Rozwój osobniczy
advertisement
Rozwój osobniczy – ontogeneza – ogół kolejnych przekształceń morfologicznych i fizjologicznych osobnika danego gatunku, dokonujących się od chwili jego powstania w procesie rozmnażania aż do śmierci. Rozwój osobniczy nie jest procesem jednostajnym, lecz etapowym. Etapy rozwoju wyróżnia się na podstawie podobieństw zachodzących zjawisk rozwojowych, gospodarki energetycznej, a szczególnie typem związków międzyukładowych oraz relacji ze środowiskiem zewnętrznym. Etapy ontogenezy: Etap rozwoju prenatalnego (śródmacicznego) Etap postnatalnego rozwoju progresywnego Etap równowagi Etap starości Rozwój śródmaciczny trwa 39 (±2) tygodni Moment zapłodnienia jest początkiem rozwoju osobniczego Metabolizm matki rzutuje na metabolizm potomka Rozwój progresywny Faza bierności (wczesne niemowlęctwo) występuje pewien zastój rozwoju przy jednoczesnym intensywnym przystosowywaniu się wielu funkcji organizmu do czynników otaczającego środowiska zewnętrznego płód nie rozwija własnych mechanizmów homeostatycznych – regulacja temperatury ciała, nerkowa regulacja chemicznego składu krwi, regulacja oddychania, reakcje na zakażenia nie są odpowiednio ukształtowane Rozwój progresywny Faza ekspansji Okres późnego niemowlęctwa i poniemowlęcy – okres opanowania umiejętności władania własnym ciałem i kształtowania równowagi własnych procesów wewnętrznych (homeostazy) szybki rozwój funkcji ciała rozwój samodzielnego chodzenia i aktywnego poznawania świata rozwój uzębienia wpływa na własności trawienne układu pokarmowego, co pozwala na przyswajanie większych dawek pokarmowych, a szczególnie rozdrabnianie mięsa Rozwój progresywny Faza ekspansji Okres dzieciństwa – organizm staje się względnie samodzielny występuje dalsze zwalnianie tempa rozwoju i powiększanie masy ciała oraz postępują procesy różnicowania się i dojrzewania wielu układów rozwijają się receptory, szybko rośnie mózgowie, formują się i różnicują zakończenia nerwowe, ruchy stają się skoordynowane funkcje psychomotoryczne i procesy myślenia są jeszcze nieustabilizowane i niedojrzałe Rozwój progresywny Faza ekspansji Okres młodociany (przedpokwitaniowy) – organizm przygotowuje się do dojrzewania płciowego i uzyskania zdolności do rozrodu początek okresu młodocianego: pierwsze przyspieszenie wzrastania – „skok przedszkolny” – ok. 7-9 rok życia – pod wpływem aktywności hormonalnej nadnerczy: narasta tempo rozwoju kośćca i odkładanie się tkanki tłuszczowej okres młodociany kończy się wyciszeniem procesów rozwojowych, szczególnie przyrostu masy ciała narządy rozrodcze stają się wrażliwe na hormony przysadki mózgowej Rozwój progresywny Faza ekspansji Okres młodzieńczy (adolescencja) – pokwitanie i dorastanie intensywny rozwój aparatu rozrodczego wraz z towarzyszącymi mu dalszymi zmianami w budowie i czynnościach organizmu znaczne przyspieszenie tempa wzrastania wysokości ciała – „skok pokwitaniowy” – pod stymulującym wpływem podwzgórzowego gonadotropowego hormonu uwalniającego (GnRH) Etap równowagi. Człowiek dorosły Jest to okres względnego zrównoważenia procesów anabolicznych i katabolicznych przy aktywnej przebudowie organizmu. W tym okresie poszczególne cechy osiągają szczyt rozwoju. Dotyczy to zarówno zmian somatycznych, jak fizjologicznych i psychomotorycznych. Organizm przez ok. 20-30 lat utrzymuje się na względnie wysokim stopniu sprawności, do czasu, gdy kończą się przyrosty poszczególnych cech, co ma miejsce po 40 roku życia. Etap zmian inwolucyjnych (starości) Proces starzenia się to takie zmiany, które się kumulują, powszechnie występują w starszym wieku, stale postępują, są nieodwracalne i degeneratywne w sensie przeciwstawnym do doskonalenia się tkanek, narządów i organizmu jako całości. Organizm nie tylko nie odbudowuje tkanek w tempie równym ich niszczeniu, lecz nie nadąża z procesami odnowy i regeneracji. Teorie starzenia się Teorie epigenetyczne: powodem starzenia się są zmiany strukturalne komórek i tkanek; jest to efekt zużycia lub zatrucia komórek lub wynik zmian w stopniu uwodnienia makromolekuł, co powoduje upośledzenie funkcji komórki Teorie genetyczne: proces starzenia się wywoływany jest zmianami w genetycznym przenoszeniu informacji i w aparacie przenoszącym te informacje; jest to wynik wpływu niekorzystnych czynników (np. szkodliwych produktów przemiany materii) następuje częściowe uszkodzenie cząsteczek DNA, co prowadzi do nieprawidłowej syntezy białek ROZWÓJ NARZĄDÓW 1. Narządy, których bezwzględna i względna masa zwiększa się aż do starości: serce, naczynia krwionośne, płuca 2. Narządy, których masa bezwzględna i względna zmienia się równomiernie z masą ciała: jelita, kościec, nadnercza 3. Narządy, których masa bezwzględna zmienia się równolegle z masą ciała, a względna zwiększa się do około 50 lat i następnie zmniejsza się: mięśnie, gruczoły płciowe 4. Narządy, których masa bezwzględna zwiększa się równolegle z masą ciała przez pewien okres życia, natomiast masa względna zaczyna maleć tuż po urodzeniu: mózg, śledziona, wątroba, nerki itd.
