB – wraz ze wzrostem bezrobocia przymusowego spada PKB Rodzaje bezrobocia: strukturalne (technologiczne), cykliczne (w tym sezonowe), frykcyjne (bezrobocie z wyboru) Główne zjawiska makroekonomiczne – zależność między inflacją a bezrobociem Krótki okres - zależność ujemna - wzrost inflacji może przyczynić się do spadku bezrobocia Długi okres – w sytuacji wzrostu cen i wyższych oczekiwań inflacyjnych – przedsiębiorcy nie zwiększą produkcji i zatrudnienia, zatem tu nie ma wymienności inflacja –bezrobocie. Przy rosnącej inflacji, spada produkcja i rośnie także bezrobocie Polityka gospodarcza • Obecny kryzys wzmocnił znaczenie polityki państwa w regulowaniu procesów makroekonomicznych • Dwa główne rodzaje polityki wpływającej na inflację i bezrobocie: polityka fiskalna i monetarna • Im bardziej skoordynowane współdziałanie obu tych polityk tym lepsze efekty dla gospodarki (tzw policy mix)
