Układ dokrewny

UKŁAD
DOKREWNY
Układ hormonalny
1. Podwzgórze
2. Przysadka mózgowa
3. Szyszynka
4. Tarczyca
5. Przytarczyce
6. Grasica
7. Trzustka
8. Nadnercza
9. Jądra
10. Jajniki
Gruczoły dokrewne
• to narządy gruczołowe, które
nie mają przewodów
wyprowadzających i oddają
swą wydzielinę bezpośrednio
do krwi. Substancje wydzielane
przez te gruczoły nazywamy
hormonami.
HORMONY
• To chemiczni „posłańcy”,
którzy wywołują głębokie
zmiany w komórkach
Hormony pełnią w
organizmie bardzo
ważne funkcję:
• umożliwiają i zapewniają
rozwój fizyczny, płciowy i
umysłowy,
• regulują i koordynują czynności
narządów przyczyniając się do
utrzymania stałości.
Rozróżnia się trzy rodzaje
działania hormonów:
•
•
•
endokrynowe – działanie na
komórki odległe,
parakrynowe – działanie
lokalne przez dyfuzję na
komórki sąsiedzkie,
autokrynowe – działanie na
komórkę własną.
Komórka docelowa:
• Reaguje na dany hormon,
ponieważ jest wyposażona w
receptor dla tego hormonu.
PRZYSADKA
• jest nieparzystym gruczołem,
ważącym ok. 0,5 g, kształtu
owalnego, położonym u podstawy
mózgu. Rozróżniamy w przysadce
płat przedni i płat tylny.
• Przysadka jest nadrzędnym
gruczołem dokrewnym
wydzielającym zestaw hormonów,
które wywierają wpływ na komórki
ustroju i regulują praktycznie
wszystkie procesy fizjologiczne.
• Przysadka nazywana „królową”
gruczołów dokrewnych pozostaje
pod wpływem podwzgórza, które
jest łącznikiem układu nerwowego
z układem dokrewnym.
GŁÓWNE HORMONY WYTWARZANE I WYDZIELANE
PRZEZ PRZYSADKĘ
Hormon
Przedni płat
przysa
dki
Tylny płat
przysa
dki
Główny narząd
docelowy
Główne działanie
fizjologiczne
Hormon wzrostowy
Wątroba, tkanka
tłuszczowa
Sprzyja (pośrednio)
wzrostowi, kontroluje
przemianę białkową,
tłuszczową i
węglowodanową
Hormon tyreotropowy
Gruczoł tarczowy
Pobudza wydzielanie
hormonów tarczycy
Hormon
adrenokortykotropowy
(ACTH)
Nadnercza (kora)
Pobudza wydzielanie
gikokortykosteroidów
Prolaktyna
Gruczoły
sutkowe
Wytwarzanie mleka
Hormon lutenizujący
Jajnik i jądra
Kontrola układu
rozrodczego
Hormon pobudzający
pęcherzyki
Jajnik i jądra
Kontrola układu
rozrodczego
Hormon antydiuretyczny
Nerki
Oszczędzanie wody w
ustroju
Oksytocyna
Jajnik i jądra
Pobudza wydzielanie
mleka, powoduje
skurcze macicy
Podwzgórze:
• To centralna stacja odbiorcza wszelkiego rodzaju
bodźców czuciowych
• Na poziomie podwzgórza następuje integracja
wszystkich informacji napływających z receptorów
(narządów zmysłów) i w zależności od aktualnych
potrzeb odbywa się tu wydzielanie odpowiednich
substancji
Gruczoł tarczowy
• zwany pospolicie tarczycą, jest
narządem nieparzystym,
położnym w przedniej okolicy
szyi przed tchawicą i krtanią.
Składa się on z dwóch płatów
bocznych i z części środkowej
zwanej węziną.
Gruczoł tarczowy
Hormony tarczycy:
• tyroksyna T4,
• trijodotyronina T3,
• kalcytonina.
Wpływ na inne narządy:
•
Układ krążenia. Hormony
tarczycy przyspieszają
czynność serca, zwiększają
kurczliwość mięśnia
sercowego i rzut minutowy.
Powodują także rozszerzenie
naczyń krwionośnych,
zwiększając dopływ krwi do
wielu narządów.
•
Ośrodkowy układ nerwowy.
Nadmiar jak i niedobór
hormonów powodują zmianę
stanu psychicznego.
Nadczynność tarczycy
powoduje nadmierne
pobudzenie i nerwowość;
niedoczynność –
spowolnienie, osłabienie,
ospałość i otępienie.
•
Układ rozrodczy. Od
prawidłowego stężenia
hormonów tarczycy zależne
jest prawidłowe
funkcjonowanie układu
rozrodczego. Szczególnie
niedoczynność wiąże się z
niepłodnością.
GRUCZOŁY
PRZYTARCZYCZNE
• W liczbie dwóch par leżą na tylnej
powierzchni tarczycy, a często są
ukryte w jej utkaniu. Maja one
kształt okrągławych lub owalnych
nieco spłaszczonych tworów
długości 6-8 mm.
• W odróżnieniu od innych gruczołów
dokrewnych czynność gruczołów
przytarczycznych nie jest
regulowana przez przysadkę
mózgową ani przez układ nerwowy.
Parathormon stymuluje co
najmniej trzy procesy:
•
•
•
uruchamia wapń z kości i
uwalnia sole wapnia do krwi.
zwiększa wchłaniane wapnia
w jelicie cienkim.
hamuje wydalanie wapnia z
moczem, zwiększając jego
wchłaniane zwrotne w
kanalikach nerkowych.
Trzustka
• Aparat wysepkowy trzustki składa
się z tzw. wysp trzustki
Langerhansa
• Komórki trzustki mają "własny"
zegar, który decyduje o porze i
ilości wydzielonej insuliny. Zegar
informuje, kiedy i ile w danej chwili
jej potrzeba.
Insulina
• jest hormonem białkowym,
którego zadanie polega na
obniżaniu poziomu cukru we
krwi. Produkowana jest w
komórkach beta trzustki, a
następnie wydzielana do krwi
w małych ilościach przez całą
dobę oraz w momencie gdy
zobaczysz lub poczujesz
zapach jedzenia następuje
zwiększenie produkcji insuliny.