Wstęp do filozofii

Wstęp do filozofii
Wykład nr 1
O filozofii
Etymologia
• gr. fileo, filein
– kochać, miłować, pragnąć, przyjaźnić się,
• gr. sofia – mądrość, wiedza
Interpretacje etymologii
• 1. Interpretacja przypisywana Pitagorasowi
(Diogenes Laertios): ”żaden człowiek nie jest
mądry, mądry jest tylko bóg”.
• 2. Interpretacja Platona (Uczta 203-204, Sokrates
– Diotyme: mit o Erosie): „pośrodku jest
pomiędzy mądrością a głupotą”.
• 3. Interpretacja filologiczna (por. K. Albert, O
Platońskim pojęciu filozofii): analogia między filosofos a złożeniami: filo-sitos (miłośnik jedzenia,
obżartuch), fil-ippos (miłośnik i posiadacz koni).
Sytuacja mądrości
• 1. Pożądana a nieosiągalna.
• 3. Pożądana i osiągalna, bliska.
• 2. Interpretacja pośrednia: głupiec – nie ma
mądrości i nie wie o tym;
• Filozof – jw., ale wie o tym i zbliża się do
niej.
Koncepcje mądrości
• 1. Koncepcja biblijna (hebrajska): mądrość jako
pewna postawa życiowa – zaufanie i
posłuszeństwo Bogu („Bojaźń Boża – zaiste
mądrością”). Słuch.
• 2. Koncepcja grecka: mądrość jako dogłębna
wiedza o całości rzeczywistości w świetle jej
pierwszych zasad i ostatecznych przyczyn.
• 3. Koncepcja rzymska: mądrość jako sztuka życia
szczęśliwego (życia w dobrze zorganizowanym
państwie, a także korzystającego z wynalazków
technicznych). Dotyk i smak.
2. Arystoteles (Metafizyka 982 a)
• wiedza „godna wyboru dla niej samej”
(ideał theoria związany pierwotnie ze
wzrokiem),
• rozumowa (nie zmysłowa, bo dotycząca
tego, co najgłębsze, niezmienne i trudno
poznawalne),
• o wszystkim (nie o szczegółach),
• zwł. o (ostatecznych) przyczynach.
Geneza filozofii Zachodu
• VII/VI w. przed Chr.
• stopniowa racjonalizacja mitu (funkcje egzyst.) i
uteoretycznienie umiejętności praktycznych;
• rozwiązywanie problemów w oparciu o
doświadczenie i rozumowanie (naturalne władze
poznawcze człowieka);
• Pytanie o arche – początek, zasada, pratworzywo
Specyfika (definicja?) filozofii
• Różnie pojmowalna
• Dotyczy spraw najbardziej podstawowych:
ostatecznych zasad i przyczyn, sztuki życia
• Bardziej poszukiwanie niż zamknięty
system wiedzy
• Dzieło naturalne (nie objawione), raczej
rozumu (nie zmysłów, nie intuicji)
Specyfika filozofii (2)
• ogólność (ale logika i OTW)
• ostateczność
(ale
wielu
filozofów
współczesnych
unika
ostatecznych
wyjaśnień)
• konieczność twierdzeń (ale logika)
• inny aspekt (jaki?: istnienie, istota)
• metaprzedmiotowość (ale metanauki)
• krytycyzm (ale racjonalność)
Źródła filozofii (K. Jaspers)
• zdziwienie (starożytność, metafizyka)
• wątpienie (nowożytność, epistemologia –
Kartezjusz, filozofia podmiotu)
• wstrząs, świadomość naszej kruchości i tzw.
sytuacji granicznych (starożytność: filozofia
jako sztuka życia i umierania, poszukiwanie
zbawienia; współczesność –
egzystencjalizm)
Dyscypliny filozofii
• Metafizyka (ontologia) – teoria bytu
• Epistemologia – teoria poznania
• Aksjologia – teoria wartości: etyka – dobro
moralne, estetyka – piękno itp.
• Dyscypliny specyficzne: filozofia
człowieka, języka, kultury, nauki, religii
etc.
• Dyscypliny pomocnicze (hf, l, mn, p, mfia)
Koncepcje (typy) filozofii
• Filozofia autonomiczna – niezależna od
nauki, religii i sztuki – f. klasyczna: oparta
na rozumie (własny przedmiot i metoda)
• Filozofia powiązana z religią lub sztuką – f.
egzystencjalna (irracjonalizująca): oparta na
przeżyciach
• Filozofia powiązana z nauką
Filozofie „naukowe” (FN)
• F. powiązana z naukami przyrodniczymi – f.
pozytywistyczna lub postpoz: synteza (lub
analiza) wiedzy przyrodniczej wg wiodącej idei
(np. rozwoju)
• F. ... z n. formalnymi – f. neopozytywistyczna:
analiza języka (logiki) nauki
• ... humanistycznymi – f. hermeneutyczna lub f.
lingwistyczna
Filozofia analityczna
• Związki z FN: (a) przyrodoznawstwo –
wzorzec wiedzy; (b) język – przedmiot lub
narzędzie badań; (c) język idealny
(formalny – logika) lub potoczny
(językoznawstwo); (d) akcent na precyzję,
krytycyzm i argumentację.
• Dziś – powrót FK, ale w kontekście jw.,
zwł. (d)
Inna typologia
• filozofia systematyczno-wyjaśniająca
• filozofia opisująco-analityczna
• filozofia egzystencjalno-wyrażająca
F S-W
Rzeczywistość
• naturalizm,
• supranaturalizm/platonizm,
• perypatetyzm (arystotelizm, złoty środek)
F O-A
Poznanie
• sceptycyzm,
• transcendentalizm
F E-W
Człowiek
Antropocentryzm aksjocentryzm;
Pesymizm optymizm