Temat: Lekcja wychowawcza poświęcona tematyce stereotypów i
advertisement
_______________________________________________________________________ Temat: Lekcja wychowawcza poświęcona tematyce stereotypów i treningowi anty-dyskryminacyjnemu na podstawie filmu „Jestem zły” Grzegorza Packa. Opracowanie: Karolina Giedrys-Majkut Etap edukacyjny: gimnazjum, liceum Czas: Wariant I - 2 godziny lekcyjne, jedna po drugiej (z przerwą lekcyjną pomiędzy) Wariant II - 3 godziny lekcyjne, w tym: 2 godziny lekcyjne, jedna po drugiej (z przerwą lekcyjną pomiędzy) plus 1 godzina lekcyjna, która może się odbyć np. tydzień później Cele: Przekazanie uczniom wiedzy na temat stereotypów, uprzedzeń i dyskryminacji oraz powiązań między tymi pojęciami. Wyrabianie w uczniach umiejętności spostrzegania stereotypów i uprzedzeń w ich środowisku. Uczulenie ich w szczególności na odbijanie się stereotypów w komunikacji z innymi i filozoficzny problem języka, który kształtuje naszą rzeczywistość - pytanie zbudowane na stereotypie da odpowiedź, która będzie ten stereotyp potwierdzać. Rozwijanie kompetencji komunikacyjnych, uważności i empatii. Metody pracy: praca indywidualna praca na forum z całą klasą - dyskusja praca w grupach praca w parach drama Środki dydaktyczne: film „Jestem zły" Grzegorza Packa, 29’ (Filmoteka Szkolna, pakiet nr 17) kartki A 4: dla nauczyciela - zapisane według podanego wzoru i czyste dla uczniów karta pracy do filmu z definicjami karty pracy dla nauczyciela i ucznia Uwagi: Uczniowie oglądają film we własnym zakresie. Na zajęciach nauczyciel wraca jedynie do poszczególnych scen. Przebieg zajęć: Pierwsza godzina lekcyjna 1. Nauczyciel rozpoczyna lekcję od pytań odnoszących się do samego filmu i wrażeń uczniów. - 5 minut Przykładowe pytania: Jakie emocje wywołuje w was ten film? Czy obudził w was sympatię do bohaterów? Jak byście sformułowali główne przesłanie tego filmu?, etc. 2. Nauczyciel przekazuje informację na temat celu zajęć: „Dzisiaj rozmawiać będziemy na temat stereotypów, tego jak się rodzą i jakie mogą być ich konsekwencje. Zaczniemy od definicji pojęć, którymi dzisiaj się zajmujemy.” - 20 minut Nauczyciel dzieli klasę na 4-5 osobowe grupy, dobrane według uznania nauczyciela albo poprzez odliczanie do 4 albo na zasadzie pracy wspólnej osób, które się najbardziej lubią. Grupom wręcza paski z fragmentami definicji pojęć: stereotyp, uprzedzenie i dyskryminacja - każda grupa pracuje z innym zestawem pasków kartki z definicjami. Zadaniem uczniów jest zadecydowanie, która cecha charakterystyczna zjawiska pasuje do którego pojęcia. W międzyczasie nauczyciel rysuje na tablicy tabelę z trzema kolumnami - stereotyp, uprzedzenie i dyskryminacja. Później uczniowie odczytują definicje, nauczyciel pozwala wpisać cechę do odpowiedniej kolumny, poprawiając, jeśli to konieczne. Na koniec upewnia się, że wszyscy rozumieją to rozróżnienie, np. pytając, jak uczniowie zakwalifikowaliby następujące stwierdzenia: „Artyści nie muszą pracować.” (stereotyp) „Nie mam nic przeciwko Murzynom, ale niech się trzymają z dala ode mnie.” (uprzedzenie) „Kobiety zachodzą w ciążę, dlatego nie należy powierzać im wysokich stanowisk i dużej odpowiedzialności.” (dyskryminacja) 3. Nauczyciel przeprowadza kolejne ćwiczenie - 5 minut Polecenie: „Chciałbym/chciałabym, żebyście pracując w grupach zebrali wszystkie informacje, jakie posiadamy na temat bohaterów filmu Grzegorza Packa. Każda informacja jest cenna i każdą zapisujcie na oddzielnej kartce papieru.” Uczniowie pracują w grupach 4. W międzyczasie nauczyciel rysuje na tablicy poziomą oś. Na górze tablicy, nad osią wypisuje w kolejności hasła: FAKTY, FAKTY Z ELEMENTEM OCENY, SUBIEKTYWNA OCENA, STEREOTYP, UPRZEDZENIE, DYSKRYMINACJA. Następnie uczniowie odczytują swoje informacje. Razem z nauczycielem decydują, gdzie przykleić kartki. Następnie nauczyciel odczytuje pozostałe kartki i razem z uczniami przyklejają je w odpowiednie miejsce. Ta część zajęć trwa 15 minut Druga godzina lekcyjna 1. Po przerwie nauczyciel proponuje dyskusję na temat mechanizmów rodzenia się dyskryminacji. - 20 minut. Uczniowie wspólnie z nauczycielem zastanawiają się, co odróżnia ocenę od stereotypu (generalizacja), jak rodzą się uprzedzenia i dyskryminacja. W trakcie rozmowy warto nawiązywać do filmu, ponieważ znaleźć w nim można przykłady na potwierdzenie i zaprzeczenie stereotypów - np. pokazane są dzieci, które kradną, ale nie wszystkie z pokazanych dzieci to robią. Dzięki temu uczniowie zrozumieją, że nawet jeśli stereotypy czasem potwierdzają się w naturze i rzeczywiście nie biorą się z nikąd, to zawsze można znaleźć przypadki, które im się wymykają. Z drugiej strony, warto pamiętać, by nie demonizować stereotypu, tylko pokazywać jego złożoną naturę - w końcu upraszcza dla nas świat, który jest zbyt skomplikowany, byśmy mogli świadomie analizować wszystkie zjawiska. Kolejnym problemem, na który można zwrócić uwagę, jest fakt potwierdzony przez wiele badań - relacja między uprzedzeniem a dyskryminacją nie jest jednokierunkowa. Czasami dyskryminacja rodzi uprzedzenia, dlatego, że z reguły nie lubimy ludzi, którym wyrządzamy krzywdę. Dlatego osoby, które dopuszczają się dyskryminacji, próbują racjonalizować swoje działania, co podsyca ich uprzedzenia. 2. Dyskusja w grupach 4/5 osobowych (mogą być wcześniejsze) nad stereotypami, uprzedzeniami i dyskryminacją, jakie uczniowie znają z własnego życia - 10 minut Czy padliście kiedyś ofiarą niekorzystnego stereotypu? Czy skrzywdziliście kiedyś kogoś traktując go/ją w stereotypowy sposób? 3. Nauczyciel wręcza uczniom kartę pracy ucznia „Dyskryminacja - co ją podtrzymuje a co powstrzymuje?”(metoda trójkąta). - 15 minut Uczniowie pracują indywidualnie, uzupełniając otrzymany trójkąt. Na koniec zajęć uczniowie podsumowują swoją pracę, dzieląc się na forum klasy efektami swojej pracy. Nauczyciel aktywnie słucha, uzupełniając w razie potrzeby wnioski uczniów. Trzecia godzina lekcyjna 1. Nauczyciel podaje uczniom cel kolejnych zajęć (mogą być rozdzielone odstępem czasowym) - najlepiej nie wyjaśniać uczniom, że praca na zajęciach będzie dotyczyła stereotypów, w ten sposób uczniowie nie będą blokować spontanicznych zachowań. Informacja może brzmieć w następujący sposób: „Dzisiaj zastanowimy się nad naszym językiem i sposobem, w jaki rozmawiamy z innymi ludźmi. Na początek, chciałbym/chciałabym prosić, żebyście do następnego ćwiczenia dobrali się w pary.” Nauczyciel wyjaśnia zasady następnego ćwiczenia - pary otrzymują kartki z opisem pewnej postaci, przy czym każda z osób z pary otrzymuje nieco inny opis. Jedna osoba otrzymuje opis częściowy, druga rozbudowany - to ona będzie odgrywać rolę postaci opisywanej na kartce. W następnej kolejności osoba z częściowym opisem postaci przygotowuje pytania do krótkiego wywiadu z tą postacią. Wywiad ma na celu przedstawienie tej postaci ludziom, którzy jej nie znają. Następnie osoby w parach odgrywają wywiad. PROSZĘ UPRZEDZIĆ OSOBY Z ROZBUDOWANYM OPISEM POSTACI, ŻE NIE WOLNO IM ROBIĆ DYGRESJI, TAK BY UJĄĆ W ODPOWIEDZI NA PYTANIE INFORMACJE, KTÓRYMI DYSPONUJĄ. MAJĄ ODPOWIADAĆ TYLKO I WYŁĄCZNIE NA PYTANIA. Ta część zajęć trwa 15 minut 2. Kolejnym krokiem jest dyskusja na forum klasy, inspirowana pytaniem do osób z rozbudowanym opisem postaci - 10 minut "Czy wydaje wam się, że osoby, które przeczytają ten wywiad poznają was? Których informacji nie udało wam się przekazać? Dlaczego? Jak myślicie, jakie było założenie osoby, która zadawała pytania?” Najprawdopodobniej okaże się, że spora część informacji wymknęła się wywiadującemu. Należy jednak uważać, by osoby, które przeprowadzały wywiad nie poczuły się źle, dlatego warto podkreślać, że patrzenie na drugą osobę przez pryzmat naszej ograniczonej wiedzy o niej, jest czymś zupełnie normalnym i każdy z nas popełnia ten grzech. 3. W tym momencie nauczyciel obrazuje proces skrzywionej komunikacji na przykładzie sceny z „Jestem zły” Grzegorza Packa, w której dzieci zadają pytania reżyserowi. - 15 minut Po obejrzeniu tej sceny nauczyciel proponuje dyskusję wykorzystując następujące pytania: Jakie jest założenie dzieci przeprowadzających wywiad? Jakie przekonanie o świecie odzwierciedla się w ich pytaniach? Jaki stereotyp zostaje uruchomiony? Czy działa na korzyść osoby przepytywanej? Czy pozwala dzieciom naprawdę poznać reżysera? 4. Nauczyciel podsumowuje zajęcia, pytając uczniów, czy zgadzają się z myślą Antoine de Saint-Exupéry’ego: „Mowa jest źródłem nieporozumień” - 5 minut. Karta pracy do filmu „Jestem zły” Grzegorza Packa DEFINICJE STEREOTYP Sztywne poglądy grupy ludzi, nie poddające się zmianie, nawet jeśli ich błędność jest oczywista. Może być negatywny, neutralny lub pozytywny, chociaż najczęściej spotyka się wyobrażenia negatywne. Jest przekonaniem zbiorowym - jest to przekonanie żywione przez pewną grupę ludzi. Nie jest nim przekonanie żywione przez jedną osobę. Pozwala on na szybsze przetwarzanie informacji i klasyfikowanie zjawisk. Ma swoje źródło w niepełnej wiedzy oraz fałszywych przekonaniach o świecie, jest utrwalony przed tradycję, trudno podlega zmianie a w szczególności odrzuceniu. Może prowadzić do narastania uprzedzeń wobec danej grupy. Może być wykorzystany przez różne podmioty do manipulacji odbiorcą. UPRZEDZENIE Może mieć groźne konsekwencje społeczne. Jednostronny, upraszczający, wyidealizowany obraz własnej grupy i równie jednostronna, upraszczająca i negatywna wizji obcej grupy. Rodzaj postawy polegającej na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek. Występuje wówczas, wcześniejszego gdy jednostka doświadczenia podejmuje z daną ocenę, osobą, wyraża czy negatywny zjawiskiem, osąd bez najczęściej na podstawie fałszywych lub niekompletnych informacji. Wynika także z utrwalonych w danych społeczeństwach czy społecznościach stereotypów. Może być wykorzystany przez różne podmioty do manipulacji odbiorcą. DYSKRYMINACJA Objawia się poprzez traktowanie danej osoby gorzej, niż innej w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę. Jest skutkiem jest wykluczanie osób czy grup, które czują się odrzucone i gorsze od innych. Powoduje to różne konsekwencje - np. strach, niskie poczucie własnej wartości, niechęć do grupy, z której się pochodzi. Stanowi zespół konkretnych działań, zachowań skierowanych przeciwko innym ludziom, bardziej niż czysty pogląd czy postawę. Może być skierowana przeciwko różnym cechom i różnicom miedzy ludźmi - płci, pochodzeniu, orientacji seksualnej, STWIERDZENIA DO PRZEPISANIA NA KARTKI A4 1. Stereotypy: - Dzieci z Pragi są biedne. - Dzieci z Pragi są niekochane. - Dzieci z Pragi nie mają marzeń. - Wszystkie dzieci z Pragi są takie same. - Dzieci z Pragi są leniwe i nie chcą chodzić do szkoły. - Dzieci z Pragi kradną i napadają innych. - Dzieci z Pragi piją, palą i używają narkotyków. 2. Uprzedzenia: - Trzeba uważać na dzieci z Pragi. - Nie można ufać ludziom z prawobrzeżnej Warszawy. - Lepiej jak dzieci z Pragi trzymają się swoich podwórek. - Z dzieci z Pragi nic dobrego nie wyrośnie. 3. Dyskryminacja: - Nigdy nie zaprzyjaźnię się z ludźmi z ul. Ząbkowskiej. - „Dzieci z Pragi i tak nie mają szans, nie ma co im poświęcać uwagi” - nauczyciel - „Dzieci z Pragi mają zły wpływ na inne dzieci. Trzeba oddzielić je od rówieśników” dyrektor szkoły. KARTA PRACY UCZNIA - DYSKRYMINACJA dyskryminacja Co ją podtrzymuje? Co ją powstrzymuje? KARTA PRACY NAUCZYCIELA - DYSKRYMINACJA dyskryminacja Co ją podtrzymuje? strach Co ją powstrzymuje? osobisty kontakt poczucie zagrożenia (np. niepewna sytuacja poczucie bezpieczeństwa materialna, słaba pozycja społeczna) brak wiedzy edukacja manipulacje osób, które odnoszą korzyści pozytywny z uprzedzeń, np. polityków przykład ambasadorami osób będących innych kultur, grup społecznych stereotypy, uprzedzenia kierowanie się obiektywizmem a nie uprzedzeniami albo stereotypami KARTA PRACY NAUCZYCIELA - OPISY OSÓB DO WYWIADU Sebastian O. - Sebastian jest zawodowym piłkarzem. W trakcie swojej kariery grał w polskich zespołach trzecioligowych i w czwartej lidze włoskiej. Ostatnio na skutek kontuzji musiał wycofać się z grania w piłkę. W chwili obecnej utrzymuje się z pracy w firmie cykliniarskiej. Sebastian O. - Sebastian jest zawodowym piłkarzem. W trakcie swojej kariery grał w polskich zespołach trzecioligowych i w czwartej lidze włoskiej. Ostatnio na skutek kontuzji musiał wycofać się z grania w piłkę. W chwili obecnej utrzymuje się z pracy w firmie cykliniarskiej. Jest również miłośnikiem teatru i sztuki. Od najmłodszych lat występował w przestawieniach i wydarzeniach kulturalnych, a ostatnio dołączył do trupy teatru amatorskiego, gdzie powierzono mu główną rolę w sztuce "Pan Tadeusz". Ma dwa koty, które uwielbia. Justyna Z. - Wychowała się w małym mieście. Bardzo wcześnie wyszła za mąż i urodziła córeczkę. Obecnie jest po rozwodzie, mieszka w Warszawie, gdzie samotnie wychowuje dziecko. Justyna Z. - Wychowała się w małym mieście. Bardzo wcześnie wyszła za mąż i urodziła córeczkę. Obecnie jest po rozwodzie, mieszka w Warszawie, gdzie samotnie wychowuje dziecko. Tu prowadzi fundację, którą sama założyła. Fundacja pomaga młodym matkom, edukując je w kwestiach wychowania dzieci , ale też praw i możliwości na rynku pracy. Po przeprowadzeniu się do Warszawy, z wyróżnieniem ukończyła studia magisterskie na kierunku psychologia. Interesuje się także sportami ekstremalnymi - uwielbia kajakarstwo górskie i nurkowanie. Bernadetta F. - Wychowała się w trudnej rodzinie; jej ojciec przez większość czasu przebywał w więzieniu, matka cierpiała na problem alkoholowy, nie poświęcając dzieciom zbyt wiele czasu. Bernadetta musiała opiekować się dwójką młodszego rodzeństwa. Bernadetta F. - Wychowała się w trudnej rodzinie; jej ojciec przez większość czasu przebywał w więzieniu, matka cierpiała na problem alkoholowy, nie poświęcając dzieciom zbyt wiele czasu. Bernadetta musiała opiekować się dwójką młodszego rodzeństwa. Interesuje się modą. Z koleżanką z tej samej miejscowości założyły firmę odzieżową, gdzie same projektują i szyją ubrania. Prowadzą też swój własny sklep internetowy, który cieszy się ogromnym powodzeniem. Planuje w najbliższym czasie rozpocząć studia na kierunku projektowanie odzieży.
