Neurofizjologia

Neurofizjologia
WYKŁADY 10-11
Biologiczne podłoże stanów
emocjonalnych – 1
Wiadomości ogólne.
Układ nagrody; uzależnienia.
Prof. dr hab. Krzysztof Turlejski
Uniwersytet Kardynała Stefana
Wyszyńskiego
Tropizmy
 Każdy
organizm musi mieć mechanizmy
umożliwiające mu dostosowanie się do
środowiska i warunków w nim panujących.
 Musi podążać ku czynnikom sprzyjającym i je
wykorzystywać, a unikać czynników
niekorzystnych.
 Tropizmy bakterii i roślin.
 Natężenie bodźca jako ważny element oceny
plus/minus.
 Czynnik wewnętrzny – stopień zaspokojenia
potrzeb – jako składnik oceny plus/minus.
Układ motywacji u zwierząt





Zwierzęta posiadające układ nerwowy wytworzyły
różne typy systemów korelujących stan organizmu ze
stanem aktywności zwierzęcia.
Zapewnienie przeżycia osobnika. Mechanizmy
obronne – odruchy unikania, ucieczki, zmiany
aktywności, agresji obronnej.
Rozpoczęcie/zaprzestanie pobierania pokarmów.
Regulacja pobierania wody. Pragnienie.
Walka o zasoby – agresja łowiecka.
Regulacja rozmnażania płciowego. Zgodność
gatunkowa, sezonowość, sygnalizacja „fitness”
partnerów.
EMOCJE

Nazwa „emocja” pochodzi
od łacińskiego słowa
emovere (poruszać).

A więc emocja (pobudzenie
emocjonalne) to coś, co
porusza, wzbudza psychikę i
jednocześnie mobilizuje
procesy fizjologiczne
organizmu do wykonania
pewnego działania.

Owa mobilizacyjna funkcja
emocji jest nazywana
„motywacją” (od łacińskiego
motus – ruch).
Zdolność do rozpoznania emocji
innych osób/zwierząt pozwala na
rozpoznanie ich intencji.
Definicje emocji
we współczesnej psychologii i
neurofizjologii

We współczesnej psychologii termin „emocja”
oznacza proces specyficznej regulacji psychicznej
(a jednocześnie fizjologicznej) uruchamiany przez
bodźce biologicznie lub subiektywnie ważne dla
jednostki, będące też subiektywnym odczuciem.

W neurofizjologii terminem tym opisuje się procesy
zachodzące na skutek pobudzenia pewnych ściśle
określonych struktur mózgu, mające swój aspekt
fizjologiczny i ruchowy, równocześnie motywujące
do działania i uczenia się.
Poglądy Charlesa Darwina
W
książce „O wyrazie uczuć u
człowieka i zwierząt” Charles
Darwin wyraźnie stwierdził, że
istnieją emocje, które są
wspólne dla ludzi i zwierząt:
strach, złość, smutek,
zdziwienie, obrzydzenie,
poczucie szczęścia.
 Darwin podkreślał adaptacyjne,
biologiczne funkcje reakcji
emocjonalnych.
Cechy procesów emocjonalnych






Emocje to silne, często (nie zawsze) krótkotrwałe zjawiska.
Każda z emocji ma własną specyfikę, wywołuje subiektywnie
odmienne, łatwe do zidentyfikowania odczucia.
Każda z emocji ma odmienną, rozpoznawalna formę
ekspresji.
Różna biegunowość (znak) uczuć, emocji. Emocje mogą
mieć znak dodatni (odczucie przyjemności, szczęścia,
zachwytu, spełnienia) lub ujemny (odczucie nieprzyjemności,
przykrości, gniewu, odrazy, strachu).
Zróżnicowana intensywność problemów emocjonalnych: od
skrajnego podniecenia emocjonalnego (wściekłość) do
zupełnego braku podniecenia (brak aktywności, relaks);
Wyuczona kontrola emocji. W toku nabywania
doświadczenia indywidualnego, jednostka uczy się
różnicować i oceniać treść emocji, pozwalać na przejawienie
jednych a hamować inne.
Skutki emocji
 Emocje
nadają wrażeniom subiektywną
wartość i jakość.
 Emocje wywierają wpływ na inne procesy
psychiczne, n.p. spostrzeganie, myślenie,
pamięć, działanie.
 W zależności od rodzaju i nasilenia emocji,
sprawność i ukierunkowanie każdej z tych
funkcji mogą zostać zmienione –
funkcjonowanie może zostać zaburzone
lub poprawione.
Skutki wzbudzenia emocji
 Zmiany
fizjologiczne w organizmie
 Zmiany zachowania, działania
 Zmiana odczuć subiektywnych
 Zmiany poznawcze
 Powstanie pamięci emocjonalnej
Zmiany fizjologiczne

Zmiany zależne od aktywacji autonomicznego
(obwodowego) układu nerwowego






Przyspieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia krwi
(układ sympatyczny, adrenalina), lub zwolnienie akcji
serca i spadek ciśnienia (układ parasympatyczny,
acetylocholina)
Zmiana rytmu oddychania
Skóra: pocenie się (acetylocholina)
Skóra: czerwienienie (acetylocholina)
lub blednięcie (adrenalina)
Źrenice: rozszerzenie (adrenalina)
lub zwężenie (acetylocholina)
Zmiany motoryki jelit
Zmiany zachowania
twarzy – mimika, marszczenie brwi
 Emocjonalne wykrzykniki i mowa
 Reakcja na źródło emocji
 Inne obserwowalne reakcje
 Wyraz
PODSTAWOWE EMOCJE
strach
wstręt
agresja
ból, smutek
zdziwienie
radość
U ludzi istnieje kilka uniwersalnych, niezależnych od kultury rodzajów
emocji. Mają one swoje charakterystyczne przejawy, czytelne dla innych
ludzi. Uniwersalność i automatyzm emocji dowodzi, że mają one podłoże
fizjologiczne i anatomiczne, ukształtowane w toku ewolucji.
Spór o powszechność istnienia
emocji w świecie zwierząt






Wielu naukowców dotąd wyraża (wyrażało) wątpliwości, czy wszystkie
emocje, które odczuwają ludzie istnieją także u zwierząt, a jeśli istnieją,
to jak dalece są one złożone i podobne do ludzkich.
Dość dobrze udokumentowane jest istnienie podstawowych emocji
negatywnych (strach, lęk, agresja), poczynając od ryb.
Jednak wiele struktur mózgu związanych z bardziej złożoną regulacją
emocji rozwinęło się w ciągu ostatnich 150 mln lat. U gadów są one
jeszcze dość słabo rozwinięte, inaczej też rozwinęły się u ptaków.
Nawet różne gatunki saków ogromnie się różnią proporcjami niektórych
części mózgu wpływających na regulację emocji, na przykład stopniem
rozwoju kory czołowej.
Stąd, stopień złożoności reakcji emocjonalnych może być bardzo różny i
zależny od gatunku.
Mimo to, podstawowe emocje negatywne i niektóre pozytywne mają
długą przeszłość ewolucyjną i są dobrze rozpoznawalne u zwierząt.
Fizjologiczna teoria emocji i
motywacji Cannona-Barda
Walter Bradford Cannon (1871-1945) profesor
medycyny i fizjolog amerykański, był współtwórcą
pojęcia homeostazy. Prowadził badania nad
fizjologicznymi mechanizmami emocji i stresu.
Był autorem (wraz z Philipem Bardem) tzw.
mobilizacyjnej teorii uczuć (motywacji).
Autorzy ci obserwowali zwierzęta pozbawione
kory mózgu i stwierdzili, że przejawiają one
bardzo silne, niekontrolowane emocje.
Na tej podstawie uznali, że emocje
generowane są nie w korze, a we wzgórzu, co
nie było do końca trafną konkluzją.
Fizjologiczna teoria emocji i
motywacji Cannona-Barda
Według teorii Cannona-Barda, motywacja to
wzbudzony potrzebą (a więc stanem
wewnętrznym) zespół procesów psychicznych i
fizjologicznych doprowadzający organizm do
stanu gotowości do podjęcia określonego
działania.
Emocje (motywacje) uruchamiają proces
adaptacji psychiki i ciała do intensywnego
wydatkowania energii dla osiągnięcia
określonego celu.
Zatem emocje „automatycznie” zarządzają
dystrybucją ograniczonych zasobów energii.
Robią to skutecznie i stale.
Krytyka teorii Jamesa-Langego
przez Cannona
W swoich badaniach Cannon i Bard starali się
podważyć poglądy W. Jamesa i C. Langego,
którzy uważali, że zmiany adaptacyjne w
narządach obwodowych są pierwotne i że to one
wywołują emocje.
 Zgodnie z tą teorią, jeśli do mózgu nie docierałyby
informacja o stanie fizjologicznym ciała (n.p.
napięciu mięśni) oraz o podjętych działaniach, to
osoba taka nie powinna odczuwać emocji, a jedynie
dostrzegać bodźce i automatycznie wykonywać
reakcje.
 Jednak ludzie z przerwanym rdzeniem kręgowym
odczuwają normalne emocje, choć nie odczuwają
stanu swojego ciała.

Behawioryści i emocje




Na początku XX wieku Sherrington odkrył w
rdzeniu kręgowym wiele odruchów
automatycznych, ściśle zależnych od bodźców
zewnętrznych.
Niektórzy behawioryści, zafascynowani tymi
odkryciami twierdzili, że nie ma nic takiego jak
emocje, jest tylko krążenie impulsów w układzie
nerwowym po łukach odruchowych, a więc są
tylko bodźce i reakcje na nie.
Bardzo szybko odrzucono ten pogląd, ponieważ
wówczas niemożliwe byłyby reakcje odroczone
(wykonywane dłuższy czas po bodźcu).
Ponadto, zauważono, że całkowity brak bodźców
nie jest emocjonalnie neutralny, lecz wzbudza
emocje negatywne i zmusza do działania.
Trójkąt Wyrwickiej




W latach 1950-tych polska behawiorystka, Wanda Wyrwicka,
badając zachowanie zwierząt doszła do wniosku, że reakcje
bardziej skomplikowane niż proste odruchy nie są możliwe do
wykonania bez udziału emocji lub inaczej motywacji.
Według niej, ośrodki mózgu generujące emocje są pobudzane
przez ośrodki czuciowe niezależnie od pobudzenia przez te
same ośrodki mechanizmów generacji ruchu.
Tylko zbieżność aktywacji ruchowej i emocjonalnej wywołuje
świadomą reakcję organizmu na bodziec. Model ten był znany
pod nazwą „trójkątu Wyrwickiej”.
Był to pierwszy wielki wyłom w poglądach behawiorystów.
S – bodziec,
P – ośrodki percepcji, wrażenie
M – ośrodki motywacji, emocja
R – ośrodki ruchowe, reakcja
S
P
M
R
Równoległość procesów
poznawczych i emocjonalnych
składających się na reakcję



Większość błędów wcześniejszych teorii wynikała z
tendencji do liniowego uszeregowania procesów
zachodzących w mózgu.
Tymczasem, jak dziś wiemy, pewne automatyczne
decyzje (odruchy) są generowane w rdzeniu kręgowym,
lecz jednocześnie informacja czuciowa jest przekazywana
wyżej, do pnia mózgu, gdzie modyfikuje ogólny poziom
czuwania i pobudzenia, a dalej do wzgórza, skąd trafia
równolegle do kory, gdzie jest oceniana obiektywnie i do
układu generacji emocji, gdzie wzbudza (lub nie)
określone emocje.
Proces generowania emocji jest równoległy do innych
funkcji mózgu i tak jak inne funkcje da się opisać w
kategoriach przepływów informacji w sieci neuronalnej.
Elementy procesu motywacyjnego
Procesy emocjonalne są ściśle związane z funkcją, jaką
pełnią:
 Wzbudzają świadomość, aktywność, energię - lub tłumią
aktywność i obniżają energię (działanie niespecyficzne);
 Ukierunkowują wysiłki na cel;
 Zwiększają selektywność uwagi w stosunku do bodźców,
obniżają wrażliwość na bodźce nieistotne a zwiększają na
istotne;
 Pomagają zorganizować reakcje w zintegrowany wzorzec;
 Motywowują do kontynuowania czynności, dopóki warunki,
które ją zapoczątkowały nie ulegną zmianie;
 Generują stan emocjonalny odczuwany subiektywnie.
 Emocjom towarzyszą subiektywne uczucia dodatnie (w
przypadku zdarzeń odczuwanych jako korzystne, miłe lub
spełniające oczekiwania) lub ujemne (w przypadku zdarzeń
niemiłych, zagrażających i nie spełniających oczekiwań).

Poziom aktywacji a emocje
Emocje mogą się przejawiać na różnych poziomach. Jednak
zawsze towarzyszy im ogólna mobilizacja organizmu.
 Należy odróżnić konkretne emocje (uczucia) od tego
ogólnego stanu (poziomu) wzbudzenia. Stan większej lub
mniejszej aktywności, lub też nieaktywności i snu jest
generowany przez przeciwstawne ośrodki pnia mózgu
(pobudzająca i hamująca część układu siatkowatego – patrz
poprzedni wykład). Twór ten jest aktywowany nie tylko
endogennie (w cyklu dobowym) lecz również przez układy
emocji.
 Ponadto, większość emocji pobudza układ
noradrenergiczny, aktywując cały układ nerwowy.
 Bez tej ogólnej mobilizacji wiele form zachowania nie było
by możliwych. Dotyczy to zwłaszcza zachowań złożonych.
 Zależnie od rodzaju emocji, ta mobilizacja jest różnie
ukierunkowywana.

Źródła i rodzaje motywacji
Klasyfikacja ze względu na źródło motywacji:
instynktowna, emocjonalna, poznawcza.
 Motywacja wewnętrzna – działa gdy człowiek
dąży do zaspokojenia swoich potrzeb
biologicznych (głód, pragnienie, komfort
termiczny, seks, instynkt opieki nad
potomstwem).
 Motywacja zewnętrzna – jest zależna od:
- wzbudzenia emocji i potrzeb przez bodźce
dodatnie lub ujemne (nagrody i kary);
- oceny informacji pod kątem różnych
konsekwencji wynikających z danej sytuacji i
możliwości wpływania na bieg zdarzeń.

Instynkty



Instynkt (łac. instinctus – podnieta, popęd) –
proces fizjologiczny i psychiczny który
powoduje, że osobnik będący pod jego
działaniem zachowuje się (lub dąży do
zachowania) w określony, stereotypowy
sposób.
Instynkt to wrodzona zdolność zwierząt (także
człowieka) do wykonywania pewnych
czynności stereotypowych, nie wyuczonych, a
właściwych dla danego gatunku i istotnych dla
jego przetrwania.
Pojęcie zachowania instynktownego miało
ważne znaczenie w teoriach Karola Darwina i
etologów, a wśród psychologów u Williama
Jamesa i Zygmunta Freuda.
Instynkty w poglądach Darwina
 Darwin
tak definiuje zachowania
instynktowne:
„Jeśli istnieje czynność, którą wykonuje
zwierzę, zwłaszcza młode, bez żadnego
poprzedniego doświadczenia i wykonuje ją
wiele osobników w jednakowy sposób, bez
znajomości celu, to czynność taką
nazywamy instynktowną"
(K. Darwin, O powstawaniu gatunków drogą doboru
naturalnego)
Czy ludzie postępują
instynktownie?
Przykładowe instynkty ludzkie:
- rozrodczy (wybór partnera),
- opieki nad potomstwem,
- terytorializm.
 W konflikcie emocji lub motywacji (np.
niepewność, atakować czy uciekać) mogą
pojawić się (również u ludzi )sztywne wzorce
zachowania z repertuaru innego instynktu (np.
pielęgnacji ciała,— jak drapanie się po głowie,
pocieranie twarzy). Są to tak zwane działania
przerzutowe (lub przeniesione).

Rozwój emocjonalny dzieci
Już u nowo narodzonego dziecka
można dostrzec emocje proste,
gdyż i one i ich wyraz są
wrodzone.
Liczba tych emocji jest
ograniczona do zaledwie kilku.
Emocje przejawiane przez noworodki są
krótkotrwałe. Małe dzieci bardzo szybko
przechodzą od gniewu do zadowolenia.
Uczuciowość dzieci rozwija się
stopniowo. U ludzi trwa to bardzo długo
(do około 25-28 lat).
Należą do nich:
gniew, który występuje np.
podczas unieruchomienia głowy,
strach, występujący podczas
gwałtownego podnoszenia
dziecka,
niezadowolenie, rozpacz,
zadowolenie, które można
zauważyć np. w czasie głaskania.
Także uczucie sennościzmęczenia.
Uczucia wyższe

Uczucia wyższe mają u ludzi charakter uniwersalny,
jednak przejawiają znaczne zróżnicowanie kulturowe.
Wymienia się tu:
Miłość

Poczucie winy

Wstyd

Zakłopotanie

Duma

Zawiść

Zazdrość
Tylko 2 z 7 wymienionych uczuć wyższych ma charakter
jednoznacznie pozytywny (są odczuwane jako przyjemne).
Wielu badaczy uważa, że przynajmniej niektóre gatunki zwierząt
także mogą doznawać niektórych z tych uczuć, choć w prostszej
formie.

Emocje przyjemne
Dyskusje psychologów





Darwin zaliczył radość do uczuć podstawowych,
które dzielimy ze zwierzętami.
W psychologii popularne jest dzielenie uczuć
(emocji) na podstawowe i wyższe.
Odczuwanie przyjemności związane z
doznaniami zmysłowymi byłoby pozytywnym
uczuciem podstawowym, natomiast miłość i
duma (radość z osiągnięć) – uczuciami
wyższymi.
Czy mechanizm biologiczny odczuwania radości
w obu tych przypadkach jest odmienny?
Czy jest odmienny dla każdego uczucia
podstawowego?
Czy istnieje ośrodek przyjemności?
Od XIX wieku trwały wśród fizjologów spory na
temat, czy istnieje coś takiego jak „ośrodek
przyjemności”, czy też przyjemność jest to
właściwość (aspekt, cecha) zasadniczo różnych
procesów, n. p. pewnego rodzaju percepcji
smakowej, węchowej, wzrokowej i innych
procesów zachodzących w układzie nerwowym.
 Jeśli są to podobne aspekty odmiennych
procesów, to mechanizmy odczucia
przyjemności z powodu percepcji węchowej i
wzrokowej powinny być różne.
 Jeśli jest to jeden proces, uruchamiany przez
różne pobudzenia, to powinien istnieć wspólny
ośrodek przyjemności.

Odkrycie układu nagrody
Odpowiedź na te pytania znalazł
James Olds, który od 1954 roku
prowadził badania nad mechanizmami
nagrody, drażniąc mikroelektrodami
różne struktury mózgu szczura.
 Częściowo przez przypadek, Olds i jego
doktorant Milner stwierdzili, że jeśli
elektrody pobudzają pęczek
przyśrodkowy przodomózgowia (aksony
neuronów niektórych jąder pnia mózgu
dążące do przodomózgowia) lub boczne
jądro podwzgórza, to szczur ciągle
dąży do ich pobudzania, naciskając na
dźwignię w tempie nawet 2000 razy na
godzinę aż do zupełnego wyczerpania.


Układ nagrody
(inaczej ośrodek
przyjemności) jest
zbiorem połączonych
ze sobą struktur mózgu
wytwarzających
motywację pozytywną.

W większości należą
one do układu
limbicznego, lecz
również do układu
planowania
zachowania.
Ich działanie jest
integrowane przez
aktywację układu
dopaminergiczny pnia
mózgu

Układ nagrody

Aktywacja układu nagrody
jest subiektywnie odczuwana
jako przyjemność, radość,
miłość, ekstaza.
Układ nagrody a emocje
pozytywne





Późniejsze badania, w tym obserwacje poczynione
podczas drażnienia struktur mózgu ludzkiego podczas
operacji neurochirurgicznych, wykazały, że pobudzanie
elektryczne niektórych jąder bocznej części podwzgórza
oraz jądra półleżącego (jądro przodomózgowia leżące u
podstawy przedniej części podwzgórza) wywołuje stan
przyjemności, błogości, ekstazy.
UWAGA: drażnienie innych, tuż obok leżących jąder
bocznego podwzgórza wywoływało agresję lub lęk!
Przy braku bodźców zewnętrznych, stany te były
przeżywane przez ludzi jako emocjonalne stany
wewnętrzne (nastroje, stany emocjonalne).
Gdy pojawiał się obiekt zewnętrzny, na przykład nieznana
osoba w polu widzenia, to na niego przenoszony był ten
stan, odczuwany teraz jako ukierunkowane uczucie
sympatii lub miłości.
Po ustaniu drażnienia tych jąder uczucie znikało.

Jądra dopaminergiczne brzusznego
pola nakrywki (ventral tegmental
area - VTA) i istoty czarnej
(substantia nigra - SN). Tu znajdują
się ciała komórkowe neuronów
dopaminergicznych

Pęczek przyśrodkowy
przodomózgowia – wiązka włókien
w której przebiegają te aksony

Jądro boczne powzgórza.

Jądro półleżące
przodomózgowia (nucleus
Zadowolenie i ekstaza, powiązanie z
zachowaniami seksualnymi i
pokarmowymi.
accumbens – NAcc) do którego
neurony VTA wysyłają swoje
aksony.

Układ nagrody
tworzą:
VTA wysyła również aksony do ciała
migdałowatego (które hamuje
odczucie przyjemności) i bocznej
części podwzgórza (które pobudza
to odczucie).

Prążkowie (corpus striatum), jądra
przodomózgowia do których
projekcje wysyła istota czarna (SN).

Kora przedczołowa (część
grzbietowa) jest unerwiana przez
projekcję dopaminergiczną z VTA i
projekcję z jądra półleżącego.
Układ nagrody

W ewolucji układ nagrody
wykształcił się, aby
motywować osobnika do
niektórych, bardzo ważnych
dla przeżycia organizmu i
gatunku zachowań.

Układ nagrody aktywowany
jest w sytuacjach skutecznego
zaspokajania popędów (głodu,
popędu seksualnego) a także
w trakcie wykonywania innych,
niepopędowych czynności, i
zachowań (n.p. społecznych)
pozytywnie wpływających na
zdolność osobnika do
przeżycia i pozostawienia
płodnego potomstwa
(„fitness”).
Narkomania polega na
chemicznym drażnieniu tych
samych struktur , które drażnią
szczury laboratoryjne przez
naciśnięcie dźwigni i ma ten sam
skutek.
Dopamina
Nie pokazano tu zstępujących
projekcji dopaminergicznych
do rdzenia kręgowego
Łańcuch syntezy
amin katecholowych
Uwalnianie dopaminy w mózgu pod
wpływem różnych czynników.
Czynnik
nagradzający
Wzrost wydzielania
dopaminy
smaczne
jedzenie
50%
seks
do 100%
etanol
do 200%
nikotyna
225%
kokaina
400%
amfetamina
1000%
Układ dopaminergiczny
W ośrodkowym układzie nerwowym istnieją trzy szlaki
dopaminergiczne. Istotną rolę w przebiegu reakcji
stresowej pełni jądro dopaminergiczne położone w
śródmózgowiu, którego aksony dają projekcję do kory
mózgowej (zwłaszcza kory przedczołowej, która
odpowiada za pamięć krótkotrwałą).
 Aktywacja układu dopaminergicznego uruchamia wiele
reakcji istotnych dla osiągnięcia biologicznie ważnego
celu:
- moduluje odpowiedź emocjonalną,
- zwiększa selektywność uwagi i poprawia uczenie się.

Jądro boczne podwzgórza: związki
układu nagrody z głodem i
metabolimem



Jądro półleżące (nucleus
accumbens) przodomózgowia
jest ściśle związane z jądrem
bocznym podwzgórza (lateral
hypothalamus). W sumie tworzą
one „ośrodek nagrody”.
Cały układ nagrody jest pod
silnym wpływem projekcji
dopaminergicznej i hormonów
tkanki tłuszczowej (leptyny i
ghreliny), wpływających na
poziom metabolizmu i
sterujących poczuciem głodu.
Zaspokajanie głodu uwalnia
(między innymi) dopaminę i
wyzwala poczucie przyjemności.
Dwa etapy doświadczania
przyjemności związanej z nagrodą:
Etap oczekiwania na nagrodę. Często jest to
najsilniej (pozytywnie) przeżywamy etap
oczekiwania.
 Uwalnianie dopaminy związane jest głównie z
oczekiwaniem na nagrodę (dopamina jest
odpowiedzialna za pragnienie, pożądanie,
motywację osiągnięcia nagrody).


Etap odbioru (konsumpcji) nagrody. Prowadzi do
zaspokojenia i utraty motywacji.
Dopamina, nowość, uczenie
asocjacyjne
Do znacznego wzrostu zawartości dopaminy w
neuronach prążkowia (jądra przodomózgowia)
dochodzi, gdy spotka nas przyjemna
niespodzianka.
 Przy powtarzaniu tej sytuacji poziom dopaminy
spada przy otrzymywaniu nagrody, jednak jest
ciągle wysoki po sygnale zwiastującym nagrodę
(gdy oczekujemy na miłe zdarzenie).
 Uważa się, że dopamina odgrywa kluczową rolę
w uczeniu się asocjacyjnym, w wyniku czego
obojętny dotychczas bodziec zaczyna być
kojarzony z następującą po nim nagrodą.

Projekcje dopaminergiczne


Najważniejsze efekty
działania dopaminy w
układzie nagrody
zależą od jej
działania
hamującego.
Jądro półleżące i
prążkowie, do których
docierają projekcje
dopaminergiczne, są
jednocześnie pod
wpływem projekcji
hamujących z kory
czołowej i ciała
migdałowatego.
Funkcjonalne różnice projekcji
dopaminergicznych

Projekcja z
brzusznego jądra
pokrywy (VTA) do
jądra półleżącego
(Nucleus
accumbens) i kory
czołowej wzbudza
poczucie
zadowolenia,
rozkoszy, wzmaga
energię psychiczną.

Z istoty czarnej pnia mózgu do zwojów podstawy
(prążkowie, jądro ogoniaste) i kory ruchowej – wzmaga
aktywność fizyczną i chęć jej wykonywania, polepsza
koordynację ruchów.
Kora przedczołowa
Drażnienie:
regulacja czynności
emocjonalnych:
-stępienie afektu,
-apatia,
-brak napędu
Czysty racjonalizm.
Uszkodzenia prowadzą do
utraty zdolności hamowania
zachowań:
-drażliwość,
-pobudliwość
-brak zachowań etycznych,
moralności, dylematów
moralnych.
Uszkodzenie szlaków łączących
ośrodki podkorowe z korą czołową
i przedczołową upośledza
możliwość interpretacji stanów
emocjonalnych
Kora przedczołowa a emocje.

Kora przedczołowa odpowiada za hamowanie
lub aktywowanie innych części mózgu, zależnie
od podjętej decyzji o podjęciu pewnego
zachowania, lub powstrzymania się od niego.

Jej odpowiednie funkcjonowanie zapewnia
adekwatne rozpoznanie obiektu i jego intencji,
oraz doprowadzenie do wyboru i podtrzymania
adekwatnej reakcji.
Pytania na egzamin
 1.
Opisz znane ci poglądy i teorie
dotyczące klasyfikacji emocji, ich
mechanizmów i roli biologicznej.
 2. Co wiadomo o emocjach zwierząt? Jaki
były na ten temat poglądy? Czym są
podobne, a czym różne od emocji ludzi?
 3. Co wiesz o układzie nagrody i regulacji
emocji pozytywnych?