BEZROBOCIE I INFLACJA BEZROBOCIE 1. Co to jest bezrobocie i

BEZROBOCIE I INFLACJA
BEZROBOCIE
1. Co to jest bezrobocie i jak je mierzyć?
stopa bezrobocia - stosunek nie zatrudnionej siły roboczej do ogólnej liczby zdolnych
do pracy wyrażony w procentach
W polskiej statystyce (GUS) stopa bezrobocia oznacza stosunek liczby bezrobotnych
zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo (w %)
2. Zasób siły roboczej. Przepływy na rynku pracy.
Zasób siły roboczej
(1)
Pracujący
(2)
Bezrobotni
(5)
(4)
(3)
(6)
Ludność nie
należąca do zasobu
siły roboczej
(3) i (6) - strumienie zasilające zasób siły roboczej (dopływ siły roboczej), np. nowo
wchodzący na rynek pracy (nowe roczniki demograficzne), powracający na rynek pracy
po przerwie w aktywności zawodowej
(4) i (5) - odpływ strumienia siły roboczej, np.
(4)
- odchodzący na emeryturę, kobiety rezygnujące z pracy w celu opieki nad
dzieckiem
(5)
- zniechęceni bezowocnym poszukiwaniem pracy
(1) i (2) - zmieniający pracę, zwolnieni lub rezygnujący z pracy (1), podejmujący pracę
na nowo po przejściowym okresie bezrobocia (2)
3. Rynek pracy. Bezrobocie naturalne.
Równowaga na rynku pracy
płaca
realna
Dp
De
E
wE
B
punkt
równowagi
Se
Sp
0
Dp
- popyt na pracę (potencjalny)
De
- popyt na pracę (efektywny)
Sp
- podaż pracy (potencjalna)
Se
- podaż pracy (efektywna)
Lmax -
LE
LB
Lmax
zatrudnienie
zasób siły roboczej
Na rynku pracy ustala się taki przeciętny poziom płacy realnej, który zapewnia
równowagę między popytem (efektywnym) na pracę i podażą (efektywną) pracy. Ten
punkt równowagi (na rysunku punkt E) charakteryzuje się pewnym poziomem
bezrobocia, które nazwano naturalnym.
Kategorię bezrobocia naturalnego wprowadził do teorii ekonomii Milton Friedman
(przedstawiciel nowej ekonomii klasycznej)
4. Rodzaje bezrobocia
 bezrobocie naturalne - poziom bezrobocia występujący w stanie równowagi rynku
pracy (występuje wówczas „pełne” zatrudnienie). Bezrobocie naturalne obejmuje
bezrobocie frykcyjne i strukturalne, zawsze obecne w gospodarce podlegającej
dynamice.
 bezrobocie frykcyjne - dotyczy tych osób aktywnych zawodowo, którzy pozostają
przejściowo bez pracy ze względu na zmianę pracy (np. z powodu zmiany miejsca
zamieszkania, zmiany pracy na lepszą, bardziej satysfakcjonującą). Jest to bezrobocie,
którego nie można uniknąć, bowiem jest immanentną cechą każdego dynamicznego
społeczeństwa.
 bezrobocie strukturalne - związane ze zmianami strukturalnymi w gospodarce, jest
wynikiem niedopasowania struktury podaży i popytu na pracę. Chodzi tu przede
wszystkim o rozbieżność kwalifikacji oraz niedopasowanie regionalne.
 zróżnicowanie terytorialne bezrobocia (regiony objęte wyjątkowo wysokim
bezrobociem to regiony, w których występuje zastój gospodarczy)
 problem
zanikających
zawodów,
tracących
na
znaczeniu
całych
gałęzi
przemysłowych (np. górnictwo) - konieczność przekwalifikowania się
 bezrobocie klasyczne - występuje wówczas, gdy płaca jest utrzymywana powyżej
poziomu zapewniającego równowagę na rynku pracy (na skutek działalności związków
zawodowych, ingerencji państwa - np. gwarantowana płaca minimalna)
 bezrobocie koniunkturalne - bezrobocie wynikające z niedostatecznego popytu
globalnego (bezrobocie typu keynesowskiego)
 bezrobocie przymusowe - występuje wówczas, gdy pracownik mimo, że jest gotów
zaakceptować przedłożoną mu ofertę pracy za obowiązujące na rynku wynagrodzenie,
nie może znaleźć zatrudnienia.
 bezrobocie dobrowolne - występuje wówczas, gdy pracownik dobrowolnie rezygnuje
z przyjęcia oferty pracy za obowiązującą na rynku płacę.
5. Płaca minimalna, bezrobocie przymusowe. Wpływ związków zawodowych.
Rynek pracy
płaca
realna
krzywa podaży
pracy S
wmin
bezrobocie
klasyczne
wE
E
punkt równowagi
krzywa popytu
na pracę D
0
L1
Zatrudnienie L
LE
Bezrobocie klasyczne ma charakter przymusowy.
6. Różne ujęcia bezrobocia w znanych teoriach ekonomicznych:
 ekonomia
neoklasyczna
i
nowa
ekonomia
klasyczna
(źródeł
bezrobocia
przymusowego upatruje w działalności związków zawodowych, w ingerencji państwa w
kształtowanie płac, recepta na zmniejszenie bezrobocia - obniżyć stopy podatkowe)
 ekonomia
keynesowska
(źródeł
bezrobocia
przymusowego
upatruje
w
niedostatecznym popycie konsumpcyjnym i inwestycyjnym; w celu zmniejszenia
bezrobocia proponuje wzrost popytu globalnego przez zwiększenie wydatków państwa
w okresie dekoniunktury)
Stosowane są także inne metody zmniejszania bezrobocia:
 działanie instytucji powołanych z myślą o pomocy bezrobotnym w uzyskaniu
pracy, zdobyciu nowych kwalifikacji
 skrócenie czasu pracy, wcześniejsze przechodzenie na emeryturę
7. Bezrobocie w Polsce. Przedstawienie danych statystycznych.
INFLACJA
1. Gospodarka naturalna i towarowa
W gospodarce naturalnej producenci produkują w celu zaspokojenia własnych potrzeb
W gospodarce towarowej producenci
przekazują
produkty
swojej
pracy
innym
podmiotom w drodze ekwiwalentnej wymiany
towar - produkt pracy ludzkiej przeznaczony do sprzedaży
Czynniki, które zadecydowały o procesie przekształcenia gospodarki naturalnej w
towarową:
 społeczny podział pracy
 I wielki społeczny podział pracy - wyodrębnienie się rolnictwa
 II
- wyodrębnienie się rzemiosła
 III
- wyodrębnienie się kupiectwa
 ekonomiczne wyodrębnienie się producentów na tle własności środków produkcji
Wartość użytkowa i wartość wymienna
wartość użytkowa
- całokształt właściwości fizycznych
wartość wymienna
- stosunek ilościowy, w jakim jeden towar jest wymieniany na
inny
x
towaru a
=
y
towaru b
Rozwój gospodarki towarowej:
prosta gospodarka towarowa
Czynnik decydujący

rozwinięta gospodarka towarowa
- oddzielenie bezpośredniego producenta od środków produkcji,
praca staje się towarem
2. Pieniądz
Początkowo wymiana odbywała się według formuły:
T
Następnie wyodrębnił się
ekwiwalentu - pieniądza
towar
-
T
spełniający
rolę
powszechnego,
W gospodarce towarowo- pieniężnej wymiana odbywa się według formuły:
T
-
P
-
T
Pieniądz umożliwia rozerwanie w czasie i przestrzeni aktu sprzedaży i kupna:
T
-
P
P
-
T
ogólnego
Dlaczego kruszec ( złoto, srebro )?
Zadecydowały o tym takie właściwości jak: jednorodność, trwałość, podzielność, łatwość
przechowywania i przenoszenia.
3. Funkcje pieniądza:
 miernik wartości (funkcja dobra obrachunkowego)
Dzięki tej funkcji pojawia się kategoria ceny (wartości wymiennej towaru wyrażonej w
pieniądzu)
Pieniądz pełni tę funkcję w sposób idealny (wyobrażeniowo).
 środek wymiany (środek cyrkulacji)
Pieniądz obsługuje transakcje, jest pośrednikiem w wymianie:
Funkcja ta sprawia, że akt wymiany o charakterze barterowym zostaje rozbity na dwa
odrębne akty sprzedaży / kupna:
Uwaga:
cena zależy od ilości pieniądza w obiegu;
(inflacja - każda jednostka pieniężna traci na wartości)
Ilość pieniądza niezbędna w obiegu:
M 
gdzie:
P Y
V
M - ilość pieniądza w obiegu
V - szybkość obiegu pieniądza (oznacza ile razy przeciętnie jednostka pieniężna
jest wydawana w ciągu roku)
P - przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB
Y - wolumen produkcji (PKB w ujęciu realnym)
 środek płatniczy
Funkcja ta wiąże się z jego zdolnością do regulowania zobowiązań z tytułu zaciągniętego
kredytu, płacenia należnych podatków, itp.
 środek tezauryzacji (gromadzenia bogactwa, gromadzenia skarbu)
Płynność pieniądza (łatwość przekształcenia w inną formę bogactwa) jest cechą
pozwalającą pełnić tę funkcję
 pieniądz światowy
4. Inflacja
- objawy
- przyczyny
- skutki
inflacja - permanentny wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych na towary i usługi
nabywane przez ludność
stopa inflacji -przeciętna stopa wzrostu cen konsumpcyjnych wyrażona w procentach
Ze względu na przyczyny wyróżnia się:
 inflację popytową
 inflację kosztową
 inflację w wyniku wzrostu podaży pieniądza (monetarystyczna teoria inflacji)
5. Inflacja popytowa - ciągniona przez popyt
spirala inflacyjna
popyt  ceny
Występuje szczególnie w sytuacji, gdy istnieje wysoki stopień wykorzystania zdolności
produkcyjnych, gdy możliwości wzrostu podaży są ograniczone.
Np. w gospodarce w czasie wojny, w gospodarce nakazowej
Kornai :
„Niedobór w gospodarce”
W gospodarce nakazowej obok inflacji popytowej i kosztowej (monopole państwowe)
występuje także tzw. inflacja ukryta objawiająca się w istnieniu niedoborów.
6. Inflacja kosztowa - pchana przez koszty
Mechanizm inflacji kosztowej polega na nieustannym, kumulatywnym wzroście cen,
kosztów, cen produktów pochodnych, zysków, płac, podatków, subwencji, itd.
spirala inflacyjna (sprzężenie zwrotne) koszty  ceny
W sprzężeniu tym zasadnicze znaczenie odgrywa:
spirala inflacyjna
płace  ceny
Wzrost cen dotyczy między innymi dóbr i usług konsumpcyjnych, oznacza to wzrost
kosztów utrzymania i wywołuje presję na podwyżki płac (następuje proces urealnienia
wynagrodzeń w odniesieniu do inflacyjnego wzrostu cen i tym samym kosztów
utrzymania). Ponieważ płace są składnikiem kosztów, rosną koszty produkcji, w
wyniku wzrostu kosztów wytwarzania rosną również ceny, itd...
Szczególna rola w mechanizmie inflacji kosztowej:
 monopoli ( w spirali ceny - koszty - ceny )
 związków zawodowych ( w spirali ceny - płace - ceny )
7. Monetarystyczna teoria inflacji
Monetarystyczna teoria inflacji została sformułowana przez Friedmana.
Milton Friedman - amerykański ekonomista, czołowy przedstawiciel monetaryzmu,
laureat nagrody Nobla (1976)
Monetarystyczna teoria inflacji reprezentuje pogląd, że inflacja jest zjawiskiem czysto
monetarnym i nie może zaistnieć bez nadmiernej podaży pieniądza.
Wykorzystuje ona formułę znaną z ilościowej teorii pieniądza Irvinga Fishera:
M 
P Y
V
Z powyższej formuły, po zróżnicowaniu, można wyprowadzić formułę na tempo wzrostu
podaży pieniądza:
M
M

P
P

Y
Y

V
V
Jeżeli założymy, że prędkość obiegu pieniądza nie ulega zmianie, wówczas:
M
M

P
P

Y
Y
Wniosek: inflacja występuje wówczas, gdy podaż pieniądza rośnie szybciej od wzrostu
podaży produkcji (PKB) w gospodarce narodowej.
Monetaryści wskazują na niebezpieczeństwa (skutki inflacyjne) ze strony:
 miękkiej polityki pieniężnej banku centralnego
 tzw. łatwego kredytu (polityka zarówno banku centralnego jak i banków
komercyjnych)
 nadmiernego deficytu budżetowego (nadmiernych wydatków z budżetu państwa
w stosunku do wpływów budżetu)
 wzrostu płac realnych przewyższającego wzrost wydajności pracy
8. Inflacja w Polsce. Przedstawienie danych statystycznych.
9. Polityka pieniężna banku centralnego
 Wpływ polityki monetarnej na inflację i koniunkturę gospodarczą poprzez regulację
dopływu i odpływu pieniądza w obiegu
 Instrumenty polityki monetarnej banku centralnego:
 stopa procentowa
 stopa rezerw obowiązkowych
 operacje otwartego rynku
 emisja pieniądza
10. Krzywa Phillipsa
Wyraża ona zależność między inflacją a bezrobociem w krótkim okresie.
Krzywa Phillipsa
stopa
inflacji
zjawisko wymienności
między stopą inflacji i
stopą bezrobocia
A
B
stopa bezrobocia
0
Monetarystyczna krytyka krzywej Phillipsa
stopa
inflacji
i3
A
i2
i1
0
B
stopa naturalnego
bezrobocia
stopa bezrobocia
Gospodarka sama wraca do stanu równowagi charakteryzowanego przez poziom
bezrobocia naturalnego.