Sprawozdanie za rok 2009

advertisement


Skocz do głównej treści strony
Skocz do menu nawigacyjnego i logowania
Nawigacja i wyszukiwanie
Nawigacja





Strona główna
ePUAP
Projekt EFS
Do pobrania
Kontakt



Punkt informacji
Archiwum
Szukaj
Szukaj
Jesteś tutaj: Menu główne Dział Rehabilitacji Aktywny samorząd sprawozdania
Sprawozdanie za rok 2009
Działy i jednostki



Dział Pomocy Środowiskowej I i II
Dział Świadczeń Pomocy Społecznej
Dział Rehabilitacji
o Informacje
o Wzory wniosków
o Podział środków
Punkt informacji dla osób niepełnosprawnych
Aktywny samorząd
 Wzory dokumentów
o Program Wyrównywania Różnic Między Regionami II
Dział Interwencji Kryzysowej, Przeciwdziałania Przemocy i Uzależnieniom
o
o







Dział Finansowo-Księgowy
Dział Opieki nad Rodziną i Dzieckiem
Dział Organizacyjno-Administracyjny
Dział Świadczeń Rodzinnych
Dzienny Dom Pomocy Społecznej
Świetlica dla dzieci - Jelonek
Sprawozdanie za rok 2009


Szczegóły
Opublikowano: poniedziałek, 24, maj 2010 06:48
MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ
W JELENIEJ GÓRZE
Al. Jana Pawła II 7, 58-500 Jelenia Góra
SPRAWOZDANIE
MERYTORYCZNE
Z DZIAŁALNOŚCI
MIEJSKIEGO OŚRODKA
POMOCY SPOŁECZNEJ
W JELENIEJ GÓRZE
za 2009 r.
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jeleniej Górze w 2009 r. wydatkował kwotę
33.432.987 zł. na wypłatę świadczeń w ramach realizacji zadań polityki społecznej państwa
z zakresu zabezpieczenia społecznego określonych ustawami:

ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej,

ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,

ustawą z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz
zaliczce alimentacyjnej,

ustawą z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów,

ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych,

ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych,

ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

ustawą z dnia 29 grudnia 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Pomoc państwa w
zakresie dożywiania”,

ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji.
Powyższe środki wydatkowano na:

zasiłki stałe – 1.755.209 zł,

zasiłki okresowe, celowe i pomoc w naturze – 2.866.000 zł,

realizację wieloletniego programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” – 1.331.500 zł,

ubezpieczenia zdrowotne – 198.542 zł,

usługi opiekuńcze – 383.000 zł,

zapewnienie noclegu, posiłków dla osób bezdomnych – 168.000 zł,

odpłatność za pobyt mieszkańców Jeleniej Góry w domach pomocy społecznej na terenie
innych powiatów – 1.198.812 zł,

Dom Pomocy Społecznej „Pogodna Jesień” – 2.805.825 zł (w tym dotacja z Dolnośląskiego
Urzędu Wojewódzkiego w wysokości 99.989 zł, oraz dofinansowanie z PFRON w kwocie
29.970 zł),

Dzienny Dom Pomocy Społecznej – 493.178 zł,

świadczenia dla rodzin zastępczych – 1.622.398 zł,

utrzymanie dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych – 3.074.526 zł,

dotację dla Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego – 82.000 zł,

ubezpieczenie zdrowotne dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych – 37.420 zł,

pomoc dla repatriantów – 29.370 zł,

świadczenia rodzinne i fundusz alimentacyjny – 15.001.801 zł,

rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych – 2.277.154 zł, ( w tym; środki
PFRON 2.026.564 zł. i środki własne miasta 250.590 zł.),

prace społecznie użyteczne – 113.465 zł,

pozostałe – 5.000 zł.
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej realizując zadania wynikające z wyżej wymienionych
ustaw wykonywał zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, zadania własne gminy
o charakterze obowiązkowym oraz zadania własne powiatu.
Działając na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej Miejski
Ośrodek Pomocy Społecznej wykonywał:
1. Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej finansowane z budżetu państwa, które
obejmowały:

przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych,

opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach ustawy z dnia 27
sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Zasiłki stałe, które przysługują osobom niezdolnym do pracy z powodu wieku lub
orzeczonej całkowitej niezdolności do pracy i nie posiadającym uprawnień do świadczeń z
ubezpieczenia społecznego, w 2009 r. przyznano 530 klientom Ośrodka na łączną kwotę
1.755.209 zł.
W okresie sprawozdawczym Ośrodek opłacał 596 osobom składki na ubezpieczenie
zdrowotne na łączną kwotę 198.542 zł, w tym;
- 474 osobom otrzymującym zasiłek stały (147.061 zł.),
- 21 osobom realizujących kontrakt socjalny w ramach projektu systemowego „Postaw na
siebie” (2.284 zł.),
- 101 osobom pobierającym wybrane świadczenia rodzinne (49.197 zł.).
Od 1 sierpnia 2009 r. przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych oraz opłacanie składek na
ubezpieczenie zdrowotne, określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, zmianą do ustawy o pomocy społecznej, zostało
wpisane w zadania własne gminy o charakterze obowiązkowym.
2. Zadania własne gminy o charakterze obowiązkowym, do których należy m.in.:

przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych,

przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych,

sprawianie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym,

dożywianie dzieci,

organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania,

kierowanie do domów pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca
gminy w tym domu,

praca socjalna.
W ramach realizacji tych zadań, pomocy finansowej w naturze i usługach udzielono 3.301
osobom, a łączny koszt świadczeń wyniósł 4.579.315 zł. W tej kwocie uwzględniono;

zasiłki i pomoc w naturze na łączną kwotę 2.866.000 zł (środki własne miasta - 1.628.000 zł,
dotacja celowa - 1.238.000 zł), w tym:

zasiłki okresowe w kwocie 1.502.136 zł,

zasiłki celowe w kwocie 1.363.864 zł,

usługi opiekuńcze na łączną kwotę 383.000 zł,

realizację zadań wynikających z ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o ustanowieniu programu
wieloletniego „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na łączną kwotę 1.331.500 zł. (w
tym: środki własne miasta w wysokości 558.500 zł, dotacja celowa w wysokości 773.000
zł.),

opłaty za pobyt mieszkańców Jeleniej Góry w domach pomocy społecznej w kwocie
1.198.812 zł.
Poniższy wykres przedstawia wydatkowanie środków finansowych na w/wym. zadania.
Jak wynika z powyższego wykresu, w 2009 roku najwięcej środków wydatkowano na
pomoc materialną w formie zasiłków okresowych.
Zasiłki i pomoc w naturze
Zasiłki okresoweprzysługujące w szczególności ze względu na bezrobocie, długotrwałą
chorobę, niepełnosprawność, możliwość nabycia uprawnień do świadczeń z innych
systemów zabezpieczenia społecznego, otrzymały w 2009 r. 1.242 osoby i rodziny na łączną
kwotę 1.502.136 zł. Gwarantowana kwota zasiłku okresowego ustalona była w wysokości
50% różnicy między kryterium dochodowym ustalonym przepisami ustawy, a własnym
dochodem.
W okresie sprawozdawczym udzielono 6.663 świadczeń w postaci zasiłku okresowego, a
jego średnia wysokość wyniosła 225,44 zł.
W kwocie 1.363.864 zł. mieści się pomoc wydatkowana na;
- zasiłki celowe,
- specjalne zasiłki celowe i świadczenia zwrotne,
- świadczenia na pokrycie skutków zdarzenia losowego,
- koszt sprawienia pochówku, w tym osobom bezdomnym,
- składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.
Zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, w
szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, leczenia,
opału, odzieży i innych niezbędnych przedmiotów użytku domowego. Tą formą pomocy w
2009 r. objęto 1.799osób, na łączną kwotę 1.214.351 zł.
Ustawa o pomocy społecznej daje możliwość przyznania specjalnego zasiłku celowegolub
też świadczenia zwrotnego, w sytuacjach szczególnych, tj. takich, kiedy nie są spełnione
wymogi w zakresie dochodów własnych lub też brak jest kryterium przyczynowości. W
okolicznościach sprawy musi wystąpić jakaś szczególna sytuacja, która uzasadniałaby
przyznanie takiej pomocy. W okresie sprawozdawczym, tą formą pomocy objęto 238 osób,
na kwotę88.655 zł, w tym 30 osobom przyznano zasiłek celowy zwrotny na kwotę 14.022 zł.
Zasiłki te zostały przyznane głównie dla emerytów i rencistów, którzy z własnych świadczeń
rentowych niewiele przekraczających ustalony próg dochodowy, nie są w stanie
zabezpieczyć się w opał na zimę lub też wykupić niezbędnych lekarstw.
W okresie sprawozdawczym na pokrycie skutków zdarzenia losowego osobom
uprawnionym przyznano 7 świadczeń na łączną kwotę 17.900 zł.
Koszt sprawienia pogrzebu dla osób samotnych i nieubezpieczonych, w tym dla osób
bezdomnych, wyniósł 41.773 zł.
Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe opłacane są za osoby, które w związku z
koniecznością sprawowania opieki nad ciężko i długotrwale chorym członkiem rodziny
zrezygnowały z zatrudnienia. W okresie sprawozdawczym pomocą objęto 1 osobę
na kwotę 1.185 zł.
Pomoc w formie zasiłków celowych jest również realizowana w naturze. Sytuacje takie mają
miejsce szczególnie w rodzinach niewydolnych wychowawczo, w których zasiłki pieniężne
na zakup odzieży czy obuwia dla dzieci, nie są wydawane zgodnie z przeznaczeniem.
Pracownicy socjalni wspólnie z osobą zainteresowaną dokonują zakupów niezbędnych
rzeczy. Dotyczy to również realizowania recept dla niektórych klientów, z uwagi na ich stan
zdrowia, bądź też możliwość przeznaczenia środków pieniężnych na inny cel.
Szczegółowy wykaz świadczeń udzielonych w formie zasiłków celowych i specjalnych
zasiłków celowych, a także ich koszt przedstawia poniższa tabela oraz wykres.
Rodzaj zasiłku celowego
Liczba
osób,
którym
przyznano
świadczenie
Liczba
świadczeń
Koszt
świadczeń
w zł.
Średnia
wysokość
świadczenia
w zł.
1
Żywność
825
1.020
143.916
141,09
2
Opał
730
848
363.547
428,71
3
Bielizna, odzież, obuwie, pościel
699
1.181
113.740
96,31
4
Wydatki mieszkaniowe (energia, gaz, czynsz,
woda)
568
1.649
162.582
98,59
5
Zaspokojenie innych niezbędnych potrzeb,
np.: dowód osobisty, zdjęcia do dowodu
osobistego, przejazdy, cele wskazane we
wniosku
977
3.748
317.113
84,61
6
Leki i leczenie
956
1.256
105.333
83,86
7
Półkolonie, wyprawki szkolne
74
107
8.120
75,89
8
Zasiłki celowe specjalne i zwrotne
238
907
88.655
97,75
Liczba osób, którym przyznano zasiłki celowe, specjalne zasiłki celowe i zwrotne, nie
sumuje się, ponieważ jedna osoba mogła korzystać z tej formy pomocy kilkakrotnie.
Strukturę przyznanych zasiłków celowych, specjalnych zasiłków celowych i zwrotnych
przedstawia poniższy wykres.
Z danych przedstawionych w zestawieniu, jak również z wykresu wynika, że w okresie
sprawozdawczym najwięcej wydatków poniesiono na zakup opału. Nieco mniej
wydatkowano na zaspokajanie innych niezbędnych potrzeb. Zasiłek taki był przyznawany
szczególnie w sytuacjach, gdy wnioskodawca w podaniu zwracał się z prośbą o pomoc w
zaspokojeniu szeregu potrzeb, natomiast możliwości finansowe Ośrodka pozwalały jedynie
na częściowe pokrycie potrzeb wskazanych we wniosku. Najmniej wydatkowano na zasiłki
celowe związane z zapewnieniem wypoczynku dla dzieci i młodzieży oraz zakup wyprawek
szkolnych.
W 2009 r. Ośrodek realizował wieloletni program “Pomoc państwa w zakresie
dożywiania”, którego celem było wsparcie samorządów gminnych w realizacji zadań
własnych gminy o charakterze obowiązkowym w zakresie dożywiania dzieci oraz
zapewnienia posiłku osobom go potrzebującym. Dla potrzeb Programu przyjęto zasadę, iż
jego beneficjentami mogą zostać osoby, których dochód nie przekracza 150% kryterium
dochodowego ustalonego przepisami ustawy o pomocy społecznej.
W okresie sprawozdawczym pomocą w tej formie objęto 2.734 osób, na kwotę 1.331.500 zł.
W tej liczbie jest 1.107 dzieci w wieku 0 – 18 lat, przy czym 781 uczniów korzystało z
pełnych obiadów w stołówkach szkolnych, zaś 134 dzieci miało opłacone całodzienne
wyżywienie w przedszkolach. Pozostałym dzieciom opłacono posiłki jednodaniowe lub
wypłacono środki pieniężne na zakup posiłku.
Od stycznia 2009 r. zmiana ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o ustanowieniu programu
wieloletniego „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” dała możliwość, w szczególnie
uzasadnionych przypadkach na wniosek dyrektora szkoły, opłacania przez ośrodek pomocy
społecznej posiłków dzieciom bez ustalania sytuacji rodziny w drodze wywiadu
środowiskowego i bez wydania w tej sprawie decyzji administracyjnej. Liczba dzieci lub
uczniów, którym udziela się pomocy bez decyzji nie może przekroczyć 10% liczby uczniów
i dzieci dożywianych ogółem w szkołach i przedszkolach na terenie gminy. W okresie
sprawozdawczym bez decyzji administracyjnej żywiono 68 dzieci na łączną kwotę 26.344 zł.
Koszt usług opiekuńczychświadczonych w miejscu zamieszkania, w tym usług
specjalistycznych, które dostosowane są do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju
schorzenia lub niepełnosprawności osób ich wymagających wyniósł 383.000 zł.Pomocą w
tej formie objęto148 mieszkańców miasta, w tym 145 osób dorosłych oraz 3
niepełnosprawnych dzieci.
W okresie sprawozdawczym Ośrodek wnosił również opłatę za pobyt mieszkańców Jeleniej
Góry w domach pomocy społecznej znajdujących się na terenie innych gmin. Osoby te
wymagały całodobowej opieki, a pomoc w formie usług opiekuńczych nie zaspokajała
potrzeb w tym zakresie. Świadczeniami w tej formie w 2009 roku objęte były 83 osoby na
łączną kwotę 1.198.812 zł.
Powody przyznania świadczeń z pomocy społecznej.
Spośród uwzględnionych przez ustawodawcę piętnastu przesłanek uzasadniających
przyznanie świadczeń, najczęściej z ubóstwem skorelowane jest:

bezrobocie - 1 398 rodzin,

niepełnosprawność - 792 rodzin,

długotrwała lub ciężka choroba - 608 rodzin,

bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa
domowego - 450 rodzin.
Wymienione przez ustawodawcę powody przyznania świadczeń z pomocy społecznej rzadko
występują pojedynczo, zazwyczaj z ubóstwem skorelowane są dwie lub trzy inne
dysfunkcje, przy czym najczęściej występującą było bezrobocie.
Jedną z dysfunkcji uprawniających do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej jest
bezdomność. Osobom bezdomnym Ośrodek zapewnia pomoc w formie schronienia, posiłku
i niezbędnego ubrania. W okresie sprawozdawczym, pomocą Ośrodka objęte były 153 osoby
bezdomne, z czego 83 osobom, decyzją administracyjną, udzielono pomocy w formie
udzielenia schronienia w Domu lub Schronisku im. św. Brata Alberta w Jeleniej Górze
Dział Pomocy Środowiskowej świadczy również pomoc niematerialną w formie
poradnictwa i pracy socjalnej, rozumianej jako działalność zawodowa, mająca na celu
pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania
w społeczeństwie, poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie
warunków sprzyjających temu celowi. W 2009 r. pomocą niematerialną w formie wyłącznie
pracy socjalnej i poradnictwa objęte były 542 rodziny z terenu Jeleniej Góry.
Jednym z narzędzi pracy pracowników socjalnych jest kontrakt socjalny, będący pisemną
umową zawartą z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą uprawnienia i zobowiązania
stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do
przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny. W 2009 r. z osobami
korzystającymi ze świadczeń pomocy społecznej zawarto 253 kontrakty socjalne.
Istotną pomocą świadczoną na rzecz dzieci z rodzin najuboższych oraz rodzin
dysfunkcjonalnych i patologicznych jest organizacja wypoczynku letniego. W 2009 roku
Ośrodek zorganizował dla 80 dzieci pobyt na koloniach letnich w Sarbinowie. Koszt kolonii
wynoszący 55.600 zł został w całości pokryty ze środków pochodzących z opłat za
wydawanie zezwoleń na sprzedaż alkoholu. Kolejnych 38 dzieci miało zapewniony pobyt na
koloniach letnich w Lewinie Kłodzkim, zorganizowanych przez Kuratorium Oświaty we
Wrocławiu.
W grudniu 2009 r. Ośrodek był także organizatorem integracyjnej zabawy mikołajkowej dla
dzieci z rodzin objętych świadczeniami pomocy społecznej, rodzin zastępczych oraz rodzin
dotkniętych problemem niepełnosprawności. Zorganizowano trzy zabawy, w których
uczestniczyło łącznie 101 dzieci, w tym 13 wychowanków rodzin zastępczych, 16 dzieci
niepełnosprawnych oraz 14 dzieci ze Świetlicy dla Dzieci Zagrożonych Środowiskowo
p. w. św. Józefa Kalasancjusza przy parafii św. Jana Chrzciciela. Partnerem przedsięwzięcia
była Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Koszt zorganizowanych
zabaw wyniósł 7.000 zł i został w całości pokryty ze środków pochodzących z opłat
za wydawanie zezwoleń na sprzedaż alkoholu. Dodatkowo paczki dla dzieci zostały
wzbogacone prezentami otrzymanymi od pozyskanych sponsorów. Jedną z zabaw uświetniła
swoją obecnością aktorka Teatru Maska, Pani Honorata Magdeczko – Capote.
Z okazji Świąt Bożego Narodzenia, Ośrodek uczestniczył w organizacji kolacji wigilijnej dla
najuboższych i samotnych mieszkańców miasta. W spotkaniu uczestniczyło 111 osób, a jego
koszt wyniósł 5.000 zł.
W okresie sprawozdawczym, realizując zadania wynikającez ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.
o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej
współpracowałz Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej, szkołami i pedagogami szkolnymi, z
Policją i Strażą Miejską, z Sądem i kuratorami sądowymi oraz organizacjami
pozarządowymi.
Z wniosków pracowników socjalnych skierowano do Sądu 106 pism dotyczących m.in.
zaniedbań w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez rodziców, wydania
postanowień o umieszczeniu w domu pomocy społecznej osób wymagających takiej
pomocy, a nie wyrażających na to zgody, skierowania na przymusowe leczenie osób z
zaburzeniami psychicznymi oraz ubezwłasnowolnień.
W ramach współpracy z Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej, pracownicy socjalni w okresie
sprawozdawczym skierowali do uczestnictwa w programach korekcyjno-edukacyjnych 95
sprawców przemocy w rodzinie.
Pracownicy socjalni udzielili również pomocy finansowej oraz pomocy w formie interwencji
i działań terapeutycznych 138 osobom będącym ofiarami przemocy w 88 rodzinach.
Założonych zostało 35 Niebieskich Kart, z czego 4 zostały przekazane organom ścigania.
Na podstawie przekazanych przez Policję i Straż Miejską informacji o podejmowanych w
rodzinach interwencjach związanych z przemocą domową, pracownicy socjalni rozeznali
205środowisk pod kątem występujących patologii. W uzasadnionych przypadkach rodziny
tego wymagające otrzymywały pomoc w formie interwencji kryzysowej, poradnictwa
socjalnego lub prawnego oraz w szczególnych sytuacjach w formie schronienia.
Realizując zadania ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych
osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, Ośrodek na wniosek
Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wydał w 2009 roku 52
postanowienia opiniujące zasadność przyznania pomocy pieniężnej.
Realizując zadania ustawy o repatriacji, w 2009 roku pomoc finansową przyznano 3
rodzinom repatriantów na kwotę 29.370zł.
Do niematerialnych form pomocy społecznej, realizowanych przez Ośrodek, należało
również prowadzenie profilaktyki i terapii uzależnień oraz udzielanie wsparcia osobom,
które ze względu na wiek lub niepełnosprawność wymagają opieki i pomocy w zaspokajaniu
niezbędnych potrzeb życiowych. Wymienione zadania realizowane były przez Dział
Profilaktyki Uzależnień oraz Dom Pomocy Społecznej „Pogodna Jesień” i Dzienny Dom
Pomocy Społecznej
Dział Profilaktyki Uzależnień był miejscem pierwszych oddziaływań
informacyjnych, a także bazą do prowadzenia działań terapeutycznych dla osób, których
problemy życiowe związane są ze szkodliwym piciem alkoholu oraz dla rodzin osób
uzależnionych.
Uczestnikami zajęć prowadzonych indywidualnie i grupowo były:

osoby podejmujące abstynencję z zamiarem wyjazdu na podstawową terapię odwykową,
którym udzielano informacji o leczeniu i sposobach terapii, o rozpoznawaniu mechanizmów
uzależnienia i jego identyfikacji, co pozwala uzyskać podstawowe umiejętności do
utrzymania abstynencji,

osoby po podstawowej terapii odwykowej (faza pogłębiona), z którymi pracowano między
innymi nad uznaniem swojej bezsilności wobec alkoholu, rozbrajaniem mechanizmów
obronnych, uświadamianiem zniszczeń spowodowanych przez picie alkoholu,

osoby współuzależnione (głównie współmałżonkowie osoby uzależnionej), które uczono, jak
pomóc sobie i stworzyć korzystne warunki dla trzeźwienia swoich najbliższych. Praca na
zajęciach polegała na rozpoznaniu sytuacji we własnej rodzinie, zrozumieniu, że źródłem
problemów rodziny jest uzależnienie od alkoholu jednego z jej członków, oszacowaniu
kosztów, jakie ponosi rodzina, rozpoznaniu mechanizmów tej choroby, własnego w nie
uwikłania.
Dział realizuje swoje zadania poprzez:

przeprowadzanie rozmów profilaktyczno-wychowawczych,

przeprowadzanie testów rozpoznawania zaburzeń związanych z piciem alkoholu,

motywowanie osób uzależnionych od alkoholu do podjęcia leczenia odwykowego,

udzielanie informacji i porad dla osób uzależnionych, ich rodzin i osób zainteresowanych,
oraz udostępnianie aktualnych adresów placówek prowadzących terapię oraz grup
samopomocowych dla uzależnionych i współuzależnionych od alkoholu,

udzielanie osobom bliskim informacji o możliwościach radzenia sobie z problemami
współuzależnienia,

współpracę z Ośrodkiem Leczenia Uzależnień we Wrocławiu,

prowadzenie grup samopomocowych, zajęć edukacyjnych oraz pracę indywidualną i
grupową z psychologiem,

udzielanie pomocy kobietom i dzieciom – ofiarom przemocy w rodzinie,

realizowanie programów i pogadanek w szkołach dostarczających uczestnikom zajęć
podstawowej wiedzy i umiejętności w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi.
Stale z różnych form pomocy korzystało ok. 268 osób. Opiekę nad nimi sprawowało trzech
specjalistów – terapeuta, instruktor terapii oraz psycholog.
W 2009 r. łącznie udzielono 2.364 porad i usług terapeutycznych z czego;

na rzecz osób uzależnionych - 1552,

na rzecz osób współuzależnionych - 572,

na rzecz osób dotkniętych przemocą - 36.
Dział Profilaktyki Uzależnień, poza realizacją zadań związanych z poradnictwem i terapią na
rzecz osób uzależnionych i współuzależnionych oraz dotkniętych przemocą w rodzinie,
postrzegany jest również jako miejsce bezpieczne w sytuacjach kryzysowych. Nieformalny
charakter spotkań zapewnia ich uczestnikom wsparcie i pomoc w trudnych sytuacjach
życiowych, tworząc środowisko osób uczących się ponownie żyć bez alkoholu.
Dom Pomocy Społecznej „Pogodna Jesień” w Jeleniej Górze sprawuje
kompleksową, całodobową opiekę nad osobami w podeszłym wieku. Realizuje swoje
zadania zgodnie z obowiązującym standardem usług w zakresie potrzeb bytowych,
opiekuńczych i wspomagających dla 88 osób - kobiet i mężczyzn, mieszkańców Jeleniej
Góry.
Na dzień 31.12.2009 r. w Domu zamieszkiwało 87 osób, w tym 63 kobiety i 24 mężczyzn. Z
listy mieszkańców w 2009 r. skreślono 16 osób, w tym 14 mieszkańców zmarło, a 2 osoby
zrezygnowały z miejsca w placówce. Z listy 38 osób oczekujących w 2009 roku przyjęto 14
osób.
Pobyt w placówce jest odpłatny według zasad określonych w ustawie o pomocy społecznej.
Zgodnie z Zarządzeniem Prezydenta Miasta Jeleniej Góry z dnia 9 lutego 2009 roku średni
miesięczny koszt utrzymania jednego mieszkańca w 2009 roku wynosił 2012,29 zł.
Do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania Domu powołane są 3 zespoły: socjalnoterapeutyczny, pielęgnacyjno-opiekuńczy i administracyjno-gospodarczy.
Integralną część indywidualnego planu wspierania mieszkańca stanowi wszelka pomoc w
załatwianiu spraw osobistych, stymulowanie nawiązywania kontaktów interpersonalnych,
zapewnienie warunków do samorozwoju oraz zaspokajanie potrzeb religijnych i
kulturalnych.
Każdy mieszkaniec ma zapewnioną stałą opiekę medyczną poprzez regularny kontakt z
lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, psychologiem oraz możliwość korzystania, w
razie potrzeby, z poradni specjalistycznych. Mieszkańcy objęci są również całodobową
opieką pielęgniarską, którą zapewniają pielęgniarki z wieloletnim doświadczeniem
oraz wykwalifikowane opiekunki i fizjoterapeuci.
Mieszkańcom zapewnia się możliwość rehabilitacji ruchowej. Po diagnozie specjalistycznej,
każdemu z mieszkańców ustalany jest indywidualny program rehabilitacji leczniczej.
Aktualnie mieszkańcy mają do dyspozycji dwa oddzielne gabinety: fizykoterapii i
kinezyterapii, w których znajdują się nowoczesne, specjalistyczne aparaty i urządzenia
lecznicze tj: diadynamik, lampy lecznicze, interdyn, ergometr, rotory, teraband, itp. Stałe i
systematyczne uczestnictwo w ćwiczeniach rehabilitacyjnych wpływa na poprawę stanu
zdrowia fizycznego i psychicznego mieszkańców oraz utrzymanie sprawności ruchowej.
Zgodnie z zaleceniami lekarza i według indywidualnych potrzeb, mieszkańcy zaopatrywani
są w sprzęt ortopedyczny tj.: kule, wózki inwalidzkie, balkoniki oraz środki pomocnicze:
pieluchomajtki, wkładki itd.
Wszyscy mieszkańcy Domu mają możliwość udziału w zajęciach terapeutycznych i
rehabilitacyjnych dostosowanych do ich możliwości psychofizycznych, a także do potrzeb i
zainteresowań. Na terenie Domu znajduje się pracownia terapii zajęciowej, w której
organizowane są zajęcia z zakresu arteterapii, ergoterapii, elementów muzykoterapii i
biblioterapii. Zajęcia terapeutyczne służą poszukiwaniu rozwiązań mających na celu
wyzwalanie aktywności wśród mieszkańców Domu oraz urozmaicenie spędzania czasu
wolnego. Zajęcia organizowane są w formie grupowej lub indywidualnej.
Mieszkańcy, oprócz dostępu do prasy, książek i telewizji, mają możliwość czynnego udziału
w zajęciach kulturalno–oświatowych i rekreacyjnych. W 2009 roku odbyły się różnego
rodzaju imprezy okolicznościowe, wycieczki, występy artystyczne oraz spotkania o
różnorodnej tematyce. Prowadzono cykliczne spotkania z dziećmi i młodzieżą z
jeleniogórskich szkół i przedszkoli, współpracę z zaprzyjaźnionymi instytucjami oraz
innymi domami pomocy społecznej. Całość dokumentowana jest w kronice prowadzonej od
początku istnienia Domu.
W zakresie wyżywienia i organizacji wydawania posiłków, mieszkańcom Domu zapewnia
się 4 posiłki dziennie, w tym posiłek dodatkowy, posiłki dietetyczne zgodnie ze wskazaniem
lekarza, dostęp przez całą dobę do podstawowych produktów żywnościowych oraz napoi. W
indywidualnych przypadkach posiłki są podawane do pokoi mieszkalnych.
W Domu znajduje się pralnia, doposażona w nowoczesną pralnico wirówkę. Dodatkowo, na
każdym piętrze udostępnione są pomieszczenia do prania i suszenia, wyposażone w
niezbędny sprzęt i akcesoria, z których mogą korzystać wszyscy mieszkańcy.
W 2009 roku w zakresie podniesienia jakości usług bytowych w Domu Pomocy Społecznej
„Pogodna Jesień” wykonano prace remontowo – modernizacyjne. Remont 13 segmentów
mieszkalnych, tj. 26 pokoi mieszkalnych i 13 przedpokoi wraz z wymianą drzwi
wewnętrznych oraz wyposażeniem w szafy wnękowe i nowe meble wyniósł 199.977 zł.
Dokończono także remont instalacji centralnego ogrzewania oraz remont przewodów
kominowych i wentylacyjnych na łączną kwotę 95.390 zł. Z zadań inwestycyjnych
wykonano montaż na klatkach schodowych urządzeń zapobiegających zadymianiu i
służących do usuwania dymu,zgodnie z zaleceniami i normami ochrony
przeciwpożarowej.Całość inwestycji wraz z pełną dokumentacją wyniosła 207.740 zł.
Dom Pomocy Społecznej „Pogodna Jesień”, po wielu latach starań, zakupił za kwotę
99.900,00zł. 9-osobowy samochód Renault Trafic, dostosowany do przewozu osób
niepełnosprawnych, współfinansowany ze środków PFRON w ramach „Programu
wyrównywanie różnic między regionami II”. Dotacja z PFRON wyniosła 29.970 zł.
Wszelkie działania, w tym wszechstronna opieka terapeutyczna, kulturalno-oświatowa i
medyczna mają na celu zapewnienie godnych i komfortowych warunków życia
mieszkańcom Domu.
Dzienny Dom Pomocy Społecznej jest placówką o zasięgu lokalnym. Działalnością
swoją obejmuje osoby starsze, samotne, rencistów i emerytów o niskich dochodach, które
mają ograniczone możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, wynikające z
podeszłego wieku, niepełnosprawności, a często także ze złych warunków mieszkaniowych.
Średnio miesięcznie z pobytu w placówce korzystały 62 osoby.
Dom zapewnia pensjonariuszom organizację czasu wolnego poprzez terapię zajęciową,
kółka zainteresowań, udział w imprezach kulturalnych i okolicznościowych takich jak:
Dzień Babci i Dziadka, Dzień Kobiet, Dzień Seniora, Mikołajki, Wigilia Bożego
Narodzenia, spotkanie sylwestrowe połączone z zabawą taneczną, ogniska z pieczeniem
kiełbasek, spotkania okolicznościowe z dziećmi z przedszkoli i młodzieżą ze szkół
podstawowych.
W każdy poniedziałek odbywały się prelekcje i pogadanki na tematy dotyczące zdrowia i
życia społecznego. Ponadto w każdą środę były wyświetlane filmy o różnorodnej tematyce.
Raz w miesiącu w ramach akcji Bezpieczny Senior odbywały się spotkania z jej
realizatorami, tj. dzielnicowymi i strażnikami miejskimi. Celem akcji była poprawa poczucia
bezpieczeństwa osób w starszym wieku, samotnych oraz niepełnosprawnych.
Pensjonariusze do swojej dyspozycji mają stołówkę, salę terapii zajęciowej z pracownią
krawiecką, salę telewizyjną, salę gier, czytelnię z codzienną prasą oraz salę rehabilitacyjną
wyposażoną w sprzęt do ćwiczeń, gdzie poprawiają swoją sprawność ruchową.
Na bazie Domu działa Klub Seniora prowadzony przez pensjonariuszy, gdzie organizowane
są spotkania przy kawie i herbacie, imieniny, urodziny w gronie pensjonariuszy, zabawy i
wieczorki taneczne.
Dzienny Dom Pomocy Społecznej zapewnia swoim pensjonariuszom wyżywienie w postaci
dwóch posiłków dziennie: śniadania i obiadu. Odpłatność za wyżywienie obliczana jest na
podstawie dziennych raportów żywieniowych w wysokości zakupu produktów
żywnościowych.
W Dziennym Domu Pomocy Społecznej przez cały rok wydawane były posiłki
dla potrzebujących, w ramach programu wieloletniego „Pomoc państwa w zakresie
dożywiania”, w ilości średnio 100 porcji dziennie. Posiłek składał się z zupy, wkładki do
zupy i chleba. Całkowity koszt posiłków pokrywany był ze środków przeznaczonych na
realizację tego Programu.
W strukturach Domu działa Świetlica Środowiskowa dla dzieci z rodzin
dysfunkcyjnych i niewydolnych wychowawczo. W okresie sprawozdawczym średnio
miesięcznie z zajęć w świetlicy korzystało 12 dzieci.
W ramach działalności świetlicy prowadzone były zajęcia socjoterapeutyczne z dziećmi oraz
profesjonalne poradnictwo dla rodziców. Wszystkie podejmowane działania miały na celu
pomoc dziecku w przezwyciężeniu trudnych sytuacji życiowych i problemów edukacyjnych,
a także wyrobienie i rozwijanie właściwych postaw i zachowań w relacjach z rówieśnikami i
osobami dorosłymi. Uczestnictwo w zajęciach w świetlicy miało na celu również naukę
alternatywnych form spędzania czasu wolnego, poprzez zabawę i udział w organizowanych
wycieczkach.
3. Zadania własne powiatu
Do zadań własnych powiatu należy między innymi
opieka nad rodziną i dzieckiem, oraz rehabilitacja zawodowa
i społeczna osób niepełnosprawnych.
Dział Opieki nad Rodziną i Dzieckiem
W roku 2009 na realizację zadań związanych z organizowaniem opieki
w rodzinach zastępczych dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców,
wydatkowano kwotę 1.622.398 zł, przy czym 163.554 zł przekazano powiatom, na terenie
których przebywają w rodzinach zastępczych dzieci będące mieszkańcami Jeleniej Góry.
Pozostała kwota 1.458.844 zł została wydatkowana na pomoc dla 114 rodzin zastępczych
zamieszkujących w naszym mieście, w których ma zapewnioną opiekę i wychowanie 146
dzieci. Są to rodziny zastępcze spokrewnione i niespokrewnione z dzieckiem, w tym 1
zawodowa niespokrewniona z dzieckiem, wielodzietna rodzina zastępcza oraz 1 zawodowa
niespokrewniona z dzieckiem, specjalistyczna rodzina zastępcza.
W tej kwocie uwzględniono:

pomoc pieniężną na częściowe pokrycie kosztów utrzymania 146 dzieci w wysokości
1.007.054 zł,

pomoc pieniężną na usamodzielnienie wypłaconą 5 wychowankom rodzin zastępczych w
wysokości 26.352 zł,

pomoc na zagospodarowanie wypłaconą 19 wychowankom rodzin zastępczych w wysokości
92.397 zł,

pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki wypłaconą 64 wychowankom w 60 rodzinach
zastępczych w wysokości 259.899 zł,

jednorazową pomoc pieniężną na pokrycie wydatków związanych z przyjmowaniem dziecka
do rodziny zastępczej, wypłaconą 16 dzieciom w 12 rodzinach w wysokości 32.775 zł,

wynagrodzenia dla dwóch zawodowych rodzin zastępczych w wysokości 40.367 zł.
Koszt wyżej wymienionych świadczeń przedstawia poniższy wykres.
Pracownicy socjalni Działu Opieki nad Rodziną i Dzieckiem co najmniej raz na 6 miesięcy
dokonują oceny sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dzieci umieszczonych w rodzinach
zastępczych, dotyczącej m.in. zasadności dalszego pobytu w rodzinie zastępczej, kontaktów
dziecka z rodziną biologiczną, sytuacji szkolnej i zdrowotnej. W problemowych sytuacjach
przeprowadzane są wizyty w szkołach, rozmowy z wychowawcą oraz pedagogiem
szkolnym. Analizie podlegają, zgłaszane przez rodziców zastępczych, trudności opiekuńczowychowawcze. Opracowuje się plan działań interwencyjnych i naprawczych. Ocenie
podlegają kontakty dzieci z rówieśnikami, stosunek do dorosłych, relacje między
poszczególnymi członkami rodziny. W przypadkach uzasadnionych sporządzany jest
wniosek do Sądu o nadzór kuratora lub o rozwiązanie rodziny zastępczej i umieszczenie
dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, lub powrót do rodziny biologicznej. W
okresie sprawozdawczym złożono 3 takie wnioski.
Z chwilą osiągnięcia pełnoletności lub opuszczenia placówki opiekuńczo-wychowawczej,
pełnoletni wychowankowie mają sporządzany program usamodzielnienia, gdzie wraz z
wychowankiem i jego opiekunem określone są cele i zadania wychowanka, jego plany
edukacyjne oraz życiowe. W przypadku braku opiekuna programu usamodzielnienia,
opiekunem zostaje pracownik socjalny Działu Opieki nad Rodziną i Dzieckiem, przyjmując
na siebie obowiązek pomocy i nadzorowania wychowanka. W 2009 roku indywidualne
programy usamodzielniania były przygotowane dla 12 wychowanków.
Ponadto sporządzono 19 wywiadów środowiskowych u osób zgłaszających gotowość
pełnienia funkcji rodziny zastępczej dla potrzeb sądu i wydano skierowania do placówek
opiekuńczo-wychowawczych, tj.: Pogotowia Opiekuńczego – 45, Domu Dziecka – 70 oraz
Domu Dziecka Nr 2 „Dąbrówka” – 7.
W 2009 roku na utrzymanie dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych
wydatkowano łącznie kwotę 3.074.526 zł. W kwocie tej mieści się;

dotacja na utrzymanie dzieci w Pogotowiu Opiekuńczym i Domu Dziecka – 2.853.991 zł,

odpłatność za pobyt dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie innych
powiatów – 108.515 zł.

pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki i usamodzielnienie wypłacona wychowankom
placówek opiekuńczo-wychowawczych – 112.020 zł, w tym;
- pomoc na zagospodarowanie dla 13 osób w łącznej kwocie 54.351 zł,
- pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki dla 13 osób w łącznej kwocie 38.617 zł,
- pomoc pieniężna na usamodzielnienie dla 3 osób w łącznej kwocie 19.052 zł.
W tym miejscu należy wspomnieć również, że Pogotowie Opiekuńcze otrzymało dotację z
Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu, w wysokości 15.000 zł.
przeznaczoną na realizację zadań własnych z zakresu osiągania standardów w placówkach
opiekuńczo - wychowawczych.
Ponadto w 2009 r. Ośrodek przekazał w formie dotacji dla Ośrodka AdopcyjnoOpiekuńczego kwotę 82.000 zł. Środki te przeznaczone zostały na prowadzenie poradnictwa
dla opiekunów zastępczych, jak również na działania zmierzające
do pozyskiwania osób chętnych do pełnienia funkcji rodziców zastępczych i przygotowania
ich do pełnienia tej roli.
Dział Rehabilitacji
W 2009 roku Dział Rehabilitacji realizował zadania powiatu na rzecz osób
niepełnosprawnych wynikające z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, których głównym źródłem
finansowania były środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Limit środków przyznany decyzją Zarządu PFRON dla Miasta Jeleniej Góry na realizację
zadań ustawowych z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej na rok 2009 wynosił
2.026.564 zł, z tego limit podstawowy – 1.855.747 zł, limit dodatkowy – 170.817 zł,
wprowadzony do budżetu miasta Uchwałą Rady Miejskiej nr 490/LX/2009
z dnia 10 listopada 2009 r.
Udział środków na rehabilitację społeczną i zawodową przedstawia poniższy wykres.
W 2009 roku Dział realizował następujące zadania;

zadania powiatu na rzecz osób niepełnosprawnych wynikające z ustawy o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

obsługa merytoryczna i finansowa programów celowych PFRON, których uczestnikiem jest
Miasto Jelenia Góra,

obsługa merytoryczna i finansowa umów dotyczących wspierania działań na rzecz
niepełnosprawnych Jeleniogórzan,

prowadzenie wypożyczalni sprzętu ortopedycznego i rehabilitacyjnego dla mieszkańców
miasta Jeleniej Góry.
Rehabilitacja społeczna ma na celu umożliwienie osobom niepełnosprawnym
uczestnictwa w życiu społecznym poprzez:

wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osób
niepełnosprawnych,

wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych,

likwidację barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się w związku z
indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych,

kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z
osobami niepełnosprawnymi.
W ramach rehabilitacji społecznej w 2009 roku realizowano następujące zadania;

dofinansowanie uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach
rehabilitacyjnych na kwotę 123.346 zł. Liczba ubiegających się o dofinansowanie do
turnusów rehabilitacyjnych ogółem wynosiła 802 osoby (w tym 101 opiekunów).
Wypłacono dofinansowanie dla 185 osób (w tym 80 opiekunów).
Koszt wyżej wymienionego zadania przedstawia poniższy wykres.
W związku z ograniczonymi środkami finansowymi PFRON zastosowano podczas
opiniowania wniosków o przedmiotowe dofinansowanie dodatkowe kryteria. Pierwszeństwo
w otrzymaniu dofinansowania do turnusu rehabilitacyjnego miały:

dzieci i młodzież z opiekunami – dofinansowanie bez żadnych
ograniczeń,

dorośli z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności w wieku aktywności
zawodowej (co drugi rok, dofinansowanie obniżone o 20%).
Powyższe kryteria uzyskały pozytywną opinię Społecznej Rady ds. Osób
Niepełnosprawnych.

dofinansowanie sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych.
Na zadanie to wpłynęło 29 wniosków (43 imprezy), na kwotę 217.241 zł. Przedmiotowe
wnioski złożyło 12 organizacji pozarządowych. Kwota przeznaczona na to zadanie wyniosła
46.154 zł. co zabezpieczyło 21,25% zgłoszonych potrzeb.
Z uwagi na niewystarczające środki finansowe, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, przy
jednoczesnej pozytywnej opinii Społecznej Rady ds. Osób Niepełnosprawnych, przyznał
dofinansowanie do organizacji 22 imprez niżej wymienionym podmiotom.
We wspomnianych imprezach wzięło udział łącznie 850 osób niepełnosprawnych.

dofinansowanie zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny oraz przedmioty ortopedyczne i
środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych
przepisów wydatkowano kwotę 516.363 zł, w tym na;

dofinansowanie zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny dla 12
niepełnosprawnych osób fizycznych – 5.922 zł,

dofinansowanie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze dla
1.145 osób – 484.461 zł.
Należy podkreślić, że dofinansowanie do zaopatrzenia w środki pomocnicze i
przedmioty ortopedyczne jest niezmiernie ważnym zadaniem, gdyż są to środki i sprzęty
niezbędne do godnego i pełniejszego funkcjonowania tych osób w środowisku. Należą
do nich: protezy kończyn i protezy piersi, aparaty słuchowe i systemy FM, wózki
inwalidzkie, materace i poduszki przeciwodleżynowe, ortezy, obuwie i gorsety
ortopedyczne, peruki, kule, pieluchomajtki oraz worki stomijne i cewniki.

dofinansowanie zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny dla osób
prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości
prawnej – 25.980 zł. (do Działu wpłynęły 3 wnioski, które zostały
rozpatrzone pozytywnie).

dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i
technicznych, w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych
przeznaczono kwotę 293.400 zł.
W ramach poszczególnych barier przyznano dofinansowanie do:

bariery architektoniczne – dostosowanie pomieszczeń mieszkalnych do potrzeb osób
niepełnosprawnych, w tym dofinansowanie do montażu windy, uchwytów funkcjonalnych,
dostosowania łazienek, likwidacja progów, poszerzanie otworów drzwiowych,

bariery w komunikowaniu się – zestawy komputerowe z przyłączem do internetu, telefony z
programem udźwiękowiającym,

bariery techniczne – centralne ogrzewanie bezobsługowe, uchylna brama elektryczna, meble
kuchenne, podnośniki wannowe, schodołaz, siedziska, radiomagnetofony, oprawki
okularowe, pralki, zmywarki, indukcyjne kuchnie elektryczne, dyktafony, czytaki, słuchawki
do TV, piece bezobsługowe, powiększalniki elektroniczne.
Wydatkowanie środków finansowych na ten cel przedstawia poniższa tabela.
Wnioski przyjęte
Umowy zrealizowane
w 2009 roku
w 2009 roku
Rodzaj likwidacji barier
Lp.
dla osób niepełnosprawnych
1.
Bariery architektoniczne
Liczba
Kwota w zł
Liczba
Kwota w zł
osób
wnioskowana
osób
wydatkowana
37
390 504,33
18
99 703,75
2.
Bariery w komunikowaniu się
182
441 364,14
20
36 735,20
3.
Bariery techniczne
88
284 891,81
67
156 781,98
307
1.116.760,28
105
293 220,93
OGÓŁEM ;
Należy zaznaczyć, że w roku 2009 z powodu braku środków, nie realizowano wniosków
osób dorosłych na dofinansowanie likwidacji barier w komunikowaniu się, a mianowicie do
zakupu zestawów komputerowych z przyłączem do internetu.

dofinansowanie kosztów tworzenia i działania warsztatów terapii zajęciowej w roku
2009 przeznaczono kwotę 887.760 zł.
Na terenie Miasta Jeleniej Góry funkcjonują 2 warsztaty terapii zajęciowej:

przy Polskim Towarzystwie Walki z Kalectwem Oddział Terenowy w
Jeleniej Górze, w którym rehabilitowanych jest 20 osób
niepełnosprawnych z różnymi schorzeniami – kwota dofinansowania
295.920 zł,

przy Polskim Stowarzyszeniu Na Rzecz Osób z Upośledzeniem
Umysłowym Koło w Jeleniej Górze dla 40 osób z
niepełnosprawnością intelektualną – kwota dofinansowania 591.840
zł.
Roczny koszt pobytu w WTZ jednego uczestnika, pokrywany ze środków PFRON,
wynosił w 2009 roku 14.796 zł. Należy podkreślić, iż 10% ogólnych kosztów działalności
WTZ-tów, sfinansowane zostało ze środków budżetu Miasta Jeleniej Góry tj. w wysokości
76.319 zł.Dział Rehabilitacji prowadził nadzór merytoryczny i finansowy nad działalnością
w/w placówek.
Ponadto ze środków budżetu miasta dofinansowano działalność Zakładu Aktywizacji
Zawodowej „Rosa” w kwocie 54.000 zł.
Poniższy wykres przedstawia wysokość wydatkowanych środków PFRON w 2009
roku w ramach realizacji zadań z zakresu rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych.
Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobom niepełnosprawnym
uzyskanie i utrzymanie odpowiedniego zatrudnienia oraz uzyskanie awansu zawodowego
przez umożliwienie im korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego,
pośrednictwa pracy oraz pomocy w zatrudnieniu.
Przy realizacji w/w zadania Dział Rehabilitacji współpracuje m.in. z Powiatowym
Urzędem Pracy, Państwową Inspekcją Pracy, Powiatowym Zespołem ds. Orzekania o
Niepełnosprawności oraz pracodawcami.
W ramach rehabilitacji zawodowej Dział realizował w 2009 roku następujące
zadania:

przyznawanie osobom niepełnosprawnym środków na rozpoczęcie działalności
gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej. Na wniosek
jednej osoby niepełnosprawnej, przyznana została kwota w wysokości 40.000 zł, na
rozpoczęcie działalności gospodarczej.

dokonywanie zwrotu pracodawcy kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby
niepełnosprawnej. Na zadanie to przeznaczono w 2009 roku kwotę 40.000 zł. O zwrot
kosztów wyposażenia stanowiska pracy wnioskowało 2 pracodawców z terenu miasta, na
łączną kwotę 78.239 zł. Z uwagi na trudną sytuację finansową jednego z wnioskodawców,
wniosek został rozpatrzony negatywnie. W związku z tym, podpisano jedną umowę na
kwotę 40.000 zł, w ramach której utworzono 1 stanowisko pracy dla 1 osoby
niepełnosprawnej.

zobowiązania z roku 2008 dotyczące zwrotu pracodawcy kosztów wynagrodzenia oraz
obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne od tego wynagrodzenia. Na ten cel
przeznaczono kwotę 61.580 zł. Wg umów z pracodawcami podpisanych w 2008 roku,
wypłacono dofinansowanie do wynagrodzeń 7 niepełnosprawnym pracownikom. Należy tu
zaznaczyć, że przepisy dawały możliwość podpisywania umów dotyczących tego zadania
tylko w 2008 roku. Od 2009 r. działa ogólnokrajowy system dofinansowań do wynagrodzeń
SOD, który daje na bieżąco możliwość wnioskowania o przyznanie dofinansowania ze
środków PFRON do wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne zarówno
pracodawcom jak i osobom niepełnosprawnym prowadzącym indywidualną działalność
gospodarczą bezpośrednio z PFRON w Warszawie.

finansowanie wydatków na usługi i instrumenty rynku pracy na rzecz osób
niepełnosprawnych poszukujących pracy, niepozostających w zatrudnieniu. Na ten cel
przeznaczono kwotę 15.070 zł. Dział Rehabilitacji obsługuje to zadanie finansowo,
natomiast jest ono realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Jeleniej Górze poprzez
finansowanie m.in. szkoleń zawodowych, stypendiów i staży. W roku sprawozdawczym
przedmiotowe dofinansowanie otrzymało 7 osób.
Wysokość wydatkowanych środków PFRON w 2009r. w ramach realizacji zadań z zakresu
rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych przedstawia poniższy wykres.
Na zadania z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej ogółem wydatkowano kwotę
2.023.490 zł. W ramach 2,5% środków przeznaczonych na obsługę realizowanych zadań
ustawowych, do budżetu Miasta przekazano kwotę 50.588 zł.
Miasto Jelenia Góra jest uczestnikiem programów celowych ogłaszanych przez PFRON, w
tym;

„Junior – program aktywizacji zawodowej niepełnosprawnych
absolwentów”.
W 2009 roku na przedmiotowy program uzyskano dofinansowanie w wysokości
22.181,07 zł. W wyniku jego realizacji, 7 osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w
PUP, otrzymało świadczenia na rehabilitację zawodową.

„Program wyrównywania różnic między regionami”.
W roku 2009 prowadzona była obsługa merytoryczna umów zawartych w latach
ubiegłych, dotyczących stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, tj:
- od 2006 r. – obsługa 3 umów na utworzenie 4 stanowisk pracy,
- od 2007 r. – obsługa 1 umowy na utworzenie 1 stanowiska pracy dla 2 osób
niepełnosprawnych.

„Osoby niepełnosprawne w służbie publicznej”.
Program skierowany był do instytucji wykonujących zadania z zakresu administracji
publicznej. Celem programu była aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych z
orzeczonym znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Środki
finansowe mogły być wykorzystane na organizowanie szkoleń dla zatrudnionych osób
niepełnosprawnych, a także wyposażenie miejsc pracy i wynagrodzenie dla tych osób.
W roku 2009 prowadzona była obsługa merytoryczna i finansowa 2 umów:
- umowa z roku 2006 – 3 stanowiska pracy (kwota dofinansowania 162.400 zł.)
- umowa z roku 2007 – 1 stanowisko pracy (kwota dofinansowania 37.848 zł.)
Ponadto Dział Rehabilitacji prowadził również działania związane z ogłoszonym
przez Prezydenta Miasta Jeleniej Góry otwartym konkursem ofert na realizację w 2009 roku
zadań publicznych w ramach wspierania działań na rzez osób niepełnosprawnych z zakresu:
- integracji i przeciwdziałania niepełnosprawności poprzez promowanie społeczeństwa
zintegrowanego wśród dzieci i młodzieży,
- wzrost aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,
- kształtowanie prawidłowego wizerunku osoby niepełnosprawnej.
W ramach konkursu złożonych zostało 16 ofert na łączną kwotę 102.539 zł. Po dokonaniu
weryfikacji pod względem formalno-merytorycznym, podpisano 10 umów. Na ten cel, z
budżetu Miasta wydatkowano kwotę 97.701 zł.
4. Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej
Dział Świadczeń Rodzinnych
Na realizację zadań z zakresu administracji rządowej wynikających z ustawy z dnia
28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, ustawy z dnia 7 września 2007 r. o
pomocy osobom uprawnionym do alimentów oraz ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o
postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej, Ośrodek
wydatkował kwotę 14.991.588zł.
Świadczenia rodzinne
W roku 2009 zasiłki rodzinne wypłacono na rzecz 5.065 dzieci na kwotę 3.474.848
zł. Osoby, które mają prawo do zasiłku rodzinnego, mogą być również uprawione do
dodatków, których koszt wyniósł 3.925.013 zł.
W okresie sprawozdawczym wypłacono dodatek:

353 osobom na kwotę 356.000 zł. z tytułu urodzenia dziecka,

358 osobom na kwotę 1.124.163 zł. z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z
urlopu wychowawczego,

365 osobom na kwotę 670.670 zł. z tytułu samotnego wychowywania dziecka,

273 osobom na kwotę 215.960 zł. z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka
niepełnosprawnego,

2.070 osobom na kwotę 319.100 zł. z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego,

66 osobom na kwotę 26.200 zł. z tytułu podjęcia przez dziecko nauki poza miejscem
zamieszkania,

419 osobom w kwocie 463.920 zł. z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej,

479 jednorazowe zapomogi z tytułu urodzenia dziecka na kwotę 749.000 zł.
Ustawa o świadczeniach rodzinnych wprowadziła również dwa rodzaje świadczeń, których
przyznanie wiąże się bezpośrednio ze stanem zdrowia wnioskodawców, bądź też dzieci
pozostających pod ich opieką. Z tego tytułu wypłacono:

zasiłek pielęgnacyjny dla 1.471 osób na łączną kwotę 2.992.680 zł,

świadczenie pielęgnacyjne dla 132 osób na łączną kwotę 564.864 zł.
Ponadto osobom uprawnionym opłacane były składki na ubezpieczenie emerytalnorentowe. Takie świadczenia otrzymało 57 osób na kwotę 85.509 zł.
Od 1 stycznia 2009 r. po raz kolejny uległy zmianie przepisy ustawy o świadczeniach
rodzinnych, wprowadzone ustawą z dnia 17 października 2008 r. o zmianie cytowanej
powyżej ustawy. I tak:

okres zasiłkowy, który rozpoczął się 1 września 2008 r., został przedłużony do 31
października 2009 r., co skutkowało obowiązkiem zmiany z urzędu wszystkich decyzji
dotyczących świadczeń rodzinnych, wydanych przed 1 stycznia 2009 r.,

od 1 stycznia 2009 r. świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej
pracy zarobkowej przysługuje nie tylko rodzicom, ale także osobom, na których zgodnie z
przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek
alimentacyjny, a także opiekunowi faktycznemu dziecka,

wniosek o dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego może być złożony w każdym czasie
przypadającym do końca okresu zasiłkowego, a nie tylko w terminie 4 miesięcy od dnia
rozpoczęcia roku szkolnego.
Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów zmianie uległy wysokości niektórych
przyznawanych świadczeń rodzinnych, które od 1 listopada 2009 r. wynoszą miesięcznie:

zasiłek rodzinny na dziecko w wieku do ukończenia 5 lat – 68 zł,

zasiłek rodzinny na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 lat – 91 zł,

zasiłek rodzinny na dziecko powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 lat – 98 zł,

świadczenie pielęgnacyjne – 520 zł.
Na dotychczasowym poziomie pozostała wysokość kryteriów dochodowych uprawniających
do świadczeń rodzinnych, jak również wysokość dodatków do zasiłku rodzinnego,
jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka oraz zasiłku pielęgnacyjnego.
Na mocy ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych
innych ustaw, od 1 listopada 2009 r. przy ubieganiu się o jednorazową zapomogę z tytułu
urodzenia się dziecka, jak również o dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia
dziecka, wymagane jest przedłożenie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego, że matka
dziecka pozostawała pod opieką lekarską przez okres co najmniej od 10 tygodnia ciąży do
porodu. Wzór powyższego zaświadczenia określony został w załączniku do rozporządzenia
Ministra Zdrowia z dnia 18 września 2009 r. w sprawie formy opieki medycznej nad kobietą
w ciąży.
Świadczenia dla osób uprawnionych do alimentów
W okresie zasiłkowym, osobom uprawnionym do alimentów, których egzekucja była
nieskuteczna, wypłacono:

zaliczkę alimentacyjną dla 5 osób na kwotę 3.170 zł,

świadczenie z funduszu alimentacyjnego dla 790 osób na kwotę 3.945.504 zł.
Szczegółowy wykaz świadczeń udzielonych na podstawie ustawy o świadczeniach
rodzinnych, ustawy o zaliczce alimentacyjnej i postępowaniu wobec dłużników
alimentacyjnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, jak również
ich koszt przedstawia poniższy wykres.
Realizując zadania z ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do
alimentów, Ośrodek prowadził postępowanie wobec dłużników alimentacyjnych. W okresie
sprawozdawczym podjęto następujące działania:

skierowano 880 wezwań do dłużników alimentacyjnych celem przeprowadzenia wywiadu
alimentacyjnego oraz złożenia oświadczeń majątkowych,

przeprowadzono 248 wywiadów alimentacyjnych wraz z oświadczeniami majątkowymi,

przekazano komornikowi sądowemu 248 informacji, mających wpływ na egzekucję
zasądzonych świadczeń alimentacyjnych, pochodzących z wywiadu alimentacyjnego oraz
oświadczenia majątkowego,

wysłano 145 wniosków do starosty o podjęcie działań zmierzających do aktywizacji
zawodowej dłużnika alimentacyjnego, skierowanie dłużnika do robót publicznych lub prac
organizowanych na zasadach robót publicznych,

skierowano 471 wniosków o ściganie za przestępstwa określone w art. 209 § 1 Kodeksu
karnego,

skierowano 471 wniosków o zatrzymanie prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu.
Wysokość wyegzekwowanych od dłużników alimentacyjnych należności w okresie
sprawozdawczym wyniosła 535.998,26 zł, co stanowi znaczny wzrost w stosunku do roku
2008, w którym kwota wyegzekwowanych należności od dłużników alimentacyjnych
wyniosła 158.152,26 zł.
5. Zadania pozostałe.
Działając na podstawie:

ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej,

rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 25 października 2005r, w sprawie trybu
organizowania prac społecznie użytecznych
Ośrodek był współorganizatorem prac społecznie użytecznych, które podejmowane były
przez osoby bezrobotne bez prawa do zasiłku, korzystające ze świadczeń pomocy społecznej.
W okresie sprawozdawczym Ośrodek sporządził i przekazał do Powiatowego Urzędu Pracy
w Jeleniej Górze listę 730 osób bezrobotnych bez prawa do zasiłku, w tym 308 kobiet i 422
mężczyzn, które mogą zostać skierowane do wykonywania prac społecznie użytecznych. W
2009 roku z 230 osób skierowanych, prace społecznie użyteczne podjęło 208 osób, przy
czym liczba zgłoszonych miejsc pracy w 2009 r. wyniosła 137.
Z powodu odmowy podjęcia prac społecznie użytecznych lub ich przerwania, jak również z
powodu braku współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowy zawarcia kontraktu socjalnego lub
niedotrzymywania jego postanowień czy też nieuzasadnionej odmowy podjęcia zatrudnienia
w 2009 r. 110 osób otrzymało decyzje odmawiające przyznania świadczeń z pomocy
społecznej.
W 2009 roku Ośrodek przekazał do budżetu miasta dochody w wysokości 1.349.907 zł
pochodzące z:
o
odpłatności mieszkańców DPS „Pogodna Jesień” – 896.549 zł,
o
odpłatności osób zobowiązanych do ponoszenia odpłatności za pobyt członków
rodziny w domach pomocy społecznej na terenie innych powiatów – 29.138 zł,
o
odpłatności pensjonariuszy Dziennego Domu Pomocy Społecznej – 98.394 zł,
o
odpłatności za świadczone usługi opiekuńcze – 109.543 zł,
o
odpłatności rodziców za pobyt dzieci w rodzinach zastępczych – 5.816 zł,
o
tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego zwrócone przez dłużników
alimentacyjnych – 123.839 zł,
o
spłaty przyznanych zasiłków celowych zwrotnych – 5.726 zł,
o
dochodów Ośrodka (czynsze, odsetki bankowe, inne) – 80.902 zł.
Działając na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, która zobowiązała gminy do wydawania decyzji
potwierdzających prawo do świadczeń opieki zdrowotnej osobom nie objętym powszechnym
ubezpieczeniem zdrowotnym, pracownicy socjalni przeprowadzali wywiady środowiskowe,
które były podstawą wydania 133 decyzji uprawniających do bezpłatnych świadczeń
zdrowotnych.
W okresie sprawozdawczym, realizując zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej,
wydano 15.236 decyzji administracyjnych, w tym 14.875 decyzji dotyczących świadczeń
pieniężnych i w usługach oraz 361 decyzji dotyczących domów pomocy społecznej, rodzin
zastępczych i ich wychowanków, oraz wychowanków placówek opiekuńczowychowawczych.
W sprawach świadczeń rodzinnych wydano 8.801 decyzji, w sprawie zaliczki alimentacyjnej
16 oraz 1.680 w sprawie funduszu alimentacyjnego.
Łącznie w 2009 roku wydano 25.866 decyzji administracyjnych, a udział liczbowy decyzji
wydanych w poszczególnych sprawach przedstawia poniższy wykres.
W roku 2009 Ośrodek przystąpił do realizacji Projektu systemowego pn. „Postaw na siebie”.
Projekt jest realizowany do 31.12.2013 r. w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
– Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji, Poddziałanie 7.1.2 Rozwój i
upowszechnianie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie.
Działania projektowe skierowane były do 179 osób w wieku aktywności zawodowej,
pozostających bez zatrudnienia, będących klientami Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej
w Jeleniej Górze.
Wśród beneficjentów ostatecznych projektu znalazło się:

36 osób realizujących indywidualny program usamodzielnienia, opuszczających rodziny
zastępcze i placówki opiekuńczo-wychowawcze,

61 osób realizujących programy integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych,
posiadających aktualne orzeczenie o niepełnosprawności, w tym 36 uczestników warsztatów
terapii zajęciowej,

82osoby realizujące kontrakty socjalne, objęte świadczeniami pomocy społecznej.
Celem projektu było zwiększenie aktywności zawodowej i społecznej jego uczestników
poprzez: podniesienie kwalifikacji zawodowych, podwyższenie aspiracji zawodowych i
osobistych, wzrost samooceny i wzmocnienie aktywnych postaw, wyrównywanie szans osób
niepełnosprawnych w dostępie do rynku pracy, rozwijanie umiejętności i kompetencji
społecznych przydatnych na rynku pracy oraz rehabilitację osób niepełnosprawnych.
Każdy z uczestników projektu miał możliwość wyboru instrumentów aktywnej integracji. Z
doradztwa indywidualnego i warsztatów grupowych skorzystało 179 osób, w tym:
- z doradztwa zawodowego – 132 osoby,
- z treningu umiejętności psychospołecznych – 126 osób,
- z poradnictwa specjalistycznego z seksuologiem – 53 osoby,
- z treningu umiejętności rodzicielskich z pedagogiem – 89 osób,
- z poradnictwa prawnego – 120 osób,
- z poradnictwa psychologicznego – 129 osób.
Każdy z uczestników projektu miał możliwość wyboru dowolnego kursu lub szkolenia
podnoszącego kompetencje zawodowe. Z tego instrumentu skorzystały 133 osoby, w tym:
- z kursu prawa jazdy – 52 osoby,
- z kursu komputerowego – 16 osób,
- z nauki języka obcego – 12 osób,
- ze szkoleń i kursów zawodowych takich jak: podstawy księgowości, opiekun dzieci i
opiekun osób starszych z nauką języka obcego, kucharz, fryzjer z elementami wizażu,
zdobienie paznokci, kosmetyczka z elementami wizażu, florystyka i bukieciarstwo z obsługą
kasy fiskalnej, pracownik biurowy i prowadzenie sekretariatu, sprzedawca z obsługą kasy
fiskalnej, architektura terenów zielonych, elektromonter z odnowieniem uprawnień
elektrycznych, grawer i instruktor narciarstwa – łącznie 53 osoby.
Instrumentami aktywnej integracji objęci byli również uczestnicy Warsztatów Terapii
Zajęciowej przy Polskim Stowarzyszeniu na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym,
Koło w Jeleniej Górze oraz uczestnicy Warsztatów Terapii Zajęciowej przy Polskim
Towarzystwie Walki z Kalectwem, Oddział Terenowy w Jeleniej Górze.
W ramach projektu z dofinansowania do turnusów rehabilitacyjnych i ćwiczeń
usprawniających ruchowo skorzystały 62 osoby niepełnosprawne.
W ramach projektu został utworzony Klub Integracji Społecznej. Przy Klubie działała
świetlica KIS, zapewniająca opiekę dzieciom uczestników projektu, w czasie odbywania
przez nich zajęć. Na wyposażenie pomieszczeń, w których realizowany był projekt
wydatkowano
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego kwotę
74.000 zł.
Kwota alokacji na realizację projektu w 2009 r. wyniosła 1.145.077,95 zł. Natomiast
ostateczny koszt projektu, zamknął się w kwocie 1.008.680,13zł. Dzięki współfinansowaniu
projektu przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego wszelkie
formy wsparcia oferowane uczestnikom były bezpłatne.


poprz.
nast.
Copyright © 2017 MOPS Jelenia Góra. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Odwiedza nas 4 gości oraz 0 użytkowników.
Informacje o plikach cookie
Ta strona używa plików Cookies. Dowiedz się więcej o celu ich używania i możliwości zmiany
ustawień Cookies w przeglądarce. Czytaj więcej...
Our website is protected by DMC Firewall!
Download