Każda grupa będzie miała do opracowania jeden rodzaj

Scenariusz lekcji
I. Cele lekcji
1) Wiadomości
Uczeń:
a) zna funkcje, jakie pełni układ pokarmowy,
b) zna odcinki przewodu pokarmowego,
c) określa rolę jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego (dwunastnica, jelito czcze,
jelito kręte) oraz jelita grubego,
d) zna wzór zębowy u dorosłych i dzieci,
e) wymienia rodzaje zębów i ich rolę w mechanicznym rozdrabnianiu pokarmu,
f) zna procesy zachodzące w jamie ustnej, żołądku i dwunastnicy podczas trawienia pokarmów
w przewodzie pokarmowym,
g) zna rolę gruczołów trawiennych: wątroby i trzustki,
h) zna pojęcia: trawienie, enzymy (trypsyna, amylaza, lipaza), żółć, sok trzustkowy, kosmki
jelitowe , mleczko pokarmowe, ruchy robaczkowe.
2) Umiejętności
Uczeń:
a) potrafi rozróżnić struktury układu pokarmowego w atlasie anatomicznym,
b) potrafi wyjaśnić, na czym polega trawienie pokarmu i odżywianie komórek,
c) wyjaśnia przyczyny zróżnicowania budowy zębów u człowieka,
d) potrafi zapisać swój wzór zębowy,
e) potrafi wyjaśnić procesy zachodzące w jamie ustnej, żołądku i dwunastnicy podczas trawienia
pokarmów w przewodzie pokarmowym,
f) potrafi powiązać cechy poszczególnych organów układu pokarmowego z ich funkcjami,
g) potrafi wskazać przystosowania w budowie zębów do pełnienia ich funkcji,
h) umie współpracować w grupie,
i) potrafi analizować informacje w podręczniku, korzysta z zapisów słownych i graficznych.
II. Metoda pracy
Rozmowa dydaktyczna, obserwacje wykonywane przez uczniów, prezentacje wyników obserwacji, gra
dydaktyczna.
III.
Środki dydaktyczne
Podręcznik, atlas anatomiczny, tablice (budowa układu pokarmowego, kosmki jelitowe, budowa
wątroby i trzustki), preparaty mikroskopowe (przekrój poprzeczny przez kosmki jelitowe, ścianę
żołądka, wątrobę, trzustkę), ksero przedstawiające budowę układu pokarmowego.
IV.
Przebieg lekcji
1) Faza przygotowawcza
a) sprawy organizacyjno - porządkowe:
 sprawdzenie obecności;
 krótkie wyjaśnienie sposobu samodzielnej pracy z tekstem;
 rozdanie kartek z pytaniami, kartek ze schematem układu pokarmowego.
b) Przypomnienie wiadomości i umiejętności z poprzednich lekcji:
 przypomnienie roli składników odżywczych – budulcowych, energetycznych i regulujących
oraz skutków niedoboru witamin,
 sprawdzenie, za pomocą układanki, znajomości budowy chemicznej białek, cukrów i
tłuszczów (gra dydaktyczna).
c) Określenie celu i formy pracy na lekcji.
d) Podanie i zapisanie tematu lekcji: Budowa i funkcje układu pokarmowego.
2) Faza realizacyjna
a) Nauczyciel formułuje zadania do pracy samodzielnej uczniów:
 Przeczytaj w podręczniku o budowie jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita
cienkiego (dwunastnicy, jelita czczego, jelita krętego) oraz jelita grubego.
 Przeprowadź obserwację, jakie elementy tworzą jamę ustną Twojego kolegi?
 Przygotuj się do odpowiedzi na pytania:
 Jaką rolę pełnią: zęby, język, ślina?
 Co dzieje się z pokarmem w żołądku?
 Jaką rolę pełnią enzymy trawienne w jelicie?
 Jak pokarm trafia do komórek?
b) Uczniowie obserwują na monitorze telewizora przygotowane przez nauczyciela preparaty
mikroskopowe (przekrój poprzeczny przez kosmki jelitowe, ścianę żołądka, wątrobę, trzustkę).
c) Po obejrzeniu preparatów mikroskopowych, uczniowie porównują obraz spod mikroskopu z
rysunkami w podręczniku.
d) Wybrani uczniowie prezentują przygotowane wcześniej doświadczenia (zał. 1–4).
e) Po zakończeniu doświadczeń i analizie wyników uczniowie formułują wnioski dotyczące:
 zawartości w ślinie enzymów trawiennych rozkładających skrobię,
 roli enzymu trawiennego – amylazy,
 procesu rozbijania tłuszczów na drobne kuleczki,
 roli żółci w procesie trawienia.
f) Uczniowie, wykorzystując atlas anatomiczny i zdobyte wiadomości, samodzielnie zastanawiają
się nad odpowiedzią na pytania a następnie, wspólnie z nauczycielem, określają:
 Jakie funkcje pełni układ pokarmowy?
 Omawiają rolę jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego (dwunastnicy, jelita
czczego, jelita krętego) oraz jelita grubego.
3) Faza podsumowująca
a) Wspólnie z nauczycielem uczniowie zapisują i formułują notatkę z lekcji.
 Notatka w zeszytach uczniów:
pobieranie pokarmu => rozdrabnianie => trawienie => wchłanianie do krwi =>
transport do komórek
jama ustna => przełyk => żołądek => jelito => krew => komórki
Uczniowie wykorzystując atlas anatomiczny i zdobyte wiadomości, oznaczają na podanym
schemacie elementy budowy układu i wpisują ich funkcje.
b) Zadanie domowe.
Wymień rodzaje zębów, napisz swój wzór zębowy.

V. Bibliografia
1) Gołąb W., Traczyk Z., Anatomia i fizjologia człowieka.
2) Gołda W., Kłyś M., Wardas J., Biologia, część druga, NOWA ERA, Warszawa 2000.
3) Klimuszko B., Zeszyt do ćwiczeń – Biologia 7, Wyd. Edukacyjne Zofii Dobkowskiej ŻAK, Warszawa
1993.
4) Stawiński W., Zarys dydaktyki biologii.
5) Sylwanowicz W., Mały atlas anatomiczny, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa
1988.
6) Zawistowski, Zarys histologii.
VI.
Załączniki
1) Doświadczenie – Weź jeden kawałek bułki i pożuj go 2 minuty. Jaki smak czujesz?
2) Doświadczenie – W probówkach nr 1 i nr 2 masz mąkę ziemniaczaną. Do nr l wlej wodę i dodaj
kilka kropel płynu Lugola. Nabierz trochę wody do ust. Poruszając kilka minut językiem wymieszaj
ją ze śliną, następnie wpuść do probówki nr 2. Wstaw do łaźni wodnej. Po 10 minutach dodaj tyle
samo kropli płynu Lugola.
3) Doświadczenie – Weź kawałek bułki do ust, wstań, schyl się, rękami dotknij podłogi; w takiej
pozycji pogryź bułkę i ostrożnie połknij. Czy udało Ci się to wykonać? Dlaczego?
4) Doświadczenie – W probówce nr 3 masz oliwę. Dolej wodę i mocno wstrząśnij. Co
zaobserwowałeś w wyniku wstrząsania?
5) Doświadczenie – do 2 probówek umieszczonych w łaźni wodnej o temp. 36–37°C wlewamy po l
ml wody destylowanej, wkładamy kawałek ściętego białka kurzego, 1 ml rozcieńczonego kwasu
solnego HCl oraz 2 ml pepsyny (enzymu rozkładającego białka). Do probówki nr 2 dodajemy 1 ml
spirytusu. Po 10 min. w probówce nr 1 jest przezroczysty płyn, natomiast w nr 2 widać kawałki
białka jaja kurzego. Papierkiem lakmusowym badamy pH roztworu: w probówce nr l – odczyn
kwaśny, w nr 2 – obojętny.
VII.
Czas trwania lekcji
45 minut