Uzależnienie – podstawowe pojęcia i definicje

Któred
y
?
UZALEŻNIENI
8
(44)
2009
NASTOLATKOWIE [cz. I]
Prezentujemy
fragmenty
pracy
licencjackiej
br. Józefa, który studiował
pedagogikę
resocjalizacyjną
na
„Ignacjanum”. Brat przeprowadził badania
młodzieży uzależnionej, przebywającej w
katolickim ośrodku resocjalizacyjnym dla
młodzieży (nie podajemy tu nazwy ośrodka,
gdyż stosunkowo mała liczba młodzieży
mogłaby spowodować, że ktoś próbowałby
przypisać wyniki konkretnym osobom. W
obecnym numerze podamy garść wiadomości
na temat uzależnień, zaczerpniętych z
literatury, a następnie ukażemy postawy
religijne młodzieży przebywającej w ośrodku.
br. JÓZEF - Przemysław
Gorzędzielski CFA
Działania
wychowawczoterapeutyczne wobec
młodzieży uzależnionej
od alkoholu,
narkotyków i nikotyny
na podstawie badań
przeprowadzonych w
[…]
Uzależnienie – podstawowe pojęcia i definicje
[…] Środek odurzający jest to substancja naturalna lub syntetyczna działająca
na centralny układ nerwowy, wywołująca okresowe lub trwale zmiany w
reakcjach psychicznych i fizycznych. Uzależnienie od środków odurzających to
stan okresowej lub przewlekłej intoksykacji, szkodliwej dla jednostki i
społeczeństwa, wywołany powtarzającym się zażywaniem środka naturalnego lub
syntetycznego. Stan ten charakteryzuje się następującymi objawami:
1) nieodpartą potrzebą (przymusem) przyjmowania środka i zdobywania go
wszelkimi możliwymi sposobami,
2) tendencją do zwiększania dawki,
3) psychicznym, a niekiedy fizycznym uzależnieniem od środka,
4) szkodliwością skutków dla jednostki i społeczeństwa. […]
Każdy z wyżej wymienionych sposobów używania środków odurzających
wiąże się ze specyficznymi zjawiskami w sferze psychospołecznej i fizjologicznej
organizmu. Do najczęściej obserwowanych należą:
1) „zależność psychiczna” – ma miejsce wówczas, gdy dana osoba bez środka
odurzającego źle się czuje, nieswojo, jest niespokojna, przygnębiona lub pobudzona
i odczuwa nieprzepartą potrzebę zażycia środka od którego jest uzależniona,
2) „zależność fizyczna” – pojawia się wtedy, gdy określona substancja
weszła w skład metabolizmu komórkowego organizmu i w związku z tym jest
potrzebna do prawidłowej przemiany materii. W przypadku jej braku mamy do
czynienia z zespołem abstynencyjnym,
3) „zespól abstynencyjny” – obejmuje grupę objawów patofizjologicznych
(np. mdłości, pocenie się, drgawki skurcze, przewlekle bóle mięśniowe i
stawowe, wymioty, biegunkę np.) pojawiających się na skutek braku w
organizmie środka odurzającego,
4) „zjawisko tolerancji” – jest związane z zależnością fizyczną i polega na
przystosowaniu się organizmu do przyjmowania substancji, co zmusza jednostkę
do systematycznego zwiększania wielkości lub (i) częstotliwości dawek dla
osiągnięcia tego samego efektu,
5) „zależność społeczna” – występuje głownie w przypadkach
politoksykomanii młodzieży i jest następstwem specyficznych interakcji
społecznych młodego człowieka żyjącego w tzw. subkulturze narkomańskiej. Do
stylu życia takiej nieformalnej grupy rówieśniczej należy nie tylko wspólne
zażywanie narkotyków, ale i podejmowanie zespolonych wysiłków celem ich
uzyskiwania i wzajemnego przekazywania. Istotą tego zjawiska jest bardzo silne
uzależnienie każdego z członków grupy,
6) „tolerancja krzyżowa” – polega na tym, że wzrost tolerancji na jeden
środek odurzający powoduje konieczność przyjmowania od razu większej dawki
innego środka,
7) „osoba uzależniona” – to osoba, która w wyniku używania w celach
niemedycznych albo nadużywania środków odurzających lub psychotropowych
znajduje się w stanie zależności od tych środków,
8) „osoba zagrożona uzależnieniem” – to osoba, która okresowo używa
środków odurzających lub psychotropowych albo środków zastępczych,
9) „intoksykacja” (zatrucie) – ostre lub przewlekle zaburzenie czynności
narządów i tkanek lub ich uszkodzenie na skutek działania trucizny czy też innej
substancji toksycznej; stan będący następstwem przyjęcia substancji
psychoaktywnej, któremu mogą towarzyszyć zaburzenia świadomości, procesów
poznawczych, afektu, zachowania albo innych reakcji czy też funkcji
psychofizjologicznych. Ciężkość zatrucia zaleczy od dawki substancji i
związanego z tym stężenia substancji we krwi,
10) „środek odurzający lub psychotropowy” – to każda substancja
pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działająca na ośrodkowy układ
nerwowy, umieszczona w wykazie środków psychotropowych, ustalonych przez
Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej,
11) „środek zastępczy” – to substancja w każdym stanie fizycznym,
stosowana zamiast lub w takich samych celach niemedycznych, jak środki
odurzające lub psychotropowe, umieszczona w wykazie trucizn lub środków
szkodliwych, ustalonych przez Ministra Zdrowia i Opieki Spleconej,
12) „zależność od środków odurzających lub psychotropowych” – to
zespól zjawisk psychicznych, a niekiedy także fizycznych wynikających z
działania tych środków na organizm ludzki, charakteryzujący się zmianą
zachowania i innych reakcji psychofizycznych w określonym środowisku oraz
koniecznością przyjmowania stale lub okresowo tych środków w celu doznania
ich wpływu na psychikę albo dla uniknięcia następstw wywołanych ich brakiem.
Czynniki wpływające na uzależnienie
[…] Ks. Dziewiecki podaje, że bezpośrednia przyczyna sięgania po środki
psychotyczne przez dzieci i młodzież jest związana z ich problemami
emocjonalnymi, gdyż narkotyk czy alkohol może w sposób szczególnie skuteczny
wpływać na tę właśnie sferę. Wielu młodych szuka własnego szczęścia, czyli
pragnie poprawić sobie nastrój, bez poprawiania własnego życia i postępowania.
Substancje psychotropowe okazują się patologicznie atrakcyjne dla tych, którzy
przeżywają stany lęku, niepokoju, rozgoryczenia, depresji. Dla tych, którzy
cierpią na skutek kompleksów, wewnętrznej pustki czy zaburzonych relacji
międzyludzkich. Szczególnie podatnymi na uzależnienia okazują się zwłaszcza ci
młodzi, którym brakuje pogłębionych pragnień i aspiracji, którzy nie odróżniają
dojrzałych i zaburzanych sposobów korzystania z wolności, którym brakuje
dojrzałości duchowej i religijnej, którzy nie budują więzi międzyludzkich
opartych na miłości i prawdzie, którzy nie podejmują odpowiedzialności za
własne życie i postępowanie, lecz zadowalają się szukaniem doraźnej
przyjemności czy ulgi. Młodzi ludzie, będący w tego typu sytuacji, bezkrytycznie
akceptują mity i dominujące trendy społeczne. Nie są odporni na frustrację. Nie
cenią sobie życia i wartości duchowych, są natomiast pełni kompleksów i bloków
emocjonalnych.
Ponadto do całości destrukcyjnych skutków wywartych na młodzieży
przyczynia się także m.in. toksyczna kultura, którą Jan Paweł II nazywa
„cywilizacją śmierci”. Szkodliwość współczesnej kultury wynika przede
wszystkim z faktu, że promuje ona zasadę doraźnej przyjemności jako
podstawową postawę życiowa, lansuje kult subiektywnego myślenia, promuje
błędną hierarchię wartości, a zwłaszcza stawianie tolerancji i demokracji ponad
miłością, prawdą i odpowiedzialnością, oraz reklamuje dyktaturę pieniądza.
Również negatywny wpływ na dzisiejszą młodzież odgrywają mass-media,
które pełnią role zbiorowego wychowawcy. Celem ich działania nie jest bowiem
wychowanie i troska o dobro młodego pokolenia, lecz zysk finansowy, a to
zmusza do podporządkowania się interesom reklamodawców czy sponsorów.
Dlatego programy telewizyjne, gry komputerowe, czasopisma, strony internetowe
pełne są mniej lub bardziej zamaskowanej przemocy, okrucieństwa, erotyzmu.
Media propagują wśród dzieci i młodzieży demoralizujące wzorce i postawy.
Promują bowiem najczęściej takich ludzi ze świata muzyki, filmu czy sportu,
którzy okazują się prymitywni, uzależnieni, niezdolni do miłości i
odpowiedzialności. W spojrzeniu na człowieka dostrzegają jedynie jego
cielesność, emocjonalność i subiektywność, atakują natomiast sferę moralną,
duchową, religijną i społeczną, co w konsekwencji prowadzi często do patologii.
Niewątpliwie do uzależnień młodzieży przyczynia się kryzys małżeństwa i
rodziny oraz niedostateczna skuteczność wychowawców i struktur
wychowawczych. Bywa, że sami rodzice nie wypełniają swoich obowiązków w
sposób właściwy i odpowiedzialny. Katechizm Kościoła Katolickiego
przypomina, że: „Rodzice pierwsi są odpowiedzialni za wychowanie swoich
dzieci. Wypełniają tę odpowiedzialność najpierw przez założenie ogniska
rodzinnego, w którym panuje czułość, przebaczenie, szacunek, wierność i
bezinteresowna służba. Dom rodzinny jest właściwym miejscem kształtowania
cnót. Wychowanie to wymaga nauczenia się wyrzeczenia, zdrowego osądu,
panowania nad sobą, które są podstawą wszelkiej wolności. Rodzice powinni
uczyć dzieci podporządkowywać wymiary materialne i instynktowne wymiarom
wewnętrznym i duchowym. Na rodzicach spoczywa poważna odpowiedzialność
za dawanie dobrego przykładu swoim dzieciom… Dom rodzinny stanowi
naturalne środowisko wprowadzania dzieci w solidarność i odpowiedzialność
wspólnotową. Rodzice powinni uczyć swoje dzieci unikania fałszywych ustępstw
i poniżania się, które stanowią zagrożenie dla każdej społeczności ludzkiej…”. Na
innym miejscu czytamy o zadaniach dotyczących wychowawców: „…należy
wymagać od osób odpowiedzialnych za wychowanie, by nauczanie młodzieży
obejmowało poszanowanie prawdy, przymioty serca oraz moralną i duchową
godność człowieka”. Kryzys szkoły powodowany jest m.in. wyborem tych
systemów pedagogicznych, które opierają się na jednostronnej i naiwnej wizji
wychowanka, które promują szkodliwe albo utopijne cele i metody wychowania,
np. wychowanie bez stresów, mówienie o prawach ucznia bez mówienia o ich
obowiązkach. Również sami nauczyciele ulegają nałogom i nie radzą sobie we
własnym życiu osobistym i zawodowym, przez co nie dają dostatecznego i
jasnego wzoru do naśladowania swoim uczniom. Toleruje się postawy sprzeczne
z normami społecznymi, a czasem wręcz zakazuje się usuwania ze szkoły nawet
tych uczniów, którzy w sposób drastyczny łamią regulamin szkoły czy deprawują
rówieśników. Wymienione zjawiska sprawiają, że niektóre szkoły stają się
narzędziem okaleczonego wychowania oraz miejscem inicjacji alkoholowej czy
narkotykowej.
wykorzystana literatura: Z. B. Gaś, Narkomania – wybrane zagadnienia, TZN,
Lublin 1987; A. Marzec-Tarasińska, Sytuacja rodzinna młodzieży zażywającej środki
odurzające, Stalowa Wola 1998; Z. Thille, I. Zgirski, Toksykomanie. Zagadnienia
społeczne i kliniczne, PZWL, Warszawa 1976; M Dziewiecki, Etiologia i profilaktyka
uzależnień, w: O godność osoby ludzkiej, red. L. J. Kułakowski, Radom 2002;
Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum 1994
=======================================================================
☺
Pewien niepełnosprawny Mieszkaniec jednego z naszych DPS-ów
podchodzi do księdza kapelana i wręcza mu niewielką kwotę
ŁAPÓWK pieniędzy. Kapelan odżegnuje się, że nie może przecież od
podopiecznego przyjąć pieniędzy. Ten jednak zaraz wyjaśnia:
A
„Niech ksiądz weźmie, dołoży trochę i kupi mi papierosy”.
=======================================================================
Odpowiedzialni
s. Agnieszka Koteja, [email protected] [0-12/413-55-99]
br. Marek Bartoś, [email protected] [0-12/42-95-664]