Arkusz maturalny

Plan wynikowy uwzględniający umiejętności uczniów
Klasa I (kształcenie w zakresie podstawowym)
Podręcznik: Barwy epok. Kultura i literatura, Witold Bobiński, Anna Janus-Sitarz, Bogusław Kołcz
Program nauczania opracowali: Bogusław Kołcz, Jadwiga Kowalikowa, Urszula Żydek-Bednarczuk
Numer dopuszczenia programu nauczania: DKOS 4015-96/02
Nauczyciele realizujący: mgr M. Luberadzka-Cobas
mgr A. Lempek
mgr W. Nadratowska
mgr B. Zaborowska
mgr M. Łukaszewska (w zastępstwie od 01.09.2010r. do 27.02.2011r. mgr J. Jonik)
1
Wymagania - przewidywane umiejętności ucznia
Bloki tematyczne
Materiał
Wymagania na poziomie podstawowym
Uczeń:



Organizacja pracy w roku
szkolnym 2010/2011
Kolejna
godzina
Wymagania na poziomie
ponadpodstawowym
Uczeń:
zna lektury obowiązkowe
zna PSO
zna wymagania egzaminacyjne
1
STAROŻYTNOŚĆ
Źródła kultury europejskiej









wskazuje źródła kultury europejskiej
przedstawia wkład Greków i Rzymian w
kształtowanie się kultury europejskiej
przedstawia znaczenie Biblii dla kultury
europejskiej
charakteryzuje pojęcie tradycji
zna wartości stanowiące dorobek kultury
śródziemnomorskiej
wskazuje cechy sztuki antycznej, które czynią ją
wzorem piękna dla twórców późniejszych epok
wymienia przykłady budowli i rzeźby antycznej
rozróżnia style: dorycki, joński, koryncki
zna pojęcia: sztuka klasyczna, kalos kagatos,
estetyka





określa i ocenia wartości wniesione 2,3
do kultury przez judaizm
określa i ocenia wartości wniesione
przez Greków i Rzymian
określa cechy estetyki
starożytnych (piękno według
Greków i Rzymian)
zna pojęcie mimesis
ocenia wkład kultury starożytnej w
kształtowanie ideałów estetycznych
późniejszych epok
2
Wierzenia Greków i Rzymian
J. Parandowski Mitologia
(wybrane mity)
zna, streszcza i opowiada podstawowe mity
odczytuje symboliczne znaczenia mitów
zna pojęcia: mit, mitologia, mitologizacja
rozpoznaje wątki mitologiczne w tekstach
literackich

odnajduje ślady mitologii we
współczesnym języku (w
związkach frazeologicznych,
skrzydlatych słowach)
 interpretuje wątki mitologiczne w
literaturze różnych epok
 określa rodzaje mitów
4,5,6,7
wymienia najważniejszych filozofów Grecji i
Rzymu (Sokrates, Platon, Arystoteles, Epikur,
Zenon z Kition, Marek Aureliusz, Seneka) i
łączy ich nazwiska z określonymi poglądami
 wyjaśnia pojęcie cnoty–virtus i zasadę złotego
środka

8




S.Grochowiak Ikar
M. Pawlikowska-Jasnorzewska Nike
Z. Herbert Nike która się waha
W poszukiwaniu mądrości
Wśród mędrców antyku
Starożytne eposy
Homer Iliada (fragmenty)
Arkusz maturalny






zna fragmenty Iliady
charakteryzuje bohaterów
rozpoznaje cechy gatunkowe epopei
wskazuje cechy stylu wysokiego
interpretuje fragmenty eposów (np. sławne
czyny bojowników, rola pieśni)
zna terminy: etyka, stoicyzm,
epikureizm, eudajmonia, etyka
 charakteryzuje stoicyzm,
epikureizm
 objaśnia platońską metaforę
jaskini
rozumie i stosuje terminy: miłość
platońska, idealizm, realizm
 rozpoznaje motywy wędrowne
 wyjaśnia, na czym polega budowa
epizodyczna
 wyjaśnia, co to jest kwestia
homerycka
 określa cechy stylu Homera
 zna pojęcie melorecytacja
9,10,11
12,13
3
Antyczny teatr i dramat

Przedstawienia i emocje .
Widz w teatrze


Sofokles Król Edyp (cały utwór)


Liryka

Horacy (wybór pieśni)


Tyrtajos (wybór wierszy)
Safona (wybór wierszy)


omawia powstanie i rozwój teatru greckiego,
stosuje słownictwo związane z tematem
wiąże powstanie tragedii z kultem Dionizosa
odtwarza przebieg wydarzeń Króla Edypa
Sofoklesa
nazywa i ocenia postawy bohaterów
wskazuje cechy tragedii, rozumie pojęcia:
katharsis, fatum, tragizm, konflikt tragiczny
wymienia poetów starożytnej Grecji i Rzymu
i interpretuje ich utwory
określa tematykę pieśni Horacego (I. 31, III 30)
wyjaśnia zwroty: non omnis moriar, exegi
monumentum
wyjaśnia określenie poezja tyrtejska
charakteryzuje wiersz Wezwanie do walki
charakteryzuje i ocenia rolę teatru
w życiu starożytnych Greków,
porównuje z czasami
współczesnymi
 interpretuje dramat (np. walka
człowieka z Losem, tragizm
bohatera)
 określa cechy tragedii, w tym
reguły kompozycji
wyjaśnia i stosuje pojęcia: katharsis,
ironia tragiczna
 charakteryzuje filozofię życia
zawartą w pieśniach Horacego,
 zna rodzaje pieśni
 wskazuje funkcjonowanie toposu
non omnis moriar, exegi
monumentum
 zna najważniejsze gatunki liryki
starożytnej

14,15,
16
17,18
Anakreont (wybór wierszy)
Symonides (wybór wierszy)
4
Księga ksiąg
zna historię i czas powstawania Biblii
zna rodzaje ksiąg (dydaktyczne, historyczne,
profetyczne) i główne gatunków biblijne (np.
psalm, przypowieść)

wymienia najważniejsze przekłady
Biblii na język polski
 wskazuje motywy biblijne w
literaturze i sztuce
 rozumie pojęcie stylizacja biblijna
 odnajduje ślady Biblii we
współczesnym języku (w
związkach frazeologicznych,
skrzydlatych słowach)
19
zna fragmenty Księgi Hioba
zna dzieje Hioba, wyjaśnia, na czym polegał
jego dramat, ocenia postępowanie bohatera
 charakteryzuje Księgę Hioba jako księgę
dydaktyczną

wypowiada się na temat
niezawinionego cierpienia
 wskazuje i interpretuje nawiązania
do historii Hioba w literaturze i
malarstwie
20
wskazuje podobieństwa łączące
Księgę Koheleta i Księgę Hioba i
dzielące je różnice
 interpretuje wątki wanitatywne w
różnych tekstach kultury
 odczytuje nawiązania do Księgi
Koheleta w utworach J.
Kochanowskiego, Cz. Miłosza i J.
Twardowskiego
21


(powtórzenie wiadomości o Biblii)
Tajemnica cierpienia
Księga Hioba (fragmenty)
Konteksty:
A.Kamieńska Hiob i młodzieniec
J.Fouquet Hiob na gnojowisku z
przyjaciółmi
Wątki wanitatywne
Księga Kohleta, (fragmenty)





zna fragmenty Księgi Koheleta
określa rolę ksiąg mądrościowych
rozpoznaje motywy i symbole wanitatywne i ich
funkcjonowanie w kulturze
Konteksty:
J.Kochanowski O żywocie ludzkim
Cz. Miłosz Piosenka
J.Twardowski Oda do rozpaczy
Poetyka apokalipsy


zna fragmenty Apokalipsy św. Jana
rozumie pojęcia: apokalipsa, katastrofizm



porównuje różne malarskie wizje
apokalipsy – zna określenie dies
22
5
Apokalipsa św. Jana,
(fragmenty)

Miłość

Pierwszy list św. Jana Apostoła,
(fragmenty)




Konteksty:
Św. Paweł Hymn, Pierwszy list do
Koryntian, Pieśń nad pieśniami
Być Europejczykiem
Sąd nad epoką
(synteza wiedzy o antyku)
Praca klasowa
określa przesłanie księgi











zna Pierwszy list św. Jana Apostoła, Hymn św.
Pawła, Pierwszy list do Koryntian
określa biblijne rozumienie miłości
wie, co to jest list pasterski, hymn
wyjaśnia, na czym polega absolutyzacja miłości
wskazuje tropy i figury retoryczne w liście
pasterskim, określa funkcje listu pasterskiego

zna fundamenty kultury europejskiej
korzysta z różnego rodzaju źródeł informacji
gromadzi, selekcjonuje materiał, hierarchizuje
argumenty
syntetyzuje zdobyte informacje
notuje, sporządza plan, konspekt
pisze dłuższe teksty (rozprawka)
zestawia i porównuje źródła informacji
stosuje terminy i pojęcia z zakresu historii i
teorii literatury oraz historii sztuki
pisze i mówi, dbając o estetykę odpowiedzi



irae
wyjaśnia rolę ksiąg profetycznych
rozpoznaje symbole
apokaliptyczne
określa, na czym polega
dydaktyzm listów pasterskich
porównuje staro- i
nowotestamentowy wizerunek
miłości (Pieśni nad pieśniami,
Hymn),
zna chrześcijańską filozofię
miłości
redaguje własną wypowiedź
zgodnie z cechami gatunku (esej,
interpretacja porównawcza)
 integruje wiedzę o epoce z zakresu
historii literatury, teorii literatury i
nauki o kulturze
 tworzy bibliografie na określony
temat
 korzysta z prac naukowych (np.
filozoficznych,
historycznoliterackich,
teoretycznoliterackich)
23
24, 25,
26, 27
ŚREDNIOWIECZE
6
Zrozumieć średniowiecze
Wprowadzenie. Idee, dążenia,
życie codzienne
lokalizuje w czasie średniowiecze
zna najważniejsze cechy epoki (feudalizm,
teocentryzm, uniwersalizm, hierarchia)
 wskazuje najważniejsze wzory osobowe
średniowiecza







Rola nauki. Filozofia





Średniowieczna „cywilizacja
obrazu”


Sztuka
Interpretacje:


Katedra gotycka

Fra Angelico Zwiastowanie
zna tematy filozofii średniowiecznej (Bóg –
świat – człowiek)
wymienia filozofów średniowiecznych (św.
Augustyn, św. Anzelm, św. Bernard, św.
Tomasz)
wie, co to jest: scholastyka, mistyka
określa istotę augustynizmu i tomizmu
wyjaśnia pojęcia scholastyka, mistyka

rozumie alegoryczny i wizualny charakter
sztuki średniowiecza
rozpoznaje style w sztuce średniowiecza: gotyk,
romanizm
zna najważniejsze cechy tych stylów
wskazuje przykłady sztuki romańskiej i
gotyckiej (architektura, rzeźba, malarstwo)
zna podstawowe reguły „czytania sztuki
średniowiecza” np. symbolikę kolorów, zasady
kompozycji

wyjaśnia znaczenie i
funkcjonowanie nazwy
średniowiecze
zna chronologię średniowiecza
określa stosunek średniowiecza do
antyku
wskazuje zasięg średniowiecza
wypowiada się na temat
obyczajów epoki
określa sytuację człowieka w
świecie według św. Augustyna i
św. Tomasza (dramatyzm –
harmonia)
 wskazuje związki myśli św.
Augustyna i św. Tomasza z
filozofią starożytną




określa rolę i funkcje sztuki w
średniowieczu
określa cechy, czas i zasięg
występowania stylów romańskiego
i gotyckiego
wypowiada się na temat cech
sztuki średniowiecznej
dokonuje semiotycznej analizy
katedry gotyckiej
zna obraz Fra Angelico
Zwiastowanie
28
29
30
7
Literackie portrety Maryi

Bogurodzica
Posłuchajcie, bracia miła

Arkusz maturalny



Dwa modele świętości

Legenda o świętym Aleksym;

Św. Franciszek z Asyżu Pochwała
stworzenia, Kwiatki św. Franciszka,
(fragmenty)




Kontekst malarski:
Giotto Kazanie św. Franciszka do
ptaków,
Konteksty literackie:
L. Staff Biedaczyno asyski !
zna średniowieczną lirykę religijną:
Bogurodzica, Posłuchajcie, bracia miła
charakteryzuje Bogurodzicę jako pieśń religijną
(modlitwa) i pieśń ojczyźnianą
wskazuje i wyjaśnia archaizmy
rozpoznaje motywy pasyjne w sztuce
wymienia zabytki języka polskiego



zna fragmenty Legendy o świętym Aleksym,
Kwiatków św. Franciszka, Pieśń słoneczną
odtwarza dzieje św. Aleksego i charakteryzuje
jego postawę
wyjaśnia pojęcia: asceza, asceta, legenda
charakteryzuje postawę św. Franciszka
przedstawia ideały (cnoty) franciszkańskie
rozpoznaje utwory wpisujące się w nurt
literatury franciszkańskiej

zna rodowód polszczyzny
zna na pamięć Bogurodzicę
analizuje teksty pieśni pod
względem językowym
(leksykalnym, słowotwórczym,
składniowym)
 określa cechy gatunkowe pieśni
 określa cechy lamentu i skargi
 wyjaśnia pojęcie pasja






określa i ocenia ideał życia św.
Aleksego
wyjaśnia pojęcie hagiografia
wypowiada się na temat
reinterpretacji Legendy o św.
Aleksym w wierszu K.
Iłłakowiczówny Opowieść
małżonki świętego Aleksego
wyjaśnia znaczenie tytułu Kwiatki
św. Franciszka oraz
funkcjonowanie słów: ogród,
wirydarz,
określa istotę franciszkanizmu
zna wiersz L. Staffa Biedaczyno
asyski!
zna malarskie nawiązania do
biografii Św. Aleksego i św.
Franciszka
31,32,
33,34,
35, 36
37,38,
39
8
Wokół etosu rycerskiego
Pieśń o Rolandzie,





zna fragmenty Pieśni o Rolandzie
określa temat utworu
charakteryzuje bohatera Pieśni o Rolandzie
wskazuje i opisuje zasady etosu rycerskiego
wyjaśnia, co to jest honor rycerski






Średniowieczni kochankowie
Tristan i Izolda
(fragmenty)
Literacki i malarski taniec śmierci
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze
Śmiercią
Konteksty malarskie:
H. Holbein Taniec śmierci
interpretuje Pieśń o Rolandzie w
kontekście wiedzy o epoce;
wyjaśnia rolę pieśni
charakteryzuje idealnego rycerza
jako wojownika, chrześcijanina,
poddanego
wypowiada się na temat ideału
wierności seniorowi i ojczyźnie
zna pojecie chanson de geste
wskazuje i opisuje cechy eposu
rycerskiego
wyjaśnia termin: literatura
parenetyczna
40
zna fragmenty Dziejów Tristana i Izoldy
czyta utwór w kontekście wiedzy o epoce
(wpisuje utwór w krąg kultury dworskiej)
 opowiada dzieje Tristana i Izoldy,
charakteryzuje ich miłość jako miłość tragiczną

ocenia postępowanie bohaterów:
Tristana i Izoldy
 interpretuje utwór, odwołując się
do obyczajów średniowiecza
(miłość dworska, etos rycerski)
 przywołuje teksty, w których łączy
się Eros i Thanatos,
 wyjaśnia termin romans dworski
41,42
zna Rozmowę mistrza Polikarpa ze Śmiercią
określa tematykę utworu
charakteryzuje średniowieczne wyobrażenia i
wizerunki śmierci, tańce śmierci

wyjaśnia, na czym polega
dydaktyczny charakter literatury
średniowiecznej
 objaśnia, odwołując się do
przykładów, stosunek człowieka
średniowiecza do śmierci
 porównuje literackie i malarskie
43,44





9
przedstawienia śmierci w
średniowieczu
 zna zwroty i wyrażenia memento
mori, ars moriendi
Wobec rzeczy ostatecznych
Dante Boska komedia
(fragmenty)
zna fragmenty Pieśni III i Pieśni V Boskiej
komedii
 określa tematykę utworu, rozpoznaje motyw
wędrówki

Konteksty malarskie:
Domenico di Michelino
Dante i „Boska komedia”
opisuje wizję zaświatów (piekło),
omawia wątek miłości tragicznej
(Paolo i Francesca)
 zna pojęcia: tercyna, poemat
metafizyczny
 omawia malarskie odwołania do
dzieł Dantego

45,46

47,48,
49,50
Giotto Sąd Ostateczny
Współczesne alegorie i
przypowieści:
A. Camus Dżuma
(cały utwór)
Kontekst malarski:
A. Böcklin, Plaga



zna fabułę utworu
charakteryzuje bohaterów powieści
określa metaforyczny sens tytułu
zna filozoficzne konteksty
powieści
 wskazuje związki utworu z
egzystencjalizmem i heroicznym
humanizmem Alberta Camusa
 odczytuje utwór w kontekstach
malarskich
10
Średniowiecze i świat wartości
Sąd nad epoką
(synteza wiedzy o epoce)
Praca klasowa
zna kulturowy dorobek średniowiecza
zna językowe sposoby wyrażania wartości
korzysta z różnego rodzaju źródeł informacji
gromadzi, selekcjonuje materiał, hierarchizuje
argumenty
 syntetyzuje zdobyte informacje
 notuje, sporządza plan, konspekt
 pisze dłuższe teksty (rozprawka)




zestawia i porównuje źródła
informacji
 stosuje terminy i pojęcia z zakresu
historii i teorii literatury oraz
historii sztuki
 pisze i mówi, dbając o estetykę
odpowiedzi

51,52,
53
RENESANS
Przemiany w postrzeganiu świata
i człowieka
Horyzonty, dążenia, ideały
Filozofia, nauka
lokalizuje epokę w czasie
wyjaśnia nazwę epoki
wskazuje związki myśli renesansowej z
antykiem
 wyjaśnia, na czym według Mirandoli polega
szczególna pozycja człowieka w świecie



G. Mirandola O godności człowieka
zna i wyjaśnia pojęcia: utopia,
irenizm
wskazuje źródła przełomu
renesansowego
omawia związki myśli
renesansowej w antykiem
wymienia myślicieli renesansu i
ich dzieła
wymienia czynniki sprzyjające
formowaniu nowej świadomości,
poczucia wielkości człowieka
54
określa religijne i społeczne źródła
reformacji i humanizmu
 przedstawia wartości wniesione do
kultury przez reformację i
humanizm
 określa cechy humanizmu
55





Humanizm i reformacja o życiu
ludzkim
definiuje pojęcia: humanizma, reformacja
wymienia głównych przedstawicieli humanizmu
i reformacji
 wskazuje model życia proponowany przez
Marcina Lutra i Erazma z Rotterdamu
 omawia antropologiczne koncepcje Marcina



11
Lutra i Erazma z Rotterdamu
 charakteryzuje humanizm renesansowy
Ideał sztuki, ideały artysty i
filozofa
Analiza dzieł architektury i
malarstwa:
Bramante Tempietto
Giorgione Trzej filozofowie


wymienia twórców sztuki renesansu
zna cechy sztuki renesansowej (harmonia i
piękno)
 rozpoznaje styl renesansowy
chrześcijańskiego

określa swoistość renesansowego
kodu malarskiego, rzeźbiarskiego i
architektonicznego
 określa zasady estetyki
renesansowej
 charakteryzuje ideał
renesansowego twórcy
 wskazuje wzorce artystyczne
56
charakteryzuje przesłanie utworów
Reja, Szymonowica i Górnickiego
na tle światopoglądowych sporów
epoki i wydarzeń historycznych
 przedstawia – odwołując się do
tekstów Machiavellego i Morusa –
obowiązki i prawa władców
 interpretuje tezy o obyczajach
głoszone przez Frycza
Modrzewskiego
57,58,
59, 60
Kontekst: Filozof, naukowiec…
Świadomość problemów
społecznych i marzenia o
społeczeństwie doskonałym

M. Rej, Krótka rozprawa…;




Sz. Szymonowic, Żeńcy
Portret władcy idealnego i
odpowiedzialnego, Państwo
humanistów


zna opisy obyczajów duchowieństwa i sytuacji
w sejmie zawarte w Krótkiej rozprawie…
omawia realistyczny obraz pracy na roli
przedstawiony w Żeńcach
zna istotę poglądów Machiavellego
określa przesłanie Pieśni XIV
wyjaśnia pojęcie utopia
zna poglądy Frycza Modrzewskiego na temat
obyczajów
wskazuje zasady obowiązujące w świecie
dworskim

Machiavelli, Książę
J. Kochanowski, Pieśń XIV
T. More, Utopia
12
A. Frycz Modrzewski O naprawie
Rzeczypospolitej
Ł. Górnicki Dworzanin polski
Liryka miłosna
Petrarka Sonety do Laury:
90;134;267
określa tematykę sonetów, opisuje sytuację
podmiotu lirycznego
 wie, co to jest sonet, erotyk

charakteryzuje wykreowany przez
Petrarkę ideał kobiety
 omawia kreowany przez poetę
model miłości
 charakteryzuje kontynuacje i
nawiązania do tekstów Petrarki w
malarstwie i literaturze
61


zna fabułę Sokoła
charakteryzuje postawę głównego bohatera

wyjaśnia założenia tzw. teorii
sokoła
 zna poetykę noweli
62


zna definicję noweli
rozpoznaje w utworze Boccaccia cechy noweli

Konteksty malarskie:
S. Botticelli, Narodziny Wenus
Tycjan Miłość niebiańska i miłość
ziemska
Kontekst literacki:
J. Przyboś Daleka, co noc bliższa
Miłość w noweli
G. Boccaccio Sokół
(cały utwór)
Mit Arkadii
Sz. Szymonowic Kołacze
zna zaprezentowaną w utworze Kołacze wizję
świata
 charakteryzuje sytuację opisaną w utworze



definiuje pojęcie sielanka
wyodrębnia cechy gatunkowe utworu
Szymonowica
zna poetykę sielanki
63
odnajduje w utworze
Szymonowica topos arkadii
 wskazuje swoiste dla utworu cechy
językowe


13
Wzór życia ziemiańskiego
M. Rej Żywot człowieka poćciwego.
Księga II, fragment

definiuje wzorzec osobowy przedstawiony przez
Reja
 wskazuje cechy ziemiańskiego stylu życia
 dostrzega w utworze Reja elementy idealizacji


Wzór postawy obywatelskiej

J. Kochanowski Pieśń V

P. Skarga Kazania sejmowe. Kazanie
wtóre, (fragmenty)
Kontekst malarski:
J. Matejko Kazanie Skargi
Poezja, czyli zabawa






J. Kochanowski Fraszki,

Echa stoickie i epikurejskie

J. Kochanowski Pieśń IX

Kontekst literacki:
Horacy Tyrrhena regum progenies,
tibi

oceania zaprezentowany przez Reja model życia
określa intencje autora tekstu
zna utwory podejmujące tematykę patriotyczną
Pieśń V Kochanowskiego, fragment Kazań
sejmowych Skargi,
określa, odwołując się do tekstów, wzorce
zachowań obywatelskich
opisuje sposoby kształtowania postaw
patriotycznych używane przez autorów tekstów
wskazuje toposy: ojczyzna–matka, ojczyzna–
tonący okręt
rozpoznaje środki retoryczne w tekstach
zna termin liryka apelu
zna cechy gatunkowe fraszki
rozpoznaje elementy ludyczne i komiczne we
fraszkach
odczytuje fraszki w kontekście artystycznych i
ideowych prądów epoki
określa postawę podmiotu lirycznego w Pieśni
IX
wskazuje związek postawy bohatera z filozofią
epikurejską i stoicką
odczytuje obecne w Pieśni IX nawiązania do
utworu Horacego

wskazuje cechy gatunkowe
literatury parenetycznej
 wyodrębnia parenetyczne
elementy obecne w dziele Reja
 wskazuje na najistotniejsze cechy
stylu Reja
64

interpretuje Pieśń V jako apel do
Polaków
opisuje i ocenia sposób
przedstawienia Piotra Skargi przez
Jana Matejkę

dostrzega związki fraszki z
68
gatunkami poezji antycznej (m.in. z
anakreontykiem, epigramatem)
rozpoznaje strukturę
poszczególnych fraszek
charakteryzuje argumentację
69
podmiotu lirycznego na rzecz
obranej filozofii życiowej
cytuje fragmenty tekstu
wyrażające postawę stoicką
cytuje fragmenty tekstu
wyrażające postawę epikurejską




65,66,
67
14
Rozpacz ojca, kryzys filozofa
J. Kochanowski Treny IX, X, XI, XIX,


sytuuje Treny na tle biografii autora
określa różnice pomiędzy rzeczywistością a
światem przedstawionym w utworach
 charakteryzuje postawę podmiotu lirycznego,
zaznaczoną w poszczególnych trenach
 określa przesłanie poszczególnych utworów
cyklu
Arkusz maturalny

Człowiek – istota dramatyczna

M. Sęp Szarzyński Sonety I, IV, V

zna kompozycyjne zasady cyklu
Trenów
 określa gatunkowe innowacje
wprowadzone przez
Kochanowskiego
 sytuuje przesłanie utworów na tle
historii literatury i historii filozofii
70,71,
72,73,
74, 75
omawia zaznaczony w utworach kryzys
renesansowego światopoglądu poety
 interpretuje utwory na tle przedstawień
malarskich
charakteryzuje sytuację podmiotu lirycznego
sonetów (życie jako bojowanie, metafizyczny
niepokój)
 określa tematykę sonetów i ukrytą w nich
filozofię życia

rozpoznaje cechy poetyki (elipsa, inwersja,
przerzutnia, oksymoron)
 rozumie pojęcie dualizm
 sytuuje sonety na tle religijnych i filozoficznych
prądów epoki
analizuje sonety pod względem
76,77,
składniowym, kompozycyjnym,
stylistycznym
 lokalizuje twórczość
Szarzyńskiego wśród nurtów poezji
renesansowej i barokowej
 wyjaśnia metafizyczny i
intelektualny charakter tej poezji

15
Dramat zła
W. Szekspir Makbet
(cały utwór)





Renesansowa wizja świata i
człowieka
Sąd nad epoką
(synteza wiedzy o epoce renesansu)
odtwarza przebieg zdarzeń w dramacie Makbet
charakteryzuje bohaterów dramatu
wskazuje i ocenia motywy działania bohaterów
określa cechy dramatu Szekspira
porównuje reguły obowiązujące w teatrze
antycznym i elżbietańskim



zna kulturowy dorobek renesansu
korzysta z różnego rodzaju źródeł informacji
gromadzi, selekcjonuje materiał, hierarchizuje
argumenty
 syntetyzuje zdobyte informacje
 notuje, sporządza plan, konspekt
 pisze dłuższe teksty (rozprawka)
Praca klasowa



rekonstruuje fabułę Hamleta
charakteryzuje bohatera utworu
uzasadnia uniwersalizm przesłania
Hamleta
 zna współczesne nawiązania do
tragedii Szekspira
zestawia i porównuje źródła
informacji
 stosuje terminy i pojęcia z zakresu
historii i teorii literatury oraz
historii sztuki
pisze i mówi, dbając o estetykę
odpowiedzi

78,79,
80
81,82,
83,84
BAROK
Epoka kontrastów
umiejscawia w czasie epokę
wskazuje zróżnicowanie kulturowe baroku
uzasadnia określenie baroku mianem epoki
kontrastów
 wyjaśnia terminy: klasycyzm, libertynizm,
kontrreformacja



wyjaśnia przyczyny
zróżnicowania baroku
 określa stosunek do poprzednich
epok
 charakteryzuje klasycyzm
francuski i kontrreformację

85
16
Rozum i jego granice

Filozofia Kartezjusza i B.Pascala




Sztuka epoki kontrastów

Analiza obrazu:
Caravaggio Święty Hieronim

Między ideałem i codziennością



M. Cervantes Przemyślny szlachcic
Don Kichote z Manczy,
(fragmenty)


Udawana pobożność





Molier Świętoszek
porównuje poglądy Kartezjusza i
Pascala
 zna pojęcia: panteizm, fideizm
wymienia filozofów epoki (Kartezjusz, Pascal,
Spinoza),
zna fragmenty Myśli Pascala,
przedstawia poglądy Kartezjusza, Pascala
dotyczące poznania
zna termin racjonalizm
omawia poglądy filozofów na sytuację
człowieka we wszechświecie, Boga

86
wymienia najważniejszych twórców (sztuki
plastyczne, muzyka)
rozpoznaje cechy stylu barokowego
(architektura, rzeźba, malarstwo, muzyka)
wskazuje zróżnicowanie sztuki barokowej
zna cechy teatru barokowego
zna fragmenty Przemyślnego szlachcica
Don Kichota z Manczy
charakteryzuje Don Kichota i Sancho Pansę
wskazuje cechy parodii w omawianym utworze


określa cechy estetyki barokowej
87
wyjaśnia przyczyny zróżnicowania
sztuki barokowej
zna pojęcia: manieryzm,
malarstwo iluzjonistyczne
zna Świętoszka
streszcza utwór
charakteryzuje postacie
wskazuje typy i środki komizmu
posługuje się pojęciami: komedia, intryga,
komedia charakteru


zna różne interpretacje postawy
Don Kichota
 wyjaśnia, co to jest donkiszoteria
 charakteryzuje i ocenia postacie,
odwołując się do pojęć archetypu i
kontrastu, idealizmu i realizmu w
postawie wobec świata
88,89
sytuuje komedię Moliera na tle
rozwoju gatunku
 ustosunkowuje się do zagadnienia
cenzury i wolności słowa, obłudy i
hipokryzji, fanatyzmu religijnego
 wyjaśnia powody, dla których
sztuka wzbudzała kontrowersje
90,91,
92
17
Miłość i gra
J. A. Morsztyn Niestatek I, Niestatek
II, O swojej pannie, Desperacyja,
Do panny, Do jednej, Na krzyżyk na
piersiach jednej panny
Życie, które jest chwilą
Z. Morsztyn Emblema 38, Emblema
47, Rozkosz mała i krótka
D. Naborowski Krótkość żywota, Do
Anny, Marność
J. Baka Uwagi śmierci niechybnej,
(fragmenty)
Szlachcic zatroskany
W. Potocki Kto mocniejszy ten
lepszy, Zbytki polskie, Niech śpi
pijany



rozpoznaje cechy stylu poezji dworskiej
wymienia najważniejsze środki artystyczne
zna pojęcia: marinizm, koncept, konceptyzm


wyjaśnia pojęcie emblemat
wyjaśnia, odwołując się do
przykładów, co to jest koncept,
konceptyzm
 omawia intelektualny charakter
poezji dworskiej
 wyjaśnia określenie poetyka
przesytu
 wskazuje i omawia dominanty
interpretacyjne w wierszach
barokowych (miłość i śmierć)
93,94,
95
dostrzega językowe wykładniki
fascynacji przemijaniem, czarnego
humoru i groteski
 określa związki pomiędzy warstwą
językową i światem
przedstawionym w utworach
96
określa postawę podmiotu lirycznego wobec
świata i człowieka,
 dostrzega obecny w utworach kontrast
pomiędzy urodą świata i przemijaniem, prawdą i
ułudą
 rozpoznaje motywy wanitatywne
 określa poetykę utworów








zna utwory Potockiego
omawia wizerunek Sarmaty w jego utworach
zna patriotyczne przesłanie utworów Potockiego
zna współczesne nawiązania do utworów
barokowego poety
zna poetykę wierszy Potockiego
rozpoznaje w utworach poety
nawiązania do rzeczywistości
historycznej
97,98
Kontekst:
E.Bryll ***[Śpi świat pijany]
18
Autoportret Sarmaty
J. Ch. Pasek Pamiętniki,
(fragmenty)




zna fragmenty Pamiętników
interpretuje je w kontekście historycznym
charakteryzuje ich bohatera
odnajduje w tekście ślady ideologii sarmackiej



Świat na opak


Jan z Kijan Nowy Sowiźrzał. Nauki
potrzebne do rzemiosła
Panorama Rzeczpospolitej
sarmackiej
H. Sienkiewicz Potop
Arkusz maturalny
Europejskość i swojskość baroku
(synteza wiedzy o epoce)
Praca klasowa
zna termin literatura sowizdrzalska
podaje przykłady literatury sowizdrzalskiej
(Nowy Sowiźdrzał Jana z Kijan)



zna dzieje Kmicica
zna fabułę całego utworu
charakteryzuje głównych bohaterów utworu i
określa ich postawę wobec ojczyzny
 zna odmiany powieści historycznej
 wskazuje różnice pomiędzy fikcją literacką a
prawdą historyczną



zna kulturowy dorobek baroku
korzysta z różnego rodzaju źródeł informacji
gromadzi, selekcjonuje materiał, hierarchizuje
argumenty
 syntetyzuje zdobyte informacje
 notuje, sporządza plan, konspekt
 pisze dłuższe teksty (rozprawka)





zna pojęcia: makaronizm, silva
rerum
wymienia cechy kultury i
obyczajowości sarmackiej
wskazuje cechy stylu i języka
Paska
rozpoznaje i interpretuje zabiegi
parodystyczne
przedstawia obraz świata
kreowany przez literaturę
sowizdrzalską
rozpoznaje motyw świata na opak
zna poetykę powieści historycznej
charakteryzuje język i styl Potopu
zestawia i porównuje źródła
informacji
 stosuje terminy i pojęcia z zakresu
historii i teorii literatury oraz
historii sztuki
 pisze i mówi, dbając o estetykę
odpowiedzi

99,100
101,
102
103,
104,
105,
106,
107,
108,
109
110,
111,
112,
113,
114
19
OŚWIECENIE
Oświecenie w Polsce i w Europie

Horyzonty, dążenia ideały





Prądy intelektualne




Pierwsza reforma edukacji

Przemiany w wychowaniu. Edukacja;
Reforma szkolnictwa w Polsce


Nurty w sztuce
Analiza dzieł:
Panteon w Paryżu



zna i wyjaśnia nazwy: oświecenie, wiek
rozumu, wiek filozofów, czasy stanisławowskie
umiejscawia w czasie epokę
wymienia najważniejsze cechy oświecenia w
Polsce i Europie
wskazuje konteksty historyczne przemian
kulturowych
wyjaśnia, dlaczego rozum i natura to słowa
klucze tego okresu
wyjaśnia, na czy polegała odmienność
polskiego oświecenia
wymienia filozofów i kierunki filozoficzne
(wpływy racjonalizmu, empiryzmu,
materializmu)
zna pojęcia: deizm, ateizm
wyjaśnia ideę encyklopedyzmu
wymienia najważniejszych twórców
Encyklopedii
określa rolę edukacji w oświeceniu i wskazuje
różne modele wychowania
wie, jaką rolę odegrały salony w życiu
kulturalnym epoki
przedstawia przesłanki kulturalnej
emancypacji kobiet
rozpoznaje styl klasycystyczny i rokokowy
wymienia przykłady architektury i malarstwa
sztuki klasycystycznej i rokokowej
zna i analizuje Panteon w Paryżu

omawia ideowe, społeczne i
gospodarcze źródła przełomu
 charakteryzuje czynniki
sprzyjające formowaniu nowej
świadomości
 określa wkład oświecenia w
dziedzictwo kulturowe Europy
115,
116
określa postawy filozofów
oświeceniowych wobec Boga
 zestawia ze sobą racjonalizm i
empiryzm
117

118

charakteryzuje reformy
edukacyjne na tle przemian
kulturowych i historycznych
charakteryzuje sztukę oświecenia
na tle filozofii i obyczajowości
epoki
 zna twórczość najważniejszych

119
20
A. Watteau Odjazd na Cyterę

zna i analizuje obraz Odjazd na Cyterę

Wolter Kandyd,
(fragmenty)




Śmiech i nauka

Powiastka filozoficzna
I. Krasicki Do króla, Świat zepsuty,
Palinodia
I. Krasicki Monachomachia,
(fragment)
I. Krasicki Wstęp do bajek, Lew i
zwierzęta





Arkusz maturalny


Patriotyzm oświecony
I. Krasicki Hymn do miłości ojczyzny





zna fragmenty Kandyda Woltera
charakteryzuje bohaterów utworu
zna pojęcie: powiastka filozoficzna
określa tezę powiastki filozoficznej
zna utwory Ignacego Krasickiego (bajki,
satyry: Świat zepsuty, Do króla, Palinodia, a
także fragmenty Monachomachii)
określa tematykę utworów Krasickiego
wskazuje dominantę interpretacyjną satyry Do
króla
charakteryzuje program dydaktyczny wpisany
w satyry i bajki, wyjaśnia zasadę „uczyć
bawiąc”
zna cechy poematu heroikomicznego
opisuje obraz świata wyłaniający się z utworów
Krasickiego
interpretuje utwory poety odwołując się do
zasady „uczyć bawiąc”
wyjaśnia, na czym polega alegoryzm i
uniwersalizm bajek
określa funkcje satyry
zna pojęcia panegiryk, parodia, oktawa
zna Hymn do miłości ojczyzny Krasickiego
charakteryzuje poglądy Staszica
dostrzega w utworze I. Krasickiego cechy









kompozytorów tego czasu, w tym
trójki tzw. klasyków wiedeńskich
(Haydn, Mozart, Beethoven)
opisuje ogród francuski i ogród
angielski
wskazuje tezę powiastki Woltera
określa, na czym polegał
krytycyzm oświeceniowy
zna cechy gatunkowe powiastki
filozoficznej
wyjaśnia pojęcie wolterianizm
określa związki poznanych
utworów z prądami artystycznymi
(klasycyzm)
charakteryzuje obecne w utworach
artystyczne wykładniki komizmu
dostrzega związki utworów z
kulturą i filozofią epoki
rozpoznaje cechy języka i stylu
Ignacego Krasickiego
określa cechy satyry i bajki,
rozróżnia typy bajek: narracyjną i
epigramatyczną
zna fragment Powrotu posła
Niemcewicza
 prezentuje stanowiska bohaterów

120,
121
122,
123,
124,
125,
126,
127,
128
129,
130,
131
21
S. Staszic Przestrogi dla Polski,
J. U. Niemcewicz Powrót posła,
(fragment)



Natura i czułość

J.J. Rousseau Nowa Heloiza
(fragmenty)

F. Karpiński Do Justyny, Laura
i Filon,


hymnu
wskazuje w Powrocie posła cechy komedii
politycznej
dostrzega publicystyczny charakter
wypowiedzi S. Staszica
charakteryzuje obecne w utworach artystyczne
wykładniki patosu
zna fragmenty Nowej Heloizy oraz wiersze
Karpińskiego Do Justyny, Laura i Filon
charakteryzuje stosunek sentymentalistów do
natury i cywilizacji
wyjaśnia termin sentymentalizm
określa cechy i tematykę poezji sentymentalnej
Sąd nad epoką
Praca klasowa
wyodrębnia w utworach opozycje
(serce – rozum, natura – kultura,
wieś – miasto)
rozpoznaje utwory należące do
sentymentalizmu, wskazuje ich
cechy
zna termin: powieść epistolarna
charakteryzuje miłość
sentymentalną
wskazuje nawiązania do
sentymentalizmu w literaturze i
filmie
132,
133,
zestawia i porównuje źródła
informacji
 stosuje terminy i pojęcia z zakresu
historii i teorii literatury oraz
historii sztuki
 pisze i mówi, dbając o estetykę
odpowiedzi
134,
135,
136,
137,
138,




Konteksty literackie:
M. Pawlikowska-Jasnorzewska Laura
i Filon
A. Kamieńska Na granicy raju,
Dziedzictwo oświecenia
utworu Niemcewicza
 określa związki poznanych
utworów z filozofią epoki i
wydarzeniami historycznymi
 wskazuje w Powrocie posła cechy
komedii politycznej

zna kulturowe dziedzictwo oświecenia
korzysta z różnego rodzaju źródeł informacji
gromadzi, selekcjonuje materiał, hierarchizuje
argumenty
 syntetyzuje zdobyte informacje
 notuje, sporządza plan, konspekt
 pisze dłuższe teksty (rozprawka)




22
Ćwiczenia utrwalające wiedzę;
Powtórzenie wiadomości;
Arkusze maturalne – interpretacje,
przykładowe klucze, rozwiązania,
czytanie ze zrozumieniem.
139,
140,
141,
142,
143,
144,
145,
146,
147,
148
23