Kultura logiczna w etyce

Bartªomiej Skowron
Kultura logiczna w etyce
Bo widzisz, mówimy o kwestii, nad któr¡ nie ma chyba powa»niejszej
dla czªowieka nawet bardzo przeci¦tnego intelektualnie; mówimy o tym,
jak powinno si¦ »y¢.
Platon,
Gorgiasz, 500c 2-4
Zagadnienia
ˆ
Jak definiowa¢? Po co definiowa¢?
Teoria denicji.
Typy denicji.
Bª¦dy w deniowaniu.
Denicje w
rozwa»aniach nad moralno±ci¡.
ˆ
Jak poprawnie rozumowa¢? Co jest wnioskiem rozumowania etycznego?
Klasykacja rozumowa«. Rozumowania teoretyczne i praktyczne. Specyka rozumowa« moralnych. Logika nauki a logika etyki.
ˆ
By¢ ±cisªym co to znaczy? Na ile sposobów mo»na by¢
±cisªym?
Odmiany i denicja ±cisªo±ci. ‘cisªo±¢ w rozwa»aniach etycznych, a ±cisªo±¢ innych rozwa»a«. Na jak¡ ±cisªo±¢ mo»emy si¦ zdoby¢? Omylno±¢
etyczna. Bª¡d a iluzja.
ˆ
Czym jest etyka? A metaetyka? Czy metaetyka bez etyki
jest pusta, a etyka bez metaetyki ±lepa?
Etyka jako nauka lozoczna.
tywno±ci metaetyki.
Metaetyka a etyka.
Gªówne teorie metaetyczne:
Problem normanaturalizm vs an-
tynaturalizm, emotywizm, utylitaryzm, intuicjonizm, deontologizm vs
konsekwencjonalizm. Etyka a inne nauki traktuj¡ce o moralno±ci (socjologia moralno±ci, psychologia moralno±ci). Etyka i polityka. Etyka
i prawo.
Etyka i estetyka.
Etyka ogólna i etyki szczegóªowe.
formalna i etyka materialna (Scheler).
1
Etyka
ˆ
Jak uzasadnia¢, argumentowa¢ w etyce?
Problem uzasadnienia przekona« moralnych. Perswazja a argumentacja moralna. Pewno±¢ s¡dów moralnych. Racje moralne.
ˆ
Co dzieli, a co ª¡czy s¡d moralny z twierdzeniem Pitagorasa?
Struktura i warto±¢ logiczna s¡dów moralnych. S¡dy moralne, niemoralne oraz pozamoralne. S¡dy a os¡dy. Sensowno±¢ i znaczenie s¡dów
moralnych. Swoisto±¢ s¡dów moralnych.
ˆ
Bada¢ zawarto±¢ idei dobra czy analizowa¢ logicznie poj¦cie dobra? Jak i czy w ogóle mo»na pozna¢ to, co dobre?
Metody lozoczne w rozwa»aniach nad moralno±ci¡ na przykªadach:
dzielno±ci etycznej ), mepoj¦cia miªo±ci ), metoda
metoda klasyczna (Arystotelesowska analiza
toda scholastyczna (analiza ±w.
Tomasza
fenomenologiczna (na przykªadzie analizy fenomenologicznej A. W¦-
wierno±ci ), metoda analityczna (G.E. Moore'a analiza poj¦cia obowi¡zku i sªuszno±ci lub analiza A. Smart poj¦cia ªaski ),
metoda hermeneutyczna (Dasein jako troska, Heidegger), metoda formalna (analiza logiczna von Wrighta poj¦cia dziaªania ), metoda dedukcyjna (Etyka Spinozy), metoda dialektyczna (Heglowska analiza dialektyczna poj¦cia obowi¡zku ), metoda Sokratyczna (np. dialog Gorgiasz
grzeckiego poj¦cia
Platona).
ˆ
Wypeªnia¢ normy, nakazy, obowi¡zki!
Czym i czy w
ogóle obowi¡zek moralny ró»ni si¦ od nakazu?
Reguªy, normy, zasady, oceny, obowi¡zki etyczne oraz ich usprawiedliwienie.
Aksjologiczne i deontologiczne normy moralne.
Kodeksy
etyczne.
ˆ
Jestem dobry/zªy czy mo»e moje dziaªania s¡ dobre/zªe?
Etyka cnót (charakteru) vs teoria etyczna.
Abstrakcja vs konkret w
etyce. Sªuszno±¢ dziaªa« vs dzielno±¢ etyczna. Czy obowi¡zki moralne
s¡ pochodne wzgl¦dem cnót, czy cnoty wzgl¦dem obowi¡zków? Etyka
cnót jako krytyka projektu metaetyki.
ˆ
Czy mog¦ zobaczy¢ warto±ci?
Czym ró»ni si¦ widzenie
tego, co dobre od widzenia krzesªa?
Problem empirii etycznej. W jaki sposób do±wiadczamy np. warto±ci?
Fenomenologia warto±ci.
Swoisto±¢ obserwacji w etyce.
etyczna vs obserwacja naukowa. Naukowo±¢ etyki.
2
Obserwacja
ˆ
Czy warto±ci s¡ wzgl¦dne?
Sturktura i rodzaje warto±ci.
Rodzaje i sens wzgl¦dno±ci warto±ci.
Wzgl¦dno±¢ warto±ci jako iluzja aksjologiczna (istnienie/nieistnienie np.
pi¦kna moralnego ).
Wzgl¦dno±¢ warto±ci jako zmiana warto±ci. Zmien-
no±¢ warto±ci jako relacjonalno±¢ warto±¢. Wzgl¦dno±¢ warto±ci jako
zale»no±¢ od istnienia no±ników warto±ci.
Wzgl¦dno±¢ warto±ci jako
ró»nica w dost¦pie do poznania warto±ci (Ingarden).
ˆ
Czy prawa rz¡dz¡ce dobrem (sªuszno±ci¡, powinno±ci¡) ró»ni¡ si¦ od praw rz¡dz¡cych prawdziwo±ci¡?
Logika a etyka. Logika jako etyka my±li, etyka jako logika dziaªania.
W jakim sensie sankcje etyczne podobne s¡ do reguª logicznych (Brentano)? Poj¦cie prawdy i poj¦cie dobra.
Literatura
Argumentacja etyczna, [w:]
[1] Aiken H.,
[2] Arystoteles,
[3] Brentano,
[17], s. 195-216.
Etyka Nikomachejska, PWN, Warszawa 2002.
O ¹ródle poznania moralnego, PWN, Warszawa 1989.
[4] Cze»owski T.,
[5] Cze»owski T.,
Etyka jako nauka empiryczna, [w:]
[17], s. 393-403.
Aksologiczne i deontyczne normy moralne,
[w:]
Etyka 7, 1970,
s.
133-140.
[6] Epiktet,
Diatryby. Encheiridion, PWN, Warszawa 1961.
[7] Filek J., (red.)
Etyka i charakter, Kraków 2004.
[8] Frankena W.,
O deniowaniu s¡dów, zasad i kodeksów moralnych,
1973, s. 45-55.
[9] Hegel,
[w:]
Etyka 11,
Czªowiek i jego obowi¡zki, [w:] Kuderowicz Z., Hegel i jego ucznowie, Wiedza
1984, s. 250-269.
Powszechna, Warszawa
[10] Hare R.,
S¡d moralny, [w:] Etyka 11, 1973, s. 29-42.
[11] Hume D.,
Badania dotycz¡ce zasad moralno±ci, PWN, Warszawa 1975.
[12] Hoªówka J., (red.)
theia, Warszawa
[13] Ingarden R.,
2000.
Uwagi o wzgl¦dno±ci warto±ci, [w:]
[14] Janikowski W.,
Warszawa
2008.
[15] Kotarbi«ski T.,
[16] Ladd J.,
Filozoa moralno±ci. Wina, kara, wybaczenie,
Fundacja Ale-
[17], s. 432-446.
Naturalizm etyczny we wspóªczesnej lozoi analitycznej,
Semper,
Istota oceny etycznej, [w:] Etyka 1, 1966, s. 7-17.
Wspóªzale»no±¢ analizy etycznej i etyki, [w:] Etyka 11, 1973, s. 139-157.
3
[17] Lazari-Pawªowska I., (red.)
[18] Lazari-Pawªowska I.,
[19] Louden R.,
Problem unaukowienia etyki, [w:] Etyka 2, 1967, s. 77-88.
Etyka cnót a stanowisko antyteoretyczne w etyce, [w:]
[7], s. 43-64.
Etyka, PWN, Warszawa 1980.
[20] Moore G.E.,
[21] Ossowska M.,
[22] Platon,
Metaetyka, PWN, Warszawa 1975.
My±l moralna o±wiecenia angielskiego, PWN, Warszawa 1966.
Gorgiasz, Antyk, K¦ty 2002.
Aprioryczne powi¡zania o charakterze starsze«stwa mi¦dzy modalno±ciami warto±ci, [w:] W¦grzecki A., Scheler, Warszawa 1975, s. 161-168.
[23] Scheler M.,
Istota zªudzenia w odró»nieniu od bª¦du, [w:]
1975, s. 155-160. Warszawa 1997.
[24] Scheler M.,
Warszawa
[25] Scheler M.,
W¦grzecki A.,
Resentyment a moralno±¢, Czytelnik, Warszawa 1997.
[26] Singer G.M.,
Metaetyka a istota etyki, [w:] Etyka 11, 1973, s. 121-125.
[27] Stevenson C.,
Istota sporów etycznych, [w:]
[28] Stevenson C.,
Omylno±¢ etyczna, [w:] Etyka 11, 1973, s. 13-27.
[30] Stró»ewski W., W¦grzecki A., (red.)
Warszawa-Kraków
[17], s. 113-123.
Istnienie i warto±¢, wyd. Znak, Kraków 1981.
[29] Stró»ewski W.,
1995.
[31] Tatarkiewicz W.,
[32] Tomasz,
Scheler,
W kr¦gu lozoi Romana Ingardena, PWN,
O czterech rodzajach s¡dów etycznych, [w:]
[17] s. 573-578.
Suma teologiczna. Miªo±¢, T.16, Wyd. Veritas, London 1967.
[33] Twardowski K.,
Etyka, Toru« 1994.
O jasnym i niejasnym stylu lozocznym, [w:]
Wybrane pisam lozoczne, PWN, Warszawa 1965, s. 346-349.
[34] Twardowski K.,
[35] W¦grzecki A.,
[36] Ziembi«ski Z.,
O Wierno±ci, [w:]
[30], s. 177-186.
Logika praktyczna, PWN, Warszawa 1976.
4
Twardowski K.,