Zabytki Pragi - Fundacja HEREDITAS

Zabytki Pragi i rewitalizacja
Warszawskiej Wytwórni Wódek
Koneser
Agata Falacińska kl. 3c
Katedra Św. Floriana
Historia Parafii Św. Floriana Na Warszawskiej Pradze
Początki osadnictwa na prawym brzegu Wisły w rejonie
Warszawy sięgają XI w.
Od 1583 aż do 1794 roku Praga była pod jurysdykcją
biskupów kamienieckich, którzy na Pradze mieli swoją
rezydencję.
W XVII w. biskup kamieniecki Michał Działyński został
formalnym założycielem Pragi, bowiem 10 lutego 1648
roku otrzymał od króla Władysława IV przywilej
miejski, do którego dołączona była pieczęć z herbem
miasta Pragi. Król Władysław IV polecił umieścić w
głównej części herbu miasta Pragi wizerunek Matki
Boskiej Loretańskiej oraz Domku Maryi.
Figura Matki Bożej Loretańskiej
Największy rozwój Pragi nastąpił w XVII w., gdy król
Władysław IV w 1617 r. sprowadził bernardynów,
którzy wybudowali tu swój klasztor i kościół wraz z
kaplicą wzorowaną na Domku Maryi we włoskim
Loreto. Wkrótce umieszczona we wnętrzu kościoła
łaskami słynąca figura Matki Boskiej Loretańskiej stała
się ważnym miejscem pielgrzymkowym.
Samodzielność miejską Praga utraciła w 1791 r., kiedy
to została przyłączona do Warszawy.
Herb Pragi
Mapa Pragi z 1779 r.
Budowa Świątyni
Teren na którym rozpoczęto budowę
znajdował się na dotychczasowym
targowisku. Świątynię projektował inż.
architekt Józef Pius Dziekoński. Nadał
jej styl modernizowanego gotyku
nadwiślańskiego. Konsekracja kościoła
miała miejsce w 1901 r. Budowa trwała
do 1902 r. Fundusze na tę świątynię
katolicką pochodziły nie tylko ze składek
praskiej społeczności, ale także z darów
płynących ze wszystkich stron kraju.
Ukończony kościół otrzymał dwóch
patronów św. Michała Archanioła i św.
Floriana Męczennika. Został wzniesiony
z surowej cegły. Jego dwie strzeliste 75metrowe wieże były widoczne z daleka.
Najstarsze zachowane zdjęcie Katedry
Lata Międzywojenne
Na skutek wysadzenia mostu
Kierbedzia w 1915 r. i po eksplozji
amunicji w Cytadeli w 1923 r. wieże
kościoła zaczęły się niebezpiecznie
rysować i groziły zawaleniem. W
związku z tym w latach 1932-34 ze
względu na bezpieczeństwo, zdjęto
kamienne wierzchołki wież.
W latach 1919-31 obowiązki proboszcza
objął Ks. Ignacy Kłopotowski, który
wybudował plebanię oraz Dom i
Drukarnię dla założonego przez siebie
Zgromadzenia Sióstr Loretanek.
W 1939 r. kościół uległ częściowemu
zniszczeniu, jednak szkody szybko
naprawiono.
Katedra po zdemontowaniu wież
Zniszczenie Świątyni
14 września 1944 r.
Na dwa dni przed opuszczeniem
Pragi Niemcy wysadzili kościół
używając do tego celu ogromne
ilości materiałów wybuchowych.
Ruiny kościoła zalegały na
wysokość 2 pięter. Z całej
konstrukcji kościoła ocalały dwie
wysokie części obu przeciwległych
ścian transeptu i fragmenty ściany
przy prezbiterium.
Fragmenty ścian ocalałych po zburzeniu kościoła
Właśnie na tych fragmentach ścian
stały posągi patronów: od zachodniej
strony św. Floriana i od wschodniej św.
Michała, które nawet nie spadły i
można je oglądać do dzisiaj. Natomiast
od strony prezbiterium ocalał obraz
Matki Boskiej Częstochowskiej.
Figura św. Floriana Męczennika
Figura św. Michała Archanioła
Odbudowa Kościoła
Od 1947 r. dzięki staraniom dwóch
kapłanów wielkiego ducha i
miłości: ks. prał. Feliksa de Ville i
ks. prał. Stanisława Wierzejskiego
rozpoczęto odbudowę świątyni
według projektu architekta
Stanisława Marzyńskiego.
Specjalnie w tym celu otwarto
cegielnię wykonującą dokładnie
takie cegły, jakich użyto do
budowy w XIX w. W 1964
rozpoczęła się budowa frontonu
katedry, a od 1968 r. zaczęto
odbudowywać wieże, które
ukończono w 1970 r.
Odbudowa Katedry w
latach 50 - tych
Odnowiony front Katedry
Katedra Diecezji
Warszawsko - Praskiej
25 marca 1992 r. po
zatwierdzeniu nowego podziału
terytorialnego Kościoła w
Polsce, bullą "Totus Tuus
Poloniae populus" papieża Jana
Pawła II, powstała nowa
Diecezja Warszawsko - Praska
obejmująca obszar
prawobrzeżnej Warszawy i
okolic. Jako katedrę
nowopowstałej diecezji obrano
kościół p/w św. Michała
Archanioła i św. Floriana
Męczennika zwany odtąd
"katedrą praską".
W marcu 1997 r. wskutek starań Biskupa Ordynariusza
Kazimierza Romaniuka papież Jan Paweł II na
specjalnym breve nadał katedrze praskiej wyróżniający
tytuł Bazyliki Mniejszej. Uroczystość nadania tytułu
miała miejsce w dniu 5 maja 1997 roku. Na tę
uroczystość przybyło wielu dostojników Kościoła
Polskiego.
Aby zewnętrznie przygotować świątynię do tej
uroczystości, umieszczono we wnękach nad drzwiami
wejściowymi dwie mozaiki: nad drzwiami głównymi
mozaikę Chrystusa Pantokratora, zaś nad wejściem
umieszczono herb biskupi pierwszego ordynariusza
diecezji Ks. Bpa Kazimierza Romaniuka.
Herb biskupi
Chrystus Pankrator mozaika
Jubileusz 350 – Lecia Nadania
Praw Miejskich Pradze
Dnia 1 maja 1998 roku, o godz.
18.00 kard. Angelo Sodano wraz
z całym Episkopatem Polski
koncelebrował Mszę św. w
naszej katedrze. Homilię w
czasie tej uroczystości wygłosił
ks. bp Zygmunt Kamiński. W
czasie uroczystości został
odsłonięty i poświęcony herb
miasta Pragi w związku z
jubileuszem 350 rocznicy
nadania praw miejskich Pradze.
Herb ten w formie mozaiki jest
umieszczony nad prawymi
drzwiami wejściowymi do
katedry.
Msza św. koncelebrowana
Wytwórnia Wódek
„Koneser”
Takie miano nosi obecnie
fabryka przy Ząbkowskiej 27/31,
którą prascy rodacy zwykli
nazywać po prostu
„Monopolem”. Jej budowę
rozpoczęto w 1897 r. z inicjatywy
polsko-rosyjskiego
Warszawskiego Towarzystwa
Oczyszczania i Sprzedaży
Spirytusu, które podobny zakład
prowadziło już na warszawskim
Powiślu. Jej założyciele
zobowiązali się wobec władz do
oczyszczania rocznie miliona
wiader spirytusu.
Warszawska Wytwórnia Wódek „Koneser”
Rozwój firmy nastąpił w okresie międzywojennym. Wśród
wielu gatunków wódek produkowano stworzone właśnie tutaj
wódki „Wyborową” (1927 r.) oraz „Luksusową” (1928 r.).
Fabryka jest obiektem zabytkowym, posiada szereg budynków
w przemysłowym stylu sprzed ponad wieku, który nawiązywał
do architektury średniowiecznej. Szczególną urodą odznacza
się główna brama wjazdowa od strony ul. Ząbkowskiej.
Brama wjazdowa od ul. Ząbkowskiej
Na terenie zakładu uruchomiono też
jedną z pierwszych w Warszawie studni
z popularną wodą oligoceńską.
Mieszkańcy Pragi korzystali z niej już
podczas I wojny światowej, kiedy to
wycofujący się w 1915 roku Rosjanie
wysadzili w powietrze m.in. Most
Kierbedzia, pod którym biegły na Pragę
rury z wodą z warszawskich
wodociągów. Woda oligoceńska,
czerpana tutaj z głębokości 260 m,
służyła przede wszystkim do produkcji
praskich wódek. Obecnie po
zakończeniu produkcji, teren zakładu
ma szansę stać się kulturalnym centrum
Pragi. Już w części fabrycznych
pomieszczeń działa m.in. teatr
„Wytwórnia”, galeria „Luksfera”.
Teatr „Wytwórnia”
Teatr mieści się w Warszawie przy
Ząbkowskiej 27/31 niedaleko Dworca
Wileńskiego. Istnieje od listopada
2005.
Teatr założyła grupa dramaturgów i
reżyserów w postindustrialnych
budynkach na terenie Wytwórni
Wódek Koneser. W sierpniu 2005
przeprowadzili remont zabudowań po
wytwórni wódek budując scenę, salę
prób, garderoby. Pod koniec remontu
z państwowych pieniędzy powstały
schody przeciwpożarowe. W
listopadzie odbyła się pierwsza
premiera.
Przy Teatrze działa Mini Wytwórnia czyli
scena dla dzieci. Od samego początku przy
Teatrze działa szkoła tańca współczesnego –
Wytwórnia Tańca. Warsztaty Praga w ruchu
czy Move It skierowane są przede wszystkim
do młodych ludzi. Warsztaty dzielą się na
otwarte i zamknięte (laboratoria) i obejmują
pracę z ciałem, ruch, ale także pracę z
obrazem i dźwiękiem. Teatr organizuje
również "Terminowanie u Mistrzów" warsztaty dramaturgiczne i reżyserskie dla
licealistów.
Galeria „Luksfera”
Tak naprawdę to koniec wielu historii, splecionych razem
w kwartale praskich ulic - Ząbkowskiej, Markowskiej,
Białostockiej i Nieporęckiej. Znika fabryka, pozostanie
fabryczność miejsca i wspomnienia żywe dla tych, którzy
pracowali tu przez lata, a nawet lat dziesiątki oraz dla
tych, którzy będą tu do końca.
To miejsce to także, a może przede wszystkim, wyschnięte
wysokoprocentowe źródło, morze wódki, wielu odmian,
smaków i zapachów, wysłanej stąd na cztery świata
strony, a może i na tamten świat... Sto lat śpiewane przez
sto lat i dłużej. Na zdrowie, na szczęście, na drogę. Na
smutek, pogrzeb, wesele i chrzciny. Poważnie, dostojnie,
rodzinnie, innym razem na szybko, na stojąco, na raz. W
bramie, kuchni i salonie. Koniec świata koneserów, koniec
świata panie !
Pomysł na fotografie Konesera przyszedł z tej
samej galerii, z Luksfery. Początkowo z myślą o
kalendarzu, później o wystawie. Cały czas ze
świadomością unikalności tego miejsca i bliskości
zmian. Pierwsze zdjęcia wykonałem pod koniec
roku 2006, kiedy losy zakładu jeszcze się ważyły.
Dwa lata później przyszłość Konesera była już
przesądzona, wtedy powstała kolejna seria
fotografii. Te dwa momenty pozwoliły mi boleśnie
doświadczyć przemijania fabryki. Za pierwszym
razem jeszcze funkcjonującej, później już
nieczynnej i demontowanej. Miejsca wcześniej
żywe, teraz ukazały się puste i wyludnione.
Realizacja tego cyklu stała się dla mnie rodzajem nostalgicznej
podróży, również w przeszłość samej fotografii. Posłużyłem się
techniką skazaną na wymarcie, a tymczasem na marginalizację.
Żywą tak długo, jak długo będą produkowane tradycyjne
materiały fotograficzne. Tak długo jak pozwoli na to
bezwzględne kryterium rynkowej opłacalności. Aparat, którym
fotografowałem, siłą rzeczy również należący do minionej epoki,
jest wytworem przemysłu, który już się nie odrodzi. Należy do
skończonej liczby egzemplarzy, podobnych sobie mechanizmów,
rozsianych po świecie.
Pomysłodawca Galerii
Radosław Wojnar - rocznik 1974.
Fotograf z zawodu i z pasji.
Zawodowo zajmuje się fotografią
architektury wnętrz i przedmiotów.
Równolegle stara się realizować
własne cykle tematyczne,
najważniejsze z nich to :
"Dotknięcie przestrzeni", "teraz",
"Łódź fabryczna". Były one
prezentowane w formie wystaw
indywidualnych w : Małej galerii
ZPAF-CSW, BWA Wrocław, Galerii
Luksfera i Galerii Forum
Fotografii.
Radosław Wojnar
KONIEC