zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w aspekcie

WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE
WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS
www.imuz.edu.pl
2009: t. 9 z. 3 (27)
s. 187–194
© Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2009
ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
W ASPEKCIE ŚRODOWISKOWYM
Mariola STANIAK
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach
Słowa kluczowe: obszary wiejskie, środowisko przyrodnicze, zrównoważony rozwój
Streszczenie
Bogactwo przyrodnicze i krajobrazowe Polski jest bardzo wysoko oceniane w skali Europy. Po­
godzenie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich z ochroną środowiska i krajobrazu jest jednak za­
daniem bardzo trudnym do zrealizowania. Strategia rozwoju zrównoważonego ma na celu zapewnie­
nie równowagi ekologicznej, ekonomicznej i społecznej. Zapobieganie degradacji krajobrazu i utrzy­
mywanie jego poprawnego funkcjonowania, z jednoczesnym wykorzystaniem funkcji produkcyjnej
wymaga działań wielokierunkowych, z których najważniejsze to odpowiednie ukształtowanie struktu­
ry przestrzennej krajobrazu oraz stosowanie odpowiedniego zestawu praktyk rolniczych.
WSTĘP
Przez wieki rolnictwo przyczyniało się do tworzenia i zachowania szerokiej
gamy siedlisk półnaturalnych i krajobrazów wiejskich, charakteryzujących się bogatą różnorodnością przyrodniczą. W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat zaszły zna­
czące zmiany w rolnictwie europejskim. Specjalizacja, intensywna gospodarka rol­
na oraz rozwój technologiczny umożliwił rolnikom zwiększenie plonów, dzięki
czemu rolnictwo stało się bardziej konkurencyjne. Z drugiej strony wspólna polity­
ka rolna (WPR), dysponująca różnymi instrumentami połączonymi z atrakcyjnym
wsparciem finansowym, stała się ważną siłą sprawczą, decydującą o rozwoju sek­
tora rolnego. Zmiany w sposobie użytkowania gruntów oraz w praktykach rolni­
czych miały jednak niekorzystny wpływ na środowisko wodne, glebowe, jakość powietrza, różnorodność biologiczną i krajobraz wiejski [KOZŁOWSKI, 2004].
Adres do korespondencji: dr M. Staniak, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB, ul.
Czartoryskich 8, 24-100 Puławy; tel. +48 (81) 886-34-21 w. 351, e-mail: [email protected]
188
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 9 z. 3 (27)
Również zaniechanie działalności rolniczej na terenach mniej przydatnych do pro­
dukcji rolnej, powodowane czynnikami społecznymi i ekonomicznymi, stanowi
poważne zagrożenie środowiska i krajobrazu wiejskiego [DUER, 2007].
Odpowiedzią na te niekorzystne zmiany stały się reformy WPR, których celem
jest m.in. zmniejszenie negatywnego oddziaływania rolnictwa na środowisko przy­
rodnicze. Początek poważnych przemian w Europie nastąpił w 1992 r. po reformie
McSharry’ego, która prowadziła do oddzielenia dopłat od produkcji i zwrócenia
większej uwagi na obszary wiejskie jako element ściśle powiązany z rolnictwem.
W grudniu 1999 r. na posiedzeniu w Helsinkach Rada Europejska przyjęła strategię włączania problematyki środowiskowej do WPR. Strategia ta określa cele odno­
szące się do wody, użytkowania gruntów, zmian klimatycznych i jakości powie­
trza, a także krajobrazu i różnorodności biologicznej, podkreślając, że ochrona za­
sobów naturalnych jest kluczowym elementem zrównoważonego rozwoju rolnic­
twa w perspektywie długoterminowej. Na posiedzeniu w Göteborgu w czerwcu
2001 r. Rada Europejska zatwierdziła strategię zrównoważonego rozwoju Unii Eu­
ropejskiej, która zawiera wymóg uwzględnienia wpływu wszystkich polityk na go­
spodarkę, społeczeństwo i środowisko naturalne w procesie podejmowania decyzji.
Przyjęła również konkluzję Rady ds. Rolnictwa, dotyczącą włączenia ochrony śro­
dowiska oraz zrównoważonego rozwoju do WPR i opracowania zestawu wskaźni­
ków rolnośrodowiskowych. Zasady zrównoważonego rozwoju znalazły swoje
umocowanie w najważniejszych aktach prawnych i stały się wymogiem prawnym
we wszystkich krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce.
REALIZACJA ZAŁOŻEŃ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa [Polityka…,
2008] jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju i tworzenie podstaw
do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Światowa Komisja ds.
Środowiska Naturalnego i Rozwoju w 1996 r. uznała, że sednem koncepcji trwałe­
go i zrównoważonego rozwoju jest taki rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnego
pokolenia, nie ograniczając możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń.
Istotą zrównoważonego rozwoju jest zachowanie równowagi między celami pro­
dukcyjnymi, ekonomicznymi i ekologicznymi. Cel produkcyjny polega na wytwo­
rzeniu w odpowiedniej ilości produktów rolnych o właściwościach wymaganych
przez konsumenta lub przemysł przetwórczy. Celem ekonomicznym jest wypraco­
wanie dochodu rolniczego, zapewniającego godziwy poziom życia rolnika i umoż­
liwiającego rozwój gospodarstwa rolnego, natomiast cel ekologiczny polega na
zapewnieniu, w dłuższym czasie, równowagi agroekosystemu i zapobieganiu de­
gradacji środowiska naturalnego [HARASIM, 2000]. Zasada zrównoważonego roz­
woju stała się konstytucyjną normą rozwoju Polski, obowiązującą we wszystkich
M. Staniak: Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w aspekcie środowiskowym
189
obszarach gospodarki i wszelkich płaszczyznach strategicznego planowania
[ADAMOWICZ, 2005].
W „Strategii rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata 2007–2013 (z ele­
mentami prognozy do roku 2020)” [2005], zgodnie z kierunkiem reformy WPR,
kładzie się większy niż dotychczas nacisk na zrównoważony rozwój obszarów
wiejskich. Celem nadrzędnym tej strategii jest poprawa warunków życia i pracy
mieszkańców wsi poprzez wzrost gospodarczy, z uwzględnieniem wymogów
ochrony środowiska. Cel ten ma być osiągnięty przez realizację celów szczegóło­
wych strategii, takich jak: wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiej­
skich, poprawa konkurencyjności rolnictwa oraz wzmocnienie przetwórstwa rolno-spożywczego w kierunku poprawy jakości i bezpieczeństwa żywności. Wspieranie
zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich nastąpi m.in. poprzez kształtowanie
produkcji rolnej w zgodzie z wymogami środowiska i z zachowaniem walorów
krajobrazowych.
BOGACTWO PRZYRODNICZE OBSZARÓW WIEJSKICH
Obszary wiejskie stanowią ok. 93,2% powierzchni Polski, mają zatem znaczą­
cy wpływ na stan środowiska całego kraju [Rolnictwo…, 2006]. Typowy, trady­
cyjny krajobraz rolniczy to mozaika użytków rolnych z lasami i osadnictwem wiej­
skim oraz zróżnicowanym udziałem trwałych użytków zielonych. Ważnym skład­
nikiem krajobrazu są jeziora i mokradła, natomiast stosunkowo małe znaczenie
mają sady [FABER, 2001]. Wartość przyrodnicza i krajobrazowa terenów rolni­
czych Polski jest bardzo wysoko oceniana w skali Europy. Około połowy z 365
zespołów roślinnych stwierdzonych w Polsce jest związane z obszarami rolniczy­
mi, z czego ok. 120 jest użytkowanych jako łąki i pastwiska [Różnorodność…,
2003]. Bogactwo przyrodnicze Polski polega m.in. na występowaniu półnatural­
nych, unikatowych siedlisk, zanikających w krajobrazie Europy, na których znaj­
dują się ostoje rzadkich i zagrożonych gatunków flory i fauny. Dlatego wielu kon­
sumentów w Unii Europejskiej postrzega nasz kraj jako region, w którym wspiera­
nie przyjaznego środowisku sposobu prowadzenia działalności rolniczej umożliwia
ocalenie wielu ginących gatunków i siedlisk terenów otwartych.
Rozwój obszarów wiejskich w kierunku intensyfikacji produkcji roślinnej
i zwierzęcej stanowi duże zagrożenie utrzymania cennych przyrodniczo terenów
[KOZŁOWSKI, 2004]. Głównymi zagrożeniami zachowania różnorodności biolo­
gicznej, wynikającymi z rozwoju rolnictwa, jest zanikanie tradycyjnych krajobra­
zów rolniczych na rzecz wielkoobszarowych monokultur uprawowych, degradacja
i zanikanie dzikich siedlisk, zanieczyszczenia wód, erozja gleb [RYSZKOWSKI,
1996]. Ochrona zasobów naturalnych jest więc kluczowym elementem zrównowa­
żonego rozwoju rolnictwa w perspektywie długoterminowej. Zapobieganie degra­
dacji krajobrazu i utrzymywanie jego poprawnego funkcjonowania, z jednocze­
190
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 9 z. 3 (27)
snym wykorzystaniem funkcji produkcyjnej wymaga działań wielokierunkowych,
z których najważniejsze to odpowiednie ukształtowanie struktury przestrzennej
krajobrazu oraz stosowanie odpowiedniego zestawu praktyk rolniczych [Krajowa
strategia…, 2003].
STRUKTURA KRAJOBRAZU WIEJSKIEGO
W KONTEKŚCIE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU Poprawnie ukształtowany krajobraz wiejski powinien zawierać, obok użytków
rolnych, sieci osadniczej i sieci drogowej, takie elementy krajobrazu, jak: zadrze­
wienia i zalesienia, mało- i średniopowierzchniowe ekosystemy o charakterze natu­
ralnym i półnaturalnym, korytarze ekologiczne, strefy buforowe i ekotony na gra­
nicach poszczególnych ekosystemów. Liczba i rozmieszczenie tych elementów
powinny być tak dobrane, aby zapewniony został mozaikowy układ krajobrazu
[STANIAK, FELEDYN-SZEWCZYK, BOJARSZCZUK, 2007].
Jednym z podstawowych elementów krajobrazu rolniczego są zadrzewienia
śródpolne i śródłąkowe, które kształtują warunki mikroklimatyczne, ograniczają zanieczyszczenia obszarowe oraz hamują erozję wodną i wietrzną. Poza tym
zwiększają zdolności retencyjne terenu oraz ograniczają spływ pierwiastków bio­
gennych z pól. Zadrzewienia są miejscem schronienia, rozrodu i żerowania zwie­
rząt, w tym wielu ptaków, oraz ostoją dla owadów niszczonych na polach przez
niektóre zabiegi agrotechniczne, zwłaszcza niewłaściwe, lub stosowanie środków
ochrony roślin. W okresach migracji zwierząt są miejscem zdobywania pokarmu
i schronienia, a także trasą przemieszczania się między większymi kompleksami
leśnymi. Tworzą również siedliska występowania wielu gatunków roślin.
Małe ekosystemy naturalne i półnaturalne to głównie nieużytki bądź tereny
użytkowane ekstensywnie i sporadycznie. Mogą to być: wilgotne łąki, oczka wod­
ne, zabagnienia, ziołorośla, miedze, torfowiska, suche murawy piaskowe i wiele
innych. Ich obecność w krajobrazie wiejskim bardzo znacznie zwiększa różnorod­
ność typologiczną krajobrazu oraz bogactwo gatunkowe roślin i zwierząt, a ich od­
rębność siedliskowa decyduje o przetrwaniu wielu rzadkich i zagrożonych wygi­
nięciem gatunków i ich zbiorowisk [ANDRZEJEWSKI, 1996].
Elementem struktury krajobrazu, istotnym dla utrzymania bogactwa biologicz­
nego, są korytarze ekologiczne, które łączą ze sobą izolowane ekosystemy, tzw.
wyspy środowiskowe. Dają one możliwość przemieszczania się osobników między
poszczególnymi ekosystemami, co zwiększa trwałość występowania wielu gatun­
ków. Z kolei strefy buforowe to bariery ochraniające cenne przyrodniczo ekosys­
temy, izolujące je od negatywnych wpływów agrotechnicznych, zwłaszcza zanie­
czyszczeń chemicznych generowanych przez intensywne rolnictwo. Na styku róż­
nych ekosystemów tworzą się ekotony, w których dochodzi do konfrontacji wpły­
wów obu środowisk graniczących ze sobą. Jest to zazwyczaj środowisko o dużym
M. Staniak: Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w aspekcie środowiskowym
191
bogactwie gatunkowym, mające szczególne znaczenie dla zachowania bogatej róż­
norodności biologicznej [RICHLING, SOLON, 1996].
Funkcjonowanie tzw. „krajobrazu zrównoważonego” jest związane również z właściwą gospodarką zasobami wodnymi. Prawidłowo prowadzona gospodarka
wodna polega na odpowiednim zagospodarowaniu zlewni cząstkowych, właści­
wych zabiegach melioracyjnych, opartych na możliwości regulacji stosunków
wodnych gleby i zwiększających zdolności retencyjne terenu. Powinna również uwzględniać pozostawienie w krajobrazie dużych fragmentów ekosystemów ba­
giennych i mokradeł, które są także jednym z elementów ekologicznych metod
ochrony przeciwpowodziowej [MIODUSZEWSKI, 2006]. Zróżnicowany krajobraz
rolniczy o odpowiednio ukształtowanej strukturze charakteryzuje się większym
bogactwem i bioróżnorodnością niż krajobraz niezróżnicowany. Jest on także bar­
dziej stabilny i odporny na działanie niekorzystnych czynników biotycznych (cho­
roby, szkodniki).
PRAKTYKI ROLNICZE W ZRÓWNOWAŻONYM GOSPODAROWANIU
Trwały rozwój rolnictwa, oparty o metody produkcji przyjazne środowisku,
zapewnia utrzymanie bogatej różnorodności gatunkowej i krajobrazu. Praktyki rol­
nicze, będące elementem zrównoważonego rozwoju rolnictwa, zostały sformuło­
wane m.in. w „Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej” [DUER, FOTYMA, MADEJ,
2004]. Zwykła dobra praktyka rolnicza (ZDPR) to system organizacji i technologii
produkcji, które – realizowane na poziomie gospodarstwa – zapewniają uzyskiwa­
nie określonych dochodów i utrzymywanie równowagi w agroekosystemach. Prze­
strzeganie ZDPR warunkuje otrzymywanie wsparcia finansowego na obszarach
o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), a beneficjenci programu
rolnośrodowiskowego otrzymują rekompensaty finansowe za działania wykracza­
jące poza ZDPR. Program rolnośrodowiskowy jest instrumentem ekorozwoju ob­
szarów wiejskich, który powstał w celu ograniczenia negatywnego wpływu rolnic­
twa na środowisko. Jego zadaniem jest zachęcanie rolników do podejmowania
działań na rzecz ochrony środowiska w obrębie swojego gospodarstwa. Rolnikom,
którzy dobrowolnie zobowiązują się do udziału w tym programie, udzielana jest
pomoc finansowa, rekompensująca utracony dochód i poniesione koszty oraz sta­
nowiąca dodatkową zachętę [LIRO, 2003]. Zrównoważone gospodarowanie na te­
renach rolniczych powinno uwzględniać przede wszystkim prawidłowy płodo­
zmian, dobór właściwych nawozów i terminów ich stosowania, stosowanie nawo­
zów organicznych, odpowiednią rotację roślin, właściwe stosowanie środków
ochrony roślin [RUNOWSKI, 2000]. ZDPR może być w pełni realizowana jedynie
w gospodarstwach prowadzących produkcję roślinną i zwierzęcą. Liczba i dobór
gatunków zwierząt powinny być dostosowane do podstawowej powierzchni pa­
szowej, zaś wyprodukowane nawozy naturalne powinny pokrywać w znacznej
192
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 9 z. 3 (27)
mierze potrzeby pokarmowe roślin oraz być źródłem substancji organicznej w gle­
bie [DUER, FOTYMA, MADEJ, 2004].
Integrowana ochrona roślin zapewnia opłacalność produkcji, wysokiej jakości
plony oraz umożliwia zachowanie bioróżnorodności na terenach rolniczych. Jej
celem jest utrzymanie populacji organizmów szkodliwych poniżej progu ich eko­
nomicznej szkodliwości, za pomocą różnych metod zapobiegania i zwalczania,
z możliwie jak największym wykorzystaniem lokalnych czynników naturalnych
i mechanizmów samoregulujących środowisko.
Ważnym aspektem środowiskowym na terenach rolniczych jest przeciwdziała­
nie niepożądanej sukcesji na obszarach cennych przyrodniczo. Od kilku dziesięcio­
leci obserwuje się spadek zainteresowania koszeniem łąk o małych walorach pa­
szowych, które nieużytkowane szybko przekształcają się w uboższe gatunkowo
zbiorowiska. Są to bardzo często łąki o dużym bogactwie florystycznym i fauni­
stycznym. Zaniechanie użytkowania i pozostawienie działek naturalnej sukcesji
powoduje wkraczanie roślinności wysokiej i pojawianie się uciążliwych chwastów.
Uniemożliwia to rozwój innych roślin oraz stwarza ostoję dla szkodników sąsied­
nich upraw. W celu utrzymania i zwiększania różnorodności biologicznej koniecz­
ne jest przywrócenie i podtrzymanie użytkowania łąk jednokośnych oraz dwuko­
śnych łąk wilgotnych. Również zrównoważone użytkowanie pastwiskowe służy
ochronie różnorodności fitocenoz trawiastych na obszarach wiejskich. Dostosowa­
nie sposobu użytkowania do warunków siedliskowych sprzyja trwałości użytku,
a jakość produktów zwierzęcych uzyskiwanych od zwierząt wypasanych jest lep­
sza od żywionych w alkierzu. Należy jednak uwzględnić właściwe użytkowanie
pastwiska, a więc termin wypasu, obsadę zwierząt, zabiegi pielęgnacyjne [RI­
CHLING, SOLON, 1996].
PODSUMOWANIE
Polityka ochrony środowiska jest traktowana przez Unię Europejską jako nie­
odłączny element trwałego i zrównoważonego rozwoju. Realizacja koncepcji
zrównoważonego rozwoju na obszarach wiejskich wymaga jednak reorientacji
priorytetów oraz zastosowania rozwiązań długoterminowych. Rozwój gospodarczy
i społeczny musi uwzględniać aspekty ekologiczne, ponieważ istotnie wpływa na
jakość zasobów środowiska przyrodniczego. Sukces w integrowaniu ochrony śro­
dowiska z funkcją produkcyjną na poziomie gospodarstwa jest możliwy m.in. po­
przez odpowiednie ukształtowanie struktury przestrzennej krajobrazu oraz stoso­
wanie odpowiedniego zestawu praktyk rolniczych. Do producentów rolnych, któ­
rzy chcą się przyczynić do poprawy jakości środowiska i zachowania walorów
przyrodniczych obszarów wiejskich, skierowane są działania rolnośrodowiskowe,
które w krajach UE wdrażane są od 1992 r. Program rolnośrodowiskowy jest pod­
stawowym instrumentem finansowym planu rozwoju obszarów wiejskich każdego
M. Staniak: Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w aspekcie środowiskowym
193
kraju członkowskiego UE. Świadczy to o wysokiej randze instrumentu rolnośro­
dowiskowego w strategii zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich Unii Eu­
ropejskiej.
LITERATURA
ADAMOWICZ M., 2005. Zrównoważony i wielofunkcyjny rozwój rolnictwa a agronomia. Ann. UMCS
Sect. E 60 s. 71–91.
ANDRZEJEWSKI R., 1996. Ekologiczne problemy ochrony różnorodności biologicznej. Różnorodność biologiczna: pojęcia, oceny, zagadnienia ochrony i kształtowania. Zesz. Nauk. PAN Komit. Na­
uk. Człow. Środ. 15 s. 71–86.
DUER I., FOTYMA M., MADEJ A., 2004. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej. Warszawa: FAPA ss. 92.
DUER I., 2007. Wskaźniki rolnośrodowiskowe jako narzędzie oceniające oddziaływanie Planu Roz­
woju Obszarów Wiejskich na środowisko. W: Możliwości międzynarodowej współpracy w dzie­
dzinie ochrony środowiska i wdrażania zrównoważonego rozwoju w nowym okresie programo­
wania Unii Europejskiej (2007–2013). Pr. zbior. Red. K. Giordano, P. Legutko-Kobus. Lublin:
KUL s. 117–128.
FABER A., 2001. Bioróżnorodność w krajobrazie rolniczym Polski. Biul. Inf. IUNG 15 s. 4–9.
HARASIM A., 2000. Gospodarowanie zrównoważone na poziomie pola produkcyjnego. Rocz. Nauk.
SERiA t. 2 z. 5 s. 177–181.
KOZŁOWSKI S., 2004. Ochrona różnorodności biologicznej i georóżnorodności jako element zrówno­
ważonego rozwoju Europy. W: Problemy organizacji i funkcjonowania systemu ostoi siedlisko­
wych Natura 2000 w Polsce. Pr. zbior. Red. T.J. Chmielewski. Zesz. Nauk. PAN Komit. Nauk.
Człow. Środ. 38 s. 13–34.
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej, 2003. War­
szawa: MŚ ss. 71.
LIRO A., 2003. Program rolnośrodowiskowy jako instrument wielofunkcyjnego rozwoju wsi i ekolo­
gizacji polskiego rolnictwa. Wieś Rol. 2 (119) s. 96-117.
MIODUSZEWSKI W., 2006. Hydrologiczne funkcje mokradeł – rola torfowisk w kształtowaniu zaso­
bów wodnych. W: Woda w krajobrazie rolniczym. Woda Środ. Obsz. Wiej. Rozpr. nauk.
monogr. 18 s. 60–69.
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009–2012 z perspektywą do roku 2016, 2008. Warszawa:
MŚ ss. 57.
RICHLING A., SOLON J., 1996. Ekologia krajobrazu. Warszawa: Wydaw. Nauk. PWN ss. 318.
Rolnictwo. Rocznik statystyczny, 2006. Warszawa: GUS.
Różnorodność biologiczna Polski, 2003. Pr. zbior. Red. R. Andrzejewski, A. Weigle. Warszawa:
Wydaw. Narod. Fund. Ochr. Środ. ss. 284.
RUNOWSKI H., 2000. Zrównoważony rozwój gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych. Rocz. Nauk.
SERiA t. 2 z. 1 s. 94–102.
RYSZKOWSKI L., 1996. Problemy ochrony różnorodności biologicznej w przestrzeni rolniczej. Różno­
rodność biologiczna: pojęcia, oceny, zagadnienia ochrony i kształtowania. Zesz. Nauk. PAN
Komit. Nauk. Człow. Środ. 15 s. 111–128.
STANIAK M., FELEDYN-SZEWCZYK B., BOJARSZCZUK J., 2007. Bioróżnorodność jako ważny element
planowania obszarów wiejskich. W: Możliwości międzynarodowej współpracy w dziedzinie
ochrony środowiska i wdrażania zrównoważonego rozwoju w nowym okresie programowania
Unii Europejskiej (2007–2013). Pr. zbior. Red. K. Giordano, P. Legutko-Kobus. Lublin: KUL s.
110–116.
194
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 9 z. 3 (27)
Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata 2007–2013 (z elementami prognozy do roku
2020). Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 29 czerwca 2005 r. Warszawa: MRiRW
ss. 92.
Mariola STANIAK
SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF RURAL AREAS IN ENVIRONMENTAL ASPECT
Key words: environment, rural areas, sustainable development
Summary
Biological and landscape diversity in Poland is highly estimated in Europe. Reconciling agricul­
tural and rural development with environmental and landscape protection is, however, not easy. The
strategy of sustainable development is aimed at the assurance of ecological, economic and social
equilibrium. According to this principle, agriculture should prevent from the degradation of natural
resources while maintaining all its functions. One of the instruments connecting the ecological and
productive functions of agriculture is an appropriate formation of agricultural landscape and applica­
tion of good farming practices. It is especially important in protected areas.
Recenzenci:
doc. dr hab. Jerzy Barszczewski
mgr Anna Klisowska
Praca wpłynęła do Redakcji 29.04.2009 r.