JM Teoretyczny oglad … WH AGH 11022017

TEORETYCZNY OGLĄD ŚWIATA WSPÓŁCZESNEGO. WTS II
Konwersatorium dla I roku studiów II stopnia, Socjologia, WH AGH
II semestr roku 2016/2017, 28 godzin,
Prowadzący:
Terminy i miejsce zajęć:
Dyżury wykładowcy:
Janusz Mucha ([email protected]; januszmucha.eu)
Śr 11:20-12:50 i 13:00-14:0, D-13, s. 128
D-13, s. 207; Po 14:00-15:00 i Śr 14:45-15:45
Celem kursu jest dyskusja nad najnowszymi ujęciami teoretycznymi tych kwestii
strukturalnych i kulturowych, które traktowane są jako ważne w literaturze socjologicznej na
przełomie XX i XXI wieku. Przy całym, wielkim szacunku prowadzącego ten kurs do klasycznych
teorii socjologicznych i społecznych, ten konkretny kurs skoncentruje się na teorii (teoriach)
ostatnich kilkunastu lat. Omówione zostanie to, jak w dzisiejszej metodologii nauk społecznych, ale
przede wszystkim w dzisiejszej wielowymiarowej praktyce badawczej socjologów, rozumiane jest
pojęcie teorii, sens zajmowania się nią i konstruowania jej. Położymy duży nacisk na zawartość
ostatnich roczników światowych czasopism z zakresu „socjologii ogólnej’, socjologii szczegółowych
oraz „teorii społecznej”.
Kurs ten będzie miał charakter „teoriocentryczny” – nie z powodu głębokiej wiary
prowadzącego w to, że tylko teoria (cokolwiek miałoby to słowo znaczyć) jest ważna, ale z powodu
takich potrzeb dydaktycznych. Teoria jest ważną częścią praktyk naukowych, choć nie wiadomo na
pewno, czy najważniejszą. Dyscypliny naukowe nie tylko wyjaśniają i interpretują świat, ale także go
konstruują. Praktyczne użycie wiedzy ma niewątpliwe znaczenie dla jej dalszego rozwoju.
Prowadzący kurs sądzi jednak, że „teoretyczność” odróżnia podejście naukowe od najbardziej nawet
owocnego praktycznego podejścia do świata.
Podjęte zostanie zagadnienie wstępnych i szkicowych magisterskich projektów
badawczych uczestników konwersatorium, choć z bardzo silnym naciskiem na ich aspekty
teoretyczne. Odszukane i omówione zostaną przede wszystkim te propozycje teoretyczne z ostatnich
kilkunastu lat, które w nowym świetle stawiają wspomniane doktorskie projekty badawcze.
Kurs składać się będzie zarówno z części wykładowej, jak i części ściśle konwersatoryjnej,
zakładającej znaczną merytoryczną aktywność uczestników. Części te będą się w praktyce
przeplatały.
Uczestnicy powinni po tym kursie być w stanie refleksyjnie spojrzeć na własne (ale i
cudze) projekty badawcze, magisterskie, doktorskie i potencjalne późniejsze, z punktu widzenia ich
„użytku teoretycznego”. Powinni też ugruntować swą wiedzę i umiejętności szukania pytań i
odpowiedzi teoretycznych, zawartych w literaturze socjologicznej (w szczególności w czasopismach)
oraz w pochodzących z ostatnich kilkunastu lat raportach badawczych dotyczących spraw
społecznych.
Trudno o jeszcze dokładniejsze określenie tematyki tego konwersatorium, gdyż ma ono
być interaktywne i treść jego zależeć musi w znacznej mierze od konkretnych zainteresowań
badawczych PT Uczestników, od ich dotychczasowych doświadczeń w badaniach teoretycznych, a
także od ich pracowitości i aktywności.
Zaliczenie Konserwatorium (na ocenę) dokonane będzie w oparciu o
a/ uczestnictwo (obecność – standardowe wymogi akademickie),
b/ krótkie prezentacje studenckie podczas zajęć,
c/ merytoryczną aktywność opartą w szczególności na studiowaniu zaleconych źródeł, a także
d/ przedstawienie kolegom i prowadzącemu własnego krótkiego teoretycznego eseju oraz krótkich
komentarzy na temat podobnych esejów autorstwa kolegów.
O ile będzie czas i możliwość, zachęcam do więcej niż jednego wystąpienia. Krótki esej
(taki sam jak wspomniany, ale zmodyfikowany pod wpływem dyskusji na zajęciach) należy też
później oddać na piśmie w terminie ustalonym wspólnie, zgodnym z przepisami AGH.
Proszę pamiętać o tym, że sukces każdego konwersatorium zależy nie tylko od
prowadzącego, ale i (w szczególności) od uczestników.
PROGRAM KURSU
1. Wstęp do kursu. „Porównanie notatek”.
Programy przedmiotu WTS w dotychczasowej akademickiej edukacji uczestników kursu.
Potencjalne pożytki z zainteresowań teorią w ogóle, a zwłaszcza w socjologii.
Wykład i dyskusja.
2. Współczesność, teoretyczność, socjologia.
Wykład konwersatoryjny.
3. Współczesność, teoretyczność, socjologia. Ciąg dalszy.
Wykład konwersatoryjny.
4. Polskie podręczniki i zbiory poświęcone WTS od roku 2000.
Polskie współczesne zainteresowania teorią w socjologii.
Prezentacje studenckie i dyskusja; por. np. Manterys i Mucha 2009; Mucha 2010).
Krytyczne recenzje (ze strony uczestników) Serii WTS (też Wstępu do NPTS) i innych zbiorów
(por. np. Sojak 2009).
5. Popularne zagraniczne podręczniki i kompendia poświęcone teorii socjologicznej i społecznej, od
roku 2000.
Prezentacje studenckie i dyskusja; por. np. Adams i Sydie 2001; Browning i inni, eds. 2000;
Gorlach 2010; Turner, red. 2003; Seidman i Alexander, red. 2001; Turner 2004; Mouzelis 2008;
Baert i Da Silva 2013; Elliott 2011.
6. Komitety Badawcze, Sieci Badawcze wielkich organizacji socjologicznych poświęcone teorii i ich
praktyka teoretyczna od roku 2000. Światowe Kongresy Socjologii i Konferencje ESA a
praktykowanie teorii socjologicznej i społecznej.
Prezentacje studenckie i dyskusja; por. np. Mucha 2010.
7. Metodologiczny nacjonalizm i metodologiczny kosmopolityzm.
Wykład konwersatoryjny i Prezentacje studenckie; por. Wimmer i Glick Schiller 2002; Beck i
Sznaider 2006; Beck 2007; Chernilo 2007; Glick Schiller 2010.
8-11. Projekty badawcze (magisterskie) uczestników konwersatorium – Prezentacje studenckie i
komentarze studenckie w oparciu o wcześniej rozesłane wszystkim uczestnikom krótkie teksty.
Dyskusja.
12. Społeczna wiedza Zachodu i Wschodu, Północy i Południa.
Wykład konwersatoryjny i Prezentacje studenckie, por. Connell 2007; Patel, red. 2010;
Burawoy i inni, red. 2010. Por. też Boskovic (red.) 2008.
13. Co to jest więc teoria socjologiczna? Co to jest teoria społeczna? Co to są teorie socjologiczne.
Wykład konwersatoryjny i dyskusja; por. np. Misztal 2000; Seidman 2006 (1991); Alexander
2006 (1991); Manterys i Mucha 2009; Sztompka 2011; Burawoy 2011. Teoria socjologiczna a
“maszyny społeczne”. Prezentacje studenckie; por. Afeltowicz i Pietrowicz 2013.
14. Studenckie podsumowania kursu (na podstawie zajęć 4, 5, 6, 7 i 12). Zakończenie kursu.
Literatura
Podstawowa:
Baert Patrick i Filipe Carreira da Silva. 2013. TEORIE SPOŁECZNE W XX WIEKU I DZISIAJ (2010).
Kraków: ZW NOMOS.
Elliott Anthony. 2011. WSPÓŁCZESNA TEORIA SPOŁECZNA (2009). Warszawa: WN PWN.
Manterys, Aleksander i Janusz Mucha (red.). 2009. NOWE PERSPEKTYWY TEORII SOCJOLOGICZNEJ.
Kraków: ZW NOMOS.
2
Pozostała, przydatna dla prezentacji studenckich:
Adams Bert N. i R.A. Sydie. 2001. SOCIOLOGICAL THEORY. Thousand Oaks i inne: Pine Forge Press.
Afeltowicz Łukasz i Krzysztof Pietrowicz. 2013. MASZYNY SPOŁECZNE. WSZYSTKO UJDZIE O ILE
DZIAŁA. Warszawa: WN PWN.
Alexander Jeffrey C. 2006. “Zasadność teorii socjologicznej. Dlaczego końca nie widać”, w: JasińskaKania i inni (red.) 2006, s. 56-62.
Baert Patrick i Filipe Carreira da Silva. 2013. TEORIE SPOŁECZNE W XX WIEKU I DZISIAJ (2010).
Kraków: ZW NOMOS.
Beck Ulrich. 2007. “The Cosmopolitan condition. Why methodological nationalism fails”, w: THEORY,
CULTURE AND SOCIETY 24, 7-8), s. 286-290.
---- i Natan Sznaider. 2006. “Unpacking cosmopolitanism for the social sciences: a research
agenda”, BRITISH JOURNAL OF SOCIOLOGY 57, 1, s. 1-23.
Boskovic Aleksandar (red.). 2008. OTHER PEOPLE’S ANTHROPOLOGIES. ETHNOGRAPHIC PRACTICE
ON THE MARGINS, New York i Oxford: Berghahn Books.
Browning Gary, Abigail Halcli i Frank Webster (eds). 2000. UNDERSTANDING CONTEMPORARY
SOCIETY. THEORIES OF THE PRESENT. London i inne: SAGE.
Burawoy Michael. 2011. “The last positivist”. CONTEMPORARY SOCIOLOGY 40, 4, s. 396-404.
----, Mau-kuei Chang i Michelle Fei-yu Hsiej (red.). 2010. FACING AN UNEQUAL WORLD.
CHALLENGES FOR A GLOBAL SOCIOLOGY (Volume I: Introduction, Latin America, and
Africa; Volume II: Asia; Volume III: Europe, and Concluding Reflections). Taipei:
Academica Sinica and ISA (dostępne w Materiałach dydaktycznych WH AGH pod: Janusz
Mucha).
Caile Alain i Frederic Vandenberghe. 2015. “Neo-classical sociology: The prospects of social theory
Today”. EUROPEAN JOURNAL OF SOCIAL THEORY. DOI: 10.1177/1368431015590290.
Chernilo Daniel. 2007. “A Quest for Universalism: Re-assessing the Nature of Classical Social
Theory’s Cosmopolitanism”. EUROPEAN JOURNAL OF SOCIAL THEORY 10, 1, s. 17-35.
Connell Raewyn. 2007. SOUTHERN THEORY. THE GLOBAL DYNAMICS OF KNOWLEDGE IN SOCIAL
SCIENCES. Crows Nest: Allen & Unwin.
Delanty Gerard (red.). 2014. HANDBOOK OF CONTEMPORARY EUROPEAN SOCIAL THEORY. London
and New York: Routledge.
Glick Schiller Nina. 2010. „Old baggage and missing luggage”: a commentary on Beck and
Sznaider’s ‘Unpacking cosmopolitanism for the social sciences ..’. BRITISH JOURNAL OF
SOCIOLOGY 61, 3, s. 413-420.
Gorlach Krzysztof. 2010. „Teoria socjologiczna ery globalizacji”. STUDIA SOCJOLOGICZNE 2, s. 159181.
Jasińska-Kania Aleksandra, Lech M. Nijakowski, Jerzy Szacki i Marek Ziółkowski (red.). 2006.
WSPÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZNE. Warszawa: WN SCHOLAR.
Manterys Aleksander i Janusz Mucha. 2009. „Nowe perspektywy teorii socjologicznej. Punkt widzenia
2009 r.”, w: Aleksander Manterys i Janusz Mucha (red.). NOWE PERSPEKTYWY TEORII
SOCJOLOGICZNEJ. Kraków: ZW NOMOS, s. vii-xxvii.
Misztal Bronisław. 2000. TEORIA SOCJOLOGICZNA A PRAKTYKA SPOŁECZNA. Kraków: Universitas.
Moore Henrietta L. and Todd Sonders (red.). 2014. ANTHROPOLOGY IN THEORY. ISSUES IN
EPISTEMOLOGY. Malden MA: Wiley Blackwell.
Mouzelis Nicos P. 2008. MODERN AND POSTMODERN SOCIAL THEORIZING. BRIDGING THE DIVIDE.
Cambridge: Cambridge University Press.
Mucha Janusz. 2009. „Socjologia w Europie Środkowo-Wschodniej czy socjologia
wschodnioeuropejska? PRZEGLĄD SOCJOLOGICZNY LVIII, 2, s. 9-31 (por. też: „Sociology
in Central and Eastern Europe or Eastern European Sociology: Historical and Present”,
SLOVAK SOCIOLOGICAL REVIEW 41, 6, 2009, s. 507-525 ORAZ w: Burawoy i inni (red.),
volume III, s. 187-206.
----. 2010. „Socjologia jednostek i teoria krytyczna. Konferencja lizbońska o aktualnych debatach w
socjologii teoretycznej”. STUDIA HUMANISTYCZNE AGH 8, s. 9-24.
---- i Irena Borowik. 2015. „O fragmentach teorii socjologicznych”, w: Irena Borowik i Janusz Mucha
(red.), WSPÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZNE. ANTOLOGIA TEKSTÓW, t. I. Kraków:
ZW NOMOS, s. vii-xvii.
Patel Sujata (red.). 2010. DIVERSE SOCIOLOGICAL TRADITIONS. Los Angeles i inne: SAGE.
Seidman Steven. 2006. “Koniec teorii socjologicznej: ponowoczesna nadzieja”, w: Jasińska-Kania i
inni (red.) 2006, s. 44-555.
---- i Jeffrey C. Alexander (eds). 2001. THE NEW SOCIAL THEORY READER. London i New York:
Routledge.
3
Sojak Radosław. 2009. „Pragmatyczna doskonałość”. STUDIA SOCJOLOGICZNE 3 (194), s. 165-180.
Szczepański Marek S. i Anna Śliz (red.). 2014. WSPÓŁCZESNE TEORIE SPOŁECZNE. W KRĘGU UJĘĆ
PARADYGMATYCZNYCH. Opole: Uniwersytet Opolski.
Sztompka Piotr. 2011. „Another sociological utopia”. CONTEMPORARY SOCIOLOGY 40, 4, s. 388396.
---- i Marek Kucia (red.). 2005. SOCJOLOGIA. LEKTURY. Kraków: Znak.
Turner Bryan S. (red). 2003.TEORIA SPOŁECZNA. PODRĘCZNIK (2000). Warszawa: Oficyna
Naukowa.
Turner Jonathan H. 2004 . STRUKTURA TEORII SOCJOLOGICZNEJ. WYDANIE NOWE (1998).
Warszawa: WN PWN.
Wimmer Andreas i Nina Glick Schiller. 2002. “Methodological nationalism and beyond: nation state
building, migration and the social science, GLOBAL NETWORKS 2, 4, s. 301-334.
24082016
4