Rynek pracy - wprowadzenie

advertisement
Ekonomia
Wykład dla studentów WPiA
Wykład 8: Podstawy popytu na czynniki
produkcji: pracę i kapitał. Technologia
produkcji. Decyzje konsumentów: podaż
pracy i kapitału. Współzależność działania
rynków czynników wytwórczych i rynku
towarowego.
Plan prezentacji
•
Rola konsumenta w systemie gospodarczym:
• Popyt na dobra i usługi
• Podaż pracy
• Podaż oszczędności
•
To już było!
Rola producenta w systemie gospodarczym:
• Podaż dóbr i usług
To już było!
• Popyt na czynniki produkcji: pracę i usługi kapitału
• Wybór nakładów czynników produkcji w długim
okresie: jak wybrać optymalną kombinację nakładów
pracy i kapitału
•
Współzależność decyzji producentów i
konsumentów
2
To już widzieliśmy….
Cena
Podaż
Co konsumować?
Popyt
Ilość towaru
Stopa
procentowa
Podaż kapitału =
oszczędności
Ile oszczędzać?
Popyt na kapitał
Konsument
wybiera
Ilość kapitału
Stawka
płacy
Podaż pracy
Popyt na pracę
Ile pracować?
Ilość pracy
A producent?
3
Rola producenta na rynku dóbr:
krzywa podaży
Cena
P2
Koszt krańcowy i krzywa podaży firmy doskonale
konkurencyjnej: przypomnienie z zajęć 6
Ta część krzywej
MC firmy jest także
krzywą podaży tej
firmy
MC
ATC
P1
AVC
0
Q1
Q2
Ilość
Copyright © 2004 South-Western
4
Rola producenta na rynkach
czynników produkcji  popyt
na usługi czynników produkcji
•
•
Przedsiębiorstwo dostarcza na rynek towarów ,
które wytwarza używając przy tym czynniki
produkcji, które KUPUJE od ich właścicieli (czyli
konsumentów)
Zacznijmy od zachowania producenta na rynku
pracy….
5
Praca jako czynnik produkcji
•
•
•
•
Czynnik produkcji, usługa
„Towar” podobny do innych – popyt, podaż, cena
(płaca)
Ograniczona podaż czynnika (wyposażeniem
gospodarki, przy zróżnicowanej sile roboczej
także opóźnieniami w kształceniu etc.)
Specyfika – popyt na pracę jest popytem
pochodnym względem popytu na dobra finalne –
oznacza to, że celem gospodarki nie jest
produkcja, lecz konsumpcja (produkcja służy do
zaspokajania nieograniczonych potrzeb
konsumentów)
6
Rynek pracy – ujęcie modelowe
•
•
•
Rynek pracy możemy modelować, jak każdy
inny rynek: popyt, podaż, cena (płaca)
Możemy założyć, że występuje na nim
doskonała konkurencja (czy w wypadku rynku
pracy jest to uprawnione założenie? czy
zawsze?)
Możemy także uwzględniać zakłócenia
mechanizmu doskonałej konkurencji – po
stronie podaży (monopol) i popytu
(monopson)
7
Skoro popyt na pracę ma charakter
pochodny, zacznijmy od przypomnienia
funkcji produkcji
Wielkość
produkcji
ciasteczek
(na godzinę)
150
Funkcja produkcji
ilustruje zależność
między nakładem
czynnika zmiennego (tu
pracy) a wielkością
produkcji
140
130
120
110
100
90
Zwykle zatrudnianie
kolejnych pracowników
(przy tych samych
nakładach stałych)
przynosi coraz
mniejszy wzrost
produkcji
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1
2
3
4
5
Liczba zatrudnionych pracowników
8
Produkt krańcowy pracy
•
•
•
•
Produkt krańcowy danego czynnika produkcji to przyrost
wielkości produkcji, który następuje w wyniku zwiększenia
nakładu tego czynnika produkcji o jednostkę przy stałym
nakładzie drugiego czynnika produkcji
Gdy analizujemy rynek pracy, stały jest nakład kapitału, zaś
za nakład zmienny traktujemy pracę
Malejący produkt krańcowy to własność funkcji produkcji,
która polega na tym, że krańcowy produkt danego czynnika
produkcji spada wraz ze wzrostem nakładu tego czynnika
(przy innych nakładach niezmienionych)
Zatrudnianie kolejnych pracowników przynosi coraz
mniejsze przyrosty produkcji
• Wyobraź sobie właściciela hektara ziemi, który zatrudnia
kolejnych robotników rolnych…
9
Popyt na pracę a płace
•
Przy ustalonym położeniu MPL (stały zasób kapitału, stała
technologia) i stałej cenie mamy do czynienia z wyborem
firm typu „coś za coś” między zatrudnianiem
pracowników a wysokością płac
 Ale jeśli któryś z tych parametrów się zmienia, to może nie
być już prawdą
 Np. zmiana technologii może powodować, że ten sam
produkt wytworzy mniejsza liczba pracowników, a przy tej
samej płacy i dostatecznej liczbie nabywców MPL wzrośnie,
warto więc zatrudnić więcej pracowników
Wybór wielkości zatrudnienia w
krótkim okresie przez firmę –
popyt na pracę
•
•
Przedsiębiorstwo zatrudnia pracownika, o ile przychód,
jaki przynosi mu jego praca jest nie mniejszy niż jego
wynagrodzenie
• Jeśli przychód ten jest większy opłaca się zwiększać
zatrudnienie
• Jeśli koszt zatrudnienia jest większy niż przychód,
pracodawca będzie zmniejszał zatrudnienie
Czyli pożądana przez niego wielkość zatrudnienia jest
wyznaczana przez wielkość produktu wytwarzanego
przez kolejnych zatrudnianych pracowników– krzywa
MPL (krańcowej produktywności pracy)
10
Krańcowy produkt pracy a
płaca realna
Jeżeli krzywa MPL przedstawia krańcową produktywność pracy
osiąganą w danej firmie, to przy płacy w0 zatrudnienie wynosi L0.
Dlaczego? Jeśli zatrudnienie byłoby mniejsze niż L0, to wielkość
produktu wytwarzanego przez ostatniego zatrudnionego
pracownika byłaby większa niż jego wygrodzenie  opłaca się
zatrudnić kolejną osobę. Jeśli z kolei zatrudnienie byłoby większe
od L0, wówczas pracodawca „dokładałby” do swojego interesu –
wynagrodzenie przekraczałoby wielkość krańcowego produktu.
Jest to sygnał do zmniejszania zatrudnienia.
Płaca
realna
w/p
Jeśli płaca spadnie do poziomu w1 – zatrudnienie rośnie do L1.
w0
MPL
w1
L0
L1
Zatrudnienie
11
Krańcowy produkt pracy a
płaca realna
w/p
Popyt na pracę (LD – Labour Demand) przy
stałej technologii, wyposażeniu w kapitał fizyczny
i cenach produktów odzwierciedla zmianę MPL
(krańcowej produktywności pracy) w zalezności
od rozmiarów zatrudnienia.
LD2
LD1
Zmiana LD (przesunięcie z LD1 do LD2)
kiedy pojawią się nowsze technologie,
lepsze wyposażenie w kapitał fizyczny,
wzrośnie popyt na wytwarzane produkty
(i ich ceny)
w*/p
N1
N2
N
40
Zmiana zatrudnienia i płac w polskim
przemyśle między rokiem 1993 a 2003
Guma
Wy dawnictwa
20
Wy rob_metale
Meble
Komputery
0
Drewno
-20
Spozy wcze
Aparatura
Medy czne
Papier
Energia
Pojazdy
Niemetale
Koks
Chemikalia
-40
Odziez
Transport
-60
Skora
Gornictwo
Maszy ny
RTV
Tkaniny
Ty ton
Metale
0
50
100
place
150
Popyt na pracę z punktu widzenia
całej gałęzi lub gospodarki
•
•
•
Suma popytów indywidualnych firm = popyt na
pracę w skali zagregowanej (gałęzi lub gospodarki)
Popyt zagregowany na pracę jest popytem
pochodnym względem poziomu produkcji w gałęzi
(lub w gospodarce)
Przy danej podaży pracy, popyt zagregowany na
pracę wpływa na wysokość płac (ustalają się płace
równowagi)
12
Dlaczego popyt różni się na
różnych subrynkach pracy?


Ponieważ są grupy osób, które cechują się wyższą produktywnością
od innych grup i zatrudniając je pracodawca osiąga wyższą krańcową
produktywność pracy (MPL); gdy przy danych płacach MPL1<MPL2 to
LD1<LD2
Ponieważ zatrudniając takie same osoby, w jednych firmach można
osiągnąć z ich pracy wyższą krańcową produktywność pracy (dalej
jw.); przyczyny:
 Firmy opanowały różne technologie, są różnie zorganizowane,
więc osiągają różne rezultaty
 Firmy dysponują różnym wyposażeniem technicznym (kapitał
fizyczny/1 zatrudnionego)
 Niektóre firmy obserwują rosnący popyt na swoje produkty i
rosnące ich ceny, co powoduje, że krańcowy utarg uzyskany z
produktów wytworzonych dzięki zaangażowaniu pracy jest
większy (= realny koszt zatrudnienia jest w nich mniejszy)
Równowaga na rynku pracy
Skoro znamy już mechanizm rządzący kształtowaniem się
podaży pracy i popytu na pracę  równowaga na rynku pracy
Płaca realna
Popyt na pracę
Podaż pracy
W/p
L
Zatrudnienie
13
Równowaga na rynku pracy w
krótkim okresie:
skutki spadku popytu na pracę
Płaca realna
Podaż pracy
Popyt na pracę
Popyt na pracę
maleje kiedy
spada popyt na
produkty
W wyniku
spadku popytu,
ustala się nowa,
niższa płaca i
maleje
zatrudnienie
W/p
WL/p
LL
L
Zatrudnienie
14
Równowaga na rynku pracy:
skutki spadku popytu na pracę
Płaca realna
Popyt na pracę
Podaż pracy o niskiej
elastyczności
Podaż pracy o wysokiej
elastyczności
Głównie efekt
zatrudnieniowy
Głównie efekt płacowy
W/p
L
Zatrudnienie
15
Równowaga na rynku pracy:
skutki zwiększenia podaży pracy
Płaca realna
Popyt na pracę
Podaż pracy
Podaż pracy po
zmianie
W/p
WL/p
L
LL
Zatrudnienie
16
Równowaga na rynku pracy:
skutki zwiększenia podaży pracy
Płaca realna
Popyt o niskiej elastyczności
Podaż pracy i jej zmiana
Popyt o wysokiej elastyczności
Głównie efekt
zatrudnieniowy
W/p
Głównie efekt płacowy
L
Zatrudnienie
17
Płaca minimalna
•
•
•
•
Czy na rynku pracy zawsze płace swobodnie się
dostosowują i mamy równowagę?
Ustawowa regulacja najniższego wynagrodzenia –
ustalana w ustawie lub w drodze porozumienia miedzy
związkami i pracodawcami
Zazwyczaj jednolita w całym kraju – czasem
zróżnicowana
Ich wpływ na zatrudnienie jest tym większy:
• im bardziej popyt na pracę jest elastyczny względem
kosztów pracy, a to zależy od łatwości substytucji pracy
kapitałem i technologią oraz
• im bardziej podaż wrażliwa na płace (szczególnie osoby
nisko wynagradzane)
18
Płaca minimalna
Płaca realna
Podaż pracy
Popyt na pracę
bezrobocie
W/p (minimalna)
W/p
L
Płaca minimalna
dotyka osoby, których
produktywność jest
niższa od jej
wysokości. Nie wpływa
na sytuację osób o
wyższej
produktywności.
Zatrudnienie
19
Płaca minimalna




W szczególności dotyka ona osoby młode i
niskokwalifikowane
Wprowadzenie płacy minimalnej podnosi także płace
powyżej minimalnej (hierarchiczność płac) – czasem może
to dotknąć nawet połowy siły roboczej
Jeszcze silniejszy efekt, gdy wysokość płacy minimalnej
jest ustalana jako odsetek średniej
Najsilniejsze oddziaływanie płacy minimalnej:
 w sektorach o łatwej zastępowalności przez kapitał,
 przy niskich wymaganiach co do kwalifikacji,
 w regionach o niskiej średniej płacy
20
Równowaga na rynku pracy
Stawka
płacy
Zależy od
preferencji dot.
dochodów i
czasu wolnego
Podaż pracy
Zależy od popytu
na produkty (przy
stałej technologii i
nakładach kapitału)
Popyt na pracę
Ilość pracy
21
Kapitał jako czynnik
produkcji
•
•
•
•
•
•
•
Co to jest kapitał?
Co firma kupuje? Kapitał czy jego usługę?
W naszym wykładzie: czynnik produkcji = usługa
(założenie upraszczające)
„Towar” podobny do innych – popyt, podaż, cena (stopa
procentowa)
Specyfika – popyt na kapitał jest popytem pochodnym
względem popytu na dobra finalne
Ograniczona podaż czynnika (skalą oszczędności w
gospodarce)
Zauważ, iż traktujemy kapitał analogicznie do pracy, tyle,
że teraz on jest czynnikiem zmiennym, a nakład pracy jest
traktowany jako stały
22
Produkt krańcowy kapitału
•
•
•
•
Produkt krańcowy danego czynnika produkcji to przyrost
wielkości produkcji, który następuje w wyniku zwiększenia
nakładu czynnika produkcji o jednostkę przy stałym
nakładzie drugiego czynnika produkcji
Dla rynku kapitału, stały jest nakład pracy, zmienny kapitału
Malejący produkt krańcowy to własność funkcji produkcji,
która polega na tym, że krańcowy produkt danego czynnika
produkcji spada wraz ze wzrostem nakładu danego
czynnika
Angażowanie kolejnych porcji kapitału przynosi coraz
mniejsze przyrosty produkcji
23
Krańcowy produkt kapitału a
realna stopa procentowa
Jeżeli krzywa MPK
przedstawia krańcową
produktywność kapitału
osiąganą w danej firmie, to
przy realnej stopie
procentowej r0 nakład
kapitału wynosi K0, a przy
stopie na poziomie r1 –
nakład rośnie do K1.
Płaca
Realna stopa
realna
procentowa
w/p
r
r0
MPK
MPL
r1
K0
K1
Zatrudnienie
Nakład
kapitału
24
Wybór nakładu kapitału w krótkim
okresie przez firmę – popyt na
kapitał
•
•
•
•
Przedsiębiorstwo zatrudnia kapitał, o ile przychód, jaki
przynosi mu jego produkt jest nie mniejszy niż jego
wynagrodzenie (stopa procentowa)
Jeśli przychód ten jest większy opłaca się zwiększać
użycie kapitału
Jeśli koszt zaangażowania kapitału jest większy niż
przychód, pracodawca będzie zmniejszał nakład kapitału
Czyli pożądana przez niego wielkość jest wyznaczana
przez wartość produktu przez niego wytwarzanego –
krzywa MPK
25
Wybór nakładów czynników
produkcji w długim okresie
•
•
•
•
W długim okresie nakłady obu czynników są zmienne (
zob. temat dot. kosztów i podziału na koszty stałe i zmienne:
w długim okresie wszystkie koszty są zmienne)
Przedsiębiorstwo wybiera technikę produkcji
W zależności od swobody zamiany nakładu pracy na nakład
kapitału i odwrotnie mówimy, że czynniki produkcji są
wzajemnie:
• Substytucyjne – gdy można je swobodnie wymieniać (np.
zbiór pszenicy i koszenie zboża ręczne lub za pomocą
kombajnu)
• Komplementarne – gdy nie ma możliwości zmiany proporcji
nakładów czynników produkcji (np. przemysł chemiczny)
Zwykle technologia produkcji pozwala na pewien zakres
substytucyjności (rzadko jest ona pełna)
26
Graficzne przedstawienie
substytucyjności nakładów
K
Izokwanta (krzywa jednakowego
produktu) to zbiór punktów
odpowiadających efektywnym
kombinacjom nakładów pracy i kapitału
pozwalających wytworzyć określony
produkt.
Punkty położone na prawo reprezentują
nieefektywne metody produkcji (dla tej
wielkości produkcji).
Punkty położne na lewo nie są dostępne.
L – nakład pracy
K – nakład kapitału
L
27
Graficzne przedstawienie
substytucyjności nakładów
W rzeczywistości
liczba możliwych
kombinacji
nakładów
pozwalających
wytworzyć
określony produkt
jest ograniczona –
wybór jednego
spośród kilku
punktów
K
A
B
C
D
E
L
Punkty od A do E odpowiadają różnym metodom produkcji tej samej ilości pewnego
dobra. Punkt A reprezentuje metodę najbardziej kapitałochłonną (wysoka relacja K/L).
Punkt E reprezentuje metodę najbardziej pracochłonną (niska relacja K/L)
28
Dostępne metody produkcji w
czasie
W krótkim okresie
dostępny jest zbiór
metod produkcji z
jednej izokwanty. W
dłuższym okresie,
postęp technologiczny
pozwala zmniejszyć
nakłady potrzebne do
wytworzenie danej
ilości dobra: obrazuje
to przesunięcie
izokwanty w dół (do
położenia T1)
K
T0
T1
L
29
Kryterium wyboru nakładów:
koszty
Izokoszta to linia
reprezentująca
kombinacje nakładów
pracy i kapitału o
jednakowym całkowitym
koszcie. To znaczy, że dla
danej płacy w oraz stopy
procentowej r:
K
K2
rK1+wL1=rK2+wL2
K1
L2
L1
L
30
Krzywa jednakowego kosztu
Zmiana cen czynników produkcji
zmienia nachylenie izokoszty.
K
Wzrost płacy powoduje, iż przy
danym koszcie całkowitym można
kupić mniej pracy (np.
przesunięcie z L1 do L2)
Wzrost stóp procentowych
skutkuje zmniejszonymi
możliwościami zakupu kapitału
(TC=const)
K1
L2
L1
L
31
Wybór kombinacji nakładów przez
przedsiębiorstwo
Firma wybiera taką kombinację
nakładów, aby przy danym koszcie
wytworzyć możliwie największą
produkcję
K
Obrazuje to punkt styczności
izokoszty i izokwanty
Kombinacja nakładów determinowana
jest przez cenę pracy i kapitału oraz
przez technologię produkcji (położenie
izokwanty)
K*
L*
L
Czy znasz już taki wykres i sposób rozumowania??
32
Cena
Podaż
Co i ile konsumować?
Ile, czego produkować?
Popyt
Ilość towaru
Stopa
procentowa
Firma
wybiera
Podaż kapitału =
oszczędności
Ile oszczędzać?
Ile kapitału?
Popyt na kapitał
Konsument
wybiera
Ilość kapitału
Stawka
płacy
Ile kupić pracy ?
Podaż pracy
Popyt na pracę
Ile pracować?
Ilość pracy
33
Współzależność decyzji
producentów i konsumentów
 Konsumenci kupują więcej dóbr:
 wzrost popytu na pracę i kapitał ze strony
producentów
 jeśli konsumenci więcej konsumują, to mniej
oszczędzają  rośnie cena kapitału
 producenci zmniejszają nakład kapitału w
proporcji do nakładu pracy i więcej produkują 
kupują więcej pracy
 wzrost popytu na pracę  wzrost płac
 wzrost dochodów konsumentów z tytułu pracy,
spadek z tytułu oszczędności
34
Koniec wykładu 8
Download