Rodzaje diagnozy - Diagnostyka psychopedagogiczna dzieci i

Rodzaje diagnozy.doc
(58 KB) Pobierz
Diagnoza - rodzaje
Diagnoza rodziny
Poznawanie rodziny w perspektywie pedagogicznej jest przede wszystkim rozpoznawaniem jakości
środowiska wychowawczego, jakie rodzina tworzy. Rodzina jest powszechnie traktowana jako podstawowy
obszar wpływów oddziaływujących na rozwój i funkcjonowanie dziecka.
W rodzinie dziecko nabywa poczucia bezpieczeństwa psychologicznego. Rodzina zaspokaja podstawowe
potrzeby dziecka. Tu uczy się ono podstawowych umiejętności życiowych, kształtuje swoją osobowość,
nabiera przekonań o świecie, o jego wartościach i zasadach życia, tu formuje się jego tożsamość, powstają
zręby poczucia własnej wartości i samooceny, a także wzorce zachowań i postaw w stosunku do samego
siebie, innych ludzi i świata.
Jednak nierzadko w rodzinie tkwią też źródła wielu zaburzeń emocjonalnych, zaburzeń zachowania,
trudności szkolnych czy życiowej dysfunkcjonalności, jakie rozwijają się u dziecka..
Poznawanie rodziny oznacza ocenę realizacji przez nią jej zasadniczych zadań, czyli zaspokajania
indywidualnych potrzeb członków rodziny oraz wypełniania przez nią oczekiwań formułowanych wobec niej
przez zewnętrzne układy społeczne. W sensie diagnozy rodziny dokonuje się więc swoistego osądu sposobu i
poziomu wypełniania przez rodzinę pewnych funkcji – głównie opiekuńczych, socjalizacyjnych i
wychowawczych.
Perspektywa poznawania rodziny w kategoriach grupy społecznej oznacza diagnostyczną analizę znaczących
wychowawczo cech rodziny jako grupy pierwotnej.. Zainteresowanie badaczy skierowane jest więc na takie
elementy rodziny, jak struktura formalna rodziny, jej struktura społeczna i emocjonalna oraz styl i
organizacja życia.. W szczególności następuje tu rozpoznanie takich cech, jak:
 układ ról i pozycji w rodzinie
 podział władzy, rozkład względów (przywilejów), autorytetu
 więzi i relacje między członkami rodziny
 rytm i organizacja życia
 aktywność ogólna rodziny i jej poszczególnych członków
 normy i standardy zachowań uznawanych w rodzinie
 sposoby kontroli norm i wymagań
 wzory porozumiewania się (komunikacja)
 typy kulturowego stylu życia rodziny
 tradycje, obrzędowość, symbolika
 warunki materialne
 warunki bytowe i otoczenie
 związki rodziny z innymi strukturami społecznymi
Wieloaspektowe badanie rodziny może dostarczyć istotnych informacji o sytuacji domowej dziecka,
uzyskanych od rodziców, rodziny, bądź samego dziecka. Kluczowe w diagnozie rodziny w wypadku, gdy
mamy do czynienia z szeroko rozumianymi zaburzeniami rozwoju dziecka, jest uwzględnienie społecznych
przyczyn owych zaburzeń, na które mogą mieć wpływ:
o ubóstwo, złe warunki finansowe
o nieprawidłowa struktura rodziny (samotny rodzic, konkubinat, "eurosieroctwo")
o patogenne właściwości rodziców: agresywność, rygoryzm, nadmierna surowość,
kompensowanie własnych niespełnionych marzeń, nadmierna opiekuńczość,
niezrównoważenie, lękowość)
o zaburzenia więzi emocjonalnych między rodzicami i dziećmi
o wadliwe oddziaływania wychowawcze, wadliwe postawy rodzicielskie (liberalizm,
nadopiekuńczość, rygoryzm
W diagnozie rodziny wykorzystujemy:
obserwację
wywiad środowiskowy
rozmowy indywidualne
rysunek rodziny
kwestionariusze
testy psychologiczne
analizę dokumentów
Najbardziej aktualne tendencje w poznawaniu rodziny, w tym w perspektywie pedagogicznej, proponują
odejście od rozpatrywania rodziny jako zbioru lub nawet układu cech i zależności, które najczęściej
analizowano w ujęciu linearnym przyczynowo-skutkowym. W zamian wskazywane jest podejście systemowe
(Akerman, Jackson, Haley, Satir, Bowen, Minuchin), w którym rodzina - postrzegana jako system –
charakteryzuje się specyficznymi relacjami, specyficzną strukturą, a w niej granicami, podsystemami,
posiada określoną dynamikę, wypracowuje swoisty system ról, kontroli i władzy, rozwija własne sposoby
komunikowania się, posiada związki z innymi, opiera swoje funkcjonowanie na doświadczeniach
indywidualnych i całości rodziny, na doświadczeniach poprzednich pokoleń. W ujęciu systemowym dużą
rolę odgrywają historia rodzinna i rodzinne mity. W ujęciu systemowym duże znaczenie ma też sposób
osiągania przez rodzinę różnych celów, sposób zmagania się z trudnościami i problemami oraz radzenie sobie
przez rodzinę w sytuacjach kryzysowych. Systemowa orientacja w diagnozie rodziny uwzględnia, że inni
członkowie rodziny wpływają na daną osobę, na jej zachowanie i sposób funkcjonowania, ale także sposób
zachowania tej osoby wpływa na innych i wszystkie pozostałe elementy systemu. Tak więc w takiej
perspektywie diagnostycznej dąży się do uchwycenia specyficznych, wielorakich zależności występujących
w danej rodzinie. Diagnosta stara się odkryć wzory, struktury i funkcje w życiu rodziny i ewentualnie ustalić
ich znaczenie dla określonych problemów. Do najważniejszych cech charakteryzujących system rodzinny
włącza się: tzw. granice, hierarchiczną strukturę, dynamiczną równowagę, komunikację, role rodzinne,
kontynuację. W narzędziach badawczych. Które w ramach opisywanej tu orientacji teoretycznej służą
analizie systemów rodzinnych mierzy się następujące kategorie: spójność rodziny, strukturę władzy,
koalicje, konflikty, sprawowanie kontroli, podejmowanie decyzji, niezależność, więzi emocjonalne, sposób
wyrażania uczuć, sposoby rozwiązywania konfliktów, jasność wyrażania opinii, inwazyjność, otwartość na
innych, nastrój dominujący w rodzinie, życie religijne, orientację intelektualno-kulturalną, aktywną rekreację,
nastawienie na sukces, mitologia rodzinna. Rozumienie rodziny jako systemu psychospołecznego pozwala
zdaniem zwolenników podejścia systemowego na lepsze zrozumienie jej społecznej i emocjonalnej
organizacji i atmosfery, to z kolei stwarza lepsze możliwości interwencji pedagogiczno-terapeutycznej.
Diagnoza dydaktyczno-wychowawcza (szkolna)
W badaniach diagnostycznych prowadzonych w środowisku szkolnym, łatwiej niż gdzie indziej określić
można układ odniesienia w zakresie osiągnięć szkolnych dziecka - służą temu podręczniki szkolne, programy
i standardy edukacyjne. Ze szkołą jednak wiąże się nie tylko proces nauczania. ale także wielość oddziaływań
społecznych, wchodzenie w nowe sytuacje społeczne, w nowe grupy, poznawanie nowych norm.
Diagnostyka dydaktyczno-wychowawcza stanowi opis i wyjaśnianie sposobów rozpoznawania sytuacji
ucznia, zwłaszcza zmian, jakie w nim zachodzą pod wpływem oddziaływania pedagogicznego. Dobra
diagnoza pedagogiczna nie ogranicza się tylko do sprawdzania i oceniania osiągnięć ucznia, ale obejmuje
także wyjaśnianie przyczyn tego stanu i przewidywanie rozwoju osiągnięć (prognozę). Przeszłość indywidualna historia uczenia się i wychowywania - jest podstawą interpretacji obecnych postępów ucznia, a
teraźniejszość - przewidywania przyszłych postępów. Diagnostyka w szkole polega przede wszystkim na
poznaniu ucznia, jego możliwości intelektualnych, warunków rodzinnych, a jednocześnie określeniu braków
w wiadomościach i umiejętnościach, jak również doszukiwaniu się przyczyn występowania tych braków.
Specyfika diagnozy szkolnej idzie w kierunku:
o wczesnego rozpoznawania przyczyn trudności dydaktycznych
o wczesnego rozpoznawania przyczyn trudności wychowawczych
o wczesnego rozpoznawania przyczyn zaburzeń emocjonalnych
o wczesnego rozpoznawania przyczyn zaburzeń społecznych
o określenia dojrzałości szkolnej
badania dziecka z wczesną dojrzałością szkolną
o odroczenia dziecka od obowiążku szkolnego
o rozpoznawania trudności w nauce i różnego rodzaju niepowodzeń szkolnych
o kwalifikowanie uczniów do nauczania indywidualnego lub specjalnego
określenia specjalnych trudności w czytaniu, pisaniu i liczeniu (z uwzględnieniem dysleksji,
dysortografii, dysgrafii lub dyskalkulii)
o oceny umiejętności szkolnych ucznia, w tym identyfikacji i diagnozy uzdolnień
kierunkowych w ramach pracy z dzieckiem zdolnym
określenia dysfunkcji rozwojowych ze szczególnym uwzględnieniem dzieci ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
o rozpoznawania ADHD
o rozpoznawania zaburzeń w zachowaniu
o rozpoznawanie zaburzeń emocjonalnych
o rozpoznawanie różnego rodzaju problemów okresu dorastania, w tym problemów
emocjonalnych, osobowościowych, trudności związanych z nowymi wyzwaniami, jakie
niesie ze sobą nauka na kolejnych etapach kształcenia
o
o
o
W diagnozie szkolnej stosuje się:
ankiety
kwestionariusze
rozmowę z uczniem, rodzicami, nauczycielami
wywiad środowiskowy
obserwację
testy psychologiczne
testy osiągnięć
eksperyment
analizę wytworów ucznia
analizę dokumentów
socjometrię
Diagnoza opiekuńczo-wychowawcza
W diagnozowaniu opiekuńczo-wychowawczym pojawia się ukierunkowanie na zaspokajanie potrzeb, należy
przy tym zaznaczyć, że nie ma modelowego wzorca ich zaspokajania. Wielu autorów podkreśla dużą
wzajemność nasilania się pewnych potrzeb w zależności od tego, czy inne są zaspokajane lub udaremniane.
Dostrzega się również to, że potrzeby natury psychicznej i społecznej ulegają zmianom w zależności od
wieku, płci, środowiska i warunków wychowania. Poza tym potrzeby niezrealizowane wywołują stany
dewiacyjne lub frustracyjne, które powodują nieadekwatne przystosowanie się jednostek i grup społecznych
do otoczenia (tu np. reakcje obronne, ucieczki od rzeczywistości, przejawy agresji). Należy mieć na uwadze,
że na zaspokajanie potrzeb wpływają między innymi: wyposażenie anatomiczno-fizjologiczne jednostki,
środowisko oraz procesy oddziaływań wychowawczych. Główne rodzaje potrzeb podlegające diagnozie to:
opiekuńcze wynikające z działalności rodziny; opiekuńcze związane z działalnością szkoły, związane z
aktywnością dziecka w środowisku oraz wynikające z właściwości organizmu dziecka.
Potrzeby wynikające z działalności rodziny
Rodzina powinna przede wszystkim zaspokajać takie potrzeby dziecka, jak: opieki, miłości, bezpieczeństwa,
przynależności, posiadania więzi i materialne.
Zaburzenia podlegające diagnozie:
o pozbawienie opieki (sieroctwo naturalne, społeczne, duchowe)
o okresowe pozbawienie opieki (choroba, wydarzenia losowe)
o brak środków materialnych (brak środków, niedobór środków, okresowy brak środków)
o brak dostatecznej opieki z uwagi na pracę zawodową rodziców (rodzice pracują cały dzień,
wyjeżdżają służbowo)
o
o rodziny niepełne
zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny (rodzina w rozpadzie, rozwód)
o błędy wychowawcze rodziców
o brak troski o dziecko
o uzależnienia jednego lub obojga rodziców
o przemoc w rodzinie
o demoralizacja
Potrzeby wynikające z działalności szkoły
Szkoła powinna mieć odpowiednią infrastrukturę, zapewniać dziecku prawidłowe warunki dla edukacji,
zapewniać poczucie bezpieczeństwa osobistego oraz poczucie społecznej akceptacji.
Zaburzenia podlegające diagnozie
o zagrożenie bezpieczeństwa dziecka związane z drogą do szkoły, zajęciami w pracowniach,
na wycieczkach, , na lekcjach wychowania fizycznego, na przerwach
o niepowodzenia szkolne wynikające z indywidualnych właściwości dziecka, wadliwej
organizacji życia dziecka, niedostatecznej pracy wychowawczej
o utrudniony dostęp do szkoły
o ograniczona baza materialna
o nieprawidłowe usytuowanie budynków, rozmieszczenie pomieszczeń
Potrzeby związane z aktywnością dziecka w środowisku
W środowisku dziecko powinno zaspokajać potrzeby: aktywności indywidualnej, kontaktów społecznych,
przydatności społecznej.
Zaburzenia podlegające diagnozie:
o zaburzenia w aktywności indywidualnej ze względu na ograniczenie samodzielności, brak
troski o rozwój i zaspokajanie potrzeb dziecka, wadliwą lub niewystarczającą opiekę nad
dzieckiem zdolnym
o zaburzenia w kontaktach społecznych (brak lub nieumiejętność nawiązywania kontaktów
koleżeńskich, trudności wychowawcze)
o zaburzenia w przydatności społecznej (egoizm, konsumpcjonizm, pasożytnictwo,
niedostosowanie społeczne, chuligaństwo)
Potrzeby wynikające z właściwości organizmu dziecka:
Potrzeby biologiczne: sen, głód, pragnienie, potrzeby zdrowotne, seksualne)
Zaburzenia podlegające diagnozie:
- zaburzenia rozwoju dziecka: niepełnosprawność intelektualna, sensoryczna, ruchowa, uszkodzenia OUN,
zaburzenia emocjonalne, psychiczne
- zagrożenia zdrowia (brak higieny, osłabienie organizmu, choroby, zwłaszcza przewlekłe)
- nieprawidłowa lub niewystarczająca profilaktyka
- nieprawidłowa lub niewystarczająca edukacja seksualna
W diagnostyce opiekuńczo-wychowawczej stosuje się:
- obserwację
- wywiad
- ankietę
- badanie dokumentów
- socjometrię
- kwestionariusze
Diagnoza kliniczno-psychologiczna
Diagnoza lekarska polega na zakwalifikowaniu zaburzeń występujących u pacjenta do określonej klasy
chorób, np. gruźlica, choroba wrzodowa, itp. Jest ona wyróżniona na podstawie objawów, genezy,
mechanizmu patofizjologicznego i określa jednocześnie prognozę oraz formy terapii. Taki typ diagnozy
nazywamy diagnozą nozologiczną.
Diagnoza psychologiczna w odniesieniu do człowieka dorosłego i do dziecka nie powinna być diagnozą z tej
przyczyny, że brak jest w psychologii ścisłego związku pomiędzy objawami zaburzeń, a patomechanizmami,
prognozą i metodami terapii. Metody terapii trzeba za każdym razem dopasowywać do cech indywidualnych
jednostki. Ustalone są jedynie ogólne zasady postępowania, szczególnie w psychologii klinicznej dziecka.
Diagnoza jest tu wielostronnym poznawaniem dziecka przejawiającego zaburzenia i wyjaśnianiem jego
zachowania w różnych sytuacjach życiowych.
Zadanie diagnozy psychologicznej wg A. Lewickiego , która w jego rozumieniu winna być całościowa i
rozpatrywać zaburzenia występujące u badanej osoby na tle całokształtu jego osobowości, jest trojakie:
1. Jest to opis zaburzeń zachowania występujących u badanej osoby w różnych sytuacjach życiowych
(np. u dziecka w domu, w przedszkolu, w środowisku dziecięcym). O zaburzeniu mówimy wtedy,
gdy jednostka nie potrafi realizować własnych potrzeb biologicznych i psychicznych oraz celów
społecznych i zadań wynikających z konkretnych sytuacji życiowych.
2. Zadaniem diagnozy jest wykrycie leżących u podstaw zaburzeń zachowania dysfunkcji
psychicznych.
3. Diagnoza określa, jaki udział w genezie zaburzeń mają mechanizmy psychologiczne, tzn. w jakim
stopniu zaburzenia uwarunkowane są czynnikami sytuacyjnymi, a w jakim wypływają z zaburzeń
osobowości; w jakim stopniu zostały zdeterminowane organicznie, a w jakim psychologicznie
poprzez czynniki środowiskowe.
Zadaniem diagnozy jest przygotowanie materiału informacyjnego i zaleceń do opracowania programu terapii
oraz sformułowania prognozy.
Diagnozowanie wg A. Lewickiego ma formę zbliżoną do badania naukowego zastosowanego do
rozwiązywania praktycznych problemów klinicznych.
W toku badania psycholog:
o stawia problem
o wysuwa hipotezy, czyli prawdopodobne rozwiązanie problemu
o sprawdza hipotezy przez zastosowanie odpowiednich metod badawczych
Diagnoza kliniczna dziecka i diagnoza kliniczna człowieka dorosłego mają wspólne podstawy teoretyczne i
metodologiczne, ale diagnoza kliniczna dziecka ma też swoje cechy specyficzne, które należy uwzględnić w
czasie diagnozowania:
1. Brak motywacji u dzieci do poddania się badaniom diagnostycznym (brak uczucia choroby,
świadomości symptomów patologicznych, potrzeby leczenia się i zmiany zachowania). W związku z
tym badanie diagnostyczne przeprowadzane jest na zlecenie rodziców bąź dorosłych opiekunów
dziecka.
2. Niski stopień trafności diagnozy zmniejszający się wraz z wiekiem dziecka (objawy diagnozy nie
są stałe i konsekwentne, ulegają zmianie wraz z wiekiem, są silnie uzależnione od aktualnej sytuacji
życiowej dziecka, trudne do odróżnienia od reakcji na sytuację trudną, która ma charakter
przystosowawczy i przejściowy
3. Konieczność formułowania "diagnozy rozszerzonej" obejmującej dziecko wraz z jego rodziną
(dziecko z zaburzeniami zachowania bywa "symptomem" zaburzeń w rodzinie
4. Potrzeba ujęcia diagnozy jako procesu (diagnoza w wielu wypadkach powinna być efektem
wielokrotnych, odległych w czasie kontaktów z dzieckiem np. w poradni, przedszkolu, domu)
5. Kliniczno-ontegenetyczny charakter diagnozy (ocena nie tylko aktualnego rozwoju dziecka, ale i
dotychczasowego przebiegu rozwoju psychoruchowego: tempa, rytmu i dynamiki)
6. Diagnoza całościowa - najczęściej potrzebna jest wszechstronna ocena psychofizycznego rozwoju
dziecka (tzw. studium przypadku) dokonywana przez specjalistów z różnych dziedzin (psychologa,
psychiatrę, neurologa dziecięcego, pediatrę, logopedę, pedagoga)
7. Diagnoza zaburzeń, czyli tzw, diagnoza negatywna musi być uzupełniona tzw. diagnozą pozytywną,
wskazującą pozytywne cechy dziecka i jego środowiska, które dają podstawę do określenia prognozy
co do dalszego rozwoju dziecka i kierunku postępowania terapeutyczno-wychowawczego.
8. Diagnoza będąca efektem badania psychologicznego powinna być uzupełniona diagnozą
"uczestniczącą" w terapii, przebiegającą jako proces równoległy do postępowania terapeutycznego.
Pozwala to weryfikować diagnozę oraz kontrolować przemiany dokonujące się w toku terapii i
sprawdzać jej efekty. Diagnoza w psychologii klinicznej powinna bowiem być formułowana bardzo
ostrożnie i wielokrotnie sprawdzana.
9. W diagnozowaniu dzieci używa się metod specyficznych, które uwzględniają cechy osobowości
dzieci, tj. niski poziom samoświadomości, niemożność (czasem niestosowność) uświadamiania
dziecku jego zaburzeń, brak możliwości retrospekcji w traumatyzujące przeżycia, słaby poziom
rozwoju mowy
10. Badanie diagnostyczne, szczególnie młodszych dzieci często przyjmuje postać zabawy. Operując
takim materiałem jak kukiełki, postacie z bajek, zwierzątka budzimy zainteresowania i motywację do
rozwiązywania zadań, a dziecko nie uświadamia sobie, że jest badane.
11. Diagnozowanie dzieci ułatwia fakt, że w dzieciństwie najbardziej jawnie występują objawy lęku, czy
wrogości, albo innych społecznie nie akceptowanych cech. Powodem ich uzewnętrzniania się jest
niski poziom krytycyzmu dzieci, nieumiejętność maskowania uczuć i kontrolowania swoich
zachowań.

Materiały opracowano na podstawie:
Marta Bogdanowicz: "Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym", Warszawa 1985,
WSiP
 Andrzej Lewicki:(red): "Psychologia kliniczna", Warszawa 1969, PWN
 Beata Cytowska, Barbara Winczura (red): "Dziecko z zaburzeniami w rozwoju. Konteksty
diagnostyczne i terapeutyczne", Kraków 2006, Oficyna Wydawnicza Impuls
 Ewa Jarosz, Ewa Wysocka: "Diagnoza psychopedagogiczn...
Plik z chomika:
c.z.e.k.o.l.a.d.q.a
Inne pliki z tego folderu:


Metody poznawania dziecka.RTF (457 KB)
 Testy psychologiczne.doc (19 KB)
 Rodzaje diagnozy.doc (58 KB)
Ewa Jarosz, Ewa Wysocka - Diagnoza psychopedagogiczna.pdf (56791 KB)
 Jarosz Wysocka Diagnostyka opracowanie.doc (3466 KB)
Inne foldery tego chomika:
Aktywizowanie środowisk społecznych
 Angielski
 Dydaktyka j. angielskiego
 Gramatyka opisowa z elementami kontrastywnej
 Kształtowanie kompetencji matematycznych dziecka

Zgłoś jeśli naruszono regulamin




Strona główna
Aktualności
Kontakt
Dla Mediów



Dział Pomocy
Opinie
Program partnerski




Regulamin serwisu
Polityka prywatności
Ochrona praw autorskich
Platforma wydawców
Copyright © 2012 Chomikuj.pl