Podstawowe narzędzia psychologicznej diagnozy przyczynowej Diagnoza przyczynowa (zwana też kauzalną oraz genetyczną) koncentruje się na poszukiwaniu przyczyn aktualnego, danego zjawiska lub stanu rzeczy oraz ma na celu pomoc w udzieleniu odpowiedzi na pytanie, co jest przyczyną badanego problemu. Inaczej mówiąc odpowiada na pytanie jaki ciąg zdarzeń z przeszłości doprowadził do stanu obecnego. Diagnoza genetyczna (kauzalna) ujawnia ciąg rozwojowy, który doprowadził do stanu obecnego. Diagnoza genetyczna niezbędna jest do podjęcia właściwego leczenia. Odpowiada na pytanie „Jakie są przyczyny badanego stanu rzeczy?” Metody diagnozy genetycznej Ujawnia ciąg rozwojowy który doprowadził do stanu obecnego. Odmiany diagnoz genetycznych: - Ciąg zmieniających się funkcji i form np. fazy życia człowieka - Ciąg przyczyn i skutków – ciąg kauzalny np. agresywność osób w fazie adolescencji – opisać należy pod względem form aktualnych oraz przyczyn tego stanu. Należy zweryfikować wszystkie możliwe przyczyny, uważając aby nie pominąć żadnej z nich, a następnie kolejno eliminować – pozostawiając ostatecznie jedną możliwą. Inną możliwością jest zbadanie okoliczności i postawienie od razu hipotezy o przyczynie. Możliwość ta stosowana jest często w kryminologii w poszukiwaniu sprawcy przestępstwa. St. Ziemski wyróżnia dwa warianty diagnozy przyczynowej: - jako ciąg zmieniających się funkcji - jako ciąg przyczyn i skutków Diagnoza przyczynowa jako ciąg zmieniających się funkcji Dotyczy ona struktury i funkcji badanych przedmiotów w ich aktualnym w trakcie badań stanie, jak również ich ciąg rozwojowy można określić znając ogólne prawidłowości rozwojowe typowych form i funkcji, ale każdy badany przedmiot przechodzi przez fazy rozwojowe specyficzne dla siebie Diagnoza przyczynowa jako ciąg przyczyn i skutków Polega na stopniowym wyłączaniu prawdopodobnych przyczyn aby na zasadzie eliminacji dojść do wyjaśnienia genetycznego. Aby tego dokona trzeba cofnąć się do przyczyny pierwotnej, która spowodowała zaistniały stan rzeczy. W owej diagnozie należy posługiwać się myśleniem redukcyjnym • Według St. Ziemskiego diagnoza przyczynowa (kauzalna) jest jedną z diagnoz cząstkowych, które wchodzą w skład diagnozy rozwiniętej. Diagnozami cząstkowymi są: • - diagnoza typologiczna • Diagnoza genetyczna • - diagnoza fazy • - diagnoza znaczenia • - diagnoza rozwojowa H. Schulten wyróżnia dwa podstawowe typy diagnoz: 1. diagnozę stanu, która obejmuje diagnozę: przyporządkowującą, genetyczną i fazy. 2. diagnozę znaczenia, która odpowiada typowi diagnozy celowościowej. Podział Schultena nie obejmuje diagnozy prognostycznej. Literatura: „ Wartość diagnozy genetycznej w ustaleniu niedostosowania społecznego” Małgorzata Karwowska „ Diagnoza specjalnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży” red. Kazimiery Krakowiak Wyk. Marta Szymańska Aleksander Wasiłek Zuzanna Wątruch
