Klimat, pogoda, mapy i wykresy klimatyczne

ATMOSFERA
1. Atmosfera to powłoka gazowa Ziemi. Składnikami powietrza atmosferycznego są: azot 78%, tlen 21%, wodór,
dwutlenek węgla 0,03%, neon i inne gazy.
2. Atmosfera jest zbudowana z 5 warstw. Są to troposfera, stratosfera, mezosfera, termosfera, egzosfera.
3. W troposferze zachodzą zjawiska, które kształtują pogodę i klimat. Tam znajduje się 80% ogólnej masy
powietrza atmosferycznego i cała para wodna. Jak wysoko sięga troposfera nad równikiem, a ile nad biegunami?
W troposferze na każde 100 m wysokości temperatura powietrza spada średnio o 0,6 st. C
4. W stratosferze znajduje się warstwa ozonowa, która chroni Ziemię przed promieniowaniem ultrafioletowym.
5. Podstawowe elementy określające pogodę i klimat to temperatura powierza i opady atmosferyczne.
a) przypomnij sobie pojęcia: pogoda, klimat. (np. wyjaśnij różnicę pomiędzy pojęciami)
b) wymień składniki klimatu ( pogody).
6. Ponadto przy opisywaniu klimatu bierzemy pod uwagę:
◦ Średnią roczną temperaturę powietrza.
◦ Średnie miesięczne temperatury powietrza.
◦ Amplitudę roczną temperatur czyli różnicę pomiędzy średnią temperaturą powietrza w najcieplejszym
i najzimniejszym miesiącu.
◦ Dominujące kierunki wiatrów w poszczególnych porach roku.
◦
Sumę rocznych opadów w ciągu całego roku i w poszczególnych miesiącach.
6. Czynniki klimatotwórcze to czynniki, które wpływają na klimat
a) strefowe - szerokość geograficzna ( kąt padania promieni słonecznych),
b) astrefowe - charakter podłoża, odległość od mórz o oceanów, prądy morskie, ukształtowanie powierzchni,
wysokość nad poziomem morza, działalność człowieka.
7. Ciśnienie atmosferyczne to nacisk wywierany przez powietrze na powierzchnię Ziemi. Jego wartość podaje się
w hektopaskalach (hPa).
8. Układ podwyższonego ciśnienia nazywamy wyżem barycznym, natomiast układ obniżonego ciśnienia – niżem
barycznym.
9. Wiatr to poziomy ruch powietrza z obszaru podwyższonego ciśnienia do strefy obniżonego ciśnienia.
Wyróżnia się różne rodzaje wiatrów:
- pasat?
- monsun?
- bryza?
- halny?
- cyklon?
- tajfun?
- tornado?
10. Opady atmosferyczne na kuli ziemskiej są rozmieszczone nierównomiernie. Największe roczne sumy opadów
występują w strefie równikowej oraz w monsunowej odmianie klimatu podzwrotnikowego. Najmniej opadów
występuje w strefie zwrotnikowej.
11. Zawartość pary wodnej w powietrzu nazywamy wilgotnością powietrza.
12. W wyniku kondensacji (skraplania) i resublimacji pary wodnej tworzą się:
- chmury
- osady atmosferyczne, m.in. rosa, szron i szadź.
13. Wyróżnia się m.in. chmury:
- pierzaste
- kłębiaste
- warstwowe
- kłębiasto-deszczowe
14. Wyróżnia się pięć stref klimatycznych:równikową, zwrotnikową, podzwrotnikową, umiarkowaną,
okołobiegunową.
15. Niektóre składniki klimatu możemy przedstawić na mapie za pomocą izolinii?



Izoterm
Izohiet
Izobar
ZADANIA PRAKTYCZNE
1. Podaj charakterystyczne cechy poszczególnych stref klimatycznych
1. Zadanie przykładowe:
Do wymienionych stref klimatycznych dopasuj ich cechy:
A) klimat subpolarny
a) wysokie temperatury powietrza i wysoka wilgotność przez cały rok
B) klimat równikowy wilgotny
b) ciepło przez cały rok , bardzo duże amplitudy dobowe temperatur,
bardzo sucho
C) klimat zwrotnikowy
c) bardzo zimno przez cały rok, krótkie polarne lato z temp. Do + 10
0
C
2. Na szczycie Mt. Everestu ( około 8800 m. n.p.m.) temperatura powietrza wynosi -25ºC. Oblicz jaka panuje
temperatura na wysokości 5 000 m n.p.m ( gradient temperatur 0,6 st. C na 100m wysokości)
3. Na stacji sześć razy w ciągu dnia zmierzono temperaturę powietrza i wyniosła ona : -7, -3, 4, 2 , -4, -5 stopnie
C. Oblicz:
a) średnią dobową temperaturę
b) amplitudę dobową temperatur
4. W Kaczycach na wysokości 300m n.p.m. temperatura powietrza wynosi + 12 st. C Jaka temperatura
panowałaby w Kaczycach, gdyby ta miejscowość leżała na wysokości 2200 m n.p.m. ( Gradient temp. 0,6 st. na
100 m)
5. Na wysokości 3000m n.p.m. odczytano wskazania barometru, które wynosiły 668 hPa. Sprowadź to ciśnienie
do poziomu morza, pamiętając, że ciśnienie spada o 11,5 hPa na 100m wysokości.
6. Na schematycznych mapach izobar (poniżej ) zaznacz niż i wyż baryczny, wpisując odpowiednie wartości.
Zaznacz kierunki wiatrów , pamiętając o ich odchyleniu : na półkuli północnej w prawo, a na półkuli południowej
w lewo. Użyj wartości :995,1000, 1005 hPa
7.
100
10
50
-10
Mapa nr 1
Mapa nr 2
Wykonaj polecenia:
- na mapce nr 1 wartości izoterm zaznaczono co 5 stopni, dopisz wartości pozostałych izoterm
- kolorem czerwonym zakreskuj obszary najcieplejsze
- kolorem niebieskim zakreskuj obszary najzimniejsze
- na żółto zaznacz obszary cieplejsze od zera stopni a chłodniejsze niż 5 stopni
- na mapce nr 2 opisz izotermy co 1 stopień
- na czerwono zaznacz obszary najcieplejsze, a na niebiesko obszary najzimniejsze
8. Wymienionym elementom pogody przyporządkuj określenia lub jednostki, wpisując w miejscu kropek
odpowiednie litery.
A. zachodni
E. °C
B. m/s
F. całkowite
C. mm
G. Silny
D. hPa
H wyż
Temperatura powietrza ............................ Opady .............................................
Zachmurzenie .......................................... Wiatr ..............................................
Ciśnienie atmosferyczne ..........................
ZADANIE 9
a) Podaj nazwę strefy klimatycznej, w której znajduje się przedstawiona na diagramie stacja meteorologiczna.
....................................................................
b) Podaj dwie cechy przedstawionego na diagramie klimatu.
1. .........................................................................................................................
2. ......................................................................................................................…
10. Podkreśl właściwą odpowiedź.
W troposferze temperatura powietrza zmienia się wraz z wysokością. Temperatura ta na każde 100 m w górę:
a/ wzrasta o 1,6o C
c/ maleje o 0,6o C
o
b/ maleje o 6,6 C
d/ rośnie o 0,6o C
11. Rysunek przedstawia sytuację spotykaną np. w Alpach. Temperatura wilgotnego powietrza, które wznosi się
na stoku dowietrznym zmienia się o 0,6°C na 100 m, a powietrza suchego na stoku zawietrznym o 1°C na 100 m.
Wykonaj polecenia.
a. Jak nazywa się ten wiatr w Alpach?
...................................................
b. Jak nazywa się podobny wiatr w Tatrach?
................................................…
c. Oblicz temperaturę powietrza na szczycie na
wysokości 4000 m, jeśli w punkcie A (na wysokości
1200 m n.p.m.) wynosiła 0°C.
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
Odp. .................................................................................................................................
d. Oblicz temperaturę powietrza w punkcie B (2400 m n.p.m.), po przejściu przez góry z punktu A.
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
Odp. .................................................................................................................................
Materiał źródłowy do zadań 12-13
12. Zaznacz właściwą odpowiedź.
Przedstawiony na diagramie klimatycznym typ klimatu to:
A. klimat zwrotnikowy monsunowy
B. klimat umiarkowany kontynentalny
C. klimat umiarkowany morski
D. klimat śródziemnomorski
13. Oceń prawdziwość poniższych zdań pisząc przy każdym odpowiednio prawda lub fałsz.
1. Roczna amplituda temperatury powietrza wynosi 15°C. ...................
2. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec .......................
3. Roczna suma opadów wynosi około 500 mm ...........................
4. Miesiącami z najwyższą sumą opadów są październik i listopad .....................
14. Na mapie stref klimatycznych świata liczbami 1-17 oznaczono wybrane stacje meteorologiczne.
źródło:Makowska D., Geografia fizyczna Zadania geograficzne, Wyd. KORIS, Warszawa 1992
A. Na podstawie mapy i własnej wiedzy wpisz do tabeli numery stacji położonych na obszarze podanych
kontynentów i stref klimatycznych.
Kontynent
Strefa klimatyczna
Numery stacji
Europa
strefa klimatów podzwrotnikowych
Azja
strefa klimatów umiarkowanych
Afryka
strefa klimatów równikowych
B. Przyporządkuj podanym stacjom meteorologicznym współrzędne geograficzne wybierając z podanych
poniżej.
Stacja nr 4.................................................... Stacja nr14. .............................................
współrzędne: 14°N, 89°W; 23°N, 65°W; 45°N, 6°E; 52°N, 21°E.
15. Uzupełnij zdania:
a) Na wschodnich wybrzeżach kontynentów roczne sumy opadów są na ogół znacznie .................................... niż
na wybrzeżach zachodnich.
b) W strefie podrównikowej występuje w ciągu roku wyraźny rytm w przebiegu opadów. Pora letnia jest okresem
........................., a okres kalendarzowej zimy jest ....................
c) Wiatr typu halnego występujący także w Alpach nazywany jest tam .............................
d) Warstwa atmosfery, w której mieści się prawie cała para wodna i kształtuje się pogoda to
.......................................... .
16.
Wraz
ze
wzrostem
wysokości
nad
poziom
morza
temperatura
powietrza
zmienia
się
o 0,6°C co 100 m. Oblicz jakiej temperatury można się spodziewać na najwyższym szczycie Ameryki Północnej
– Mc Kinley 6 194m n.p.m., (do obliczeń przyjmij 6 200m n.p.m.), kiedy u podnóża góry na wysokości 1200 m
n.p.m. jest +12°C.
.....................................................................................................
.....................................................................................................
.....................................................................................................
Zredukuj tę temperaturę do poziomu morza.
....................................................................................................
....................................................................................................
17. Rozpoznaj wiatry na podstawie opisu.
A. Stały wiatr wiejący od zwrotników ku równikowi
.................................................
B. Wiatr okresowo zmienny; zimą wieje z lądu w kierunku oceanu
.................................................
18.
źródło: opracowanie własne
Na wykresie przedstawiono zmiany temperatury powietrza w Europie wzdłuż równoleżnika 55°N
A. Oblicz roczną amplitudę temperatury powietrza w Yorku i Moskwie (z dokładnością do 1°C)
York ................................................................
Moskwa ..........................................................
B. Opisz, jak zmienia się temperatura powietrza zimą wraz z przesuwaniem się w kierunku wschodnim od
Yorku do Kazania.
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................
C. Podaj główny czynnik wpływający na zróżnicowanie temperatury powietrza w Europie na równoleżniku
55°N.
.........................................................................................
19. Podaj nazwy wiatrów przedstawionych na poniższych ilustracjach. Następnie wymień dwie
różnice między tymi wiatrami.
a) Nazwa wiatru: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) Nazwa wiatru: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
......
Różnice:
•............................................................... ........................................................
•............................................................... ........................................................
20. Wyjaśnij,
dlaczego pustynie występują najczęściej w okolicach zwrotników.
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................…
21. Przyporządkuj osadom atmosferycznym opisy warunków, w jakich powstają.
A. szadź
B. szron
C. rosa
.....
.....
.....
a) Powstaje w dodatniej temperaturze powietrza na skutek skroplenia pary wodnej w zetknięciu
z wychłodzonym podłożem.
b) Tworzy się podczas opadów atmosferycznych w wyniku zamarzania kropelek mżawki
lub deszczu na silnie wychłodzonym podłożu.
c) Tworzy się w mgliste, mroźne dni, kiedy przechłodzone kropelki wody z mgły zamarzają
na cienkich, wychłodzonych przedmiotach.
d) Powstaje w ujemnej temperaturze powietrza na skutek resublimacji pary wodnej w zetknięciu
z wychłodzonym podłożem.
22. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli poniższe terminy.
temperatura powietrza, wysokość nad poziomem morza, opad atmosferyczny,
prąd morski, ciśnienie atmosferyczne, szerokość geograficzna
Czynniki klimatotwórcze
Elementy klimatu
23. Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Najniższe wartości temperatury powietrza na Ziemi występują w strefie klimatów...
a) podzwrotnikowych.
b) zwrotnikowych.
c) umiarkowanych.
d) okołobiegunowych.
24. Zakreśl liczbę określającą zawartość tlenu w czystym powietrzu przy powierzchni Ziemi.
a) 78 %
b) 49 %
c) 20 %
d) 99%
25. Wymień warstwy atmosfery w kolejności od najniższej do najwyższej.
................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
3. ..................................................................................................................................................
26. Podaj nazwę warstwy atmosfery, w której występuje ozonosfera.
……………………………………
27. Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Deszcze zenitalne występują na
a) równiku
b) zwrotniku
c) biegunie
28. Uzupełnij tabelę.
Element pogody
Przyrząd pomiarowy
Nazwa izolinii na mapie
Temperatura powietrza
Opady
Ciśnienie atmosferyczne
29. Wymień trzy przykłady astrefowych czynników klimatotwórczych i napisz jak wpływają na klimat:
1. .....................................................................................................................
2. .....................................................................................................................
3. .....................................................................................................................
30. Przyporządkuj warstwom atmosfery wymienione cechy, wpisując nazwy warstw w miejscu kropek.
A. najbardziej zewnętrzna część atmosfery .......................................................
B. jej część pochłania promienie ultrafioletowe...........................................
C powstają w niej zorze polarne ..........................................
D. ciśnienie atmosferyczne spada wraz ze wzrostem wysokości o 11,5 hPa na 100m
E. zawiera większość atmosferycznej pary wodnej ...........................................
F. składa się z silnie rozszerzonych gazów...........................................
G. kształtuje się w niej pogoda ............................................
31. Zakreśl termin oznaczający fizyczny stan atmosfery w danym miejscu i czasie.
a) klimat
b) pogoda
c) element pogody
32. Zakreśl termin odpowiadający następującemu opisowi typu klimatu:
małe zachmurzenie, brak opadów, duże roczne amplitudy temperatur, latem upały, zimą mrozy.
a) klimat morski
b) klimat kontynentalny
33.Skreśl w zdaniach zbędne określenia, tak aby zdania były prawdziwe.
A. Na półkuli północnej pasaty są wiatrami północno-wschodnimi / południowo-zachodnimi.
B. Im większa jest różnica ciśnień między ośrodkami barycznymi, tym większa / mniejsza jest prędkość wiatru.
C. Monsuny są wiatrami stałymi / okresowymi.
D. Ruch obrotowy Ziemi oddziałuje / nie oddziałuje na kierunki wiatrów.
34. Mapy przedstawiają monsunową cyrkulację powietrza w Azji Południowej. Przeanalizuj je i wykonaj polecenia.
A. Oznacz ośrodki baryczne, wpisując w miejsce niżu N, a w miejsce wyżu W.
B. Wskaż mapę, która przedstawia cyrkulację w półroczu zimowym. Uzasadnij odpowiedź.
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
......................................................................................................................................……
C. Wyjaśnij, dlaczego Tybet otrzymuje znacznie mniej opadów niż południowe stoki Himalajów.
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
......................................................................................................................................…….
35. Podaj nazwy wiatrów przedstawionych na poniższych ilustracjach. Następnie wymień dwie
różnice między tymi wiatrami.
36. Określ, w której porze roku rzeki Azji Południowo-Wschodniej niosą najwięcej wody.
Uzasadnij swoją odpowiedź.
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
37. Zaznacz schemat, który prawidłowo obrazuje układ pasatów w strefie międzyzwrotnikowej.